Teknologji

Ekosistemi i Kosovës në duar të teknologjive gjeohapësinore

Published

on

Dita ditës kur ndikimet e ndryshimeve klimatike po shkaktojnë tronditje të mëdha në çdo cep të botës, Kosova nuk është imune nga pasojat shkatërruese që po mbajnë peshë në ekosistemet natyrore dhe gjithashtu në strukturat ekonomike e shoqërore. Ngrohja globale, thjesht e matshme përmes rritjes së temperaturave mesatare dhe shfaqjes së fenomeneve ekstreme si thatësira dhe reshje të pakontrolluara, ka ndikuar drejtpërdrejt në fushat më jetike të zhvillimit të Kosovës: bujqësinë, biodiversitetin, dhe shëndetin publik.

Këto ndryshime po sfidojnë jo vetëm infrastrukturën dhe natyrën, por gjithashtu kërkojnë angazhim të menjëhershëm dhe strategji afatgjata për të ndihmuar komunitetin kosovar të përballojë pasojat e këtij fenomeni të paevitueshëm.

Në këtë kontekst të rëndësishëm, Faruk Foniqi, gjeograf dhe specialist në fushën e Sistemeve të Informacionit Gjeografik (GIS) dhe Remote Sensing, ndihmon për të ofruar një kuptim më të thellë të asaj se si këto ndryshime po ndikojnë në mjedisin dhe sektorët e ndryshëm të Kosovës. Foniqi shpërndan njohuri dhe shembuj konkret që tregojnë përmasat e kësaj krize ekologjike, si dhe për rolin jetik të teknologjive gjeohapësinore për një të ardhme më të qëndrueshme dhe rezistente ndaj ndryshimeve klimatike.

Në pyetjen se si po ndikon ndryshimi i klimës në Kosovë dhe cilat janë fushat më të prekura nga këto ndryshime, profesori vlerëson se efektet e këtij fenomeni janë tashmë të dukshme dhe po ndikojnë në sektorë kyç të ekonomisë dhe mjedisit. Ai thotë se ndryshimet klimatike kanë sjellë rritje të temperaturave mesatare, çka ka ndikuar ndjeshëm në bujqësi, duke ulur prodhimtarinë dhe duke ndryshuar ciklet e të mbjellave. Po ashtu, profesori shprehet se fenomenet ekstreme, si thatësirat dhe përmbytjet, kanë krijuar sfida të mëdha për infrastrukturën dhe jetesën e komuniteteve.

“Në vitet e fundit, thatësirat e shpeshta dhe reshjet ekstreme kanë dëmtuar rëndë sektorin e bujqësisë duke rrezikuar të ardhurat e fermerëve dhe sigurinë ushqimore, ashtu edhe ekonominë e vendit”, thekson profesori.

Përflitet se degradimi i tokës dhe shpyllëzimi po avancojnë me ritme të shpejta, duke e bërë edhe më të brishtë ekosistemin e Kosovës përballë ndryshimeve klimatike. Se cilët janë disa shembuj konkret të ndikimit të ndryshimeve klimatike në mjedisin dhe sektorët kryesorë të Kosovës, profesori vlerëson se këto ndryshime tashmë po e sfidojnë seriozisht stabilitetin ekonomik dhe ekologjik të vendit. Ai thotë se bujqësia është ndër fushat më të prekura, ku reduktimi i rendimentit dhe mungesa e ujit po e vështirësojnë ndjeshëm jetesën e fermerëve dhe sigurinë ushqimore. Në të njëjtën kohë, profesori Foniqi shprehet se biodiversiteti po pëson dëmtime të mëdha, pasi ndryshimi i klimës po shkatërron habitatet natyrore, duke rrezikuar zhdukjen e shumë specieve autoktone.

“Temperaturat e larta dhe kushtet e reja klimatike po ndikojnë drejtpërdrejt në përhapjen e sëmundjeve të lidhura me ngrohjen globale, duke vënë në rrezik shëndetin e popullatës, veçanërisht të grupeve më të ndjeshme, si fëmijët dhe të moshuarit”, u shpreh ai.

Vlerësohet se, përballë këtyre sfidave Kosova duhet të veprojë me urgjencë, duke zbatuar politika të qëndrueshme mjedisore dhe duke investuar në teknologji të gjelbra, në mënyrë që të zbutë efektet e ndryshimeve klimatike dhe të garantojë një të ardhme më të sigurt për qytetarët e saj.

Si mund të përdoren teknologjitë gjeohapësinore për të monitoruar dhe vlerësuar pasojat e ndryshimeve klimatike në Kosovë, profesori vlerëson se këto teknologji luajnë një rol thelbësor në analizën dhe parandalimin e fenomeneve klimatike ekstreme. Ai thotë se Sistemet e Informacionit Gjeografik (GIS) dhe sensorët në distancë mundësojnë mbledhjen e të dhënave në kohë reale, duke ndihmuar në monitorimin e ndryshimeve në përdorimin e tokës dhe mbulimin e pyjeve. Po ashtu, profesori shprehet se imazhet satelitore ndihmojnë në vlerësimin e përmbytjeve dhe modelimin e thatësirave, duke i dhënë institucioneve mundësinë të hartojnë politika të qëndrueshme për menaxhimin e burimeve natyrore.

“Përdorimi i teknologjisë gjeohapësinore ka mundësuar hartimin e zonave të rrezikut nga fatkeqësitë natyrore dhe krijimin e strategjive efektive për mbrojtjen e komuniteteve lokale”, thekson Foniqi, i cili tutje shton se përmes këtyre teknologjive, Kosova ka mundësi të rrisë kapacitetin e saj në parashikimin dhe reagimin ndaj ndryshimeve klimatike, duke krijuar një mjedis më të qëndrueshëm dhe më të mbrojtur ndaj krizave ekologjike.

Kur flitet për mundësitë dhe sfidat që ka Kosova në integrimin e teknologjive gjeohapësinore në strategjitë e saj për luftimin e pasojave të ndryshimeve klimatike, profesori vë në theks se vendi ka një potencial të madh për të përfituar nga këto teknologji, por përballet edhe me pengesa të konsiderueshme. Ai thotë se një nga mundësitë më të rëndësishme është bashkëpunimi me organizata ndërkombëtare, si ESA dhe NASA, për transferimin e njohurive dhe teknologjisë, duke lehtësuar kështu ndërtimin e kapaciteteve të brendshme. Po ashtu, qasja në të dhëna të hapura, si ato nga programi Copernicus, mund të ndihmojë në monitorimin në kohë reale të fenomeneve klimatike dhe në marrjen e masave parandaluese.

“Kosova ka nevojë për një qasje më të organizuar dhe investime të qëndrueshme për të shfrytëzuar plotësisht potencialin e teknologjive gjeohapësinore”, shprehet profesori Foniqi.

Gjithnjë duke ju referuar profesorit, sfidat kryesore përfshijnë koston e lartë të pajisjeve dhe softuerëve të specializuar, si dhe mungesën e ekspertëve të trajnuar për përdorimin e këtyre teknologjive. E sipas tij, një tjetër pengesë është fragmentimi i të dhënave mjedisore dhe mungesa e një platforme të centralizuar, e cila do të mundësonte shkëmbimin e informacionit mes institucioneve relevante.

“Në këtë kontekst, Kosova duhet të investojë në ndërtimin e kapaciteteve teknike dhe krijimin e një infrastrukture të qëndrueshme digjitale, për ta bërë teknologjinë gjeohapësinore një mjet të fuqishëm në luftën kundër ndryshimeve klimatike”, tha profesori.

Në temën se si të dhënat e mbledhura nga satelitët dhe sistemet GIS mund të ndihmojnë në parashikimin dhe menaxhimin e fatkeqësive natyrore të lidhura me ndryshimet klimatike në Kosovë, profesori i gjeoinformatikës, Foniqi, thekson rëndësinë e integrimit të teknologjisë në politikat mjedisore dhe strategjitë e menaxhimit të rreziqeve.

Sipas tij, përdorimi i imazheve satelitore dhe analizave të avancuara gjeohapësinore ka mundësuar identifikimin e zonave të rrezikuara nga përmbytjet dhe rrëshqitjet e dheut, veçanërisht në rajonet malore të Kosovës. “Falë sistemeve GIS dhe të dhënave satelitore, ne kemi mundësi të parashikojmë ndikimet e reshjeve intensive dhe të përcaktojmë masat që duhen ndërmarrë për të mbrojtur komunitetet lokale”, shpjegon profesori Foniqi.

Përveç kësaj, ai thekson se këto teknologji po përdoren gjithnjë e më shumë për të monitoruar ndryshimet në mbulesën bimore dhe përdorimin e tokës, çka ndihmon në identifikimin e thatësirave dhe hartimin e strategjive për menaxhimin e burimeve ujore. “Në një kohë kur ndryshimet klimatike po bëhen gjithnjë e më të ndjeshme, është thelbësore që institucionet të investojnë në platformat e të dhënave të hapura dhe në krijimin e një infrastrukture të integruar të informacionit mjedisor”,  thotë ai.

Sipas ekspertëve, integrimi i teknologjive gjeohapësinore në Kosovë mbetet ende sfidë për shkak të kostove të larta dhe mungesës së një databaze të centralizuar. Megjithatë, profesor Foniqi thekson se me bashkëpunimin e duhur mes institucioneve akademike, qeveritare dhe sektorit privat, vendi mund të përfitojë nga përparësitë e këtyre teknologjive për të përmirësuar menaxhimin e fatkeqësive natyrore dhe për të siguruar një zhvillim më të qëndrueshëm.

Kur profesori Foniqi ndalet në pyetjen se si mund të përmirësohet infrastruktura e të dhënave dhe kapacitetet teknologjike në Kosovë për monitorimin dhe menaxhimin e ndryshimeve klimatike në një periudhë afatgjatë, ai vlerëson se “përmirësimi i infrastrukturës së të dhënave dhe kapaciteteve teknologjike mund të arrihet përmes një qasjeje të integruar që përfshin investime, bashkëpunim ndërinstitucional dhe zhvillim të fuqisë punëtore”.

Ai argumenton se “krijimi i një platforme të centralizuar për të dhënat mjedisore, e cila mundëson akses të hapur dhe të koordinuar për të gjitha institucionet përkatëse, do të ishte një hap thelbësor”. Kjo platformë, sipas tij, duhet të mbështetet nga “teknologji të avancuara si GIS (Sistemet e Informacionit Gjeografik) dhe Remote Sensing, duke lehtësuar analizat e sofistikuara të ndryshimeve klimatike dhe parashikimin e fatkeqësive natyrore”

Profesori thekson gjithashtu se investimi në kapacitetet njerëzore është po ashtu thelbësor. Trajnimet dhe programet arsimore në fushën e teknologjive gjeohapësinore, në bashkëpunim me universitetet dhe institucionet ndërkombëtare, janë të domosdoshme për “krijimin e një grupi të kualifikuar ekspertësh vendas”. Ai thekson se “përfshirja e sektorit privat dhe startupeve teknologjike në zhvillimin e zgjidhjeve digjitale për menaxhimin e klimës mund të sjellë risi dhe qasje të reja”.

Për më tepër, profesori sugjeron se, angazhimi në programe ndërkombëtare si Copernicus, Galileo ose projekti ESA për monitorimin e tokës do të mundësonte qasje në të dhëna të sofistikuara satelitore dhe burime financiare për zhvillimin e infrastrukturës teknologjike. Ai vlerëson gjithashtu rëndësinë e forcimit të legjislacionit dhe krijimit të politikave të qarta për menaxhimin e të dhënave mjedisore, duke shtuar se këto masa “do të siguronin qëndrueshmëri institucionale dhe funksionim të qëndrueshëm të sistemeve të monitorimit”.

Duke përfunduar fjalën dhe jo diskutimin mbi temën që kërkon trajtim të vazhdueshëm, profesori Foniqi thotë se duke shfrytëzuar avancimin e teknologjive gjeohapësinore dhe angazhimin institucional të koordinuar, Kosova ka mundësinë të përballojë sfidat e ndryshimeve klimatike dhe të krijojë një të ardhme më të qëndrueshme për brezat që vijnë./UBTNews/

 

Gazetare: DIONESA EBIBI

Teknologji

Vlera e Samsung arrin nivele rekord, AI nxit besimin e investitorëve

Published

on

Aksionet e Samsung Electronics arritën të premten një rekord historik, duke u rritur me 6.1% dhe duke e çuar vlerësimin e kompanisë në rreth 620 trilionë won koreanë (afërsisht 433.7 miliardë dollarë amerikanë).

Kjo përbën rritje 77% vetëm gjatë 2025, duke e pozicionuar gjigantin teknologjik korean në qendër të vëmendjes së investitorëve globalë.

Sipas analistëve, ky sukses lidhet me pritjet për një rritje të fortë të kërkesës për komponentë të lidhur me Inteligjencën Artificiale, përfshirë çipat e memories DRAM dhe NAND.

Mungesat e përkohshme në furnizim mund të çojnë në rritje të çmimeve, duke përmirësuar fitimet e kompanisë në tremujorët e ardhshëm.

Ekspertët e industrisë parashikojnë se Samsung mund të sfidojë  konkurrentin më të madh, SK Hynix, duke ofruar memorie me brez të gjerë për kompani si Nvidia dhe gjigantë tjerë të teknologjisë që po ndërtojnë platforma të reja të bazuara në AI.

Samsung dhe Nvidia janë në fazat përfundimtare të negociatave për vëllimet e furnizimit, çmimet dhe oraret e shpërndarjes, marrëveshje që pritet të forcojë ndjeshëm pozitën e Samsung në tregun global të teknologjisë.

Analisti amerikan Haris Khurshid e përshkroi këtë periudhë si “momentin e Inteligjencës Artificiale për Samsung”, duke theksuar:

“Kjo rritje nuk lidhet vetëm me çipat, por me besimin e investitorëve në aftësinë e kompanisë për të udhëhequr në epokën e AI. Samsung po përjeton momentin e vet të AI-së, duke kombinuar fuqinë teknologjike me potencialin tregtar.”

Kompania, e njohur për prodhimin e gjysmëpërçuesve, smartfonëve dhe pajisjeve elektronike, ka investuar miliarda dollarë në zgjidhje të reja të AI-së dhe qendra të avancuara prodhimi, duke synuar të mbetet lider në një sektor që po rritet me ritme të shpejta.

Vëmendja shtë përqendruar edhe te planet e investimeve të Samsung për fabrika të reja, partneritetet strategjike me kompani amerikane dhe kineze të teknologjisë, hapa që mund të forcojnë pozitën e saj si një nga furnizuesit kryesorë të komponentëve për industrinë e AI-së.

Ekspertët presin që aksionet e Samsung të vazhdojnë të kenë performancë pozitive në periudhën e ardhshme, për sa kohë që kërkesa për çipa të AI-së mbetet e lartë dhe kompania arrin të përmbushë kërkesat e tregut global. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Teknologji

OpenAI dhe Broadcom nënshkruajnë marrëveshje miliardëshe për çipat e inteligjencës artificiale

Published

on

Kompania po dizajnon akseleratorë AI dhe sisteme. Broadcom do të fillojë implementimin e këtyre sistemeve në gjysmën e dytë të vitit thanë kompanisë, objektivi është lançimi i tyre deri në fund të 2029.

OpenAI është i uritur për sa më shumë fuqi kompjuterike që të gjejë dhe kompania bëri një marrëveshje të fundit me tjetër prodhues çipesh.

Kësaj here OpenAI po bashkëpunon me Bradcom për të krijuar çipe të përshtatura për sistemet e saj të cilat do të prëdoren në infrastrukturat e OpenAI dhe qendrat e të dhënave të partnerëve.

Kompania po dizajnon akseleratorë AI dhe sisteme. Broadcom do të fillojë implementimin e këtyre sistemeve në gjysmën e dytë të vitit thanë kompanisë, objektivi është lansimi i tyre deri në fund të 2029.

Dy kompanitë thanë se kanë filluar punën së bashku 18 muaj më parë marrëveshja qëndron për çipe 10 gigavat dhe kap vlerën e miliarda dollarëve sipas The Wall Street Journal.

Për herë të parë ky bashkëpunim u raportua muajin e kaluar ndërsa CEO i Broadcom tha se një klient kishte ofruar 10 miliardë dollarë.

Lajmi vjen ndërsa Nvidia po investon 100 miliardë dollarë në OpenAI duke i siguruar 10 gigavat fuqi kompjuterike ndërsa AMD do të ofrojë 6 gigavat fuqi kompjuterike. Thuhet se OpenAI do ti paguajë AMD djetëra miliarda dollarë dhe mund të blejë edhe 10 përqind të aksioneve të kompanisë. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Teknologji

Spyker shpëton nga falimentimi, kompania holandeze rikthehet në treg

Published

on

Kompania holandeze e makinave sportive, Spyker, e cila ka përjetuar vështirësi të shumta financiare gjatë viteve, është shpëtuar nga falimentimi – përsëri.

Themeluesi i saj, Victor Muller, ka siguruar të drejtat e pronësisë intelektuale të markës dhe ka njoftuar se do të përqendrohet në prodhimin e makinave super sportive të ndërtuara me dorë, sipas një postimi në mediat sociale.

Spyker u ringjall më 1999 nga Muller, por një blerje e dështuar e Saab një dekadë më vonë detyroi kompaninë të ristrukturohej financiarisht në fund të 2014. Operacionet rifilluan në fund të vitit 2015, dhe një vit më vonë, në Panairin e Gjenevës, u prezantua modeli C8 Preliator.

Megjithatë, sfidat vazhduan. Deri në vitin 2021, investimet e pritshme nga investitorët nuk u materializuan, dhe Muller u detyrua të paraqiste përsëri falimentimin. Kjo shkaktoi një betejë të gjatë ligjore midis tij dhe kreditorëve, e cila tani është zgjidhur.

Sipas postimit të Muller, të gjitha të drejtat e pronësisë intelektuale e markat tregtare të Spyker janë liruar. Spyker pritet të njoftojë së shpejti planet e saj të ringjalljes, edhe pse roli i Muller në të ardhmen e kompanisë mbetet i paqartë.

Historia e Spyker nis më 1880, kur kompania ndërtoi një gamë të gjerë produktesh transporti, përfshirë makina dhe aeroplanë. Operacionet e saj u ndërprenë në vitin 1926, por eksperienca e saj në aeronautikë ndikoi shumë në versionin modern të Spyker, të krijuar nga Muller.

Megjithatë, Spyker nuk ka arritur kurrë sukses të madh dhe ka përballuar shumë sfida, përfshirë marrëveshjen e dështuar me Saab.

Tregu aktual i makinave super sportive është konkurrues, me prodhues të tillë si Koenigsegg dhe Rimac, që ofrojnë makina me performancë të lartë dhe edicione me vëllim të ulët.

Modeli C8 Preliator, i konceptuar mbi dhjetë vjet më parë, do të duhet të evoluojë në një linjë të re produktesh nëse Spyker dëshiron të dallohet dhe të tërheqë blerës në tregun e sotëm. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

SpaceX arrin një tjetër arritje historike me Starship

Published

on

SpaceX ka shënuar një tjetër moment historik në programin e saj ambicioz hapësinor, pasi raketa Starship përfundoi me sukses fluturimin e saj të 11-të provë nga Starbase në Teksas.

Ky ishte fluturimi i fundit i versionit të dytë të raketës (V2) përpara kalimit në Starship V3, një version më i avancuar dhe më i fuqishëm.

Nisja u realizua në orën 2:23 të mëngjesit,të gjitha fazat e misionit u kryen me saktësi. Ndarja me Super Heavy ishte e suksesshme, ndërsa të dyja pjesët, raketa dhe anija kozmike Starship kryen ulje të kontrolluara: Super Heavy në Gjirin e Meksikës dhe Starship në Oqeanin Indian.

Misioni përfshiu rinisjen e motorit në hapësirë, provë kritike për udhëtimet e ardhshme drejt Hënës dhe Marsit, si dhe lëshimin provë të tetë satelitëve Starlink. Përveç kësaj, SpaceX testoi një strategji të re zbritjeje për Super Heavy, duke përdorur 13 motorë për frenim dhe 5 motorë për fazën përfundimtare, duke rritur sigurinë për versionet e ardhshme të raketës.

Elon Musk ndoqi fluturimin nga Starbase dhe e përshkroi si një “përvojë të menjëhershme dhe prekëse”.

Platforma e lëshimit Pad 1 në Starbase do të përmirësohet për të mbështetur Starship V3, i cili do të jetë 400 metra i lartë dhe do të ketë 42 motorë Raptor, tre më shumë se versioni aktual.

Starship është një sistem hapësinor plotësisht i ripërdorshëm, i aftë të transportojë deri në 150 ton ngarkesë në orbitë.

NASA ka zgjedhur Starship si mjetin për programin Artemis 3, që synon të çojë njerëzit në Hënë në vitin 2027.

Suksesi i Fluturimit 11, i dyti radhazi pas Fluturimit 10, konfirmon besueshmërinë e Starship V2, arritur pas shumë sfidash dhe disa dështimeve spektakolare gjatë provave të mëparshme. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara