Kulturë

Gladiatorët: Colosseumi si paraardhës i Reality TV?

Published

on

Me lansimin e shumëpritur të vazhdimit të filmit Gladiator II, një nga filmat më të pritur të vitit, pyetja që ngrihet është: A mund të gjejmë paralele mes traditës antike të gladiatorëve romakë dhe reality show-ve moderne?

Ridley Scott, regjisori i dy filmave, po ashtu është një figurë ikonë, me një histori të pasur që përfshin hitet legjendare si Alien (1979), Blade Runner (1982) dhe më së fundmi Napoleon (2023). Pavarësisht periudhës që ka kaluar, luftërat e gladiatorëve vazhdojnë të jenë një temë e paharruar dhe e përsëritur, dhe, po të hedhim një sy më të thellë, mund të zbulojmë disa paralelja interesante me shfaqjet moderne të reality-t.

Një popull ka nevojë për “buka dhe cirk”

Shprehja “bukë dhe cirku”, e atribuueshme poetit romak Juvenal, flet për mënyrën se si perandorët romakë arritën të mbajnë popullin të kënaqur dhe të kontrolluar, duke u ofruar atyre ushqim dhe argëtim. Juvenal, megjithatë, e përdorte këtë shprehje për të kritikuar popullin romak, i cili, sipas tij, ishte shumë i preokupuar me kënaqësitë e sipërfaqshme dhe më pak i interesuar për punët politike.

Siç thotë historiania dhe eksperti për gladiatorët, Alexander Mariotti, luftërat e gladiatorëve ishin “mjeti më i fuqishëm politik i kohës”. Perandori Vespasian, që urdhëroi ndërtimin e Colosseumit, erdhi në pushtet në një periudhë të trazuar pas një lufte civile dhe kaosit të brendshëm. Vespasiani, një njeri i popullit, e kuptoi se për të siguruar mbështetje, kishte nevojë për diçka më shumë se sa vetëm shpërndarjen e bukës: ai i ofroi popullit “cirkun”, një spektakël të jashtëzakonshëm që do t’i mbante të angazhuar dhe të kënaqur.

Reality TV — “cirkët” modern?

Olivia Stowell, një kërkuese doktorature në Universitetin e Miçiganit, e cila ka studiuar historinë e reality TV, sheh një lidhje mes luftërave të gladiatorëve dhe shfaqjeve moderne si Survivor. Në të dyja formatet, individë të ndryshëm garojnë për kënaqësinë e audiencës, dhe kjo garë shpesh është e lidhur me mundësinë për t’u bërë të famshëm dhe të pasur.

Stowell shton me humor se, ndonëse Candid Camera, një shfaqje komike që ka filluar në vitin 1948, shpesh identifikohet si shfaqja e parë e reality TV, ajo do të duhej ta fillonte historinë e saj “me Colosseumin!” Një dallim i qartë mes gladiatorëve dhe pjesëmarrësve të reality show-ve është se në Romën antike, gladiatorët shpesh nuk kishin mundësi zgjedhjeje: shumica ishin skllevër ose të burgosur të detyruar të luftonin në arenë. Megjithatë, siç tregon Mariotti, me kalimin e kohës, gjithnjë e më shumë njerëz u regjistruan në “shkollat e gladiatorëve”, duke shpresuar të bëheshin profesionistë të adhuruar dhe të pasur.

Një llotari për pasuri dhe lavdi

Pjesëmarrësit në luftërat e gladiatorëve ishin të vetëdijshëm për rrezikun e vdekjes, por gjithashtu dinin se kishin mundësinë për t’u pasuruar dhe për t’u bërë të famshëm. “Ishte një mundësi për të arritur famë dhe pasuri të shpejtë”, thotë Mariotti. “Ishte si të bëhesh një atlet i preferuar i kohës, një njeri i dëshiruar nga të gjithë.” Po ashtu, pjesëmarrësit në reality show janë të ndërgjegjshëm se do të sakrifikojnë disa aspekte të jetës së tyre, si privatësinë dhe dinjitetin, për mundësinë për t’u bërë të njohur dhe përfitues.

Prodhuesit — perandorët e modernë?

Në një analogji më të thellë, mund të pyesim: kush është “perandori” i shekullit XXI? “Unë mendoj se është ne – krijuesit e shfaqjeve”, thotë Sagar More, një producent dhe regjisori i shfaqjes më të gjatë të reality TV në Indi, Roadies. Ai tregon se si shfaqjet moderne janë gjithnjë e më shumë të projektuar për të krijuar drama të pasura, me elemente si privimi i gjumit dhe ofrimi i alkoolit, të cilat krijojnë kushte për të nxjerrë reaksione dramatike nga pjesëmarrësit.

Siç thotë More, editores i ndodhin “më shumë orë të incizuara materiale që mund të redaktohen për të formuar një histori. Ky është një pushtet i madh, i cili mund të ndryshojë drejtimin e një historie.”

Fitimi i pëlqimit të publikut

Në periudhën romake, perandori kishte fuqinë direkte për të vendosur fatin e gladiatorëve. Në shumë raste, ai kërkonte që audienca të shprehte mendimin e saj: a duhej të tregoheshin të mëshirshëm, apo të vdisnin? Sot, ndonëse reality TV nuk është kaq ekstrem, ajo është shpesh objekt kritikash për kushtet e keqija të punës, promovimin e standarteve të pasigurta të bukurisë dhe manipulimin e audiencës.

Një çështje që është bërë gjithnjë e më e dukshme është shëndeti mendor. Pjesëmarrësit në shumë shfaqje kanë folur për ankthin dhe depresionin që përjetojnë gjatë dhe pas xhirimeve, çka i ka shtyrë disa shfaqje të ofrojnë mbështetje psikologjike, por kjo nuk është gjithmonë e mjaftueshme.

Nga Colosseumi te Hollywood-i

Luftërat e gladiatorëve u ndaluan fillimisht në fillim të shekullit të 5-të, por ende vazhdojnë të magjepsin masat, sidomos përmes filmave si Gladiator. Filmi i parë, i cili arriti të fitonte më shumë se 450 milionë dollarë në botë, është një testament i vazhdimësisë së këtij mitologjie, që ende tërheq shikuesit. Vazhdimi i filmit pritet të ketë një sukses të ngjashëm, duke na kujtuar se, edhe në kohët moderne, spektakli i gladiatorëve mbetet një formë e pashtershme argëtimi, duke e lidhur të kaluarën dhe të tashmen në një lidhje të fuqishme kulturore./DW/d.e.

Kulturë

“Ëndrra pa kufi, Opera pa mure” – publikohen datat e Ramë Lahaj International Opera Festival

Published

on

Festivali Ndërkombëtar i Operës Rame Lahaj (RLIOF), do mbahet nga 23 korriku deri më 2 gusht 2025, duke sjellë edicionin e tij të pestë, me temën “Ëndrra pa kufi, Opera pa mure” një thirrje për tejkalimin e barrierave dhe për fuqinë transformuese të artit.

Festivali konsiderohet jo vetëm si një festë e muzikës por një dëshmi e forcës së ëndrrave dhe vizionit për Kosovën.

Më poshtë gjeni njoftimin e plotë të festivalit:

Në një vend ku mungon një shtëpi opere, ne nuk pamë një pengesë, por një mundësi për të ndërtuar diçka më të madhe. Me pasion dhe përkushtim, kemi kthyer çdo hapësirë në një skenë tingujsh që përkëdhelin zemrat e publikut.

“Ëndrra pa kufi, Opera pa mure” është më shumë se një moto, është fryma që do të na udhëheq në këtë edicion. Artistë nga çdo cep i botës na janë bashkuar, duke treguar se muzika është gjuha universale. Ajo nuk njeh barriera, nuk njeh kufi. Kosova është gati. Është e denjë, dhe ka nevojë për një shtëpi ku arti të marrë frymë, ku talenti të lulëzojë, ku brezat e ardhshëm të besojnë se ëndrrat bëhen realitet.

Në këtë 5-vjetor, ne nuk ndalemi. Ne ëndërrojmë më fort, krijojmë më lart dhe ndërtojmë themelet e së ardhmes.

Arti nuk ka nevojë për kufi, ai ka nevojë për zemra që besojnë.  Në këtë edicion jubilar, një rrugëtim që ka shënjuar historinë e artit operistik në vend, RLIOF ka ndërtuar tashmë një traditë, duke vendosur çdo vit një tullë më shumë për shtëpinë e ardhshme të artit muzikor në Kosovë.

Continue Reading

Magazinë

Dua Lipa në mesin e 300 personaliteteve që kërkojnë të mos përkrahet Izraeli

Published

on

Këngëtarja shqiptare me famë botërore, është në mesin e 300 figurave publike që i kanë bërë thirrje kryeministrit britanik, Keir Starmer, të ndërpresë bashkëpunimin me Izraelin, për sulmet e kryera ndaj civilëve në Gaza.

Në letrën drejtuar kryeministrit, ka raportuar Sky News, emra të famshëm nga bota e medias, artit, mjekësisë, akademikë, kanë akuzuar qeverinë se po vazhdon të lejojë shitjen e armëve nga Britania e Madhe në Izrael, e ofron licenca për armë.

Letra, e iniciuar nga organizata bamirëse për refugjatë, “Choose Love”, ka kërkuar të pezullojë menjëherë shitjen e armëve për Izraelin, si dhe të ketë qasje të menjëhershme humanitare në Gaza.

“Ju bëjmë thirrje të ndërmerrni veprime të menjëhershme për t’i dhënë fund bashkëfajësisë së Mbretërisë së Bashkuar në tmerret në Gaza”, thuhet në letër.

Aty u potencua edhe që “fëmijët në Gaza po vdesin nga uria, ndërsa ushqimi e ilaçet janë vetëm pak minuta larg”, duke iu referuar bllokadës 11-javore të Izraelit për ushqimin dhe furnizimet e tjera.

Kryeministri Keir iu bashkua udhëheqësve francezë dhe kanadezë, duke paralajmëruar Izraelin se do ndërmarrin “veprime konkrete” nëse kryeministri izraelit, Benjamin Netanyahu, vazhdon zgjerimin e operacioneve ushtarake në Gaza.

Continue Reading

Magazinë

30 vite “Mission: Impossible”, Tom Cruise ndan emocionet para finales së madhe

Published

on

Filmi ikonik Mission Impossible, i cila kulmon këtë vit me të shumëpriturin The Final Reckoning, ka qenë një aventurë jetësore për Tom Cruise.

Në një postim emocionues në rrjetet sociale, aktori 62-vjeçar bëri një reflektim të ndjerë mbi rrugëtimin e tij si yll dhe producent i serisë së suksesshme filmike. Ai shprehu mirënjohjen për të gjithë ata që kanë qenë pjesë e këtij rrugëtimi.

“Më shumë se 30 vjet më parë, fillova udhëtimin e prodhimit të filmit tim të parë, Mission: Impossible,” shkruan Cruise.
“Që atëherë, këto tetë filma më kanë udhëhequr në aventurën e jetës. Faleminderit regjisorëve, aktorëve, artistëve dhe teknikëve të jashtëzakonshëm nga e gjithë bota që ndihmuan t’i jepnim jetë këtyre historive. Ishte një privilegj të punoja me ju. Më e rëndësishmja, dua të falënderoj publikun. Jemi të emocionuar të ndajmë Llogarinë Finale me ju.”

Me këtë mesazh të ngrohtë dhe personal, Cruise ndan jo vetëm historinë e një suksesi kinematografik, por edhe ndjeshmërinë e një artisti që vlerëson çdo hap të këtij udhëtimi 30-vjeçar.

Continue Reading

Magazinë

Bebe Rexha thyen rekord në Billboard – “Meant To Be” shpallet kënga më e dëgjuar ‘country’ e shekullit 21

Published

on

Bebe Rexha, ka shënuar një tjetër sukses të madh në karrierën e saj ndërkombëtare. Këngëtarja, e cila ka pushtuar skenat më të mëdha të muzikës në botë, ka ndarë me ndjekësit në Instagram një arritje historike.

Gjiganti muzikor Billboard ka publikuar në rrjet istën e 100 këngëve më të dëgjuara në historinë e muzikës country në shekullin 21 – dhe në krye të kësaj liste renditet pikërisht kënga e Bebe Rexhës, “Meant To Be”.

“Grafikët country të shekullit 21. Hidhni një sy listës së Billboard për këngët më të mira country të shekullit 21 në @billboardcharts, bazuar në 25 vitet e para të këtij shekulli. Renditja me 100 pozicione është përpiluar sipas performancës në tabelën javore Top Country Songs, nga fillimi i 2000 deri në fund të vitit 2024. Lëvizni fotot për të parë renditjen e plotë e klikoni linkun në bio për më shumë detaje” – shkruhet në njoftimin zyrtar të Billboard.

“Meant To Be”, e publikuar më 2017 në bashkëpunim me Florida Georgia Line, ka njohur sukses të jashtëzakonshëm në mbarë botën. Ajo numëron mbi një miliard dëgjime në Spotify, mbi një miliard shikime në YouTube dhe ka marrë nominime për çmime prestigjioze si Grammy, MTV VMA, MTV EMA dhe CMA.

Ky hit është i certifikuar me çmimin “Diamond” në Shtetet e Bashkuara, një arritje që pak këngë kanë mundur ta prekin.

 

 

Continue Reading

Të kërkuara