Kulturë, Lifestyle

Historia e jashtëzakonshme e Tomas EdisonIt

Shpikjet e Edisonit e transformuan rrënjësisht qytetërimin modern.

Publikuar

Tomas Alva Edison, ishte një shpikës unik, dhe ndikimi i tij mund të ndihet ende sot në jetën tuaj të përditshme. I lindur në Ohajo të ShBA-së më 11 shkurt 1847. Shpikjet e Edisonit, ku përfshihet edhe përsosja e llambës elektrike dhe gramafonit, e transformuan rrënjësisht qytetërimin modern, dhe ndihmuan që shekulli XX-të të bëhej një nga epokat teknologjikisht më progresive në historinë e njerëzimit.

Përveç llambës elektrike, ishte autor i shumë shpikjeve të tjera

Ndërsa kontributi më i qëndrueshëm i Edisonit në jetën moderne, do të mbetet përgjithmonë llamba inkandeshente, ai mori gjithsej 1093 patenta për shpikjet që realizoi së bashku me stafin e tij. Disa nga shpikjet e Edisonit përfshinin:fonografin, makinerinë e parë që mund të kapte dhe riprodhonte zërin; stilolapsin me shabllon, një instrument shkrimi i fuqizuar nga energjia elektrike; transmetuesin prej karboni, që përmirësoi volumin dhe qartësinë e zërave në telefon. Po ashtu, ai gjithashtu ndihmoi në përmirësimin e shpikjeve ekzistuese, si treguesi i aksioneve dhe telegrafi automatik.

Pati shumë fëmijë, të cilët i edukoi me të gjitha mënyrat me dashurinë për dijen

Në dy martesat e tij, e para me Meri Stilluell nga viti 1871 dhe deri në vdekjen e saj në vitin 1884, dhe e dyta me Mina Miller në vitin 1886, Edisoni pati 6 fëmijë:Merion, Tomas EdisonXhunior, Uilliam, Medlin, Çarls dhe Teodor. Ai u përpoq të rrënjoste tek secili prej fëmijëve dashurinë për dijen, edhe pse metodat e tij nuk ishin gjithmonë të këndshme.

Kështu kur e pyeste për detyrat e shtëpisë çdo mëngjes, Edisoni e prekte Medlin me një lugë të nxehtë në dorë, nëse ajo do të përgjigjej shumë ngadalë apo gabim. Por një mjedis i tillëishte me sa duket shumë toksik për një nga djemtë e tij, Tomas Edison Xhunior.

Ky e e braktisi shkollën përgatitore që në moshën 17-vjeçare, dhe më vonë u sulmua ngamedia për propagandimin e shpikjeve të dyshimta si “Vitalizer”, një kapele, për të cilin ai pretendoi se e bënte të mendohej më shpejt cilindo që e mbante në kokë.

U akuzua për ekzekutimin e një elefanti për qëllime eksperimentale

Në vitet 1890, fuqia elektrike e rrymës direkte (DC) e Edisonit po konkurronte për epërsi me fuqinë e rrymës alternative (AC) të Nikola Teslës. Gjatë kësaj kohe, Edisoni dhe mbështetësit e tij argumentuan se AC ishte e rrezikshme, dhe u përpoqën ta vërtetonin këtë duke goditurkafshët me këtë rrymë.

Sigurisht, edhe rryma direkte DC mund të vriste po aq lehtë. Në vitin 1903, energjia elektrike u përdor për të vrarë Topsin, një elefant cirku që ishte dënuar me vdekje, pasi kishte vrarë një spektator. Megjithëse Edison akuzohej shpesh për ekzekutimin e kafshës, një artikull i Smithsonian në vitit 2017, pretendon se ai nuk ka pasur dijeni mbi atë ngjarje

“Menlo Park” ishte një vend triumfesh dhe tragjedish

Kur Edison ishte 28 vjeç, ai bleu një fermë në Raritan Taunship, Nju Xhersi, të cilën e përdori si shtëpi dhe laborator. Pikërisht aty përgjatë një dekade, Edisoni dhe stafi i tij shpikën më shumë se 400 artikuj. Por ai vend ishte edhe vendndodhja e disa tragjedisë. Kështu gruaja e parë e Edisonit, Meri, vdiq nga një mbidozë e morfinës në vitin 1884, ndërsa po përpiqej të menaxhonte dhimbjet pas lindjes së fëmijës së tyre të tretë.

Pas asaj ngjarjeje Edison u zhvendos nga atje, duke e shkatërruar shtëpinë dhe objektet përreth. Qyteti u riemërua Edison në vitin 1954. Sot në “Menlo Park” gjendet Qendra TomasEdison, ku vizitorët mund të shohin disa nga shpikjet e shkencëtarit të madh.

Disa nga vëllezërit e motrat e tij patën një fat të keq

Tomas Edison kishte 6 vëllezër e motra, Merion, Uilliam, Harriet, Karlil, Samuel dhe Eliza.

Kur Edison lindi në Milano të Ohajos në vitin 1847, ai ishte fëmija i shtatë dhe i fundit i prindërve Samuel Edison dhe Nensi Edison.

Fatkeqësisht, Edisoni nuk pati mundësinë të njihte të gjithë vëllezërit e motrat e tij. Nga 7 fëmijët e prindërve të tij vetëm 4 mbijetuan deri në moshë madhore. Karlil, Samuel dhe Eliza, vdiqën që kur ishin fëmijë të vegjël.

Lufta Civile e SHBA-së, nxiti interesin e Edisonit për shpikjet

Kur Tomas ishte 7 vjeç, familja e tij u zhvendos me banim në Port Huron, Miçigan. Edisoniishte një nxënës i pa interesuar për shkollën, ndaj u arsimua në shtëpi nga nëna e tij. Në moshën 15-vjeçare, ai vendosi të udhëtonte në mbarë SHBA–në, duke dërguar dhe marrë mesazhe përmes telegrafit për trenat dhe Ushtrinë e Unionit gjatë Luftës Civile. Ajo përvojë frymëzoi edhe pasionin e tij të përjetshëm për shpikjet.

Sëmundja ishte çuditërisht një faktor kyç në suksesin e tij

Edison vuajti që nga fëmijëria nga probleme të theksuara me dëgjimin. Askush nuk është saktësisht i sigurt se çfarë i shkaktoi ato. Edhe pse vetë Edison fajësoi një drejtues treni, që nënjë rast e ngriti në ajër duke e kapur nga veshët, dhe duke i shkaktuar në këtë mënyrë dëme tëpariparueshme.

Më shumë gjasa, infeksionet e veshit ndikuan në aftësinë e tij për të dëgjuar. MegjithatëEdisoni thoshte se humbja e dëgjimit, i dha aftësinë e tij të jashtëzakonshme për t’u përqendruar shumë në çdo detyrë që kishte në dorë.

Citate të famshme të Tomas Edison:

“Gjeniu është 1 për qind frymëzim, dhe 99 për qind djersë”.

“Vlera e një ideje, qëndron tek përdorimi i saj”.

“Unë nuk kam dështuar. Sapo kam zbuluar 10.000 mënyra që nuk do të funksionojnë!”./bota.al

Kulturë, Lifestyle

Një verë me libër në dorë: Romane të reja për verën 2024

Publikuar

nga

Vera është periudha ideale për t’u zhytur në botën e librave, ku stina e batanijeve të shtrira në barin e parkut dhe rërën e plazhit, ditët e gjata dhe udhëtimet e gjata krijojnë mundësinë perfekte për të lexuar. Më poshtë, ju prezantojmë disa nga librat më  interesantë të këtij viti, të cilët do t’ju shoqërojnë në aventurat tuaja verore dhe orët e gjata të ditës. 

Në pamje të parë, një roman për djemtë homoseksualë në financa, artistë të dështuar dhe, mbi të gjitha, zgjedhjet e 2016-ës mund të mos tingëllojë si ideja e askujt për një kohë të mirë, por në duart e aftë të Daniel Leffert, është një trazirë absolute. Romani debutues emocionues i Leffert, Ways and Means, ndjek Alistair McCabe, një student i zgjuar dhe jashtëzakonisht ambicioz i NYU Stern, dëshira e të cilit për të ndryshuar pozicionin e tij dhe të nënës së tij në jetë përfundon duke qenë thembra e tij e Akilit.

Pasi u transferua në qytetin e madh nga Binghamton, NY, Alistair e gjen veten duke u përplasur padashur me Markun dhe Elijah-një çift homoseksual i pangopur, por tërheqës që duhet të ishin ndarë vite më parë (nëse do të kisha një nikel…) Përmes marrëdhënies së tij me Markun dhe Elijah, Alistair e gjen veten duke punuar për një biznesmen miliarder, politika e të cilit është, për ta thënë lehtë, e diskutueshme në rastin më të mirë në greminën e zgjedhjeve më të rëndësishme në historinë e kombit tonë. Duke pasur parasysh mënyrën se si gjërat po zhvillohen për vitin 2024 (prit, a mund të jetë president një kriminel i dënuar?), Lefferts shqyrton me hidhërim ndryshimet shoqërore dhe ekonomike që çuan në hitet dikur të paimagjinueshme tepër afër shtëpisë. (Abrams, 2024) -Chris Murphy

 

American Glitch nga Andrea Orejarena & Caleb Stein bie në një realitet të ndryshuar, ku bota dixhitale dhe të gjitha devijimet e saj kanë dalë disi në botën “reale”. Imazhet e ylberëve të dyfishtë, gropave, mirazheve, objekteve fluturuese të paidentifikuara dhe ushtrimeve stërvitore ushtarake amerikane në një libër rreth madhësisë dhe ngjyrës së një MacBook Pro ngjallin një mendje paranojake koshere të informuar nga orë të pafundme në internet. Sigurisht që ka humor edhe në këto “gabimet” vizuale. Një ese nga David Campany dhe tekste më të shkurtra nga 36 kontribues i shtohen këtij grupi të egër imazhesh shpikëse që shtrojnë të gjitha pyetjet që ne mund të mos duam t’i përgjigjemi. (Libri Gnomic, 2024) -Madison Reid

Giants është një katalog i konsiderueshëm dhe i dizajnuar me guxim i veprave të artit nga Koleksioni Dean, koleksioni privat i artit i Swizz Beats dhe Alicia Keys. Duke shoqëruar një ekspozitë të madhe në Muzeun e Bruklinit (dhe një pjesë në Vanity Fair), kurimi është i informuar nga dëshira që artistët e gjallë, dhe veçanërisht artistët me ngjyrë, të marrin njohjen në kohën e duhur dhe të merituar për punën e tyre, gjë që nuk është e vogël. Me frazën “duke qëndruar mbi supet e gjigantëve” në mendje, Dean dhe Keys tregojnë pjesë nga gjenerata të shumta të artistëve zikaltër amerikanë, afrikanë dhe afrikanë pranë njëri-tjetrit: një skulpturë çelik inox nga Hank Willis Thomas, portrete elegant nga piktori Toyin Ojih Odutola, dhe një përzierje imazhesh nga fotografi Gordon Parks, ndër shumë të tjera. Faqet shumëngjyrëshe me pyetësorët e artistëve dhe biografitë e gjera të artistëve e ngrenë një katalog muze në një domosdoshmëri enciklopedike për këdo që është i interesuar për artin bashkëkohor. (Phaidon, qershor 2024) – MR

E ekspozuar në Muzeun Victoria dhe Albert është një vepër e shekullit të 18-të e titulluar “Tigri i Tippoo”, të cilin muzeu e përshkruan si “një nga objektet më të famshme dhe intriguese të V&A”. Është një gdhendje druri pothuajse e përmasave reale e një tigri që shan një ushtar britanik, i pajisur me një maniçe që, kur kthehet, bën që krahu i ushtarit të lëvizë dhe një organ i brendshëm të simulojë ankimet e një njeriu që po vdes.

Krijuesit e këtij objekti të veçantë, identitetet e të cilit janë humbur në histori, shërbejnë si forca gjallëruese në romanin e mrekullueshëm të Tania James, të botuar në letër këtë muaj: Abbas, një gdhendës druri adoleshent, vihet nën krahun e orëpunuesit francez Lucien. du Leze, të cilin sundimtari i Mysore, Tipu Sultan, e ka ngarkuar të krijojë një automat për t’ia dhuruar djalit të tij. Por gdhendja e tigrit është vetëm sprova e parë e Abasit në atë që bëhet një sagë epike e humbjes dhe romancës, në një roman që ngre pyetje për artin, artin dhe autorësinë; të pushtetit dhe plaçkitjes. (Knopf, 2023) – KW

 

Ky udhëzues nga një prej poetëve bashkëkohorë më të njohur të vendit shërben si një kurs studimi i këndshëm dhe i arritshëm, duke mbledhur shembuj nga Emily Dickinson, Robert Lowell, John Keats dhe më shumë për të demonstruar metër, formë, diksion dhe imazhe. “Handbook” ka një unazë të ftohtë, utilitare, por Oliver i jep jetë koncepteve. “Mos harroni,” shkruan ajo, “gjuha është një material i gjallë, plot hije dhe momente të papritura të kërcimit dhe nuancave të pafundme”.

Ajo vë në dukje se pentametri është gjatësia mbizotëruese e rreshtit, sepse ai përputhet më së shumti me kapacitetin e mushkërive të njeriut dhe se nëse një “poemë është e hollë, ka të ngjarë jo sepse poeti nuk di mjaftueshëm fjalë, por sepse ai ose ajo nuk ka qëndruar. mjaft gjatë mes luleve – nuk i ka parë ato në ndonjë mënyrë të freskët, emocionuese dhe të vlefshme.” (Ecco, 1994) – KW/UBTNews/

Përkthyer nga Vanity Fair, D.E

 

Vazhdo të lexosh

Kulturë, Lifestyle

Ditët Evropiane të Arkeologjisë: Një udhëtim në thellësitë e kohës

Publikuar

nga

Më 14 deri 16 qershor, qyteti i lashtë i Shkodrës dhe zonat përreth do të bëhen qendra e kremtimeve të Ditëve Evropiane të Arkeologjisë. Drejtoria Rajonale e Trashëgimisë Kulturore Shkodër ka ndarë një seri imazhesh mahnitëse nga misionet kërkimore në Shkodër, Lezhë, Bushat, Sardë dhe Koman, duke sjellë në jetë të kaluarën e fshehur të tokave të begata.

Në këto tre ditë të veçanta, DRTK Shkodër fton operatorët e gërmimeve arkeologjike, organizatat kërkimore, universitetet, muzetë dhe vendet arkeologjike, laboratorët, shoqatat, arkivat dhe autoritetet lokale, të krijojnë aktivitete novatore dhe ndërvepruese për publikun. Këto aktivitete do të jenë një dritare e hapur për të njohur thesaret e fshehura të trashëgimisë sonë kulturore.

Që nga viti 2010, kur Ministria Franceze e Kulturës besoi Institutin Kombëtar për Kërkime Arkeologjike Parandaluese (INRAP) me bashkërendimin dhe promovimin e Ditëve Kombëtare të Arkeologjisë në Francë (JNA), këto ditë janë kthyer në një festë ndërkombëtare. Në vitin 2020, ato u shndërruan në Ditët Evropiane të Arkeologjisë (EAD), duke zgjeruar kështu përfshirjen dhe rëndësinë e tyre.

Instituti Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore dhe Ministria e Ekonomisë, Kulturës dhe Inovacionit kanë qenë pjesë e kësaj kremte që prej tre vitesh, duke bashkëpunuar me institucione partnere për të promovuar thesaret e trashëgimisë kombëtare dhe për të zbuluar sekretet e profesionit të arkeologjisë.

Përmes një publikimi online, DRTK Shkodër shprehu mirënjohjen për të gjithë partnerët shqiptarë dhe të huaj, të cilët me punën dhe pasionin e tyre të palodhur kanë avancuar projektet kërkimore në veri të vendit. Këto përpjekje kanë sjellë çdo vit të dhëna të reja mbi shtresëzimet kulturore, urbanizimin dhe stadin social të popullsive të kësaj zone, duke e bërë më të pasur dhe më të qartë historinë tonë.

Në këto Ditë Evropiane të Arkeologjisë, le të zhytemi në të kaluarën, duke zbuluar së bashku thesaret dhe misteret që tokat tona mbajnë brenda tyre./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Kulturë, Lifestyle

​Statuja e Tony Blair në Ferizaj, mediumi britanik tallet për ngjashmëri me aktorin australian

Publikuar

nga

Në shënim të 25-vjetorit të Çlirimit të Kosovës, në Ferizaj të mërkurën u zbulua statuja e ish-kryeministrit britanik, Tony Blair. Ai më 12 qershor ishte i pranishëm në ceremoni dhe mbajti një fjalim në një seancë të veçantë të Parlamentit të Kosovës.

Megjithatë, pas publikimit të fotografisë së statujës nga ish-sekretari i Blair, Alistair Campbell, në një përpjekje për të inkurajuar publikun që të votojë për Partinë Laburiste në Mbretërinë e Bashkuar, reagimet online u bënë menjëherë komike.

Njerëzit kanë mbetur të habitur pasi statuja e Tony Blair që u zbulua në Kosovë, tërhoqi krahasime me aktorin australian dhe yllin e ‘Neighbours’, Jason Donovan, shkruan The Independent.

Siç shkruan mediumi, Tony Blair luajti një rol kyç në vendimin e NATO-s për ndërhyrje në vitin 1999.

“Zbulohet statuja e Tony Blair në Kosovë”, ka shkruar Campbell. “Nuk jam i sigurt se ku, nëse diku, do të ngrihen statuja për ndonjë nga pesë kryeministrat që e kanë çuar vendin tonë prapa në 14 vitet e fundit. Votoni Laburistët nëse doni një qeveri serioze që kryen punët”, është shprehur ai.

Por përdoruesit e Twitter nuk mund t’u besonin syve të figurës së zbuluar dhe ishin të bindur se kishte pasur një gabim.

“Statuja e Jason Donovan u zbulua. Duhet të ishte Tony Blair”, tha me shaka një përdorues në X.

“Duke parë se pse Jason Donovan ishte në trend, tani nuk mund të mos e shoh se sa shumë i ngjan Tony Blair”, shkroi një tjetër.

Jason Donovan luajti së bashku me Kylie Minogue në filmin hit amerikan, ‘Neighbours’. Ai u bë i famshëm në shfaqje, duke luajtur Scott Robinson nga viti 1985 deri në 1989, përpara se të fillonte karrierën e tij si solo.

Vazhdo të lexosh

Kulturë, Lifestyle

Ngjyra e shekullit XVIII: Ura e Goricës në Berat, monument kulture i kategorisë së parë

Publikuar

nga

Ura e Goricës është një monument kulture i shquar në Berat, i cili ndodhet në jug-lindje të qytetit. Ura e Goricës, një ndër ndërtimet më të shquara të kohës së saj, rrëfen historinë e bashkimit të dy brigjeve të lumit Osum.

Në vitet ’70 të shekullit XVIII, me dorën e mbretit Ahmet Kurt Pasha, u ndërtua kjo urë me një strukturë unike druri mbi këmbë guri, e cila mbante nëntë harqe dhe shërbente si lidhja kryesore për komunitetin e lagjes së Goricës.

Që nga viti 1948, Ura e Goricës është shpallur Monument Kulture i Kategorisë së Parë, një vlerësim i merituar për kontributin e saj në trashëgiminë kulturore të Beratit. Banorët e lagjes kanë ruajtur me përkushtim këtë ndërtesë, duke u kujdesur për pyllin mbi lagje që ishte burim i lëndës së nevojshme për riparimin e urës në kohëra të vështira.

Ura e Goricës jo vetëm që e lidhë historinë me sotin, por është gjithashtu një shembull i mirëfilltë i harmonisë midis njeriut dhe natyrës. Vizitorët e saj të ftuar janë të inkurajuar të eksplorojnë detajet e ndërtimit të saj të mrekullueshëm dhe të zhyten në atmosferën e vjetër dhe frymëzuese që ajo përfaqëson.

Ura e Goricës është një simbol i historisë dhe kulturës së Beratit, duke ofruar një dëshmi të qartë të trashëgimisë arkitekturore dhe sociale të këtij qyteti të lashtë shqiptar./UBTNews/

 

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara