Kulturë

Historia e jashtëzakonshme e Tomas EdisonIt

Shpikjet e Edisonit e transformuan rrënjësisht qytetërimin modern.

Published

on

Tomas Alva Edison, ishte një shpikës unik, dhe ndikimi i tij mund të ndihet ende sot në jetën tuaj të përditshme. I lindur në Ohajo të ShBA-së më 11 shkurt 1847. Shpikjet e Edisonit, ku përfshihet edhe përsosja e llambës elektrike dhe gramafonit, e transformuan rrënjësisht qytetërimin modern, dhe ndihmuan që shekulli XX-të të bëhej një nga epokat teknologjikisht më progresive në historinë e njerëzimit.

Përveç llambës elektrike, ishte autor i shumë shpikjeve të tjera

Ndërsa kontributi më i qëndrueshëm i Edisonit në jetën moderne, do të mbetet përgjithmonë llamba inkandeshente, ai mori gjithsej 1093 patenta për shpikjet që realizoi së bashku me stafin e tij. Disa nga shpikjet e Edisonit përfshinin:fonografin, makinerinë e parë që mund të kapte dhe riprodhonte zërin; stilolapsin me shabllon, një instrument shkrimi i fuqizuar nga energjia elektrike; transmetuesin prej karboni, që përmirësoi volumin dhe qartësinë e zërave në telefon. Po ashtu, ai gjithashtu ndihmoi në përmirësimin e shpikjeve ekzistuese, si treguesi i aksioneve dhe telegrafi automatik.

Pati shumë fëmijë, të cilët i edukoi me të gjitha mënyrat me dashurinë për dijen

Në dy martesat e tij, e para me Meri Stilluell nga viti 1871 dhe deri në vdekjen e saj në vitin 1884, dhe e dyta me Mina Miller në vitin 1886, Edisoni pati 6 fëmijë:Merion, Tomas EdisonXhunior, Uilliam, Medlin, Çarls dhe Teodor. Ai u përpoq të rrënjoste tek secili prej fëmijëve dashurinë për dijen, edhe pse metodat e tij nuk ishin gjithmonë të këndshme.

Kështu kur e pyeste për detyrat e shtëpisë çdo mëngjes, Edisoni e prekte Medlin me një lugë të nxehtë në dorë, nëse ajo do të përgjigjej shumë ngadalë apo gabim. Por një mjedis i tillëishte me sa duket shumë toksik për një nga djemtë e tij, Tomas Edison Xhunior.

Ky e e braktisi shkollën përgatitore që në moshën 17-vjeçare, dhe më vonë u sulmua ngamedia për propagandimin e shpikjeve të dyshimta si “Vitalizer”, një kapele, për të cilin ai pretendoi se e bënte të mendohej më shpejt cilindo që e mbante në kokë.

U akuzua për ekzekutimin e një elefanti për qëllime eksperimentale

Në vitet 1890, fuqia elektrike e rrymës direkte (DC) e Edisonit po konkurronte për epërsi me fuqinë e rrymës alternative (AC) të Nikola Teslës. Gjatë kësaj kohe, Edisoni dhe mbështetësit e tij argumentuan se AC ishte e rrezikshme, dhe u përpoqën ta vërtetonin këtë duke goditurkafshët me këtë rrymë.

Sigurisht, edhe rryma direkte DC mund të vriste po aq lehtë. Në vitin 1903, energjia elektrike u përdor për të vrarë Topsin, një elefant cirku që ishte dënuar me vdekje, pasi kishte vrarë një spektator. Megjithëse Edison akuzohej shpesh për ekzekutimin e kafshës, një artikull i Smithsonian në vitit 2017, pretendon se ai nuk ka pasur dijeni mbi atë ngjarje

“Menlo Park” ishte një vend triumfesh dhe tragjedish

Kur Edison ishte 28 vjeç, ai bleu një fermë në Raritan Taunship, Nju Xhersi, të cilën e përdori si shtëpi dhe laborator. Pikërisht aty përgjatë një dekade, Edisoni dhe stafi i tij shpikën më shumë se 400 artikuj. Por ai vend ishte edhe vendndodhja e disa tragjedisë. Kështu gruaja e parë e Edisonit, Meri, vdiq nga një mbidozë e morfinës në vitin 1884, ndërsa po përpiqej të menaxhonte dhimbjet pas lindjes së fëmijës së tyre të tretë.

Pas asaj ngjarjeje Edison u zhvendos nga atje, duke e shkatërruar shtëpinë dhe objektet përreth. Qyteti u riemërua Edison në vitin 1954. Sot në “Menlo Park” gjendet Qendra TomasEdison, ku vizitorët mund të shohin disa nga shpikjet e shkencëtarit të madh.

Disa nga vëllezërit e motrat e tij patën një fat të keq

Tomas Edison kishte 6 vëllezër e motra, Merion, Uilliam, Harriet, Karlil, Samuel dhe Eliza.

Kur Edison lindi në Milano të Ohajos në vitin 1847, ai ishte fëmija i shtatë dhe i fundit i prindërve Samuel Edison dhe Nensi Edison.

Fatkeqësisht, Edisoni nuk pati mundësinë të njihte të gjithë vëllezërit e motrat e tij. Nga 7 fëmijët e prindërve të tij vetëm 4 mbijetuan deri në moshë madhore. Karlil, Samuel dhe Eliza, vdiqën që kur ishin fëmijë të vegjël.

Lufta Civile e SHBA-së, nxiti interesin e Edisonit për shpikjet

Kur Tomas ishte 7 vjeç, familja e tij u zhvendos me banim në Port Huron, Miçigan. Edisoniishte një nxënës i pa interesuar për shkollën, ndaj u arsimua në shtëpi nga nëna e tij. Në moshën 15-vjeçare, ai vendosi të udhëtonte në mbarë SHBA–në, duke dërguar dhe marrë mesazhe përmes telegrafit për trenat dhe Ushtrinë e Unionit gjatë Luftës Civile. Ajo përvojë frymëzoi edhe pasionin e tij të përjetshëm për shpikjet.

Sëmundja ishte çuditërisht një faktor kyç në suksesin e tij

Edison vuajti që nga fëmijëria nga probleme të theksuara me dëgjimin. Askush nuk është saktësisht i sigurt se çfarë i shkaktoi ato. Edhe pse vetë Edison fajësoi një drejtues treni, që nënjë rast e ngriti në ajër duke e kapur nga veshët, dhe duke i shkaktuar në këtë mënyrë dëme tëpariparueshme.

Më shumë gjasa, infeksionet e veshit ndikuan në aftësinë e tij për të dëgjuar. MegjithatëEdisoni thoshte se humbja e dëgjimit, i dha aftësinë e tij të jashtëzakonshme për t’u përqendruar shumë në çdo detyrë që kishte në dorë.

Citate të famshme të Tomas Edison:

“Gjeniu është 1 për qind frymëzim, dhe 99 për qind djersë”.

“Vlera e një ideje, qëndron tek përdorimi i saj”.

“Unë nuk kam dështuar. Sapo kam zbuluar 10.000 mënyra që nuk do të funksionojnë!”./bota.al

Magazinë

Premtimi i Bazelit për Eurovision: Të gjithë janë të mirëpritur

Published

on

Qyteti zviceran, Bazel është kthyer në një festë të madhe këtë fundjavë, ndërsa përgatitet që nesër më 13 maj, të mirëpresë Festivalin Evropian të Këngës, Eurovisionin, ka shkruar BBC.

Kanë kaluar plot 36 vjet që kur Zvicra e ka organizuar për herë të fundit këtë ngjarje të madhe, pas fitores së këngëtares Celine Dion në vitin 1988. Dhe pritja për ta shtruar qilimin e famshëm të Eurovisionit ka qenë e gjatë.

Zvicra ishte vendi nikoqir i Eurovisionit të parë në historinë e tij, në Lugano në vitin 1956. Por që nga fitorja e Dionit, suksesi i saj ka qenë i vakët, madje në disa vite (2007-2010 dhe 2015-2018), përfaqësuesit zviceranë nuk kanë arritur as në finale. Kjo ndryshoi vitin e kaluar kur këngëtari zviceran Nemo fitoi me këngën “The Code”.

Pikërisht për këtë arsye, Bazeli është i vendosur ta bëjë këtë edicion të paharrueshëm. Qilimi i këtij viti është më i gjati në historinë e festivalit, 1.3 kilometra, duke filluar nga bashkia e qytetit, përmes lumit Rhein, deri te fshati i Eurovisionit.

Kreu i qeverisë së Bazelit, Conradin Cramer, ka thënë se qyteti i tij me vetëm 175 mijë banorë është vendi ideal për të pritur rreth gjysmë milioni vizitorë që priten gjatë festivalit.

“Bazeli është në kufi me Francën dhe Gjermaninë. Është zemra e Evropës. Ka një traditë të gjatë humaniste – kur qytetet e tjera evropiane në Mesjetë persekutonin mendimtarët e lirë, Bazeli i mirëpriste ata”. Prandaj, sipas tij, “Bazeli dhe Eurovisioni janë përputhja perfekte”, ka thënë ai për BBC.

Siguria, përfshirja dhe protestat e paralajmëruara

Pas protestave propalestineze në Eurovisionin e kaluar në Malmo, pritet që edhe në Bazel të ketë organizime të ngjashme. Policia nuk ka publikuar ende planin e saj të detajuar, por ka thënë se “të gjithë kanë të drejtë të shprehin mendimin e tyre, për sa kohë që respektojnë ligjin dhe nuk rrezikojnë sigurinë e të tjerëve.” Mbi 1,300 oficerë policie do të jenë në terren gjatë gjithë ngjarjes.

Qyteti ka ndërmarrë një plan unik sigurie, ekipe në lëvizje me xhaketa rozë do të patrullojnë 24 orë në ditë për të ndihmuar viktimat e ngacmimeve apo dhunës. Do të ketë gjithashtu hapësira të sigurta dhe një linjë telefonike 24 orëshe për të raportuar incidente.

“Është një masë me prag të ulët për t’u dhënë njerëzve mundësinë të raportojnë dhunën apo ngacmimet edhe nëse nuk duan të shkojnë te policia”, ka thënë Stephanie Eymann, drejtoreshë për siguri në Bazel.

Festa për të gjithë, edhe pa bileta

Biletat për finalen u shitën brenda pak minutash, por Bazeli premton se do të ketë diçka për të gjithë, shumica falas.

“Do të ketë koncerte në çdo cep të qytetit, do të ketë projekte artistike”, ka theksuar Letizia Elia, drejtoreshë e turizmit.

Në një sipërfaqe prej vetëm 37 kilometrash katrorë, Bazeli ka 40 muze dhe galeri, dhe të gjitha janë përfshirë në festime. Fondacioni Beyeler ka hapur një ekspozitë me vepra të artistëve Andy Warhol, Mark Rothko, Kandinsky dhe Picasso, ndërsa muzeu i historisë natyrore ka hapur ekspozitën “Glitz and Glam”.

Në të gjithë Zvicrën po mbahen edhe gara për grupet më të mira shkollore, katër më të mirat do të performojnë në skenën e madhe në Bazel.

Referendumi dhe reagimi ndaj vlerave evropiane

Organizimi i Eurovisionit nuk ka qenë pa pengesa. Disa grupe evangjeliste e kundërshtuan festivalin, duke pretenduar se ai dëmton vlerat tradicionale familjare dhe përmban përmbajtje që lidhen me “satanizmin” apo “okultizmin”. Ata mblodhën nënshkrimet e nevojshme për të kërkuar një referendum për ndalimin e financimit publik për festivalin.

Por më 24 nëntor, qytetarët e Bazelit votuan me 66.6% pro, duke miratuar një buxhet prej afro 40 milionë dollarësh për organizimin.

“E prisja referendumin, kështu funksionon Zvicra, por më gëzoi shumë përkrahja e madhe. Tregon që ky është një qytet që e dëshiron vërtet këtë”, ka thënë Cramer.

Ai është i vetëdijshëm për debatet globale rreth diversitetit dhe përfshirjes, veçanërisht pas fitores së Nemo, që është person që nuk identifikohet si grua apo burrë, jobinar.

“Kushdo që je, i ri, jo dhe aq i ri, hetero, gej, grua, burrë apo jobinar, këtu je i mirëpritur. Kjo nuk është vetëm ajo për çfarë qëndron Bazeli, por ajo për çfarë duhet të qëndrojë Evropa”, ka thënë Cramer.

Rregulla për flamujt dhe kritikat nga komuniteti LGBTQ+

Megjithatë, organizata evropiane e festivalit (EBU) ka rregulla të rrepta: në skenë dhe në dhomat e garuesve lejohen vetëm flamujt kombëtarë. Flamuj si ai i krenarisë apo i jobinarëve nuk lejohen.

Vitin e kaluar, Nemo e valëviti një flamur jobinar gjatë performancës, por tha se e “kishte futur fshehurazi.” Këtë vit, organizatat LGBTQ+ janë të zhgënjyera.

“Ndalimi i simboleve tona është një shuplakë për komunitetin LGBTIQ. Është mesazhi i gabuar në një kohë kur komunitetet queer në gjithë Evropën po përballen me rritje të armiqësisë”, ka deklaruar organizata zvicerane Pink Cross.

EBU u përgjigj se “Eurovisioni nuk ka nevojë për flamuj për të dëshmuar aleancën dhe festimin e komunitetit LGBTQ+”.

Edhe transporti është gati, me karaoke!

Siç i ka hije Zvicrës, transporti është i garantuar. Trenat do të shtohen, ndërsa tramvajet në Bazel do të qarkullojnë 24 orë në ditë, përfshirë edhe një tramvaj karaoke! Pasagjerët mund të këndojnë gjatë një udhëtimi 90-minutësh falas nëpër qytet.

Continue Reading

Kulturë

“Oda mikpritëse e gjyshes”, Shkodra Elektronike parakalon me kostumografinë e veçantë në tapetin e Bazelit

Published

on

By

Në Bazel të Zvicrës ka nisur ceremonia e hapjes së Eurovision 2025 dhe parada në tapetin e bruztë, një nga momentet më të shumëpritura të këtij aktiviteti.

Ndër parakalimet më të spikatura ka qenë ai i grupit “Shkodra Elektronike”. Beatriçe Gjergji e veshur me një fustan të punuar me dorë nga nëna e saj, Irina Dema, solli në vëmendje trashëgiminë shqiptare përmes paraqitjes së saj krejt të veçantë.

Beatriçe Gjergji solli elemente të bukura, simbole të traditës së vjetër shqiptare, përfshirë dhe sende personale, ruajtur me fanatizëm nga të parët e familjes së saj.

“Oda mikpritëse e gjyshes”, këtë tematikë sjell kostumografia e prezantuar në Bazel, ku veç fustanit tërhoqi vëmendjen edhe çanta që Beatriçe mbante ndër duar: një kuti ku gjyshja e saj mbante një herë e një kohë të gjitha bizhuteritë e saj.

Në zemër të qytetit zvicerian është hapur edhe Eurovision Village, që do të qëndrojë i hapur për publikun deri më 17 maj, me aktivitete, muzikë live dhe transmetime direkte nga skena kryesore.

Ngjarja më e madhe e muzikës europiane po afron me natën e parë që do të jetë nesër më 13 maj ndërsa Shqipëria do të performojë e 12-ta në radhë./ATSH/

Continue Reading

Magazinë

Fansat supozojnë se kënga e fundit e Miley Cyrus është dedikim për ish-bashkëshortin Liam Hemsworth

Published

on

Miley Cyrus ka publikuar “More to Lose”, projekti i saj i katërt nga albumi i ardhshëm Something Beautiful.

Videoklipi i këngës u publikua të premten e është video e thjeshtë në bardh e zi, ku Miley shfaqet duke kënduar për një marrëdhënie që nuk po shkon mirë.

Në fillim të videos, fituesja e çmimit Grammy, 32 vjeçe, derdh lot teksa këndon. Në mesin e videos, shfaqet me një fustan pa rripa, ndërsa në fund është veshur me një pallto të zezë dhe një kapuç që ngjan me atë të Batman-it.

Kjo këngë vjen pas tre publikimeve të fundit të saj: Prelude, Something Beautiful dhe End of the World, të gjitha pjesë e këtij albumi.

“More to Lose” është shkruar e prodhuar në bashkëpunim me Autumn Rowe, Michael Pollack, Jonathan Rado, Shawn Everett dhe BJ Burton.

Something Beautiful është albumi i nëntë i Miley-t e publikohet më 30 maj. Fansat kanë spekuluar se personi për të cilin këndon Miley është ish-burri i saj, Liam Hemsworth, 35 vjeç, por ajo nuk e ka përmendur kurrë qartë se për kë bëhet fjalë.

“Tek një këngë si ‘More to Lose’, u përpoqa ta realizoj me një xhirim të vetëm”, shpjegoi Miley në një video promovuese të postuar para publikimit të këngës.

Continue Reading

Magazinë

Ish-partnerja e Liam Payne, Cheryl, trashëgon pasurinë e tij me vlerë 32.3 milionë dollarë

Published

on

Liam Payne mund të ketë qenë i ndarë nga partnerja e tij, Cheryl, me të cilën pati një djalë, Bear 8-vjeçar, në kohën e vdekjes së tij, por nëna e fëmijës së tij po trashëgon pasurinë e tij, me vlerë 32.3 milionë dollarë, pasi këngëtari i One Direction nuk la testament kur ndërroi jetë.

Për momentin, anëtarja e Girls Aloud (e njohur më parë si Cheryl Cole) e cila po punon me avokatin Richard Mark Bray, ka qasje të kufizuar në pasuri.

Payne vdiq në tetor në moshën 31 vjeç, kur ra nga kati i tretë i një hoteli në Argjentinë. Shkaku i vdekjes së tij, sipas ekzaminimit mjeko-ligjor, ishin lëndime të shumta me gjakderdhje të brendshme dhe të jashtme. Një test toksikologjik tregoi narkotikë në trupin e tij në kohën e rënies.

Në atë kohë, ai po dilte me influencuesen Kate Cassidy, e cila e kishte shoqëruar në pushimet e tij në Amerikën e Jugut, por ishte larguar disa ditë më parë.

“Liam ishte në humor shumë të mirë kur u largova nga Argjentina”, do t’i thoshte më vonë 26-vjeçarja gazetës “The Sun”. “Ishim shumë mirë, plot dashuri.” Ai ishte i lumtur dhe optimist. Nuk mund ta besoj që ka mbaruar vërtet.”

Continue Reading

Të kërkuara