Lajmet

Çfarë duhet të mësojmë nga rënia e Kabulit?

Në 20 vite qeveria amerikane ka shpenzuar 145 miliardë dollarë në përpjekje për të rindërtuar Afganistanin.

Published

on

Nga Fareed Zakaria

Më 16 gusht 2021, Inspektori i Përgjithshëm Special për Rindërtimin e Afganistanit publikoi një raport me titull “Çfarë duhet të mësojmë: Leksione nga 20 vitet e rindërtimit të Afganistanit”. Por ky raport u la në hije nga lajmet dramatike në terren.

Pasi vetëm një ditë më parë qeveria afgane ishte rrëzuar dhe talibanët morën me shpejtësi pushtetin. Por një vit më vonë, është një tjetër dokument – i bazuar në 13 vite punë, një mal me të dhëna dhe më shumë se 760 intervista – që ia vlen të studiohet me kujdes.

“Në 20 vite qeveria amerikane ka shpenzuar 145 miliardë dollarë në përpjekje për të rindërtuar Afganistanin”- nis ky dokument. Më pas në të përmenden të gjitha kostot e tjera, përfshirë 837 miliardë dollarë për luftimet, 3.587 ushtarët amerikane dhe të vendeve aleate që kanë humbur jetën, dhe të paktën 66.000 ushtarë afganë të vdekur.

Por raporti thekson se “nëse synimi ishte vërtet rindërtimi dhe mundësia që ai të mbante veten duke paraqitur pak kërcënim për interesat e sigurisë kombëtare të SHBA-së, tabloja e përgjithshme është e zymtë”. Përse? Si ka mundësi që kaq shumë energji, përpjekje, gjak dhe para dhanë kaq pak rezultate pozitive?

Raporti rendit shumë arsye – strategjitë jo koherente, mungesën e durimit, pritshmëritë jorealiste, monitorimin e pamjaftueshëm – ku të gjitha ato hedhin dritë mbi dështimet specifike. Një nga përfundimet e raportit, është se qëllimet e SHBA ishin shpesh kontradiktore.

Për shembull, Shtetet e Bashkuara investuan miliarda dollarë në ekonominë afgane, në përpjekje për t’i dhënë fund korrupsionit. Ajo donte që të dobësonte pozitat e komandantëve lokalë të luftës dhe milicive, por nga ana tjetër do të mbështetej vazhdimisht tek ata kur donte të vendoste me shpejtësi rendin e cënuar.

Po ashtu, donte t’i jepte fund prodhimit të opiumit, por jo të prekte të ardhurat e fermerëve.

E megjithatë këto nuk ndihen sikur janë në thelbin e problemit. Pas humbjes së tyre në vitin 2001, talibanët u rigrupuan dhe fituan në mënyrë të qëndrueshme terren, nga viti 2005 e tutje.

Raporti dokumenton se “sulmet e armikut” u rritën nga rreth 2.300 në vitin 2005 në thuajse 23.000 në vitin 2009, dhe nuk ranë më kurrë nën 21.000 në vit, pavarësisht ndryshimeve të ndryshme në strategji, taktika apo numrin e trupave amerikane në terren.

Një këshilltar civil i ushtrisë amerikane për Irakun dhe Afganistanin, Karter Malkasian, shkroi një libër që unë besoj se i afrohet më së shumti një shpjegimi gjithëpërfshirës mbi dështimin e madh të SHBA-së në Afganistan.

“Talibanët përfaqësonin diçka që frymëzonte, diçka që i bënte ata të fuqishëm në betejë, diçka që lidhej ngushtë me atë që do të thoshte të jesh afgan. Thënë thjeshtë, ata luftuan për Islamin dhe rezistencën ndaj pushtimit, vlera këto të mishëruara në identitetin afgan. Në linjë me pushtuesit e huaj, qeveria afgane nuk rrezatoi asnjëherë asnjë frymëzim të ngjashëm”- shkroi ai.

Shtetet e Bashkuara ishin gjithnjë të huajt, në mesin e një lufte civile komplekse në Afganistan, ndërsa qeveria e re afgane nuk qe asnjëherë në gjendje të fitonte legjitimitetin që i nevojitej. Ajo u pa si tejet e korruptuar dhe e varur plotësisht nga Amerika. Dhe që të dyja akuzat ishin të vërteta.

Kur një qeveri ka një legjitimitet të brendshëm – si për shembull Ukraina sot – të huajt mund ta ndihmojnë atë në mënyrë efektive. Por kur i mungon forca dhe mbështetja e brendshme, ndihma e jashtme e dobëson shpesh besueshmërinë e saj.

Kësaj mund t’i shtohen të gjitha llojet e arsyeve të tjera të rëndësishme. Talibanët kishin një bazë të sigurt në Pakistan. Historikisht, ka qenë praktikisht e pamundur të mposhtet një kryengritje e mirë-armatosur dhe që ka si strehë një vend fqinj. Amerikanët nuk i kuptojnë vendet dhe kulturat e huaja.

Lufta e Irakut ishte për ta një shpërqendrim i madh. Agjencitë amerikane punonin ndonjëherë për qëllime të kundërta me njëra-tjetrën. Por rënia e Kabulit një vit më parë, ka edhe një leksion tjetër të rëndësishëm për Amerikën: rrezikun e të mos parit me kujdes realitetin dhe nënshtrimin ndaj mendimit kolektiv.

Për një kohë të gjatë, elitat e Uashingtonit e panë Afganistanin si “luftën e mirë”, të justifikuar moralisht dhe të miratuar edhe nga Kombet e Bashkuara. Njerëzit u investuan për të besuar se gjërat po funksiononin, dhe shumë prej tyre e “verbuan veten” për të mos parë se në fakt, gjërat ishin ndryshe.

Ushtria është shpesh e kthjellët në raport me një konflikt. Por pasi përfshihet në luftë dhe i jepet një mision, ajo do të sigurojë një rrjedhë raportesh që vërtetojnë se po ia del mbanë. Në Vietnam, detyra ishte numërimi i trupave armike të vrara.

Në Afganistan, ishte numri në rritje i Ushtrisë Kombëtare Afgane (që rezultoi të ishte tejet i ekzagjeruar). Pavarësisht të metave të tij në organizimin e tërheqjes nga ky vend, Joe Biden, si senator dhe zëvendëspresident, ishte një nga të paktët njerëz në pushtet që ishin të gatshëm të ngrinin disa pyetje të pakëndshme, dhe për të parë përtej bisedave plot entuziazëm.

Në një artikull të shkëlqyer të botuar në “The Atlantic”, gjenerali amerikan Dejvid H. Petreus bën një pasqyrë të luftës dhe argumenton se “gabimi themelor” i Amerikës në Afganistan ishte “mungesa e angazhimit”. Dhe në një aspekt ai ka të drejtë.

Ishte e qartë se mbështetja e SHBA-së ndaj kësaj lufte ka qenë me luhatje. Por vlen të përmendet se Amerika qëndroi në Afganistan më gjatë sesa britanikët gjatë tre Luftërave Anglo-Afgane të marra bashku. Për më tepër, qëndroi për një kohë dyfish më të gjatë se Bashkimi Sovjetik në fundin e viteve 1970-1980.

Në librin e tij të ri mbi luftën 20-vjeçare, “Akti i Pestë: Fundi i Amerikës në Afganistan”, Eliot Akerman vëren se shumica e asaj që ndërtuan Shtetet e Bashkuara në Afganistan ishte prej kompensate, një metaforë për hezitimin tonë në atë mision.

Nëse e krahasojmë atë me sjelljen e britanikëve më herët, që mbërrinin në një vend dhe ndërtonin me shpejtësi monumente prej guri për të simbolizuar perandorinë e tyre të qëndrueshme. Unë dyshoj se Amerika do të jetë gjithmonë një fuqi plot ndërdyshje, një  imperialiste e fiksuar pas fasadave prej kompensate. / “The Washington Post” – Bota.al

Rajoni

Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, nderohet me titullin e lartë “Doctor Honoris Causa” në Tiranë

Published

on

Në një ceremoni solemne të mbajtur në Tiranë, Rektorit të UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, iu akordua titulli i lartë “Doctor Honoris Causa”, një vlerësim i rëndësishëm që nderon kontributin e tij shkencor, profesional dhe shoqëror brenda dhe jashtë vendit.

Titulli u miratua dhe u akordua nga Universiteti Kombëtar Kapodistrian, një nga institucionet më të vjetra të arsimit të lartë në Evropën Juglindore, në bashkëpunim me Misionin Diplomatik për Siguri, Paqe dhe Filantropi (U.D.M.P) me seli në Bruksel.

Gjatë fjalës së tij, Rektori Hajrizi shprehu mirënjohje të veçantë për këtë vlerësim, duke e cilësuar atë si një motiv shtesë për të vazhduar misionin akademik dhe human.

“Është një nder i veçantë për mua që ky titull i lartë më jepet, dhe e marr këtë vlerësim si një përgjegjësi të madhe për të vazhduar me përkushtim punën për arsimin, inovacionin dhe shërbimin ndaj shoqërisë. Ky çmim merr edhe më shumë kuptim duke ardhur në muajin e festave të nëntorit, muaj që lidhet me krenarinë dhe identitetin tonë kombëtar. Me këtë motivim, do të vazhdoj të promovoj prosperitet, zhvillim të qëndrueshëm dhe vlera ndërkombëtare që na lidhin me botën demokratike”, u shpreh Rektori Hajrizi.

Në motivacionin zyrtar të çmimit theksohet se titulli i jepet: “Për kontributin juridik, ekonomik dhe në të drejtat e njeriut në shërbim të njerëzve në nevojë dhe të gjithë njerëzimit në mbarë botën”.

Ky vlerësim prestigjioz vjen si njohje për angazhimin e vazhdueshëm të Prof. Dr. Hajrizi në fushat e arsimit, inovacionit, sigurisë, zhvillimit ekonomik dhe fuqizimit të komuniteteve.

Continue Reading

Aktualitet

Sonte në UBT TV: Podcast me Profesorin Ibush Luzha

Published

on

Sonte në UBT TV, nga ora 20:00, vjen një episod i veçantë i podcastit me profesorin dhe ekspertin e teknologjisë inorganike, Prof. Ibush Luzha, një nga njohësit më të thellë të fushës së mjedisit, ndotjes dhe menaxhimit të cilësisë në Kosovë.

Në këtë podcast, Profesori Luzha sjell një qasje shkencore dhe profesionale mbi zhvillimin industrial dhe sfidat mjedisore të vendit tonë. Ai flet për rëndësinë e teknologjisë inorganike, ndikimin e saj në industri dhe në mbrojtjen e mjedisit, si dhe për arsyet që e shtynë t’i përkushtohet kërkimit shkencor në ndotjen e ujit dhe ajrit.

Diskutimi hapet me çështje thelbësore si:

  • Gjendja e ujërave sipërfaqësore në Kosovë, duke u bazuar në hulumtime dhe matje të detajuara.
  • Ndikimi i ujërave industriale në lumenjtë tanë, dhe çfarë tregojnë analizat viteve të fundit.
  • Masat që duhet të ndërmarrin komunat dhe industria për të ulur ndotjen e ujit dhe përmirësuar menaxhimin mjedisor.
  • Rëndësia e arsimit universitar për ndërgjegjësimin e studentëve mbi teknologjitë e pastra dhe ruajtjen e mjedisit.
  • Kontributi i UBT-së në formimin e kuadrove profesionale për mjedis, cilësi dhe teknologji të qëndrueshme.

Continue Reading

Lajmet

​UEFA cakton gjyqtarët e ndeshjes Slloveni – Kosovë

Published

on

UEFA ka deleguar një ekip elitar gjyqtarësh nga Franca për ndeshjen kualifikuese të Kupës së Botës mes Sllovenisë dhe Kosovës, që zhvillohet të shtunën në stadiumin “Stozice”.

Clement Turpin, një nga arbitrat më me përvojë në arenën evropiane, do të drejtojë këtë përballje tejet të rëndësishme për të dyja ekipet. Atij do t’i asistojnë Nicolas Danos dhe Benjamin Pages, ndërsa gjyqtare e katërt do të jetë Stéphanie Frappart.

Sistemi VAR do të menaxhohet nga Jerome Brisard dhe Jeremie Pignard.

Kosova udhëton në Lubjanë me objektivin për të siguruar të paktën një pikë, rezultat i cili do t’i mjaftonte për t’u kualifikuar në fazën “play-off” të Botërorit 2026.

Në anën tjetër, Sllovenia ka nevojë patjetër për fitore për të mbajtur gjallë shanset për pozitën e dytë në grup.

Ndeshja nis të shtunën në orën 20:45./S.K/KP/

Continue Reading

Vendi

OSHP konfirmon shkeljet për kontratën “Shërbime me ushqim për nevojat e Policisë së Kosovës”

Published

on

Organizata INPO ka monitoruar procedurën e tenderimit për kontratën “Shërbime me ushqim (furnizim, përgatitje dhe servim) për nevojat e Policisë së Kosovës”, me vlerë të parashikuar 2.7 milionë euro, dhe ka identifikuar një varg shkeljesh ligjore serioze dhe manovrimesh teknike që dëmtojnë konkurrencën, barazinë dhe integritetin e prokurimit publik.

Gjatë gjithë procesit, INPO ka zhvilluar komunikim të drejtpërdrejtë me Policinë e Kosovës, duke e informuar me prova dhe argumente konkrete për shkeljet në dosjen e tenderit.

“Në kopje të këtij komunikimi ka qenë edhe Ministria e Punëve të Brendshme dhe Komisioni Rregullativ i Prokurimit. Pavarësisht këtij komunikimi profesional dhe institucional, Policia e Kosovës i ka mohuar të gjitha gjetjet, nuk ka pranuar asnjë problematikë dhe nuk ka shprehur asnjë gatishmëri për korrigjim apo rishikim të procedurës. Kjo qasje përbën refuzim të hapur për të adresuar gabimet dhe për të garantuar një proces të drejtë, transparent dhe ligjor. Ndërkohë, gjatë monitorimit, një operator ekonomik ka deponuar ankesë në OSHP për dy çështje, afatin e tenderimit dhe kriteret e kapaciteteve teknike e financiare. INPO, në respekt të pavarësisë së OShP-së, ka vendosur të mos publikojë gjetjet e saj derisa lënda të shqyrtohej, për të mos ndikuar në vendimmarrje apo për të mos krijuar pritshmëri publike. Megjithatë, vendimi Nr.2025-0984 i OShP-së ka konfirmuar se Policia e Kosovës ka vepruar në kundërshtim me ligjin, duke anuluar njoftimin për kontratë dhe duke i kërkuar Policisë së Kosovës korrigjimin e procedurës dhe zgjatjen e afatit të tenderimit. Ky vendim e vërteton se së paku një pjesë e gjetjeve të INPO-s kanë qenë plotësisht të bazuara dhe të drejta, të cilat Policia e Kosovës i kishte mohuar në tërësi”, thuhet në komunikatë.

Përkundër kësaj, pas vendimit të OShP-së, Policia e Kosovës ka bërë vetëm disa korrigjime minimale dhe formale, me ç’rast ka ulur kërkesat për kapacitet teknik e financiar dhe ka zgjatur afatin e tenderimit por asnjë nga gjetjet e tjera të ngritura nga INPO nuk janë adresuar.

“Dosja e tenderit mbetet e pandryshuar në pjesët më problematike dhe thelbësore, duke përfshirë: keqklasifikimin e kontratës si “shërbime”, edhe pse mbi 70% e objektit janë furnizime ushqimore; peshimin e pikëve që krijon mundësi reale për manipulim me çmime dhe favorizim teknik; zhvendosjen artificiale të artikujve midis grupeve, që ndryshon peshët dhe vlerat financiare; intervalet e gjera në specifikimet teknike që lejojnë produkte me cilësi të ulët; uljen dramatike të vlerës së kontratës pa arsyetim të qartë dhe profesional. Këto elemente e bëjnë tenderin të pambrojtur, të pasigurt dhe të paorientuar drejt cilësisë, duke e ekspozuar Policinë e Kosovës ndaj rrezikut të furnizimeve të dobëta dhe buxhetin e shtetit ndaj kostove të fryera. Duke qenë se OShP-ja tashmë ka vërtetuar shkelje ligjore, refuzimi i Policisë së Kosovës për të pranuar ose adresuar gjetjet e INPO-s është i pajustifikueshëm dhe bie ndesh me standardet e përgjegjësisë institucionale. Kësisoj, INPO vlerëson se tenderi aktual nuk është në përputhje me Ligjin për Prokurim Publik dhe kërkon rishikimin e plotë të dosjes, jo vetëm korrigjime sipërfaqësore të disa kritereve. Vetëm një rishikim i thellë, profesional dhe i paanshëm mund të garantojë konkurrencë të ndershme, parandalim të manipulimeve dhe përdorim korrekt të parasë publike. Në këtë drejtim, INPO i bën thirrje institucioneve mbikëqyrëse, si Komisionit Rregullativ të Prokurimit Publik (KRPP) dhe Prokurorit të Shtetit, që të ushtrojnë mandatin e tyre ligjor dhe të mbikëqyrin me kujdes këtë proces, duke ndërmarrë masat e nevojshme në bazë të autorizimeve të tyre”, thuhet në njoftim.

Shkeljet e evidentuara nuk janë vetëm çështje administrative por ato prekin thelbin e integritetit të prokurimit publik, garantimin e konkurrencës, përdorimin e parasë publike dhe sigurinë ushqimore për një nga institucionet më të rëndësishme të vendit.

INPO pret që organet mbikëqyrëse dhe ato të zbatimit të ligjit të mos qëndrojnë indiferente dhe të veprojnë në përputhje me përgjegjësitë e tyre./S.K/KP/

Continue Reading

Të kërkuara