Kuriozitete
Ishujt artificial në Skoci, antikë dhe misteriozë!
Published
4 years agoon
By
UBT newsNdërsa askush nuk është i sigurt saktësisht pse u ndërtuan këta ishuj, ata ofrojnë një dritare unike në jetën njerëzore deri në kohën e Neolitit në Britani.
Ishte një kuriozitet i thjeshtë që e shtyu ish-zhytësinë e Marinës Mbretërore, Chris Murray, një dekadë më parë të zhytej në ujërat e akullta rreth një ishulli misterioz në një liqen të vogël në ishullin e tij të lindjes Lewis në Hebridet Skoceze. Por kur qeramika jashtëzakonisht e ruajtur mirë, që ai gjeti në rrethinën me baltë të ishullit ishte radiokarboni i datuar në vitin 3600 para Krishtit, kjo shtyu ndërgjegjësimin tonë për civilizimin në Ishujt Britanikë në një kohë para Stonehenge dhe piramidave të para në Egjipt.

Pjesa e tokës që del nga liqeni Hebridean është një shembull i një forme të shquar të një ishulli të bërë nga njeriu e që njihet si ‘crannog’. Pothuajse 600 nga këto ishuj artificialë janë regjistruar deri më tani nëpër Skocinë kontinentale dhe ishujt e saj.
Fjala crannog përkthehet nga Galishtja si “bir i pemës” ose “pemë e re”, duke iu referuar faktit se themelet e tyre ishin ndërtuar nga shtylla të gjata druri në shtratin e një liqeni përpara se të mbushnin brendësinë me gurë ose materiale të tjera natyrore për të krijuar një themel të fortë.
Thjesht mbledhja e shkëmbinjve për të formuar mbushjen për ishujt e rinj do të përfshinte pastrim dhe mbledhje të gjerë të materialit, pastaj gjithashtu vendosjen e flotillave të anijeve për të transportuar materialin nga bregu – është një detyrë mjaft e vështirë duke shtuar edhe sfidat e motit skocez!
Për ta vënë në dukje punën e vështirë, kur arkeologët u nisën për të rindërtuar një nga shumë crannogët e zbuluar në Loch Tay në Perthshire në vitet 1990 – duke përdorur mjete moderne – koha e ndërtimit zgjati tre vjet.

“Ne e dimë që crannogs ishin banesa, njerëzit jetonin në këto ishuj. Por për çfarë arsye mbetet e paqartë”, tha arkeologia nënujore Barrie Andrian. “Crannogs mund të kenë qenë banesa me status të lartë të liderëve lokalë. Ndoshta ato ishin tregti tregtare të vendosura në rrugët ujore që njerëzit lëviznin nëpër peizazh. Ose ndoshta jetesa në ujë mbante ndonjë rëndësi shpirtërore ose kozmologjike”.
“Ambienti nën ujë i crannogs ngadalëson proceset e prishjes”, tha Andrian. “Ruajtja është aq e mirë sa mjetet prej druri ruhen në mënyrë të përsosur. Dhe nuk janë vetëm artefakte. Ruajtja e madhe e materialeve të mbushura me ujë përfshijnë mbetje makro bimësh dhe poleni që na japin detaje rreth dietës, mjedisit dhe mënyrës së jetesës.”
“Crannogs janë kënaqësia e dendrokronologëve sepse druri përdoret me aq bujari në ndërtimin e tyre dhe sepse druri mbijeton aq mirë në kushtet anaerobe brenda crannog,” tha ajo. “Dendrokronologjia është në gjendje të datojë prerjen e drurit në vitin kalendarik, dhe për pasojë ne mund të zhvillojmë kronologji shumë të sakta për ndërtimin e një crannog”.

Pas eksplorimeve, arkeologët po zbulojnë gjetje unike në të gjithë Skocinë. “Shpesh gjejmë objekte që nuk i gjejmë kurrë në vendet arkeologjike të tokës së thatë, si lëkura, artefakte prej druri dhe tekstilet,” tha ajo.
Pas zbulimit të qeramikës së Murray, Google Earth ndihmoi në identifikimin e vendeve të tjera të mundshme Hebridean crannog, duke përfshirë Loch Arnish, Loch Langabhat dhe Loch Borgastail; ndërsa Andrian përdor dronin, aeroplanë për ti vëzhguar këto vende.
Ndërsa Skocia ka kaq shumë liqene që presin të hulumtohen, ekziston një mundësi e veçantë që të zbulohen më shumë crannogs./UBTNews
Kuriozitete
Energjia juaj është pasuria juaj, si ta mbroni nga njerëzit negativë?
Published
14 hours agoon
December 2, 2025By
UBT News
Gjeni më poshtë 11 mënyra që do të ju ndihmojnë të qëndroni pozitivë, edhe kur rrethoheni nga njerëz negativë.
Mos e merrni personale
Nëse keni të bëni me dikë që ka personalitet “toksik”, mbani mend: nuk është aspak puna juaj cka mendojnë të tjerët për ju, kjo nuk ju prek aspak. Nëse mendojnë negativisht për ju, kujt i bëhet vonë? Thjesht jini vetvetja.
Ruani qetësinë
Duke mos u ulur në standardin e negativëve, do të kuptoni që është më e kollajtë të ruani qetësinë, të mbesni pozitivë dhe thjeshtë të pranoni gjendjen e gjërave, ashtu si janë, deri kur mund të dilni prej situatës.
“Hiqeni” veten nga situata
Mund të duket si gjëja më e kollajtë, por ndonjëherë është edhe më e mira. Nëse keni ngecur dhe nuk dilni dot, thjeshtë sprapsja nga një bisedë negative dhe “ëndërrimi me sy hapur” mund të mjaftojë për të mbajtur negativitetin larg jush.
Merrni frymë
Të gjithë terapistët e mirë rekomandojnë terapinë e frymëmarrjes për të lehtësuar ankthin, dhe funksionon.
Numëroni deri në 10. Nëse nuk bën punë, numëroni deri në 20
Funksionon për së mbari. Kjo ndodh sepse ju jep juve disa sekonda për të hequr dorë nga reagimi instiktiv, dhe kështu nuk e lejoni negativitetin t’ju prekë.
Ushtrohuni
Nëse ushtroheni për 15 minuta, ndiheni më mirë, e kokën do ta keni më të kthjellët. Nuk do të thotë të lini menjëherë një situatë negative e të vraponi të bëni ushtrime, por ushtrimet e shpeshta do ta bëjnë mendjen një vend të shëndetshëm për të luftuar ndikimet negative.
Flisni
Nëse jeni të gatshëm e keni vullnet, luftoni negativitetin me fjalë pozitive. Thjeshtë jini gati të mbroni pozicionin tuaj, dhe të mbani kokën lart, ose përndryshe do të përfundoni duke ulur standardet tuaja, pa e kuptuar.
Mbajeni veten të zënë
Nëse mendja juaj është e fokusuar në diçka tjetër, është më e lehtë të injoroni pesimizmin që ju rrethon.
Rrethohuni me gjëra që ju ndihmojnë të mbesni pozitivë
Nëse mendoni që mjedisi juaj i punës është shkatërrues për humorin tuaj, përpiquni të rrethoheni me gjëra që ju mbajnë të zënë dhe ju kënaqin. S’ka rëndësi nëse janë shënime me citime optimiste, foto familjare, apo muzikë që ju shpie në një vend pozitiv – përpiquni që hapësirën e punës ta mbushni me të gjithë gjërat që ju kujtojnë se ju jeni mbi negativitetin.
Mos mbani mëri
Thjeshtë nuk ju bën mirë. Do ju ulë poshtë përmes vetëshkatërrimit, dhe do jetë shumë e vështirë të largoheni. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Universiteti i Oksfordit zgjodhi fjalën e vitit 2025
Published
1 day agoon
December 1, 2025By
UBT News
Një lajm i mirë për ata që shpesh ndihen të irrituar ndërsa lexojnë lajmet online: Oxford University Press ka shpallur Fjalën e Vitit 2025 – “rage bait”!
Sipas analizës së OUP, përdorimi i këtij termi është trefishuar gjatë 12 muajve të fundit. Ai përkufizohet si: “përmbajtje online e krijuar qëllimisht për të nxitur zemërim ose indinjatë nga një situatë provokuese ose fyese për përdoruesit në rrjetet sociale.”
Casper Grathwohl, president i Oxford Languages, tha se ekzistenca e këtij termi tregon se njerëzit po bëhen më të vetëdijshëm për taktikat manipuluese që përdoren për të tërhequr vëmendjen online.
“Dikur interneti synonte të ngjallte kureshtje e klikime, tani përmbajtja po ndikon direkt tek emocionet dhe reagimet tona,” tha Grathwohl.
“Ky është një zhvillim i natyrshëm në një debat të vazhdueshëm mbi atë se çfarë do të thotë të jesh njeri në një botë të drejtuar nga teknologjia dhe ekstremet e kulturës online.”
Ai shpjegoi se, ndërsa fjalën e vitit të kaluar e përshkruante lodhjen mendore nga shfletimi i pafund (brain rot), “rage bait” nxjerr në pah postimet e krijuara qëllimisht për të nxitur zemërim dhe për të gjeneruar klikime.
Këto fenomene krijojnë cikël ku zemërimi nxit angazhim, algoritmet e amplifikojnë atë dhe ekspozimi i vazhdueshëm rraskapit përdoruesit.
Termi “rage bait” ka qenë i pranishëm që nga fillimi i mijëvjeçarit. Ai u përdor për herë të parë online në një postim në Usenet në vitin 2002, për të përshkruar reagimin e një shoferi të irrituar nga një tjetër që ndez dritat për ta lënë të kalojë.
Më pas, termi evoluoi në zhargon interneti, duke përshkruar postime virale dhe kritika ndaj mënyrës se si rrjetet dhe krijuesit e përmbajtjes përcaktojnë çfarë publikohet online. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Rrufeja në Mars: Roveri Perseverance kap për herë të parë shkarkesa elektrike
Published
2 days agoon
December 1, 2025By
UBT News
Roveri Perseverance i NASA-s ka regjistruar për herë të parë shkarkesa elektrike në Mars, duke dhënë përgjigje për një pyetje të lashtë: nëse rrufeja ndodh në planetin e kuq dhe askush nuk e dëgjon, a bën tingull?
Gjatë dy viteve marsiane të vëzhgimit, roveri ka kapur 55 ngjarje të shkarkesave elektrike gjatë stuhive të pluhurit dhe vorbullave rrotulluese të pluhurit.
Shtatë prej tyre shoqëroheshin me një sinjal akustik mini-rufeje, një lloj shpërthimi të vogël zëri të krijuar nga ngrohja dhe zgjerimi i ajrit.
Studiuesit përdorën mikrofoni SuperCam të Perseverance për të regjistruar ndërhyrjet elektromagnetike dhe tingujt e shkarkesave, dhe krahasimet me testet në Tokë konfirmuan origjinën e tyre. Shumica e shkarkesave ndodhën gjatë erërave më të forta dhe stuhive të pluhurit.
Edhe pse rrufeja marsiane është shumë më e vogël se ajo tokësore (vetëm deri në 40 mili-xhulë krahasuar me një miliard xhulë në Tokë), zbulimi ka implikime të rëndësishme për dizajnin e teknologjive të ardhshme për eksplorimin e Marsit dhe për studimet astrobiologjike, duke ndihmuar shkencëtarët të kuptojnë më mirë atmosferën e Marsit dhe ndikimin e fenomeneve elektrike. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Pirunë plastikë në kopsht! Ide e thjeshtë, efekt i madh
Published
6 days agoon
November 27, 2025By
UBT News
Kushtet dimërore, përfshirë temperaturat e ulëta, ngricat dhe erën, paraqesin sfida të mëdha për bimët dhe kopshtet.
Për të siguruar mbijetesën, përgatitja e kopshtit me kohë është thelbësore. Edhe llojet më rezistente mund të dëmtohen nga i ftohti, prandaj ekspertët këshillojnë masa të thjeshta, por efektive për mbrojtjen e bimëve.
Një metodë e pazakontë që po fiton popullaritet për kopshtarët amatorë përfshin pirunët plastikë. Vendosja në tokën e kopshtit krijon një barrierë fizike që pengon dëmtuesit, si minjtë, lepujt, ketrat dhe dhelprat, të shkatërrojnë të mbjellat gjatë dimrit, raporton Daily Express.
Sipas Ideal Home, sipërfaqja e mprehtë e krijuar nga pirunët e ngulur në tokë e bën ambientin të pakëndshëm për disa dëmtues, të cilët e shmangin atë zonë. Lucy Bradley, eksperte për kopshte dhe sera në kompaninë Easy Garden Irrigation, shpjegon:
“Dëmtuesit e vegjël, si kërmijtë, pengohen nga sipërfaqja e mprehtë që krijohet nga pirunët. Për efekt maksimal, pirunët duhet të vendosen të dendur, rreth 5 centimetra larg njëri-tjetrit, duke rrethuar veçanërisht bimët e ndjeshme, si fidanët e rinj.”
Ky truk i thjeshtë është një mënyrë efektive për t’i mbajtur bimët të sigurta gjatë muajve të ftohtë dhe për të shmangur dëmtimet e padëshiruara nga vizitorët e papritur të kopshtit. /A.Z/UBT News/
bime
Si të lehtësoni dhimbjet e kockave në mënyrë natyrale?
Prada përforcon dominimin në modë, blen zyrtarisht Versace
Lauren Sánchez dhe Jeff Bezos dhurojnë mbi 100 milionë dollarë për të pastrehët
Gazetari italian mbi “Sarajeva Safari”: Fëmija i vrarë ishte trofeu më i kërkuar
Rama: Më në fund ka filluar alokimi i pjesshëm i mjeteve financiare prej 25 milionë euro
Rutte: Presim nga Serbia të mbajë përgjegjës autorët e sulmit në Banjskë
Sekreti i shijes, pse nuk duhet të shkrini mishin para gatimit?
50 histori që frymëzojnë – festivali “Art Without Limit” ndriçon shpresën
Ish-miku i Will Smith padit Jada-n, pretendon se ajo e ka kërcënuar me eliminim fizik
Të kërkuara
-
Aktualitet1 month agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Lajmet3 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
-
Rajoni2 months agoUBT shpall thirrjen për Konferencën Ndërkombëtare të Gjuhës dhe Kulturës 2025
