Lajmet

Gabriel Garsia Markez dhe e vërteta: Si e ushqeu gazetaria fantazinë e shkrimtarit?

Kjo sipas shkrimtarit kolumbian, fitues i çmimit Nobel, Gabriel Garsia Markez.

Published

on

Nga Torres Duarte

Bogota – Me tregimet e shkurtra të shkruara në vitet 1940 dhe fillimin e viteve 50, dhe të përmbledhura më vonë në librin “Sytë e një qeni blu”, i ndjeri Gabriel Garsia Markez, shkrimtari kolumbian fitues i çmimit Nobel, tregon se ai është ende një shkrimtar i ri, me një stil dhe subjekte që mund të jenë jo tipike.

Stilistikisht, Merkez e arriti kulmin me romanin “Njëqind vjet vetmi”. Në atë moment, stili dhe thelbi i tij morën një kurs kaotik. Ai arriti nivelin e novelave që më pas u bënë skenarëpër filma si “Kolonelit nuk ka kush t’i shkruajë”, apo me eksperimentin teknik në novelën “Gjethurinat”, romanin e shkurtër anekdotik tek “Ora e ligë”, apo eksplorimi i politikës tek“Funerali i nënëmadhes” .

Gjatë gjithë kohës, aftësitë që shfaqi Markez ishin më tepër ato të një xhongleri të talentuar.Megjithatë unë mendoj se zanati i tij, e lejoi stilin e tij jo vetëm që të evoluonte më fort, por u bë burimi ushqyes i tonit hiperbolik në romanet “Njëqind vjet vetmi”, “Vjeshta e Patriarkut” dhe “Dashuria në kohën e kolerës”.

Mençuri, humor, ironi

Në vitet 1950, Markez kultivoi dy zhanre:komentin e lehtë mbi lajmet (qoftë për qeverinë argjentinase, mbi një film, apo mbi një funeral) dhe kronikën e zezë. Të parën ai e trajtoi gjatë disa viteve që punoi tek “El Universal” dhe “El Heraldo” (dy të përditshme kolumbiane).

Komentet e tij, të mbledhura dhe të studiuara nga Zhak Zhilar në librin e tij “Tekstet bregdetare,1948-1952),  përfaqësojnë një rrëfim inteligjent dhe mendjemprehtë, dhe janëndonjëherë po aq madhështore sa ndonjë pasazh në një nga veprat e tij madhështore.

Në “La primera caída” (Vjeshta e parë), një artikull mbi dramaturgun e famshëm britanik Xhorxh Bernard Shou, i botuar në shtatorin e vitit 1950, ai shkroi se “në moshën kur shumica e njerëzve i përkushtohen detyrës së lodhshme për t’u shndërruar në pluhur, zoti Xhorxh Bernard Shou thotë se shëtit ende rregullisht me shumë gjallëri në kopshtin e tij për tëmbajtur trupin në formë”.

Kur Shou vdiq në Ditën e të Vdekurve, si rezultat i asaj rrëzimi aksidental, Markez vuri në dukje:”Zoti Xhorxh Bernard Shou, zgjodhi të vdiste më 2 nëntor, që është padyshim dita më e përshtatshme për atë detyrë të bezdisshme”.

Komentet e tij të lehta janë ndonjëherë po aq madhështore sa një pasazh në një nga veprat e tij madhështore. Ironia në vëzhgimet e tij (“detyra e bezdisshme” e vdekjes), nuk është ndryshe nga ky pasazh i famshëm në novelën “Vjeshta e Patriarkut”:”…Një pasdite janari,

ne pamë një lopë që sodiste muzgun nga ballkoni presidencial. Imagjinoni një lopë në ballkonin e mëmëdheut…, hamendësoni pak se si një lopë mund të kishte arritur deri në atë ballkon, kur të gjithë e dinë se lopët nuk mund t’i ngjisin sot shkallët, qoftë edhe në shkallëprej guri, dhe aq më pak me shkallët e shtruara me tapet…”.

I njëjti humor, i skalitur ndonjëherë nga sarkazma, është i dukshëm tek tregimi “Puthja:Një reaksion kimik). Pasi tregon se si një shkencëtare e quajtur zonja Uillkinson kishte sugjeruar se puthja ishte metoda që kishin zbuluar njerëzit e lashtë për të konsumuar kripë në muajt e nxehtë të vitit, Markez shkruan:”Tani e tutje nuk do të ketë nevojë të ftojmë askënd që të vijë dhe të vëzhgojë Hënën bashkë me ne. E vetmja gjë që duhet të bëjmë është të ulemi në një stol në park, dhe të hamë në mënyrë romantike gjysmë kg kripë”.

I njëjti humor i zi përdoret për të përshkruar (tek romani Njëqind vjet vetmi) një burrë që bie nga një çati për të parë Remedios-in e bukur. Markez shkruan tek “Posibilidades de la antropofagjia” (Mundësitë e kanibalizmit) se “nuk do të ishte e çuditshme nëse një nga këto ditë, kur të kenë mbaruar të gjitha furnizimet, të ligjërohet shitja e viktimave që bëhenkurban”.

Traditat kulturore dhe gjeografitë mitike

Në tregimin “A Luis Carlos López con veinte años de mueste” (Për Luis Karlos Lopezin, 20 vjet pas vdekjes), ai shkruan se një kusht i domosdoshëm për të njohur poetin Lopez personalisht ishte “të ishe të paktën 30 vjeç”. Zgjedhja e një detaji të zakonshëm por disonant (30, dhe jo 32 vjeç), do të rikthehej vite më vonë në fillimin e romanit “Njëqind vjet vetmi”.

Si një gazetar i kronikës në “El Espectador” , ai zgjeroi potencialin e këtij regjistri duke hedhur bazat e fantazisë dhe realizmit. Nuk është rastësi që kronikat e tij të para iu kushtuanLa Sierpe, një qytet legjendar në bregun kolumbian buzë Atlantikut.

“La Marquesita de la Sierpe” nis me historinë e një burri që ndodhet në zyrën e mjekut, dheqë pret të shpëtojë nga majmuni që mbante në bark. Ai ishte mbarsur nga magjia, e përdorur aq shpesh si një ndëshkim rreth La Sierpe. Kronikat e tij, të cilat raportojnë për një gjeografi fantastike dhe për kafshët e saj, përshkruajnë dema me krahë apo të ngordhur që vijnë nga bota e përtejme duke goditur butësisht një arkivol.

Dashuria e Markezit për hiperbolën dhe zgjuarsinë, gjen një terren më të gjerë e më të frytshëm në botën e traditave kulturore dhe të fantazive mitike, publike dhe të trashëguara, sesa në terrenin e rrëshqitshëm të çështjeve të aktualitetit.

Nga realja tek trillimi

Është interesant fakti që stili i cili dha mundësi Markezit të përpunonte shumë nga përvojat e tij të jetës reale, identifikohet më ngushtë me punën e tij në media sesa përpjekjet e tij të hershme për të shkruar ngjarje të trilluara.

Pavarësisht mjeshtërisë që karakterizon libra të tillë si “Ora e ligë” dhe “Gjethurinat”, duket se Markez gjeti tek fantazia e tij lindur mbi ngjarjet e përditshme, një bazë nga ku mund të ngrihej si një rrëfimtar i madh. Shkrimtarët aspirantë priren të kërkojnë miratimin e botës letrare përmes imitimit të modeleve dhe përshkrimit artificial të emocioneve.

Unë mendoj se me shkrimin e kronikave të lajmeve dhe komenteve të shkurtra, Markez as  pretendonte, as imitonte, dhe as kërkonte miratimin e botës letrare. Liria e shkrimit të kronikave të zakonshme po e shndërronte atë në shkrimtarin që do ta njihnin të gjithë. Sepse kronikat e tij për “El Espectador” janë shkruar vetëm 13 vjet para romanit “Njëqind vjet vetmi”. / “Worldcrunch” – Bota.al

Bota

BE do të financojë 4,6 miliardë euro për të nxitur inovacionet klimatike

Published

on

Komisioni Evropian ka njoftuar një investim prej 4,6 miliardë euro (4,8 miliardë dollarë) për të mbështetur zhvillimin dhe adoptimin e teknologjive që do të kontribuojnë në arritjen e objektivave klimatike të Bashkimit Evropian. Ky fond do të fokusohet në promovimin e teknologjive që çojnë në dekarbonizimin e industrive, duke përfshirë prodhimin e baterive për automjete elektrike, hidrogjenin e rinovueshëm dhe teknologjitë që mbështesin kalimin në një ekonomisë zero-emisionesh.

Nga ky fond, rreth 3,4 miliardë euro do të dedikohen për nxitjen e përdorimit të teknologjive të dekarbonizimit në të gjithë Evropën, përfshirë bateritë e automjeteve elektrike, një hap kyç në përpjekjet për të ulur emisionet e gazrave serë dhe për të nxitur përdorimin e transportit të pastër. Pjesa tjetër, 1,2 miliardë euro, do të përdoret për të stimuluar prodhimin dhe përdorimin e hidrogjenit të rinovueshëm, i cili konsiderohet si një alternativë e pastër dhe e qëndrueshme për energjinë fosile.

Zëvendëspresidentja e Komisionit Evropian, Teresa Ribera Rodriguez, theksoi se ky investim është pjesë e përkushtimit të BE-së për të arritur objektivat e saj ambiciozë të dekarbonizimit dhe për të mbështetur konkurrencën e industrive evropiane në disa nga sektorët strategjikë më të rëndësishëm. “Komisioni po demonstron përkushtimin e tij për arritjen e objektivave të dekarbonizimit dhe mbështetje për industrinë evropiane, që është një faktor kyç për të përballuar sfidat klimatike të të ardhmes,” tha ajo.

Ky njoftim është një hap tjetër në përpjekjet e BE-së për të arritur neutralitetin klimatik deri në vitin 2050 dhe për të bërë Evropën një lider global në zhvillimin e teknologjive të pastërta dhe të qëndrueshme. Komisioni Evropian theksoi gjithashtu se ky financim do të jepet përmes thirrjeve të ndryshme të hapura për aplikime deri në prill 2025, duke ofruar mundësi financimi për startup-et dhe kompanitë e teknologjisë që po punojnë në zgjidhje inovative për sfidat klimatike.

Paratë për këtë program do të vijnë nga të ardhurat e gjeneruara nga Sistemi i Tregtimit të Emetimeve të BE-së (EU ETS), i cili është një nga mekanizmat kryesorë të bllokut për reduktimin e gazrave serë, dhe përmes sistemit të çmimit të karbonit. Ky fond është një tjetër hap konkret i BE-së për të siguruar mbështetje për industritë e gjelbra dhe për të nxitur zhvillimin e një ekonomie të qëndrueshme dhe të pastër./UBTNews/

 

Continue Reading

Bota

Europol çmontoi aplikacionin e radhës së krimit të organizuar, si ranë në gjurmët e Matrix autoritetet europiane?

Published

on

Europol ka zbuluar dhe çmontuar një shërbim të avancuar të mesazheve të koduara, i cili përdorej nga grupe të krimit të organizuar për trafikun ndërkombëtar të drogës, armëve dhe pastrimin e parave. Aplikacioni i quajtur “Matrix” u zbulua nga autoritetet holandeze, që kanë mundur të depërtojnë në një sasi masive mesazhesh që lidhnin anëtarët e grupeve kriminale në mbarë Evropën.

Zbulimi i “Matrix” erdhi rastësisht, si rezultat i hetimeve për vrasjen e gazetarit holandez Peter R. de Vries, i cili u ekzekutua në vitin 2021. Një nga telefonët e kriminelëve të lidhur me këtë ngjarje përmbante prova që çuan në zbërthimin e platformës. Hetimet pasuan dhe më pas autoritetet holandeze arritën të fitojnë akses në më shumë se 2.3 milionë mesazhe që ishin dërguar në 33 gjuhë të ndryshme, të cilat u përdorën nga kriminelët për komunikim në aktivitetet e tyre të paligjshme.

Sistemi i “Matrix” u vlerësua si shumë më kompleks dhe i avancuar se platforma të tjera të koduara, si Sky ECC dhe EncroChat, të cilat janë shkatërruar më parë nga autoritetet europiane. Aplikacioni kishte rreth 8,000 përdorues, të cilët paguanin nga 1,300 deri në 1,600 euro për një abonim gjashtëmujor. Ky shërbim ofronte një nivel të lartë sigurie, duke mundësuar kriminelëve të komunikonin pa u zbuluar nga agjencitë e ligjit.

Europol raportoi se mesazhet që u përgjuan ishin të lidhura me krime të rënda, duke përfshirë trafikun ndërkombëtar të drogës, armëve dhe pastrimin e parave. Përmes monitorimit të komunikimeve, autoritetet arritën të mbledhin prova që tani do të përdoren për të mbështetur hetime të tjera në nivel ndërkombëtar.

Zbulimi i “Matrix” është një tjetër fitore për autoritetet e drejtësisë europiane në luftën kundër krimit të organizuar dhe tregon se agjencitë e ligjit janë gjithmonë në gatishmëri për të zbuluar dhe shkatërruar rrjete kriminale të avancuara që përdorin teknologjinë për të shmangur ndjekjen e ligjit./UBTNews/

Continue Reading

Kulturë

Teatri te Parku i Madh i Liqenit të Tiranës do të mbajë emrin e Mirush Kabashit

Published

on

Bashkia e Tiranës ka miratuar një vendim të veçantë për të nderuar një nga figurat më të shquara të artit shqiptar, aktorin legjendar Mirush Kabashi, duke i dedikuar emrin e tij Teatrit në Parkun e Madh të Liqenit Artificial. Ky vendim ka si qëllim përjetësimin e kontributit të jashtëzakonshëm të Kabashit në teatrin dhe kinematografinë shqiptare, duke e shndërruar atë në një simbol të vlerave artistike dhe kulturore që kanë shoqëruar historinë e shoqërisë shqiptare.

Kryetari i Bashkisë së Tiranës, Erion Veliaj, theksoi se ky veprim nuk është vetëm një nderim për të kaluarën, por edhe një investim për të ardhmen. “Duke i dhënë emrin ‘Mirush Kabashi’ një hapësire që i dedikohet artit, ne jo vetëm që nderojmë të kaluarën, por gjithashtu investojmë në një të ardhme ku vlerat artistike dhe kulturore do të lulëzojnë në zemër të kryeqytetit,” u shpreh Veliaj.

Ai shtoi se emërtimi i Teatrit të Parkut të Madh të Liqenit Artificial me emrin e Kabashit është një nderim për një nga artistët më të shquar të vendit, i cili ka lënë një trashëgimi të pashlyeshme në historinë e artit shqiptar. “Propozimi për emërtimin është një iniciativë që përfaqëson një kontribut të rëndësishëm në ruajtjen dhe promovimin e trashëgimisë sonë kulturore. Mirush Kabashi ka përfaqësuar Shqipërinë në skenat më prestigjioze ndërkombëtare, duke përcjellë mesazhe universale përmes artit të tij,” tha ai.

Mirush Kabashi, i cili u nda nga jeta një vit më parë në moshën 75-vjeçare, është konsideruar një ndër aktorët më të vlerësuar të historisë së teatrit dhe kinemasë shqiptare. Gjatë karrierës së tij të gjatë, Kabashi interpretoi mbi 100 role në teatër dhe 30 personazhe në kinematografi, duke lënë një markë të pashlyeshme në artin shqiptar. Shfaqja e tij e famshme “Apologjia e vërtetë e Sokratit” është një nga momentet më të rëndësishme të kulturës shqiptare.

Për veprimtarinë e tij artistike, Mirush Kabashi është nderuar me mbi 90 çmime dhe tituj prestigjiozë, duke përfshirë “Artist i Merituar”, “Mjeshtër i Madh i Skenës” dhe “Nderi i Kombit”, të cilët iu akorduan nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë. Përveç titujve kombëtarë, Kabashi ka marrë edhe vlerësime nga institucione ndërkombëtare, duke u bërë një nga emrat më të njohur të artit shqiptar jashtë kufijve të Shqipërisë.

Vendimi për të emëruar Teatrin në Parkun e Madh të Liqenit Artificial me emrin e Mirush Kabashit është një akt i domosdoshëm për të nderuar një artist të tillë dhe për të siguruar që kontributet e tij të mbeten të gjalla për brezat e ardhshëm. Ky është një hap i rëndësishëm drejt ruajtjes dhe promovimit të vlerave artistike dhe kulturore që janë pjesë e identitetit kombëtar./UBTNews/

Continue Reading

Lajmet

ATK tejkalon të hyrat, mbi 90 milionë më shumë se 2023

Published

on

By

Administrata Tatimore e Kosovës (ATK) ka grumbulluar 883.6 milionë euro tatime deri me 30 nëntor 2024 ose 90.7 milionë – 11.4 për qind më shumë se në të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.

Mbledhja e të hyrave si në vlerë e po ashtu edhe si përqindje të BPV-së, tregon një trend të vazhdueshëm të rritjes, thuhet në njoftim.

Fondi Monetar Ndërkombëtar kishte njoftuar më herët se ATK-ja në 7 nga 8 indikatorët është më lart se vendet në zhvillim, si dhe në 5 nga 8 indikatorët është mbi mesataren e vendeve të zhvilluara.

Sipas FMN-së, ATK-ja ka bërë progres të dukshëm në krijimin e një sistemi tatimor funksional, forcimin e planifikimit strategjik, menaxhimin e rrezikut të përmbushjes dhe funksionet themelore të administratës tatimore.

Continue Reading

Të kërkuara