

Kuriozitete
Ishujt artificial në Skoci, antikë dhe misteriozë!
Published
4 years agoon
By
UBT newsNdërsa askush nuk është i sigurt saktësisht pse u ndërtuan këta ishuj, ata ofrojnë një dritare unike në jetën njerëzore deri në kohën e Neolitit në Britani.
Ishte një kuriozitet i thjeshtë që e shtyu ish-zhytësinë e Marinës Mbretërore, Chris Murray, një dekadë më parë të zhytej në ujërat e akullta rreth një ishulli misterioz në një liqen të vogël në ishullin e tij të lindjes Lewis në Hebridet Skoceze. Por kur qeramika jashtëzakonisht e ruajtur mirë, që ai gjeti në rrethinën me baltë të ishullit ishte radiokarboni i datuar në vitin 3600 para Krishtit, kjo shtyu ndërgjegjësimin tonë për civilizimin në Ishujt Britanikë në një kohë para Stonehenge dhe piramidave të para në Egjipt.

Pjesa e tokës që del nga liqeni Hebridean është një shembull i një forme të shquar të një ishulli të bërë nga njeriu e që njihet si ‘crannog’. Pothuajse 600 nga këto ishuj artificialë janë regjistruar deri më tani nëpër Skocinë kontinentale dhe ishujt e saj.
Fjala crannog përkthehet nga Galishtja si “bir i pemës” ose “pemë e re”, duke iu referuar faktit se themelet e tyre ishin ndërtuar nga shtylla të gjata druri në shtratin e një liqeni përpara se të mbushnin brendësinë me gurë ose materiale të tjera natyrore për të krijuar një themel të fortë.
Thjesht mbledhja e shkëmbinjve për të formuar mbushjen për ishujt e rinj do të përfshinte pastrim dhe mbledhje të gjerë të materialit, pastaj gjithashtu vendosjen e flotillave të anijeve për të transportuar materialin nga bregu – është një detyrë mjaft e vështirë duke shtuar edhe sfidat e motit skocez!
Për ta vënë në dukje punën e vështirë, kur arkeologët u nisën për të rindërtuar një nga shumë crannogët e zbuluar në Loch Tay në Perthshire në vitet 1990 – duke përdorur mjete moderne – koha e ndërtimit zgjati tre vjet.

“Ne e dimë që crannogs ishin banesa, njerëzit jetonin në këto ishuj. Por për çfarë arsye mbetet e paqartë”, tha arkeologia nënujore Barrie Andrian. “Crannogs mund të kenë qenë banesa me status të lartë të liderëve lokalë. Ndoshta ato ishin tregti tregtare të vendosura në rrugët ujore që njerëzit lëviznin nëpër peizazh. Ose ndoshta jetesa në ujë mbante ndonjë rëndësi shpirtërore ose kozmologjike”.
“Ambienti nën ujë i crannogs ngadalëson proceset e prishjes”, tha Andrian. “Ruajtja është aq e mirë sa mjetet prej druri ruhen në mënyrë të përsosur. Dhe nuk janë vetëm artefakte. Ruajtja e madhe e materialeve të mbushura me ujë përfshijnë mbetje makro bimësh dhe poleni që na japin detaje rreth dietës, mjedisit dhe mënyrës së jetesës.”
“Crannogs janë kënaqësia e dendrokronologëve sepse druri përdoret me aq bujari në ndërtimin e tyre dhe sepse druri mbijeton aq mirë në kushtet anaerobe brenda crannog,” tha ajo. “Dendrokronologjia është në gjendje të datojë prerjen e drurit në vitin kalendarik, dhe për pasojë ne mund të zhvillojmë kronologji shumë të sakta për ndërtimin e një crannog”.

Pas eksplorimeve, arkeologët po zbulojnë gjetje unike në të gjithë Skocinë. “Shpesh gjejmë objekte që nuk i gjejmë kurrë në vendet arkeologjike të tokës së thatë, si lëkura, artefakte prej druri dhe tekstilet,” tha ajo.
Pas zbulimit të qeramikës së Murray, Google Earth ndihmoi në identifikimin e vendeve të tjera të mundshme Hebridean crannog, duke përfshirë Loch Arnish, Loch Langabhat dhe Loch Borgastail; ndërsa Andrian përdor dronin, aeroplanë për ti vëzhguar këto vende.
Ndërsa Skocia ka kaq shumë liqene që presin të hulumtohen, ekziston një mundësi e veçantë që të zbulohen më shumë crannogs./UBTNews
Kuriozitete
Princesha Diana: Letra që zbulon sa e vetmuar ndihej në pallat
Published
22 hours agoon
June 2, 2025
Të gjitha objektet që tregojnë historinë e jetës së Princeshës Diana dhe ofrojnë informacion mbi familjen mbretërore britanike tani janë në ankand. Midis tyre është një letër e shkruar me dorë dy ditë pas dasmës së saj me Mbretin e ardhshëm Charles.
Ankandet Julien’s prezantojnë koleksionin e jashtëzakonshëm, “Stili i Princeshës Diana dhe një Koleksion Mbretëror”, me më shumë se 300 pjesë historike në një nga ankandet më të mëdha të artikujve që dikur i përkisnin Princeshës së ndjerë të Uellsit.
Së bashku me shumë artikuj të modës të paraqitur në ankand, i cili fillon më 26 qershor në The Peninsula Beverly Hills, ka edhe një artikull veçanërisht të veçantë. Koleksioni përfshin një letër të shkruar me dorë dhe të nënshkruar nga Princesha Diana drejtuar Mark Simpson, një punonjës i Pallatit Buckingham.
Letra mban datën 31 korrik 1981, vetëm dy ditë pas dasmës së saj me Princin e atëhershëm Charles.
“Kjo është një nga veprat e mia të preferuara”, thotë Martin Nolan, bashkëthemelues dhe drejtor ekzekutiv i Julien’s Auctions, për revistën PEOPLE gjatë një parapamjeje të artikujve të ankandit.
“Është disa ditë pas dasmës së saj.” “Ajo jetonte në Pallatin e Buckinghamit, ishte periudha kur po përshtatej nga jeta normale në jetë pallati”, tha Nolan.
“Kështu që ajo duhej të mësonte nga mbretëresha të përkulej dhe të gjitha këto.” Por, ajo po kalonte mirë me Mark Simpsonin.”Ata ishin pothuajse në të njëjtën moshë, ai ishte pak më i madh se ajo “, shton Nolan. “Në letër ajo flet për sa e vetmuar ishte kur ishte në pallat.”
Letra thotë: “I dashur Mark, doja vetëm të të falënderoja për gjithë mirësinë dhe durimin që më ke treguar që kur u zhvendosa në Pallatin e Buckinghamit. Qëndrimi im u bë shumë më i lehtë nga shoqëria jote, pasi ishte shumë e vetmuar dhe qeshëm aq shumë, saqë nuk mund të të falënderoj mjaftueshëm. Shpresoj se ke mundur ta shijosh të mërkurën dhe se të ka pëlqyer fustani im.”
Nesër do të nisem për në Britani, me të gjithë këta burra përreth. Duhet të kem kujdes nga Evelina! Lajmi i keq është se nuk kam ngrënë asnjë drithëra – më vjen keq. Si do t’ia dal pa tasat me drithëra? [fytyrë që qesh]. Një falënderim i madh që je vetvetja – Me shumë dashuri, Diana.”
Letra tregon se ditët e para të Dianës si princeshë nuk ishin aspak argëtuese.
Kuriozitete
Pse bllokohen veshët në avion? Ja si ta zgjidhni këtë problem
Published
6 days agoon
May 28, 2025
Nuk ka rëndësi se pse po e bëni udhëtimin e radhës! Mund të jenë pushimet, udhëtim pune apo çështje tjetër, me siguri që ka fenomen me të cilin jeni përballuar sa herë që keni bërë udhëtime të tilla: bllokimi i veshëve apo ajo që nga auditologët quhet “veshi i avionit”.
Ndryshe quhet “barotrauma e veshit”, veshi i avionit është zhurma e dhimbshme e veshit që ndodh kur avioni është në ngjitje ose zbritje. Nëse për disa persona kjo është një ndjesi irrituese, për të tjerë është shqetësim që zgjat edhe pas daljes nga avioni.
Për të shmangur fluturimet, auditologia Sarah Lundstrom shpjegon më shumë rreth këtij fenomeni.
Çfarë është “veshi i avionit”?
“Kjo ndodh kur “veshi mbyllet për shkak të ndryshimeve të presionit të ajrit gjatë fluturimit,” shpjegon mjekja Lundstrom. Lajmi i mirë është se ndërkohë që kjo gjendje krijon njëfarë shqetësimi, kjo nuk dëmton daullet e veshit tuaj.
Pse kumbojnë veshët në avion?
Arsyeja pse përjetoni dhimbje veshi gjatë udhëtimeve me avion është për shkak të ndryshimit të presionit të ajrit. “Kur ka një ndryshim në presionin e ajrit të jashtëm, kjo shkakton shtyrjen e daulles së veshit dhe mbylljen e tubit eustachian,” shton mjekja.
Si ta parandaloni si fenomen?
Sipas mjekes Lundstrom, mund të përtypni çamçakëz ose mbani karamele gjatë fluturimit për të ndihmuar në mbajtjen e “veshit të mesëm dhe tubit eustachian në lëvizje dhe të hapur”. Megjithatë, nëse nuk keni çamçakëz ose karamele me vete, mos u frikësoni.
“Gjatë fluturimit, gëlltisni diçka ose mbyllni hundën e të fryni ajrin për të nxitur tubit eustachian të hapet që të lehtësojë presionin,” përfundon Lundstrom.
Kuriozitete
NASA zbulon pasuri të pallogaritshme ari në thellësitë e oqeanit
Published
7 days agoon
May 27, 2025
Oqeanet mbajnë rezervat më të mëdha të arit në botë, por ato janë ende të paarritshme.
Një ekip shkencëtarësh të NASA-s ka zbuluar se oqeanet “mbajnë” rezervën më të madhe të arit, e cila vlerësohet në 20 milionë ton. Nxjerrja e metalit të çmuar që zotërojnë, sjell sfida për shkak të përqendrimit të tij të ulët në ujin e detit.
Sasia e raportuar ka tronditur botën, pasi tejkalon sasinë totale të arit të gjetur nga njeriu gjatë gjithë historisë së tij.
Teknologjia që i është vënë në dispozicion njerëzimit nuk lejon një mekanizëm minerar ekonomikisht të qëndrueshëm, uji i detit përmban metale që e bëjnë të vështirë ndarjen e arit. Ari i tretur nuk është i vetmi burim i vlefshëm që deti “ruan”.
Elemente tjera të rëndësishme që detet dhe oqeanet kanë janë depozitat e sulfurit hidrotermal. Këto janë depozita që janë më të arritshme sesa ari i tretur dhe mund të nxirren përmes minierave nënujore.
Minierat në det paraqesin rreziqe shkatërruese për ekosistemet detare, kjo rrezikon mijëra specie të reja, shkatërron shumë habitate detare dhe ndryshimi i zinxhirëve ushqimorë paraqet rreziqe të konsiderueshme.
Disa territore, si Papua Guinea e Re, filluan ta zbatojnë këtë praktikë. Debati mjedisor përqendrohet në ndikimet tragjike që aktivitetet minerare kanë në ekosistemet detare, duke lënë anash mundësitë ekonomike që j’u ofrojnë vendeve.
Mundësi reale që deti mund të na ofrojë burimet e tij më të vlefshme
Disa shkencëtarë mbajnë gjallë shpresën se zhvillimet teknologjike do të na lejojnë të arrijmë në zgjidhje të qëndrueshme në të ardhmen për shfrytëzimin e burimeve detare. Nuk është e pamundur që një ditë të shfaqen teknologji që do të lejojnë nxjerrjen e arit nga deti pa shkaktuar dëme të konsiderueshme në mjedisin detar.
Derisa të ndodhë kjo, ari vazhdon të fshihet në thellësitë e detit, madje edhe për vende si Spanja, me disa dete dhe oqeane që lagen në plazhet e saj, gjë që mund t’i sjellë vendit iberik miliona ose miliarda euro.
Thesari më i madh i njerëzimit qëndron i fshehur në det, e në të njëjtën kohë, Kina ka surprizuar me zbulimin e 230 miliardë ton ari të bardhë në shtratin e detit.
Kuriozitete
Kjo është anija më e madhe në botë në formë breshke që do të mbajë 60 mijë pasagjerë
Published
1 week agoon
May 25, 2025
Studioja italiane Lazzarini Design ka prezantuar një projekt të jashtëzakonshëm detar që po trondit botën e arkitekturës dhe teknologjisë detare: Pangeos, një anije në formë breshke, me përmasa gjigante.
Sipas CNN, kjo anije do të jetë më e madhja ndonjëherë e ndërtuar dhe do të ketë qendra tregtare, hotele, pishina, kopshte dhe deri në 60.000 pasagjerë.
Me një gjatësi prej 550 metrash e gjerësi maksimale prej 610 metrash, Pangeos nuk është mjet lundrimi, por qytet lundrues. Për ndërtimin e saj do të nevojitet një kantier i posaçëm prej 600 me 650 metra, ndërkohë që Arabia Saudite është përzgjedhur si vendi më i përshtatshëm për ndërtimin.
Kostoja totale e projektit parashikohet të arrijë në 8 miliardë euro, ndërtimi pritet të nisë sivjet duke kërkuar një periudhë prej 8 vitesh pune për t’u përfunduar. Financimi do të realizohet përmes teknologjisë NFT, shitjes së pasurive virtuale “Unreal Estates” në versionin digjital të jahtit në metaverse.
Përveç përmasave marramendëse, Pangeos do të jetë i pajisur me teknologjitë më moderne, përfshirë një mini-port të brendshëm, dritare panoramike rrëshqitëse dhe sistem hidroale, që e lejon të ngrihet mbi sipërfaqen e ujit dhe të lëvizë me shpejtësi, falë tre motorëve me hidrogjen.
“Që në vitin 1964 industria e kishte potencialin të ndërtonte struktura të tilla – tani është koha të realizohet”, thotë Lazzarini Design.

Si ndikon gatimi me fëmijët në zhvillimin emocional të një fëmije?

Rod Stewart anuloi performancën disa orë para fillimit, thotë se nuk ndihej mirë

Panairi i 25-të i librit në Prishtinë, nis javën e ardhshme

Netflix gjen një tjetër hit britanik “Dept Q” – fansat e adhurojnë dhe kërkojnë sezonin e dytë

Hapet edicioni i dytë i Javës së Artit dhe Dizajnit në UBT

Lakra dhe brokoli zvogëlojnë rrezikun e kësaj sëmundjeje

Microsofti do të investojë 400 milionë dollarë në inteligjencën artificiale në Zvicër

Çfarë duhet të bëjmë kur ndihemi të lodhur?

Dardanët vazhdojnë përgatitjet për dy ndeshjet miqësore
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati
-
Kulturë2 months ago
27 marsi/Dita Ndërkombëtare e Teatrit! Mitrovica sjell shfaqjen “Kontesha Arduini”, histori magjepëse që nuk duhet humbur