

Kulturë
Gavril Dara, zëri i paqes për arbëreshët!
Published
11 months agoon
By
EAd SulQendra e Studimeve dhe Publikimeve për Arbëreshët, e cila ruan dhe promovon thesaret e kulturës arbëreshe, nderoi sot me respekt e përulësi, në 139-vjetorin e ndarjes nga jeta, një nga personalitetet më të shquara të penës dhe mendjes arbëreshe, poetin dhe intelektualin e shquar, Gavril Dara (i riu).
Gavril Dara lindi më 8 janar 1826, në Palac Adriano të Sicilisë, një fshat i njohur i popullatës arbëreshe që ka ruajtur, për shekuj me radhë, gjuhën, traditat dhe identitetin e tij të veçantë. Prejardhja e tij nga një familje e shquar arbëreshe e orientoi që herët në rrugën e kulturës dhe dijes. Qysh në moshë të re, Gavrili tregoi pasion të jashtëzakonshëm për dijen dhe letërsinë, çka e çoi më pas në Seminaret Arbëreshe të Palermos, ku mori mësimet e para. Edhe pse kishte zgjedhur një drejtim juridik, me kalimin e kohës ai do të bënte një emër të madh në letërsi dhe në fushat e tjera të dijes.
Në vitin 1858, Gavril Dara botoi fletoren letrare “Përtëritja e jetës” (Palingenesi), një projekt ambicioz që synonte ringjalljen e frymës kulturore dhe artistike të arbëreshëve, të cilët ishin në një periudhë të vështirë, përballë sfidave të asimilimit dhe humbjes së identitetit kombëtar. Më vonë, në vitet 1871-1874, ai drejtoi gazetën “La Riforma”, që u botua në Romë, duke u shndërruar në një instrument të fuqishëm për përhapjen e ideve të lirisë, progresit dhe të drejtat e popullit arbëresh. Gazeta kishte si qëllim gjithashtu forcimin e lidhjeve mes diasporës arbëreshe dhe atdheut të tyre, Shqipërisë, duke u bërë një platformë për diskutime intelektuale dhe kulturore.
Një nga veprat më të rëndësishme të Gavril Dara ishte poezia e tij monumentale, “Ana Maria”, një poezi e mbushur me 1300 vargje, që shpalos pasionin e tij të thellë për lirikën dhe artin poetik. Ky ishte një krijim i fuqishëm që i dhanë letërsisë arbëreshe një dimension të ri, duke theksuar lidhjen e thellë me folklorin dhe traditat e tij, të cilat ishin pasuri të paçmuara për kulturën kombëtare. Pasioni i tij për folklorin shprehej jo vetëm në poezinë e tij, por edhe në interesimin për të regjistruar dhe ruajtur trashëgiminë gojore, duke e konsideruar atë si një aset të vyer për identitetin kulturor arbëresh.
Në vitin 1906, u botua një nga veprat më të rëndësishme të Gavril Dara, “Kënga e sprapsme e Balës”, një krijim i lashtë dhe një shembull i shkëlqyer i përpjekjes së tij për të ruajtur dhe përçuar mesazhet e traditës dhe kulturës arbëreshe nëpërmjet artit poetik. Ky dorëshkrim, që pasqyron historinë dhe legjendën e Balës, një figurë mitologjike arbëreshe, është një vepër që e bën Gavril Darën të njëjtë me një koleksionist të kujtimeve dhe historive të popullit të tij, duke i ruajtur ato për brezat që do të vinin pas.
Përveç poetikës, Gavril Dara ishte gjithashtu një studiues i thellë i gjuhësisë, filozofisë dhe arkeologjisë. Ai u përpoq të ndihmonte në zhvillimin e një shkence që do të ndihmonte në zbërthimin e elementeve themelore të kulturës arbëreshe dhe shqiptare. Kjo lidhje me dijen dhe kërkimin e thelluar për të kuptuar rrënjët e kulturës së tij ishte një shembull i shkëlqyer i intelektualit që e konsideronte kulturën si mjet të fuqishëm për ruajtjen e identitetit dhe lirisë së kombit.
Pas një jete të pasur me punë e pasion, Gavril Dara u nda nga jeta më 1885 në Girgeti, një vend që ai e kishte bërë strehë të mendimeve dhe punës së tij intelektuale. I përmendur për pasionin e tij të pashuar për kulturën, shkencën dhe letërsinë, Gavril Dara (i riu) është sot një ndër figurat më të rëndësishme të kulturës arbëreshe, një poet që jo vetëm që shkroi vargje të paharruara, por edhe që kontribuoi në ndriçimin e rrugës së ruajtjes dhe zhvillimit të trashëgimisë kulturore arbëreshe.
Në 139-vjetorin e ndarjes së tij nga jeta, kujtimi për poetin dhe intelektualin Gavril Dara (i riu) është një testament për sakrificat e atyre që, nëpërmjet artit dhe dijes, ruajtën shpirtin dhe historinë e një kombi të pasur me tradita dhe vlera të pashlyera./UBTNews/
Magazinë
Spotify heq masivisht përmbajtjen e krijuar nga AI
Published
1 day agoon
September 30, 2025By
UBT News
Spotify ka njoftuar një operacion të gjerë kundër keqpërdorimit të inteligjencës artificiale, duke bërë të ditur se gjatë vitit të kaluar ka hequr më shumë se 75 milionë këngë “spam”.
Sipas kompanisë, ky hap synon të mbrojë artistët nga paraqitjet e rreme, mashtrimet dhe përmbajtja e dobët e gjeneruar nga AI. Spotify ka prezantuar gjithashtu rregulla dhe mjete të reja që synojnë të mbrojnë identitetin e artistëve dhe të rrisin transparencën për dëgjuesit.
Këto masa vijnë në një kohë kur teknologjia gjenerative e AI po ndryshon rrënjësisht industrinë e muzikës, duke sjellë shqetësime për përmbajtje të padëshiruar, vokale “deepfake” dhe publikime mashtruese.
Spotify ka miratuar politikë të re që ndalon klonimin e zërit të artistëve dhe incizimet “deepfake”, përveç rasteve kur ato janë të licencuara zyrtarisht. Kompania po merr masa për të ndaluar publikimet e rreme që paraqiten si krijime të artistëve të tjerë.
Për të parandaluar manipulimet, këtë vjeshtë Spotify prezanton një sistem të ri që identifikon përmbajtjen e padëshiruar.
Ky filtër do të zbulojë llogaritë që përdorin taktika të tilla si duplikimet, këngët shumë të shkurtra dhe strategjitë mashtruese, duke i ndaluar këto materiale nga rekomandimet e platformës. Gjithashtu, Spotify mbështet standardin e ri për etiketimin e përmbajtjes së krijuar me AI, që u lejon artistëve dhe shtëpive botuese të tregojnë se si është përdorur gjatë krijimit të një kënge, qoftë tek vokalet apo instrumentalet.
Etiketat do të shfaqen direkt në aplikacion, sipas informacionit të dhënë nga distributorët dhe partnerët.
Që nga qershori, përdoruesit e Spotify vunë re një grup të ri të quajtur The Velvet Sundown, dhe shumë dyshuan se ishte i krijuar nga AI.
Megjithëse grupi e mohoi këtë në rrjetet sociale, më vonë u zbulua se këngët ishin vërtet të gjeneruara nga inteligjenca artificiale, duke treguar se publiku nuk është gjithmonë i lehtë për t’u mashtruar. /A.Z/UBT News/
Kulturë
Premiera e “Bukuria e gomarit” në Festivalin e Filmit në Cyrih
Published
1 day agoon
September 30, 2025By
UBT News
Filmi dokumentar-artistik “Bukuria e gomarit”, i mbështetur nga Qendra Kinematografike e Kosovës, ka pasur premierën e tij në Festivalin prestigjioz të Filmit në Cyrih.
Ky produksion sjell një reflektim të ndjerë mbi brishtësinë e kujtesës, duke ndërthurur elementin dokumentar me një gjuhë vizuale që ngjan me përrallën.
Filmi mban firmën e regjisores dhe skenaristes Dea Gjinovci, ndërsa producent është Ilir Hasanaj. Në rolet kryesore paraqiten Asllan Gjinovci dhe Leart Gjinovci, të shoqëruar nga aktorë të tjerë nga Makermali dhe Skenderaj.
Në ekipin krijues veçohen emra të njohur si Samir Karahoda dhe Samir Ljuma në kinematografi, Valmira Hyseni në produksion, si dhe një grup i gjerë profesionistësh nga Kosova, Zvicra, Franca dhe SHBA. Muzikën origjinale e ka realizuar Gael Kyriakidis me vokale arbëreshe, ndërsa për ngjyrat është kujdesur Raphaël Dubach.
Filmi është bashkë-produksion i Astrae Productions, Unseen Films, Haut et Court Doc, Facet (US) dhe RTS, me mbështetje nga institucione të rëndësishme si Suissimage, Sundance Documentary Fund, Cineforom, Qendra Kinematografike e Kosovës, si dhe nga komuna të ndryshme në Kosovë e Zvicër.
Përndryshe, premiera në Cyrih u prit me interes të madh, duke shënuar një hap të rëndësishëm për prezencën e kinematografisë kosovare në arenën ndërkombëtare. /A.Z/UBT News/
Lifestyle
30 shtatori – Dita Kombëtare e dashurisë për njerëzit
Published
1 day agoon
September 30, 2025By
UBT News
Çdo vit, më 30 shtator, shënohet Dita Kombëtare e Dashurisë për Njerëzit (National Love People Day), një ditë që promovon dashurinë pa kushte dhe mirësinë njerëzore.
Ajo na fton të japim dashuri pa pritur asgjë në këmbim, duke nxjerrë në pah vlerat universale që na bashkojnë pavarësisht prejardhjes, besimit apo bindjeve tona.
Kjo ditë u shpall për herë të parë në vitin 2017 nga New Life Covenant Church në Çikago, me synimin për të përhapur idenë se dashuria duhet të praktikohet çdo ditë dhe ndaj kujtdo.
Qëllimi i saj është të frymëzojë njerëzit të tregohen zemërgjerë, të ndihmojnë komunitetin dhe të ndërtojnë marrëdhënie të bazuara në respekt e mirëkuptim.
Dashuria pa kushte është vlerë që gjendet në shumë tradita fetare e praktika shpirtërore, por kjo ditë na kujton se ajo duhet të reflektohet edhe në përditshmëri: një gjest i vogël mirësie, një fjalë mbështetjeje apo një akt solidariteti mund të ndryshojë ditën e dikujt dhe të krijojë një zinxhir pozitiv tek të tjerët.
Si mund ta shënojmë këtë ditë?
Duke shprehur mirënjohje për njerëzit pranë nesh.
Duke ndihmuar ata që kanë nevojë.
Duke dhuruar kohë, buzëqeshje apo fjalë të ngrohta.
Duke përhapur dashuri pa kushte në familje, shoqëri dhe komunitet.
Në një botë shpesh të mbushur me ndarje e tensione, 30 shtatori na rikujton se dashuria dhe humanizmi mbeten forcat më të fuqishme për të kapërcyer çdo pengesë. /A.Z/UBT News/
Kulturë
Edi Rama për Ditën e Trashëgimisë: Një pasuri që lidh të kaluarën me të ardhmen
Published
2 days agoon
September 29, 2025By
UBT News
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama, ka përkujtuar Ditën Kombëtare të Trashëgimisë Kulturore me një mesazh të veçantë dhe një dedikim mbi rëndësinë e saj për identitetin kombëtar.
Ai ndau me publikun pamje që përfaqësojnë motive tradicionale shqiptare, duke theksuar se kjo trashëgimi është një pasuri e çmuar që lidhet ngushtë me rrënjët, historinë dhe shpirtin e popullit tonë.
”Sot kremtojmë Ditën Kombëtare të Trashëgimisë Kulturore, një ditë që na kujton pasurinë më të çmuar të identitetit tonë kombëtar. Trashëgimia jonë kulturore është lidhja jonë me të kaluarën, një pasqyrë e historisë dhe frymëzim për të ardhmen. Ajo na kujton rrënjët tona, traditat e gjyshërve, dhe forcon lidhjen me shpirtin e vendit tonë. Ruajtja dhe vlerësimi i saj nuk është vetëm një detyrë historike, por edhe një angazhim për të kultivuar krenarinë dhe për të trasmetuar gjallërinë e kulturës shqiptare brez pas brezi”, shkroi Rama.
Ai theksoi se ruajtja e trashëgimisë kulturore është një detyrë kolektive që kërkon bashkëpunim dhe vëmendje nga të gjithë qytetarët, institucionet dhe komunitetet, duke e bërë këtë ditë një mundësi për të reflektuar mbi vlerat që na lidhin si komb. /A.Z/UBT News/

UBT hap thirrjen për punime shkencore në Konferencën Ndërkombëtare MBE 2025

Snapchat ndryshon! Memories nuk do të jetë më plotësisht falas

Genc Nuza delegohet nga UEFA në Conference League

Roma synon të rinovojë kontratën e Paulo Dybala-s

Robbie Williams zbulon se ka sindromën Tourette

Covey për incidentet: Asnjë prej aktiviteteve nuk lidhen drejtpërdrejt me Thaçin
Arrestohen tre të mitur në Mitrovicë të Veriut, dyshohen për lëndim të lehtë

Lautaro thyen tjetër rekord në Inter

Ekranet e palosshme të Samsung drejt një klienti nga SHBA, iPhone Fold në horizont?
Të kërkuara
-
Aktualitet1 month ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Kërkime3 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Aktualitet4 weeks ago
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën