Aktualitet

Krimet seksuale me të mitur, shqetësim rehabilitimi i viktimave

Published

on

Aktivistë që mbrojnë të drejtat e njeriut në Shqipëri shprehin shqetësim për krimet seksuale me të miturit, të cilat sipas statistikave zënë rreth 40% të totalit të krimeve të kësaj natyre.

Zëri Amerikës ka siguruar dëshminë e një vajze të mitur të abuzuar seksualisht, e cila tha se ish ndjerë e pambrojtur nga strukturat e shtetit. Eksperët thonë se këto krime janë injoruar për një kohë të gjatë nga autoritetet, dhe se viktimat nuk janë marrë në mbrojtje. Zyrtarët thonë se sfidat janë të shumta dhe rendisin disa përmirësime në këtë drejtim, siç janë forcimi i dënimeve për abuzuesit, ngritja e qendrës multidisiplinare të emergjencës dhe shtimi i përpjekjeve për rehabilitimin e të miturve viktima të dhunës seksuale.

Në Shqipëri ka një shqetësim në rritje për krimet seksuale ndaj të miturve. Sipas statistikave zytare gjatë 5 viteve të fundit kanë ndodhur mbi 300 sulme seksuale ndaj tyre. Ato kanë patur një trend konstant rreth 60 në vit, por eskpertët thonë se dhuna seksualemendohet të jetë në shifra më të larta, pasi si thonë ata, ajo nuk raportohet. Një vajzë e mituremrin e të cilës nuk mund ta zbulojmë për arsye të privacisë i tha Zërit të Amerikës, se ajo dhe familja e saj kishin ndeshur vështirësi të shumta në përballimin e krizës së abuzimit seksual me të.

“U ndjeva e shantazhuar nga abuzuesit në rradhë të parë. Kisha frikë të shkoja në polici, derisa u tregova prindërve të mi. Ata ishin shtysa që unë të shkoja në organet e policisë. Familjarët e abuzuesve na kanë kërcënuar. Kanë marë vëllain në telefon, e kanë shantazhuar dhe kërcënuar. I kanë ofruar lekë që të tërheqim denoncimin. Por vëllai nuk ka pranuar. Absolutisht jo. Dhe pasi ndodhën të gjitha këto, ne bashkë me familjen morëm një vendimqë të ikim jashtë Shqipërisë, sepse në Shqipëri nuk mund të shihja një të ardhme për veten time dhe për familjen time”, i tha Zërit të Amrikës një vajzë e mitur e abuzuar seksualisht.

Në Shqipëri 67% e viktimave të krimeve seksuale janë të mitur nën moshën 14 vjeç, që është dhe kufiri ligjor për marrëdhëniet seksuale me konsensus, dhe në 81% të krimeve seksuale në tërësi me të mitur nën moshën 18 vjeç, viktimat janë femra. Aktivistë të mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve thonë se ka një përmirësim të sistemit për mbrojtjen e fëmijëve. Para 5 vitesh ishinafro 60 punonjës të mbrojtjes së fëmijëve në njësitë e qeverisjes vendore ndërsa sot janë rreth 240, e megjithatë ata thonë, se shërbimet për parandalimin e dhunës seksuale dhe trajtimin e rasteve kur ajo ndodh thuajse mungojnë.

“Pjesa problematike është fakti që të gjithë këta njerëz nuk janë të përgatitur si dhe sa duhet për t’u përballur dhe për t’i dhënë një përgjigje çështjes së dhunës seksuale. Sistemi nuk është përgatitur për të mbrojtur fëmijët, e dyta nuk është përgatitur për të trajtuar gjatë gjithë kohës, që do të duhet, një fëmijë që është viktimë e dhunës seksuale. Shërbimi nuk mbaron pas krizës. Në shumicën e rasteve u ofrohet shumë pak. Marrin thjesht shërbim psikologjik, të tjerat nuk ekzistojnë”, tha për Zërin e Amerikës Altin Hazizaj Drejtor Ekzekutiv i Qendrës për Mbrojtjen e të Drejtave të |Fëmijëve në Shqipëri.

Aktivistë të mbrojtjes së të drejtave të fëmijëve argumentojnë se tipologjia e shërbimeve ndaj të miturve bazohet mbi statusin ekonomik të tyre dhe jo mbi problemet me të cilat ata përballen.

“Ne bëjmë pjesë tek vendet, që edhe pse kemi përmirësuar dukshëm kuadrin ligjor për abuzimin seksual, ende jemi në kushtet ku shërbimet e trajtimit afagjatë i kemi të cunguara, nuk janë të specializuara, pasi traumat ndonjëherë zgjasin gjithë jetën. Shteti shqiptar duhet të buxhetojë shërbimet për abuzimet seksuale”, u shpreh për Zërin e Amerikës Marsela Allmuça nga “Strehëza për gra dhe vajza”.

Në vitin 2018 është ngritur pranë qëndrës spitalore universitare Nënë Tereza në Tiranë, një qendër multidisiplinare 72 orëshe, për viktimat e dhunës seksuale, ku marrin shërbime edhe të miturit të cilët përbëjnë pjesën dërrmuese të rasteve që trajtohen aty.

“Ne kemi një grup multidisiplinar. E gjithë qendra vihet në funskion të viktimës që do të thotë kemi mjekët, infermierët që asistojnë me turne gjatë natës, kemi psikologë, punonjës social. Kemi patur raste që i kemi mbajtur më shumë se 72 orë, kur viktimën nuk e pranon familja. Jemi të detyruar që t’i përgjigjemi si nga ana profesionale ashtu dhe nga ana morale. Nuk mund ta nxjerrim në rrugë. Ka dhe raste që vijnë për disa orë, mbarojnë shërbimet dhe kthehen në familje”, u shpreh për Zërin e Amerikës Blerta Bonollari, Kordinatore e qendrës “Lilium” e emergjencës së dhunës seksuale.

Në shumicën e rasteve, siç pohojnë autoritetet, të miturit i përkasin shtresave në nevojë, nuk kanë prindër, janë nën kujdesin e të afërmve ose vijnë nga familje me prindër të divorcuar. Drejtues të Qendrës për Mbrojtjen e të Drejtave të Fëmijëvenë Shqipëri, që ka trajtuar mjaft të mitur të abuzuar seksualisht me shërbime afatgjatë, tregojnë disa prej nevojave që kanë viktimat pas abuzimit seksual si dhe familjet e tyre.

“Familjet kanë preferuar të lëvizin nga një lagje në tjetrën ose nga një qytet në tjetrin. Strehimi social bashkive është përgjigjur por nuk funksionojnë të gjitha bashkitë, këtu hyjnë organizatat. Sepse përtej krizës, shërbimet që duhet të marrë një viktimë janë: A ka nevojë për të lëvizur në një qytet tjetër ose jo, është strehimi, punësimi. Janë njëkohësisht të gjitha shërbimet shtesë që një familje mund të dojë. Mund të jenë të papunë që do të thotë kush do të pagajë ndihmën sociale, kush do të paguajë për ushqimet e tyre. Kemi të bëjmë me familje me probleme ekonomike papaunësinë, drogën alkolin etj. Ne jo më kot insistojmë që shërbimet të jenë shërbime të integruara për mbrojten e viktimave të dhunës seksuale. Këto për momentin mungojnë”, u shpreh Altin Hazizaj Drejtor Ekzekutiv i Qendrës për Mbrojtjen e të Drejtave të |Fëmijëve në Shqipëri.

Autoritetet zyrtare të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale thonë se janë duke punuar me Unicef-in për hapjen e dy qendrave të tjera të emergjencës në Shkodër dhe në Vlorë, me qëllim për të shmangur marrjen disa herë në pyetje të viktimave të dhunës seksuale, ose thënë ndryshe rivviktimizimin e tyre. Ata thonë se po i kushtohet rëndësi çështjeve të prindërimit dhe se nga fondi social po financohen Bashkitë për ngritjen e disa shërbimeve të reja të munguara deri tani.

“Jemi duke punuar, po ashtu, për hapjen e qendrave rehabilituese. Por shpeshherë edhe për shkak të deinstitucionalizimit e shikojmë të arsyeshme që rehabiltimi i fëmiljës të jetë jashtë qendrave të rehabilitimit, duke bërë një shërbim ambulant të integruar socio-shëndetësor dhe të kemi mbikqyrje kur rehabilitimi ndodh në familje. Jemi përpjekur me bashkitë për bonusin e qerasë për të gjetur një shtëpi me qera në një zonë tjetër larg asaj zone. Është lëvizur e gjithë familja. Por riintegrimi në jetën sociale ka nevojë për një kohë më të gjatë, se ajo që mund të ndodhë në rastet e tjera të dhunës”, tha për Zërin e Amerikës Merita Xhafaj, Drejtore e Përgjithshme e Politikave dhe Zhvillimit në Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes sociale.

Zyrtarët dhe aktivistët e shoqërisë civile mendojnë se i duhet kushtuar rëndësi parandalimit të dhunës seksuale me të mitur ku një rol kryesor zënë institucionet arsimore. Ministria e brendshme i tha Zërit të Amerikës se ka ngritur një njësi sigurie me 150 oficerë që janë të pranishëm në thuajse gjysmën e gjimnazeve të vendit dhe së shpejti do të mbulohet me këtë shërbim dhe pjesa e mbetur.

“U vetuan, u çertifikuan në Akademinë e Sigurisë. Janë të gjithë punonjës social, mësues, ish-punonjës policie dhe psikologë. Në statistikat e fundit që unë kam janë parandaluar afërsisht 630 konflikte. Janë konflikte mes adoleshentëve, ngacmime nga jashtë. Raste flagrante bullizmi. Kemi të bëjmë me zbulime të dhunës në familje. Kemi të bëjmë me raste të cilat çonin në një abuzim të mundshëm seksual. Pra mund të them që kjo skemë po funksionon”, tha për Zërin e Ameriks Romina Kuko, Zv. Ministre e Brendshme.

E megjithë përpjekjet e strukturave shtetërore në mjaft raste viktimat nuk kanë besim tek to dhe i druhen paragjykimit nga shoqëria.

“U ndjeva e paragykuar. Në Shqipëri fajin gjithmonë e kanë viktimat. Nuk kanë mbrojtje. U ndjeva e pasigurt nga strukturat e shtetit dhe kjo ishte arsyeja që unë u largova nga Shqipëria”, tha për Zërin e Amerikës vajza e mitur e abuzuar seksualisht.

Krimet seksuale me të mitur zënë afro 40% të totalit të krimeve të kësaj natyre.Ekspertët thonë se dënimet për dhunuesit seksuale janë forcuar në Kodin Penal dhe variojnë nga 3 vjet heqje lirie dëri në burgim të përjetshëm në varësi të pasojave që ka viktima, por ata nënvizojnë me shqetësim se gjykatat dënojnë pak më shumë se 40% të tyre. Rehabilitimi i viktimave mbetet gjithashtu problem, pasi traumat ndonjëherë zgjasin gjithë jetën dhe është vështirë të trajtohen edhe në shoqëri të përparuara./VOA/

Continue Reading

Aktualitet

Studentët e UBT-së diskutojnë mbi lajmet e rrejshme dhe verifikimin e fakteve në tryezën e KMShK-së

Published

on

Këshilli i Mediave të Shkruara të Kosovës (KMShK) ka organizuar të martën tryezën me temën aktuale: “Lajmet e rrejshme dhe verifikimi i fakteve në mediat online”. Pjesëmarrës në panel ishin: Imer Mushkolaj, drejtor ekzekutiv i KMShK-së, znj. Arlinda Osmanaj nga Misioni i OSBE në Kosovë, znj. Brikenda Rexhepi, kryeredaktore e grupit “KOHA”, si dhe z. Goran Avramoviq, kryeredaktor në Radio KIM. Pjesë e kësaj tryeze ishin edhe studentët e Departamentit të Mediave dhe Komunikimit në UBT, të monitoruar nga zyrtarja e UBT-së, Albina Zeneli, ku patën mundësinë të diskutojnë për rolin e rëndësishëm që portalet kanë në informimin e publikut.

Mona Ademi, studente e vitit të dytë, parashtroi një pyetje që është aktuale për momentin: “Kur do të ndalen abuzimet me titujt provokativë dhe pamjet e vrazhda nëpër portale në lidhje me Reality Show?”

Edhe studentja Jeta Smaka, në lidhje me temën e tryezës së sotme, shprehu gjithashtu interesim për të kuptuar më tepër rreth rasteve të fundit që Këshilli ka trajtuar si problematika kyçe.

Takimi filloi me disa detaje kryesore, ku drejtori Mushkolaj foli për rolin e Këshillit në raport me luftën e madhe që po bëhet kundër lajmeve të rrejshme (‘Fake News’).

“Ne si Këshill përpiqemi ta kryejmë punën tonë brenda kushteve dhe kornizës sonë. Janë rreth 50 portale anëtare në KMShK dhe kemi arritur të marrim vendime, gjithmonë sipas nesh meritore, duke adresuar çështje të rëndësishme që kanë pasur të bëjnë me lajmet jo të plota. Të gjitha vendimet janë marrë bazuar në Kodin e Mediave të Shkruara të Kosovës, i cili është si Kushtetutë e mediave të shkruara dhe online në vend”, tha mes tjerash Mushkolaj.

Ai ka theksuar që, pavarësisht ndryshimeve teknologjike, lajmi mbetet lajm dhe se në raportimet mbesin rregullat bazike që mësohen në shkollën e gazetarisë.

Po ashtu, kryeredaktorja e grupit KOHA, Brikenda Rexhepi, ndau me të pranishmit një përvojë personale nga viti i kaluar.

“Mua më ka intervistuar një vajzë e një organizate para një viti dhe më tha se kur keni filluar të bëni verifikimin e fakteve, i thashë që 16 vjet unë për vete, por atëherë nuk ka pasur emër kjo nismë,” tha Rexhepi, e cila shtoi se kjo gjë tani është bërë më sfiduese, sepse opinioni po bëhet më pak i edukuar dhe i painformuar.

“Tash komunikimi është më i madh dhe më i lehtë, por me të po rritet edhe keqpërdorimi. Kjo temë lidhet me teknologjinë, sepse njerëzit po qasen në informacion më shpejt, po mendojnë më shpejt dhe po veprojnë shpejt, nuk kanë durim,” përfundoi ajo.

Përndryshe, Këshilli i Mediave të Shkruara të Kosovës është një trup vetërregullues i formuar për dhe nga sektori i mediave të shkruara. Misioni i tij mbështetet në bindjet e Kodit të Mediave të Shkruara të Kosovës.

KMShK është themeluar me ndihmën e OSBE-së në Kosovë në shtator të vitit 2005, ndërsa Zyra e KMShK-së aktivitetin e rregullt e ka filluar në dhjetor të vitit 2005. Fjala e lirë, e drejta e qytetarëve për t’u informuar plotësisht dhe me kohë, si dhe respektimi në tërësi i kodit etik të gazetarisë, janë baza mbi të cilën vepron KMShK. Qëllimi i KMShK-së është ta mbrojë qytetarin nga shkrimet e pavërteta, si dhe ta mbrojë gazetarin nga ankesat e pambështetura. /UBTNews/

Continue Reading

Aktualitet

Kosova ballë për ballë me Sulmet Kibernetike!

Published

on

Në një botë gjithnjë e më të lidhur dhe të digjitalizuar, ku informacioni dhe teknologjia janë jetike për funksionimin e shoqërive dhe shteteve, kërcënimet kibernetike kanë evoluar në një sfidë të jashtëzakonshme për sigurinë kombëtare. Kosova, një shtet i ri që po kalon faza të rëndësishme të zhvillimit dhe integrimit në komunitetin ndërkombëtar, është vendosur në një pikë kyçe. Kërcënimet kibernetike, që nga sulmet ndaj sektorëve kritikë si financat dhe energjia, deri te vjedhjet e të dhënave dhe manipulimi i informacionit, po e sfidojnë çdo hap të avancimit të vendit.

Kosova, si shumë shtete të tjera të Ballkanit Perëndimor, është e ekspozuar ndaj një mori rreziqesh që burojnë nga përdorimi gjithnjë e më i gjerë i internetit dhe platformave digjitale. Këto sulme nuk janë vetëm teknologji të avancuara që shfrytëzojnë hapësirat e errëta të rrjetit, por janë gjithashtu një luftë për informacionin, për të dhënat dhe për sigurinë e individëve dhe institucioneve. Rreziku që qytetarët e Kosovës të bëhen viktima të krimeve kibernetike, përfshirë vjedhjen e të dhënave personale, mashtrimet online dhe sulmet ndaj institucioneve të shtetit, është gjithnjë e më real. Pavarësisht përpjekjeve për të përmirësuar infrastrukturën ligjore dhe teknologjike, kjo luftë po kërkon një reagim të shpejtë dhe të koordinuar nga të gjitha shtresat e shoqërisë: nga qytetarët, institucioni dhe sektori privat, deri te partnerët ndërkombëtarë.

Në këtë kontekst, një pyetje e thellë dhe filozofike lind, si mund të ruajmë sigurinë në një epokë ku kufijtë ndërmjet botës reale dhe asaj digjitale janë shkrirë? A mund të gjejmë ekuilibrin midis zhvillimit teknologjik dhe mbrojtjes së të dhënave dhe privatësisë? Si mund të mbrojmë një shtet që është ende në rrugën e konsolidimit të demokracisë dhe zhvillimit ekonomik, përballë kërcënimeve që janë globale, por që gjithashtu kanë natyrë shumë specifike dhe të ndjeshme për realitetin kosovar? Ky është një debat që kërkon përgjigje të thella dhe angazhim të vazhdueshëm për të ruajtur një rend të sigurt dhe të drejtë në këtë botë digjitale që po formohet me shpejtësi.

Përballë këtyre kërcënimeve, përgatitja e institucioneve, ndërgjegjësimi i qytetarëve dhe krijimi i një mjedisi të besueshëm online janë më të rëndësishëm se kurrë. Kosova duhet të jetë e gatshme të reagojë ndaj këtyre sfidave dhe të ndërtojë një mbrojtje të fortë kibernetike, e cila nuk është vetëm mbrojtje teknologjike, por një angazhim moral dhe qytetar për të ruajtur lirinë, sigurinë dhe prosperitetin e një shteti të ri në botën digjitale.

Alban Maliqi: Kosova është një shtet i ri dhe ka kapacitete të kufizuara për të luftuar sulmet kibernetike

Në pyetjen se cilat janë kërcënimet më të mëdha kibernetike me të cilat përballet aktualisht Kosova, profesori Alban Maliqi, ekspert dhe profesor në Studimet e Sigurisë shpjegoi disa nga kërcënimet më të mëdha kibernetike që po sfidojnë Kosovën.

Maliqi theksoi se, aktualisht, Kosova është e ekspozuar ndaj një morie kërcënimesh kibernetike, të cilat prekin si sektorin publik, ashtu edhe atë privat. “Rreziku më i madh mbeten qytetarët e Kosovës”, deklaroi ai. Po ashtu, ai u shpreh se digjitalizimi i shërbimeve publike ka rritur ndjeshëm rrezikun nga sulmet kibernetike. “Çdo hap që bëjmë në përparimin e shërbimeve online, shërben si mundësi për sulme të reja, veçanërisht për ata që nuk janë të kujdesshëm”, tha Maliqi, duke paralajmëruar se këto sulme mund të kenë pasoja të rënda për qytetarët, si për jetën personale, ashtu edhe për atë profesionale.

Ai theksoi veçanërisht sektorin financiar si një nga më të ndjeshmit ndaj këtyre sulmeve. “Për shkak të rritjes së shërbimeve financiare online, qytetarët dhe institucionet bankare janë gjithnjë e më të ekspozuara ndaj sulmeve që mund të cenojnë integritetin e transaksioneve dhe të dhënave të ndjeshme”.

Profesori Maliqi shpjegoi gjithashtu se kërcënimet kibernetike në Kosovë janë shumëdimensionale dhe kërkojnë një përgjigje të përbashkët nga qeveria dhe shoqëria civile. Sipas tij, “Kosova duhet të ballafaqohet me këto kërcënime duke rritur kapacitetet e saj institucionale dhe duke investuar më shumë në mbrojtjen e sigurisë kibernetike”.

Sa i përgatitur është sistemi ynë i sigurisë kibernetike për t’iu kundërvënë sulmeve të avancuara, Prof. Maliqi ka një vlerësim të qartë, “Kosova ka krijuar një bazë ligjore dhe një strategji kombëtare për të përballuar kërcënimet kibernetike, por legjislacioni aktual është larg të qenurit i mjaftueshëm”. Ai shpjegon se, megjithëse ka pasur përpjekje për të krijuar një kuadër ligjor, ai nuk është ende në përputhje me zhvillimet teknologjike dhe kërcënimet që evoluojnë vazhdimisht.

Maliqi ka vënë në dukje se sektori publik dhe privat duhet të investojnë më shumë në përmirësimin e sistemeve të sigurisë për të mbrojtur infrastrukturat kritike, duke theksuar se: “Mungesa e investimeve të mjaftueshme mund të ketë pasoja serioze për sigurinë e vendit”. Ky koment është një alarm për të gjithë ata që mendohen për sigurinë e shtetit të Kosovës dhe nevojën për një plan të fortë dhe afatgjatë për mbrojtjen e informacionit dhe resurseve të rëndësishme.

A ndikon zhvillimi i shpejtë teknologjik në Kosovë në rritjen e rrezikut për sulme kibernetike, përgjigja e Prof. Maliqit është një pohim i drejtpërdrejtë mbi sfidat që ka përballë Kosova në këtë drejtim: “Zhvillimi i shpejtë teknologjik dhe digjitalizimi kanë sjellë përfitime, por ato gjithashtu kanë rritur ndjeshëm rrezikun për sulme kibernetike”. Ai argumenton se, ndërsa teknologjia i jep mundësi për avancimin e shërbimeve dhe rritjen e efikasitetit, ajo gjithashtu i bën vendet të tilla si Kosova të ekspozuara ndaj rreziqeve që vijnë nga kriminelët kibernetikë. Kosova është një shtet i ri dhe ka kapacitete të kufizuara për të luftuar këto sulme”, shton ai, duke theksuar se shpejtësia e zhvillimit të teknologjisë është një përballje me rreziqe të dyfishta për shtetet që nuk kanë burime të mjaftueshme.

Në këtë kontekst, profesori rekomandon një bashkëpunim më të ngushtë me shtetet aleate të Kosovës, duke përmendur modelin e shteteve më të zhvilluara që kanë krijuar një strategji të suksesshme për menaxhimin e këtyre kërcënimeve.

Si ndikon niveli i ndërgjegjësimit të qytetarëve dhe institucioneve për rreziqet kibernetike në ruajtjen e sigurisë kombëtare, Profesor Maliqi thekson se ndërgjegjësimi i qytetarëve dhe institucioneve është një element kyç për mbrojtjen e sigurisë kombëtare: “Një ndërgjegjësim i lartë mund të funksionojë si një preventivë e fuqishme”. Ai sugjeron që duhet të organizohen fushata të vazhdueshme edukative për qytetarët, pasi “Një pjesë e madhe e popullsisë nuk i kuptojnë pasojat që vijnë nga krimet kibernetike”, dhe si rezultat, ata janë më të predispozuar të bien viktima të mashtrimeve dhe sulmeve.

Sa të ekspozuar janë qytetarët kosovarë ndaj sulmeve kibernetike që synojnë të dhënat e tyre personale, Prof. Maliqi vë në dukje se qytetarët e Kosovës janë gjithashtu të ekspozuar ndaj sulmeve kibernetike që synojnë të dhënat e tyre personale, siç ndodh në çdo vend tjetër: “Edhe qytetarët e Kosovës nuk janë imun ndaj krimeve kibernetike“, theksoi ai.

Maliqi shpjegoi se, ndërsa ligjet për mbrojtjen e të dhënave personale ekzistojnë, Kosova ka një sfidë të veçantë pasi “Nuk njihet nga disa platforma të mëdha sociale”, dhe kjo e bën më të vështirë mbrojtjen institucionale të qytetarëve të saj.

Profesori theksoi se, si pasojë e zhvillimit të teknologjisë, format dhe metodat e krimeve kibernetike po evoluojnë vazhdimisht: “Mashtrimet financiare online, sulmet ndaj institucioneve shtetërore dhe private, si dhe shantazhi përmes materialeve të ndryshme, janë disa nga format më të reja që po shfaqen”.

Për të luftuar këto kërcënime, ai theksoi se Kosova ka krijuar një bazë ligjore dhe ka zhvilluar strategji institucionale për parandalimin e krimit kibernetik. Megjithatë, ai theksoi se “Nuk është i mjaftueshëm vetëm ligji, është e rëndësishme të investohet në mekanizma mbrojtës dhe të sigurohet zbatimi i plotë i legjislacionit”.

Mejreme Asllani: Mungesa e ndërgjegjësimit krijon një terren të favorshëm për krimin kibernetik

Mejreme Asllani, njohëse e fushës së sigurisë dhe eksperte e njohur në studimin e kërcënimeve kibernetike, diskutoi rreth sfidave të mëdha që Kosova po përballet në fushën e sigurisë kibernetike. Asllani theksoi se, “Avancimi i shpejtë i digjitalizimit dhe varësia e shoqërisë nga teknologjia po krijojnë një terren shumë të përshtatshëm për sulme kibernetike”. Ajo theksoi se, ndonëse shtetet më të zhvilluara janë gjithashtu të rrezikuara, për vendet më të vogla dhe ato në zhvillim, si Kosova, përballja me këto kërcënime është më e vështirë, pasi burimet dhe kapacitetet janë më të kufizuara.

Asllani nënvizon se kërcënimet që i kanosen Kosovës janë të natyrave të ndryshme, duke përfshirë phishing, malware, ransomware, dhe vjedhjen e të dhënave. “Përveç pasojave të drejtpërdrejta si shkeljet e privatësisë dhe vjedhja e të dhënave personale, këto sulme mund të çojnë në shkelje të të drejtave të njeriut, rrezikimin e infrastrukturës kritike dhe rrezikimin e sigurisë kombëtare”, shpjegoi ajo. Sipas Asllanit, për të parandaluar dhe përballur kërcenimet kibernetike Kosova duhet të ketë zbatueshmëri të infrastrukturës ligjore dhe kordinim ndërinstitucional në nivel vendor, ndërsa bashkëpunim më të madh në nivel rajonal dhe ndërkombëtar.

Sa i përgatitur është sistemi ynë i sigurisë kibernetike për t’iu kundërvënë sulmeve të avancuara, Asllani theksoi se Kosova ka shumë punë për të bërë në këtë drejtim. “Kosova përballet me një numër sfidash të mëdha në fushën e sigurisë kibernetike, përfshirë mungesën e normave dhe rregulloreve të përshtatshme”. Ajo theksoi gjithashtu se mungesa e ndërgjegjësimit publik është një tjetër pengesë e madhe, që krijon një terren të favorshëm për krimin kibernetik. “Kur nuk ka informacion të mjaftueshëm dhe nuk krijohet një kulturë sigurie, qytetarët dhe organizatat janë më të predispozuar ndaj kërcënimeve”.

Mungesa e një legjislacioni të plotë dhe i infrastrukturës mbrojtëse është një tjetër shqetësim. “Nëse Kosova nuk e forcon më tej kapacitetin e saj institucional dhe ligjor, do të jetë shumë e vështirë të përballojë sulmet kibernetike të nivelit të avancuar”, shtoi Asllani. Ajo theksoi se “investimi në siguri kibernetike duhet të jetë prioritet i shtetit dhe të gjitha sektorëve që ofrojnë shërbime për qytetarët”.

Sa të ekspozuar janë qytetarët kosovarë ndaj sulmeve kibernetike që synojnë të dhënat e tyre personale, Asllani e theksoi se qytetarët e Kosovës janë shumë të ekspozuar ndaj kërcënimeve kibernetike që lidhen me vjedhjen e të dhënave personale, siç ndodh në shumë vende të tjera. “Të dhënat personale janë një objekt i lakmueshëm për kriminelët kibernetikë, dhe qytetarët duhet të jenë të kujdesshëm kur përdorin platforma online”.

Ajo theksoi se, megjithëse ligjet për mbrojtjen e të dhënave personale ekzistojnë, Kosova ka ende shumë për të bërë në zbatimin e tyre, duke përfshirë edhe një rritje të bashkëpunimit ndërkombëtar për mbrojtjen e privatësisë dhe të dhënave të qytetarëve. Së fundmi,  Agjencia për Informim dhe Privatësi (AIP) ka fituar statusin e Anëtarit Vëzhgues në Aktivitetet e Bordit Evropian për Mbrojtjen e të Dhënave (EDPB), një hap i rëndësishëm ky që Kosova të harmonizojë politikat e saj me standarded Evropiane të GDPR (General Data Protection Regulation) për mbrojtjen e të dhënave personale dhe privatësisë.

A po shfaqen forma të reja të krimit kibernetik në Kosovë, përgjigjja e Asllanit është një alarm për përhapjen e kërcënimeve të reja: “Me zhvillimin e vazhdueshëm të teknologjisë, krimi kibernetik është gjithnjë në evoluim. Kampanjat dezinformuese, si ato që janë sponsorizuar nga Rusia dhe Serbia, janë një shqetësim serioz për sigurinë e Kosovës dhe të rajonit”, shtoi ajo.

Për të luftuar këto kërcënime, Asllani theksoi rëndësinë e një baze ligjore të fortë dhe të investimeve në sisteme mbrojtëse. “Përveç krijimit të ligjeve, është e domosdoshme që ato të zbatohen në praktikë dhe që të investohet më shumë në teknologji dhe ndërtimin e kapaciteteve të tjera ndërlidhëse për të krijuar një hapsirë kibernetike sa më të qëndrueshme”.

Sumeja Veseli: Përfshirja e sigurisë kibernetike në shkollat e Kosovës është e domosdoshme

Sumeja Veseli, një profesioniste e certifikuar në Cyber Security dhe Software Engineering, si dhe përfaqësuese e grave në Sigurinë Kibernetike e vlerëson edukimin në sigurinë kibernetike si “thelbësore” për të rinjtë e Kosovës. Ajo thekson se “Përfshirja e sigurisë kibernetike në shkollat e Kosovës është e domosdoshme”, duke pasur parasysh faktin që shoqëria e sotme është gjithnjë e më shumë e digjitalizuar dhe se përdorimi i internetit dhe teknologjive është bërë një pjesë e pandashme e jetës së përditshme. Sipas saj, “të rinjtë janë vazhdimisht të ekspozuar ndaj kërcënimeve të ndryshme kibernetike si vjedhja e të dhënave, bullizmi online, dhe lajmet e rreme”, dhe kjo situatë është përkeqësuar nga njohuritë e pamjaftueshme që ata kanë në lidhje me sigurinë kibernetike.

Veseli thekson se pa një edukim të duhur, shumë të rinj janë të papërgatitur për të menaxhuar këto rreziqe. Ajo thekson gjithashtu se në një shoqëri gjithnjë e më të digjitalizuar, njohuritë për sigurinë kibernetike janë të rëndësishme edhe për zhvillimin e aftësive profesionale të të rinjve, të cilat janë shumë të kërkuara në tregun e punës. “Njohuritë për sigurinë kibernetike janë të rëndësishme për të ndihmuar të rinjtë të bëjnë dallimin mes informacionit të saktë dhe lajmeve të rreme, dhe t’i përdorin mediat dhe teknologjinë në mënyrë etike dhe të sigurt”.

Për Veselin, “integrimi i sigurisë kibernetike në arsim është një investim për një shoqëri të informuar, të sigurt dhe të përgatitur për të përballuar rreziqet e epokës digjitale”. Ajo nënvizon se kjo është një përpjekje për të përgatitur të rinjtë për sfidat e ardhshme dhe për t’i mundësuar ata të zhvillohen si qytetarë të përgjegjshëm që janë të vetëdijshëm për rreziqet e teknologjisë dhe mund të përdorin internetin në mënyrë të sigurt.

A mendon se kjo fushë është mjaftueshëm e mbështetur në sistemin arsimor aktual, Veseli është shumë kritike për situatën e aktuale të edukatës në sigurinë kibernetike në shkollat e Kosovës, duke theksuar se aktualisht kjo fushë nuk është “mjaftueshëm e mbështetur”. “Edhe pse ka përpjekje për përfshirjen e teknologjisë dhe edukatës mediatike, implementimi i sigurisë kibernetike mbetet ende në faza të hershme”, tha ajo. Ajo gjithashtu theksoi se shumë shkolla nuk kanë mësues të trajnuar për të dhënë mësime në këtë fushë, dhe nxënësit po humbin mundësi të mëdha për zhvillimin e aftësive të nevojshme për të mbrojtur veten në internet.

Një tjetër problem, sipas Veselit, është “infrastruktura digjitale në disa shkolla të Kosovës”, e cila është e pamjaftueshme për të integruar në mënyrë efikase temat e sigurisë kibernetike. Pa një përmirësim të infrastrukturës dhe investime të vazhdueshme, është shumë e vështirë të krijohet një mjedis mësimor që mund të mbështesë edukimin e sigurisë kibernetike.

Veseli theksoi se për të përballuar këtë sfidë, është e nevojshme që të bëhen “përpjekje më të koordinuara dhe të qëndrueshme” për të mbështetur këtë fushë dhe për të siguruar që të rinjtë të kenë njohuri të mjaftueshme për të mbrojtur veten dhe informacionin e tyre personal në një mjedis gjithnjë e më të digjitalizuar. Ajo theksoi rëndësinë e “përgatitjes së mësuesve”, duke theksuar se vetëm me mësues të trajnuar dhe resurse të nevojshme mund të sigurohet një arsim cilësor që do të ndihmojë të rinjtë të përballen me rreziqet e sigurisë kibernetike.

Në përfundim, Sumeja Veseli shprehu shqetësimin se “gjeneratat e ardhshme do të duan të jenë më të vetëdijesuar dhe të përgatitur për të mbrojtur veten, dhe ky është një detyrim që duhen mbështetur me investime të mëdha në arsim dhe teknologji”.

Në një botë që gjithnjë e më shumë po varet nga lidhjet digjitale dhe zhvillimi i teknologjisë, sfidat që na paraqiten për mbrojtjen e sigurisë kibernetike janë të paevitueshme dhe të shumëfishta. Kosova, si një shtet që ende po kalon fazat e konsolidimit të institucioneve dhe zhvillimit ekonomik, ka përballë një detyrë të madhe: ruajtjen e një balanci mes përdorimit të teknologjisë për avancim dhe mbrojtjes së privatësisë dhe sigurisë së qytetarëve të saj.

Në këtë kontekst, filozofikisht mund të pyesim: A mund të ruhet një rend i drejtë dhe i sigurt në një realitet ku kufijtë mes botës fizike dhe asaj digjitale janë të mjegulluara? Kjo sfidë kërkon një reflektim të thellë për mënyrën sesi ne kuptojmë dhe ruajmë sigurinë dhe lirinë në epokën digjitale, duke balancuar nevojën për zhvillim me respektin për privatësinë dhe mbrojtjen e të drejtave individuale. Në fund të fundit, përpjekjet për një siguri të qëndrueshme dhe të përgjegjshme nuk mund të mbështeten vetëm në teknologji, por në një angazhim të thellë moral dhe qytetar, që kërkon një bashkëpunim të ngushtë ndërmjet institucioneve, shoqërisë civile dhe partnerëve ndërkombëtarë./UBTNews/

 

Artikulli i shkruar nga Dionesa Ebibi

 

 

 

 

 

 

 

 

Continue Reading

Bota

Putin e paralajmëron SHBA-në me një doktrinë të re bërthamore

Published

on

By

Presidenti i Rusisë, Vladimir Putin, e miratoi të martën një doktrinë të përditësuar bërthamore, e cila thekson se Rusia mund ta shqyrtojë përdorimin e armëve bërthamore, nëse sulmohet me raketa konvencionale me mbështetjen e një fuqie bërthamore.

Vendimi për ta ndryshuar doktrinën zyrtare të Rusisë është përgjigje e Kremlinit ndaj vendimit të raportuar të administratës së presidentit amerikan, Joe Biden, për ta lejuar Ukrainën të hedhë raketa amerikane me rreze të gjatë thellë brenda Rusisë.

Doktrina e përditësuar, e cila shpalos kërcënimet të cilat mund ta shtyjnë udhëheqësinë e Rusisë ta mendojë sulmin bërthamor, thekon se një sulm me avionë luftarakë, dronë apo raketa konvencionale mund të konsiderohet si kërcënim i tillë.

Sipas kësaj doktrine, çdo agresion kundër Rusisë nga një shtet i cili është anëtar i një koalicioni do të konsiderohet nga Moska agresion nga i tërë koalicioni.

Pak javë para zgjedhjeve të nëntorit në SHBA, Putini urdhëroi ndryshimin e doktrinës bërthamore për të theksuar se çdo sulm konvencional ndaj Rusisë i ndihmuar nga një fuqi bërthamore mund të konsiderohet sulm i përbashkët kundër Rusisë.

Lufta në Ukrainë, e cila nisi në shkurt 2022, ka nxitur konfrontimin më të madh mes Rusisë dhe Perëndimit prej krizës raketore të Kubës më 1962.

Continue Reading

Bota

45 persona të dënuar për “komplot për përmbysjen e qeverisë” në Hong Kong

Published

on

By

Dyzet e pesë persona janë dënuar me 4 deri në 10 vjet burg për “komplot për të përmbysur qeverinë” në Hong Kong.

Në janar 2021, policia arrestoi më shumë se 50 persona të dyshuar për organizimin ose pjesëmarrjen në të ashtuquajturat “zgjedhjet parësore” të vitit 2020, të cilat dyshohet se shkelën ligjin e sigurisë kombëtare të Hong Kongut, raportoi Xinhua.

Gjyqi filloi në mars 2021 në Gjykatën West Kowloon dhe çështja më pas u transferua në Gjykatën e Lartë.

Gjatë gjykimit 31 persona e pranuan fajësinë, ndërsa 16 të pandehur i mohuan akuzat.

Pas vazhdimit të seancës, më 30 maj 2024, gjykata dha aktgjykimin për 16 të pandehurit të cilët u deklaruan të pafajshëm.

Katërmbëdhjetë prej tyre u shpallën fajtorë, ndërsa dy u shpallën të pafajshëm.

Të martën, Gjykata e Lartë zhvilloi seancën dhe dha vendimet për 45 personat që u shpallën fajtorë.

Continue Reading

Të kërkuara