Lajmet
Gjykimi ndaj Thaçit dhe të tjerëve, kërkohet reduktimi i kohës për paraqitjen e provave
Kryetari i turpit gjykues, Charles L. Smith ka thënë se kjo periudhë është e tepërt.
Published
2 years agoon
By
UBT newsDy javë para fillimit të gjykimit kundër ish-krerëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, trupi gjykues ka kërkuar edhe njëherë nga palët që të reduktojnë kohën e paraparë për paraqitjen e provave. Deri tani, prokuroria ka njoftuar se do t’i ketë 312 dëshmitarë dhe sipas trupit gjykues del se do të duhen gjashtë vjet e gjysmë për t’i përfunduar ata.
Kryetari i turpit gjykues, Charles L. Smith ka thënë se kjo periudhë është e tepërt.
“Bazuar në informacionin që na është paraqitur dhe faktin që kemi 312 dëshmitarë, që është numri i fundit që na ka raportuar ZPS, përfshirë pyetjet nga pala kundërshtare, i bie që duhen 6.5 vite për t’i përfunduar, turpi gjykues mendon se 6.5 vite vetëm për provat e ZPS-së është e tepërt, e kemi bërë të qartë qëndrimin tonë përpara dhe kemi thënë që ZPS të reduktojë përmasën e provave të veta dhe turpi gjykues mendon që edhe mbrojtja duhet të reduktojë kohën që i nevojitet për të kundër-pyetur dëshmitarët”, ka thënë kryetari i trupit gjykues.
Ai ka thënë se prezantimi i provave nga prokuroria mund të zgjasë më shumë se që është parashikuar.
“Trupi gjykues e ka parasysh se përllogaritja e ZPS-së është një faktor që shërben në tërësi për këtë çështje, sidoqoftë, nëse nuk ka kundërshtime nga turpi gjykues është që evidencat e 12 dëshmitarëve të parë parashikohen të zgjasin rreth 234 orë, që është më shumë se 35 ditë në gjykatë. Kjo do të thotë se prezantimi i provave nga ZPS mund të zgjasë më shumë se që ka parashikuar në fakt ZPS. Nëse përdorin këtë përllogaritje, atëherë shtatë dëshmitarët e parë do të mbarojnë para pushimit të gjykatës pastaj do vazhdonim me dëshmitarët e tjerë por nuk do të mbaronim do t para shtatorit apo tetorit 2023. Nëse përdoren të njëjtat vlerësime kohore për paketën tjetër të 12 dëshmitarëve i bie që paketa e dytë të mbarojë rreth janarit 2024 dhe ngelen pastaj janari, shkurti dhe marsi për të përfunduar vitin e parë dhe trupi gjykues vlerëson se nëse janë tolerantë në qasjen e tyre do të dëgjonim rreth 46 dëshmitarë në vit me këtë përllogaritje”, ka shtuar kryetari i turpit gjykues.
Ndërsa, nga Zyra e Prokurorit të Specializuar kanë thënë se synojnë t’i rishikojnë përllogaritjet kohore për 12 dëshmitarët e parë.
“Dëshmitarët e parë na japim informacion të rëndësishëm për të parë pastaj nëse mund të paraqesim dëshmitarë të tjerë me shkrim apo mund t’i heqim tërësisht. Kemi prova të mëdha sa i takon komunikatave të UÇK-së, kemi vet komunikatat, kemi deklarata që janë bërë në shtyp, kemi dokumente nga të akuzuarit, kemi deklarata nga të akuzuarit, kemi dëshmitarët brenda dhe jashtë UÇK-së që flasin rreth këtyre, siç e kuptojmë ne që në fakt u habitëm, autenticiteti i komunikatave të UCK-së po kundërshtohet nga mbrojtja, prandaj ne na duhet ta vërtetojmë këto, por kjo nuk do të thotë që domosdoshmërisht duhet të paraqesim të gjitha provat që kemi për ta vërtetuar dhe kur të paraqesim provat e para, me dëshmitarët e parë, do të bëjmë edhe përshtatje sipas nevojave në momentin që ne do të konsiderojmë që është vërtetuar ky aspekt”, ka thënë prokurori Matthew Holling.
Në anën tjetër, avokati i ish-presidentit Thaçi, Gregory Kehoe ka thënë se do të përpiqen të shkurtojnë kohën e tyre, por sipas tij, kjo varet nga ajo çka thonë dëshmitarët.
“Nëse shikojmë dëshmitarit 3, për të cilin ZPS na ka dhënë me qindra e me qindra faqe dhe kanë vendosur ta marrin në pyetje të drejtpërdrejta dhe ai zgjatë dhjetë orë, tani unë nuk e di çfarë do të dalë e re në këtë dhjetor por sigurisht që edhe kundër-pyetjet do të jenë të gjata, sepse ne nuk e dimë çfarë do të bëjnë këta, dhe kjo vlen edhe për dëshmitarin 7, kanë përcaktuar 12 orë për dëshmi dhe kemi pastaj dëshmitarin dhjetë për të cilin ka nëntë orë, edhe për dëshmitarin 7 dhe 10 janë me qindra dokumente dhe kur shikoj dosjen me informacione është e vështirë. Ne nuk e dimë çfarë do të thonë, a do të thonë ndonjë gjë që nuk ka lidhje me atë që i kanë dhënë me shkrim ZPS-së, a do të thonë diçka të re, a do të dalë ndonjë informacion i ri nga këta persona”, ka thënë avokati Kehoe.
Avokati i Kadri Veselit, Ben Emmerson ka thënë se kanë parashikuar rreth 25 orë për 12 dëshmitarët e parë.
“Koha totale e parashikuar për 12 dëshmitarët e parë është aktualisht 25 orë e gjysmë. Ju duhet të kuptoni që kur kemi dhënë këto llogaritje ne jemi fokusuar të shikojmë se sa mund të jetë limiti, maksimumi, dhe jo një përllogaritje reale kjo. Sigurisht jemi përpjekur sa më real, sigurisht ne mund të shtojmë edhe pesë orë e gjysmë për dëshmitarin 2, mund të shkurtojmë një ose dy orë, për dëshmitarët 3 mund ta reduktojmë nga pesë orë në tre orë, për dëshmitarin 4 nga dy orë në një orë, por ju lutem keni parasysh kjo është një përllogaritje, dëshmitarët 5,9 dhe 11 mund ta reduktojmë me gjysmë orë dhe për dëshmitarin 12 me një orë e gjysmë për kundër-pyetjet”, ka thënë Emmerson.
Por, sipas avokatit Geoffrey Roberts, i cili mbron Rexhep Selimin, përmbledhjet e dëshmitarëve që po i paraqet prokuroria përfshijnë aspekte që janë jashtë kuadrit të aktakuzës.
“Përmbledhjet e dëshmitarëve që po paraqet prokuroria lidhen dhe përfshijnë shumë aspekte që sipas nesh janë jashtë kuadrit të aktakuzës. Dëshmitari i dytë synon të paktën sipas prokurorisë, duan të japin prova për incidentet që kanë ndodhur goxha kohë pas periudhës së aktakuzës ne mendojmë se këto nuk janë prova që kanë lidhje me këtë çështje gjyqësore dhe për t’u treguar si ndikon kjo në kundër-pyetjet tona aktualisht kemi përllogaritur 4 orë për kundër pyetjet për këtë dëshmitar. Unë sugjeroj që nëse prokuroria nuk do të lejohet t’i paraqes provat si prova kryesore për këtë dëshmitarë, atëherë do ta përgjysmojmë edhe ne kohën tonë. Prandaj po them që shkon përtej kuadrit të aktakuzës”, ka thënë mbrojtja e Selimit.
Ndërsa, mbrojtja e Jakup Krasniqit, Aydan Elis ka thënë se mënyra për të shkurtuar kohën është që prokuroria të thërras më pak dëshmitarë.
“Që nga seanca e fundit që patëm ne me ju i nderuar gjykatës, na u nxorën edhe 38 paketa të tjera materialesh që do të thotë po na vinë materiale të tjera dhe jemi ende duke punuar. Përllogaritja që kemi dhënë ne ka qenë përllogaritja më e mirë që mund të bënim atë kohë, nëse mund ta reduktojmë do të bëjmë të pamundurën. Prokuroria mund të thërras më pak dëshmitarë dhe kështu mund të shkurtojmë”, ka thënë avokati Elis.
Lidhur me kohën e gjatë që parashihet të marrë ky gjykim, avokati Ben Emmerson ka thënë se ka kohë që e kishte paralajmëruar një situatë të tillë.
“Sigurisht ne do të përpiqemi të reduktojmë sa më shumë kohën që të përpiqemi të mos e zvarrisim shumë këtë gjykim por në momentin që do të fillojmë këtë rrugëtim të gjatë me prokurorinë në këtë gjykim, dhe pavarësisht të dhënave që na ka dhënë prokuroria, kush e di sa herë prokuroria ka dhënë premtime që nuk i ka mbajtur, në momentin që do e nisim këtë rrugëtim unë besoj që vërtetë do të vijë një kohë kur turpi gjykues do të thotë që po e teprojmë shumë. Por unë kam kohë që e kam paralajmëruar këtë situatë dhe zvarritjet që do të kemi”, ka thënë Emmerson.
Lidhur me këtë, kryetari i trupit gjykues ka thënë se do të kufizojnë kohën, nëse vlerësojnë se ka materiale apo pyetje të tepërta nga palët.
“Do t’i marrim parasysh sugjerimet tuaja dhe arsyetimin tuaj, nëse mendojmë që po japim materiale të tepruara apo ka pyetje të tepërta nga të dyja palët, ne do të ndërmarrim masat që gjykojmë ne se janë të nevojshëm për ta përfunduar këtë pjesë, dhe sigurisht ne duhet të kemi parasysh një kohë të arsyeshëm, ju besoj që i njihni metodat që ka turpi gjykues, rregulloren, thanë që do të fillojmë çështjen do të shohim çfarë metodash ekzistojnë, do të ju ndjekim kur të bëni pyetjet por nuk do të hezitojmë të kufizojmë si mbrojtjen si ZPS-në sa i takon kohës që është alokuar të dyja palëve”, ka thënë gjykatësi Smith.
Ndërkaq, nga mbrojtësi i viktimave është thënë se nuk mund të reduktojnë kohën e paraparë për pyetjet e tij, që është rreth 2 orë.
Gjykimi i madh do të fillojë më 3 prill në Gjykatën Speciale në Hagë.
Ish-krerët e UÇK-së, Hashim Thaçi, Kadri Veseli, Rexhep Selimi e Jakup Krasniqi po akuzohen me pretendimin për krime lufte dhe të njëjtit po qëndrojnë në paraburgim prej nëntorit të vitit 2020.
Në paraqitjet e tyre para gjykatësit e procedurës paraprake ata janë deklaruar të pafajshëm.
Lajmet
“Mesazhe kërcënuese”, vendosen posterë në veri
Published
11 hours agoon
November 19, 2024By
UBTNewsGjatë ditës sotme në veri të Kosovës janë vendosur posterë me mesazhe kërcënuese, që kanë përmbajtje me ngjyrat e flamurit serb e me mbishkrimin “Ja ku jemi për Krishtlindje”.
Në disa vende, të katër komunave veriore të Mitrovicës, posterat janë vendosur kryesisht në hyrje të objekteve,
Lajmet
Mbledhja e AKP-së, këto janë vendimet që u morën
Published
11 hours agoon
November 19, 2024By
UBTNewsBordi i Drejtorëve të Agjencisë Kosovare të Privatizimit (AKP) njofton se ka marrë vendim për dhënien e pëlqimit për bartjen e dy pronave të ndërmarrjes shoqërore “Jedinstvo” për nevoja të Ministrisë së Shëndetësisë, për përdorim si depo qendrore të barnave.
“Ky vendim është në përputhje me vendimin përfundimtar të Qeverisë së Republikës së Kosovës për shpronësim të datës 24 korrik 2024”, thuhet në komunikatë.
Gjatë mbledhjes, Bordi i AKP-së aprovoi Raportin e Komisionit Vlerësues të menaxhmentit të AKP-së, i cili paraqiti progresin gjatë periudhës së tremujorit të tretë të vitit 2024. Po ashtu, u miratuan listat përfundimtare të punëtorëve që do të përfitojnë 20%-in e të ardhurave nga shitja, transferimi ose likuidimi i 10 ndërmarrjeve shoqërore ose aseteve të Ndërmarrjeve Shoqërore, përkatësisht: NSh “Peko” Mitrovicë; NSh KB “Novobrda” Gjilan; NSh KB “Baran” Pejë; NSh KB “Bujku” Prishtinë; NSh “Përparimi” Prishtinë; NSh “Enti për Përparimin e Amvisërisë” Prishtinë; NSh “Centrotekstil” Prishtinë; NSh “Stacioni i Veterinarisë” Gjakovë dhe NSh “Shipad” Prishtinë.
Gjithashtu, Bordi shqyrtoi dhe miratoi Raportet rekomanduese të Divizionit të Shitjes Direkte, ku u miratuan 20 raste që plotësojnë kriteret për trajtim sipas procedurës së shitjes dhe u refuzuan 13 raste të tjera.
Në përfundim, u diskutuan edhe çështje të tjera të rëndësishme lidhur me privatizimin dhe likuidimin e ndërmarrjeve shoqërore, bazuar në prezantimet nga menaxhmenti i AKP-së.
Aktualitet
Kosova ballë për ballë me Sulmet Kibernetike!
Published
11 hours agoon
November 19, 2024By
UBT NEWSNë një botë gjithnjë e më të lidhur dhe të digjitalizuar, ku informacioni dhe teknologjia janë jetike për funksionimin e shoqërive dhe shteteve, kërcënimet kibernetike kanë evoluar në një sfidë të jashtëzakonshme për sigurinë kombëtare. Kosova, një shtet i ri që po kalon faza të rëndësishme të zhvillimit dhe integrimit në komunitetin ndërkombëtar, është vendosur në një pikë kyçe. Kërcënimet kibernetike, që nga sulmet ndaj sektorëve kritikë si financat dhe energjia, deri te vjedhjet e të dhënave dhe manipulimi i informacionit, po e sfidojnë çdo hap të avancimit të vendit.
Kosova, si shumë shtete të tjera të Ballkanit Perëndimor, është e ekspozuar ndaj një mori rreziqesh që burojnë nga përdorimi gjithnjë e më i gjerë i internetit dhe platformave digjitale. Këto sulme nuk janë vetëm teknologji të avancuara që shfrytëzojnë hapësirat e errëta të rrjetit, por janë gjithashtu një luftë për informacionin, për të dhënat dhe për sigurinë e individëve dhe institucioneve. Rreziku që qytetarët e Kosovës të bëhen viktima të krimeve kibernetike, përfshirë vjedhjen e të dhënave personale, mashtrimet online dhe sulmet ndaj institucioneve të shtetit, është gjithnjë e më real. Pavarësisht përpjekjeve për të përmirësuar infrastrukturën ligjore dhe teknologjike, kjo luftë po kërkon një reagim të shpejtë dhe të koordinuar nga të gjitha shtresat e shoqërisë: nga qytetarët, institucioni dhe sektori privat, deri te partnerët ndërkombëtarë.
Në këtë kontekst, një pyetje e thellë dhe filozofike lind, si mund të ruajmë sigurinë në një epokë ku kufijtë ndërmjet botës reale dhe asaj digjitale janë shkrirë? A mund të gjejmë ekuilibrin midis zhvillimit teknologjik dhe mbrojtjes së të dhënave dhe privatësisë? Si mund të mbrojmë një shtet që është ende në rrugën e konsolidimit të demokracisë dhe zhvillimit ekonomik, përballë kërcënimeve që janë globale, por që gjithashtu kanë natyrë shumë specifike dhe të ndjeshme për realitetin kosovar? Ky është një debat që kërkon përgjigje të thella dhe angazhim të vazhdueshëm për të ruajtur një rend të sigurt dhe të drejtë në këtë botë digjitale që po formohet me shpejtësi.
Përballë këtyre kërcënimeve, përgatitja e institucioneve, ndërgjegjësimi i qytetarëve dhe krijimi i një mjedisi të besueshëm online janë më të rëndësishëm se kurrë. Kosova duhet të jetë e gatshme të reagojë ndaj këtyre sfidave dhe të ndërtojë një mbrojtje të fortë kibernetike, e cila nuk është vetëm mbrojtje teknologjike, por një angazhim moral dhe qytetar për të ruajtur lirinë, sigurinë dhe prosperitetin e një shteti të ri në botën digjitale.
Alban Maliqi: Kosova është një shtet i ri dhe ka kapacitete të kufizuara për të luftuar sulmet kibernetike
Në pyetjen se cilat janë kërcënimet më të mëdha kibernetike me të cilat përballet aktualisht Kosova, profesori Alban Maliqi, ekspert dhe profesor në Studimet e Sigurisë shpjegoi disa nga kërcënimet më të mëdha kibernetike që po sfidojnë Kosovën.
Maliqi theksoi se, aktualisht, Kosova është e ekspozuar ndaj një morie kërcënimesh kibernetike, të cilat prekin si sektorin publik, ashtu edhe atë privat. “Rreziku më i madh mbeten qytetarët e Kosovës”, deklaroi ai. Po ashtu, ai u shpreh se digjitalizimi i shërbimeve publike ka rritur ndjeshëm rrezikun nga sulmet kibernetike. “Çdo hap që bëjmë në përparimin e shërbimeve online, shërben si mundësi për sulme të reja, veçanërisht për ata që nuk janë të kujdesshëm”, tha Maliqi, duke paralajmëruar se këto sulme mund të kenë pasoja të rënda për qytetarët, si për jetën personale, ashtu edhe për atë profesionale.
Ai theksoi veçanërisht sektorin financiar si një nga më të ndjeshmit ndaj këtyre sulmeve. “Për shkak të rritjes së shërbimeve financiare online, qytetarët dhe institucionet bankare janë gjithnjë e më të ekspozuara ndaj sulmeve që mund të cenojnë integritetin e transaksioneve dhe të dhënave të ndjeshme”.
Profesori Maliqi shpjegoi gjithashtu se kërcënimet kibernetike në Kosovë janë shumëdimensionale dhe kërkojnë një përgjigje të përbashkët nga qeveria dhe shoqëria civile. Sipas tij, “Kosova duhet të ballafaqohet me këto kërcënime duke rritur kapacitetet e saj institucionale dhe duke investuar më shumë në mbrojtjen e sigurisë kibernetike”.
Sa i përgatitur është sistemi ynë i sigurisë kibernetike për t’iu kundërvënë sulmeve të avancuara, Prof. Maliqi ka një vlerësim të qartë, “Kosova ka krijuar një bazë ligjore dhe një strategji kombëtare për të përballuar kërcënimet kibernetike, por legjislacioni aktual është larg të qenurit i mjaftueshëm”. Ai shpjegon se, megjithëse ka pasur përpjekje për të krijuar një kuadër ligjor, ai nuk është ende në përputhje me zhvillimet teknologjike dhe kërcënimet që evoluojnë vazhdimisht.
Maliqi ka vënë në dukje se sektori publik dhe privat duhet të investojnë më shumë në përmirësimin e sistemeve të sigurisë për të mbrojtur infrastrukturat kritike, duke theksuar se: “Mungesa e investimeve të mjaftueshme mund të ketë pasoja serioze për sigurinë e vendit”. Ky koment është një alarm për të gjithë ata që mendohen për sigurinë e shtetit të Kosovës dhe nevojën për një plan të fortë dhe afatgjatë për mbrojtjen e informacionit dhe resurseve të rëndësishme.
A ndikon zhvillimi i shpejtë teknologjik në Kosovë në rritjen e rrezikut për sulme kibernetike, përgjigja e Prof. Maliqit është një pohim i drejtpërdrejtë mbi sfidat që ka përballë Kosova në këtë drejtim: “Zhvillimi i shpejtë teknologjik dhe digjitalizimi kanë sjellë përfitime, por ato gjithashtu kanë rritur ndjeshëm rrezikun për sulme kibernetike”. Ai argumenton se, ndërsa teknologjia i jep mundësi për avancimin e shërbimeve dhe rritjen e efikasitetit, ajo gjithashtu i bën vendet të tilla si Kosova të ekspozuara ndaj rreziqeve që vijnë nga kriminelët kibernetikë. “Kosova është një shtet i ri dhe ka kapacitete të kufizuara për të luftuar këto sulme”, shton ai, duke theksuar se shpejtësia e zhvillimit të teknologjisë është një përballje me rreziqe të dyfishta për shtetet që nuk kanë burime të mjaftueshme.
Në këtë kontekst, profesori rekomandon një bashkëpunim më të ngushtë me shtetet aleate të Kosovës, duke përmendur modelin e shteteve më të zhvilluara që kanë krijuar një strategji të suksesshme për menaxhimin e këtyre kërcënimeve.
Si ndikon niveli i ndërgjegjësimit të qytetarëve dhe institucioneve për rreziqet kibernetike në ruajtjen e sigurisë kombëtare, Profesor Maliqi thekson se ndërgjegjësimi i qytetarëve dhe institucioneve është një element kyç për mbrojtjen e sigurisë kombëtare: “Një ndërgjegjësim i lartë mund të funksionojë si një preventivë e fuqishme”. Ai sugjeron që duhet të organizohen fushata të vazhdueshme edukative për qytetarët, pasi “Një pjesë e madhe e popullsisë nuk i kuptojnë pasojat që vijnë nga krimet kibernetike”, dhe si rezultat, ata janë më të predispozuar të bien viktima të mashtrimeve dhe sulmeve.
Sa të ekspozuar janë qytetarët kosovarë ndaj sulmeve kibernetike që synojnë të dhënat e tyre personale, Prof. Maliqi vë në dukje se qytetarët e Kosovës janë gjithashtu të ekspozuar ndaj sulmeve kibernetike që synojnë të dhënat e tyre personale, siç ndodh në çdo vend tjetër: “Edhe qytetarët e Kosovës nuk janë imun ndaj krimeve kibernetike“, theksoi ai.
Maliqi shpjegoi se, ndërsa ligjet për mbrojtjen e të dhënave personale ekzistojnë, Kosova ka një sfidë të veçantë pasi “Nuk njihet nga disa platforma të mëdha sociale”, dhe kjo e bën më të vështirë mbrojtjen institucionale të qytetarëve të saj.
Profesori theksoi se, si pasojë e zhvillimit të teknologjisë, format dhe metodat e krimeve kibernetike po evoluojnë vazhdimisht: “Mashtrimet financiare online, sulmet ndaj institucioneve shtetërore dhe private, si dhe shantazhi përmes materialeve të ndryshme, janë disa nga format më të reja që po shfaqen”.
Për të luftuar këto kërcënime, ai theksoi se Kosova ka krijuar një bazë ligjore dhe ka zhvilluar strategji institucionale për parandalimin e krimit kibernetik. Megjithatë, ai theksoi se “Nuk është i mjaftueshëm vetëm ligji, është e rëndësishme të investohet në mekanizma mbrojtës dhe të sigurohet zbatimi i plotë i legjislacionit”.
Mejreme Asllani: Mungesa e ndërgjegjësimit krijon një terren të favorshëm për krimin kibernetik
Mejreme Asllani, njohëse e fushës së sigurisë dhe eksperte e njohur në studimin e kërcënimeve kibernetike, diskutoi rreth sfidave të mëdha që Kosova po përballet në fushën e sigurisë kibernetike. Asllani theksoi se, “Avancimi i shpejtë i digjitalizimit dhe varësia e shoqërisë nga teknologjia po krijojnë një terren shumë të përshtatshëm për sulme kibernetike”. Ajo theksoi se, ndonëse shtetet më të zhvilluara janë gjithashtu të rrezikuara, për vendet më të vogla dhe ato në zhvillim, si Kosova, përballja me këto kërcënime është më e vështirë, pasi burimet dhe kapacitetet janë më të kufizuara.
Asllani nënvizon se kërcënimet që i kanosen Kosovës janë të natyrave të ndryshme, duke përfshirë phishing, malware, ransomware, dhe vjedhjen e të dhënave. “Përveç pasojave të drejtpërdrejta si shkeljet e privatësisë dhe vjedhja e të dhënave personale, këto sulme mund të çojnë në shkelje të të drejtave të njeriut, rrezikimin e infrastrukturës kritike dhe rrezikimin e sigurisë kombëtare”, shpjegoi ajo. Sipas Asllanit, për të parandaluar dhe përballur kërcenimet kibernetike Kosova duhet të ketë zbatueshmëri të infrastrukturës ligjore dhe kordinim ndërinstitucional në nivel vendor, ndërsa bashkëpunim më të madh në nivel rajonal dhe ndërkombëtar.
Sa i përgatitur është sistemi ynë i sigurisë kibernetike për t’iu kundërvënë sulmeve të avancuara, Asllani theksoi se Kosova ka shumë punë për të bërë në këtë drejtim. “Kosova përballet me një numër sfidash të mëdha në fushën e sigurisë kibernetike, përfshirë mungesën e normave dhe rregulloreve të përshtatshme”. Ajo theksoi gjithashtu se mungesa e ndërgjegjësimit publik është një tjetër pengesë e madhe, që krijon një terren të favorshëm për krimin kibernetik. “Kur nuk ka informacion të mjaftueshëm dhe nuk krijohet një kulturë sigurie, qytetarët dhe organizatat janë më të predispozuar ndaj kërcënimeve”.
Mungesa e një legjislacioni të plotë dhe i infrastrukturës mbrojtëse është një tjetër shqetësim. “Nëse Kosova nuk e forcon më tej kapacitetin e saj institucional dhe ligjor, do të jetë shumë e vështirë të përballojë sulmet kibernetike të nivelit të avancuar”, shtoi Asllani. Ajo theksoi se “investimi në siguri kibernetike duhet të jetë prioritet i shtetit dhe të gjitha sektorëve që ofrojnë shërbime për qytetarët”.
Sa të ekspozuar janë qytetarët kosovarë ndaj sulmeve kibernetike që synojnë të dhënat e tyre personale, Asllani e theksoi se qytetarët e Kosovës janë shumë të ekspozuar ndaj kërcënimeve kibernetike që lidhen me vjedhjen e të dhënave personale, siç ndodh në shumë vende të tjera. “Të dhënat personale janë një objekt i lakmueshëm për kriminelët kibernetikë, dhe qytetarët duhet të jenë të kujdesshëm kur përdorin platforma online”.
Ajo theksoi se, megjithëse ligjet për mbrojtjen e të dhënave personale ekzistojnë, Kosova ka ende shumë për të bërë në zbatimin e tyre, duke përfshirë edhe një rritje të bashkëpunimit ndërkombëtar për mbrojtjen e privatësisë dhe të dhënave të qytetarëve. Së fundmi, Agjencia për Informim dhe Privatësi (AIP) ka fituar statusin e Anëtarit Vëzhgues në Aktivitetet e Bordit Evropian për Mbrojtjen e të Dhënave (EDPB), një hap i rëndësishëm ky që Kosova të harmonizojë politikat e saj me standarded Evropiane të GDPR (General Data Protection Regulation) për mbrojtjen e të dhënave personale dhe privatësisë.
A po shfaqen forma të reja të krimit kibernetik në Kosovë, përgjigjja e Asllanit është një alarm për përhapjen e kërcënimeve të reja: “Me zhvillimin e vazhdueshëm të teknologjisë, krimi kibernetik është gjithnjë në evoluim. Kampanjat dezinformuese, si ato që janë sponsorizuar nga Rusia dhe Serbia, janë një shqetësim serioz për sigurinë e Kosovës dhe të rajonit”, shtoi ajo.
Për të luftuar këto kërcënime, Asllani theksoi rëndësinë e një baze ligjore të fortë dhe të investimeve në sisteme mbrojtëse. “Përveç krijimit të ligjeve, është e domosdoshme që ato të zbatohen në praktikë dhe që të investohet më shumë në teknologji dhe ndërtimin e kapaciteteve të tjera ndërlidhëse për të krijuar një hapsirë kibernetike sa më të qëndrueshme”.
Sumeja Veseli: Përfshirja e sigurisë kibernetike në shkollat e Kosovës është e domosdoshme
Sumeja Veseli, një profesioniste e certifikuar në Cyber Security dhe Software Engineering, si dhe përfaqësuese e grave në Sigurinë Kibernetike e vlerëson edukimin në sigurinë kibernetike si “thelbësore” për të rinjtë e Kosovës. Ajo thekson se “Përfshirja e sigurisë kibernetike në shkollat e Kosovës është e domosdoshme”, duke pasur parasysh faktin që shoqëria e sotme është gjithnjë e më shumë e digjitalizuar dhe se përdorimi i internetit dhe teknologjive është bërë një pjesë e pandashme e jetës së përditshme. Sipas saj, “të rinjtë janë vazhdimisht të ekspozuar ndaj kërcënimeve të ndryshme kibernetike si vjedhja e të dhënave, bullizmi online, dhe lajmet e rreme”, dhe kjo situatë është përkeqësuar nga njohuritë e pamjaftueshme që ata kanë në lidhje me sigurinë kibernetike.
Veseli thekson se pa një edukim të duhur, shumë të rinj janë të papërgatitur për të menaxhuar këto rreziqe. Ajo thekson gjithashtu se në një shoqëri gjithnjë e më të digjitalizuar, njohuritë për sigurinë kibernetike janë të rëndësishme edhe për zhvillimin e aftësive profesionale të të rinjve, të cilat janë shumë të kërkuara në tregun e punës. “Njohuritë për sigurinë kibernetike janë të rëndësishme për të ndihmuar të rinjtë të bëjnë dallimin mes informacionit të saktë dhe lajmeve të rreme, dhe t’i përdorin mediat dhe teknologjinë në mënyrë etike dhe të sigurt”.
Për Veselin, “integrimi i sigurisë kibernetike në arsim është një investim për një shoqëri të informuar, të sigurt dhe të përgatitur për të përballuar rreziqet e epokës digjitale”. Ajo nënvizon se kjo është një përpjekje për të përgatitur të rinjtë për sfidat e ardhshme dhe për t’i mundësuar ata të zhvillohen si qytetarë të përgjegjshëm që janë të vetëdijshëm për rreziqet e teknologjisë dhe mund të përdorin internetin në mënyrë të sigurt.
A mendon se kjo fushë është mjaftueshëm e mbështetur në sistemin arsimor aktual, Veseli është shumë kritike për situatën e aktuale të edukatës në sigurinë kibernetike në shkollat e Kosovës, duke theksuar se aktualisht kjo fushë nuk është “mjaftueshëm e mbështetur”. “Edhe pse ka përpjekje për përfshirjen e teknologjisë dhe edukatës mediatike, implementimi i sigurisë kibernetike mbetet ende në faza të hershme”, tha ajo. Ajo gjithashtu theksoi se shumë shkolla nuk kanë mësues të trajnuar për të dhënë mësime në këtë fushë, dhe nxënësit po humbin mundësi të mëdha për zhvillimin e aftësive të nevojshme për të mbrojtur veten në internet.
Një tjetër problem, sipas Veselit, është “infrastruktura digjitale në disa shkolla të Kosovës”, e cila është e pamjaftueshme për të integruar në mënyrë efikase temat e sigurisë kibernetike. Pa një përmirësim të infrastrukturës dhe investime të vazhdueshme, është shumë e vështirë të krijohet një mjedis mësimor që mund të mbështesë edukimin e sigurisë kibernetike.
Veseli theksoi se për të përballuar këtë sfidë, është e nevojshme që të bëhen “përpjekje më të koordinuara dhe të qëndrueshme” për të mbështetur këtë fushë dhe për të siguruar që të rinjtë të kenë njohuri të mjaftueshme për të mbrojtur veten dhe informacionin e tyre personal në një mjedis gjithnjë e më të digjitalizuar. Ajo theksoi rëndësinë e “përgatitjes së mësuesve”, duke theksuar se vetëm me mësues të trajnuar dhe resurse të nevojshme mund të sigurohet një arsim cilësor që do të ndihmojë të rinjtë të përballen me rreziqet e sigurisë kibernetike.
Në përfundim, Sumeja Veseli shprehu shqetësimin se “gjeneratat e ardhshme do të duan të jenë më të vetëdijesuar dhe të përgatitur për të mbrojtur veten, dhe ky është një detyrim që duhen mbështetur me investime të mëdha në arsim dhe teknologji”.
Në një botë që gjithnjë e më shumë po varet nga lidhjet digjitale dhe zhvillimi i teknologjisë, sfidat që na paraqiten për mbrojtjen e sigurisë kibernetike janë të paevitueshme dhe të shumëfishta. Kosova, si një shtet që ende po kalon fazat e konsolidimit të institucioneve dhe zhvillimit ekonomik, ka përballë një detyrë të madhe: ruajtjen e një balanci mes përdorimit të teknologjisë për avancim dhe mbrojtjes së privatësisë dhe sigurisë së qytetarëve të saj.
Në këtë kontekst, filozofikisht mund të pyesim: A mund të ruhet një rend i drejtë dhe i sigurt në një realitet ku kufijtë mes botës fizike dhe asaj digjitale janë të mjegulluara? Kjo sfidë kërkon një reflektim të thellë për mënyrën sesi ne kuptojmë dhe ruajmë sigurinë dhe lirinë në epokën digjitale, duke balancuar nevojën për zhvillim me respektin për privatësinë dhe mbrojtjen e të drejtave individuale. Në fund të fundit, përpjekjet për një siguri të qëndrueshme dhe të përgjegjshme nuk mund të mbështeten vetëm në teknologji, por në një angazhim të thellë moral dhe qytetar, që kërkon një bashkëpunim të ngushtë ndërmjet institucioneve, shoqërisë civile dhe partnerëve ndërkombëtarë./UBTNews/
Artikulli i shkruar nga Dionesa Ebibi
Lajmet
SHBA-të paralajmërojnë Turqinë në lidhje me liderët e Hamasit
Published
11 hours agoon
November 19, 2024By
UBTnewsShtetet e Bashkuara e kanë paralajmëruar Turqinë kundër mikpritjes së udhëheqësisë së Hamasit, duke thënë se Uashingtoni nuk beson se liderët e një organizate terroriste duhet të jetojnë në rehati. Hamasi është një grup palestinez që udhëheq Gazën dhe SHBA-ja e ka në listë të zezë. I pyetur për raportimet se disa liderë të Hamasit janë zhvendosur nga Katari në Turqi, zëdhënësi i Departamentit Amerikan të Shtetit, Matthew Miller, nuk i ka konfirmuar raportimet, por ka thënë se nuk është as në gjendje t’i hedhë poshtë ato. Ai ka thënë se Uashingtoni do t’ia bëjë të qartë Qeverisë turke që nuk mund të ketë marrëdhënie si dikur me Hamasin.
Miller ka thënë se disa liderë të Hamasit janë të paditur nga autoritetet amerikane dhe Uashingtoni beson se ata duhet t’iu dorëzohen Shteteve të Bashkuara. “Ne nuk besojmë se liderët e një organizate terroriste duhet të jetojnë rehat diku, dhe kjo përfshin edhe një qytet të madh të një aleati”, ka thënë Miller para gazetarëve. Një burim i diplomacisë turke ka hedhur poshtë raportimet se Hamasi e ka zhvendosur zyrën politike në Turqi dhe që anëtarët e grupit e kanë vizituar këtë shtet herë pas here.
Katari ka thënë javën e kaluar se e ka lajmëruar Hamasin dhe Izraelin se do t’i pezullojë përpjekjet për të ndërmjetësuar një armëpushim në Gazë dhe një marrëveshje për lirim pengjesh, derisa të dyja palët të tregojnë seriozitet për rinisje të bisedimeve. Doha, gjithashtu, ka thënë se raportimet në media që kinse i ka kërkuar Hamasit të largohet nga ky shtet i Gjirit Arab, nuk janë të vërteta.
“Anëtarë të byrosë politike të Hamasit e vizitojnë Turqinë herë pas here. Pretendimet se byroja politike e Hamasit është zhvendosur në Turqi, nuk e reflektojnë të vërtetën”, ka thënë ky burim diplomatik.
Turqia, vend anëtar i NATO-s, kritikon ashpër Izraelin për ofensivat e nisura në Rripin e Gazës dhe Liban dhe nuk e konsideron Hamasin organizatë terroriste.
Izraeli synon shkatërrimin e Hamasit dhe e lufton atë në Gazë që nga tetori i vitit të kaluar.
Lufta është nxitur nga sulmet e Hamasit në tokën izraelite po atë tetor, duke vrarë 1,200 njerëz dhe duke marrë peng 240 të tjerë.
Qesharake por dhe e sikletshme, ministrja suedeze ka frikë nga ky frut!
Këto janë 10 profesionet më të paguara në 2024
“Mesazhe kërcënuese”, vendosen posterë në veri
Ju dridhen shpesh duart? Ja kur është koha për vizitë tek mjeku!
Studentët e UBT-së diskutojnë mbi lajmet e rrejshme dhe verifikimin e fakteve në tryezën e KMShK-së
Mbledhja e AKP-së, këto janë vendimet që u morën
Kosova ballë për ballë me Sulmet Kibernetike!
SHBA-të paralajmërojnë Turqinë në lidhje me liderët e Hamasit
Policia arreston një të dyshuar 14-vjeçar për vrasjen e bashkëmoshatarit në Tiranë
Të kërkuara
-
Bota3 weeks ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota3 weeks ago
Koreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Lajmet2 months ago
Kurti: Përdhunimi është mjeti që përdori Serbia në Kosovë në mënyrë që të lë pasoja të përhershme në familje
-
Kulturë2 months ago
Marigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman