Lajmet

Çfarë duhet të mësojmë nga rënia e Kabulit?

Në 20 vite qeveria amerikane ka shpenzuar 145 miliardë dollarë në përpjekje për të rindërtuar Afganistanin.

Published

on

Nga Fareed Zakaria

Më 16 gusht 2021, Inspektori i Përgjithshëm Special për Rindërtimin e Afganistanit publikoi një raport me titull “Çfarë duhet të mësojmë: Leksione nga 20 vitet e rindërtimit të Afganistanit”. Por ky raport u la në hije nga lajmet dramatike në terren.

Pasi vetëm një ditë më parë qeveria afgane ishte rrëzuar dhe talibanët morën me shpejtësi pushtetin. Por një vit më vonë, është një tjetër dokument – i bazuar në 13 vite punë, një mal me të dhëna dhe më shumë se 760 intervista – që ia vlen të studiohet me kujdes.

“Në 20 vite qeveria amerikane ka shpenzuar 145 miliardë dollarë në përpjekje për të rindërtuar Afganistanin”- nis ky dokument. Më pas në të përmenden të gjitha kostot e tjera, përfshirë 837 miliardë dollarë për luftimet, 3.587 ushtarët amerikane dhe të vendeve aleate që kanë humbur jetën, dhe të paktën 66.000 ushtarë afganë të vdekur.

Por raporti thekson se “nëse synimi ishte vërtet rindërtimi dhe mundësia që ai të mbante veten duke paraqitur pak kërcënim për interesat e sigurisë kombëtare të SHBA-së, tabloja e përgjithshme është e zymtë”. Përse? Si ka mundësi që kaq shumë energji, përpjekje, gjak dhe para dhanë kaq pak rezultate pozitive?

Raporti rendit shumë arsye – strategjitë jo koherente, mungesën e durimit, pritshmëritë jorealiste, monitorimin e pamjaftueshëm – ku të gjitha ato hedhin dritë mbi dështimet specifike. Një nga përfundimet e raportit, është se qëllimet e SHBA ishin shpesh kontradiktore.

Për shembull, Shtetet e Bashkuara investuan miliarda dollarë në ekonominë afgane, në përpjekje për t’i dhënë fund korrupsionit. Ajo donte që të dobësonte pozitat e komandantëve lokalë të luftës dhe milicive, por nga ana tjetër do të mbështetej vazhdimisht tek ata kur donte të vendoste me shpejtësi rendin e cënuar.

Po ashtu, donte t’i jepte fund prodhimit të opiumit, por jo të prekte të ardhurat e fermerëve.

E megjithatë këto nuk ndihen sikur janë në thelbin e problemit. Pas humbjes së tyre në vitin 2001, talibanët u rigrupuan dhe fituan në mënyrë të qëndrueshme terren, nga viti 2005 e tutje.

Raporti dokumenton se “sulmet e armikut” u rritën nga rreth 2.300 në vitin 2005 në thuajse 23.000 në vitin 2009, dhe nuk ranë më kurrë nën 21.000 në vit, pavarësisht ndryshimeve të ndryshme në strategji, taktika apo numrin e trupave amerikane në terren.

Një këshilltar civil i ushtrisë amerikane për Irakun dhe Afganistanin, Karter Malkasian, shkroi një libër që unë besoj se i afrohet më së shumti një shpjegimi gjithëpërfshirës mbi dështimin e madh të SHBA-së në Afganistan.

“Talibanët përfaqësonin diçka që frymëzonte, diçka që i bënte ata të fuqishëm në betejë, diçka që lidhej ngushtë me atë që do të thoshte të jesh afgan. Thënë thjeshtë, ata luftuan për Islamin dhe rezistencën ndaj pushtimit, vlera këto të mishëruara në identitetin afgan. Në linjë me pushtuesit e huaj, qeveria afgane nuk rrezatoi asnjëherë asnjë frymëzim të ngjashëm”- shkroi ai.

Shtetet e Bashkuara ishin gjithnjë të huajt, në mesin e një lufte civile komplekse në Afganistan, ndërsa qeveria e re afgane nuk qe asnjëherë në gjendje të fitonte legjitimitetin që i nevojitej. Ajo u pa si tejet e korruptuar dhe e varur plotësisht nga Amerika. Dhe që të dyja akuzat ishin të vërteta.

Kur një qeveri ka një legjitimitet të brendshëm – si për shembull Ukraina sot – të huajt mund ta ndihmojnë atë në mënyrë efektive. Por kur i mungon forca dhe mbështetja e brendshme, ndihma e jashtme e dobëson shpesh besueshmërinë e saj.

Kësaj mund t’i shtohen të gjitha llojet e arsyeve të tjera të rëndësishme. Talibanët kishin një bazë të sigurt në Pakistan. Historikisht, ka qenë praktikisht e pamundur të mposhtet një kryengritje e mirë-armatosur dhe që ka si strehë një vend fqinj. Amerikanët nuk i kuptojnë vendet dhe kulturat e huaja.

Lufta e Irakut ishte për ta një shpërqendrim i madh. Agjencitë amerikane punonin ndonjëherë për qëllime të kundërta me njëra-tjetrën. Por rënia e Kabulit një vit më parë, ka edhe një leksion tjetër të rëndësishëm për Amerikën: rrezikun e të mos parit me kujdes realitetin dhe nënshtrimin ndaj mendimit kolektiv.

Për një kohë të gjatë, elitat e Uashingtonit e panë Afganistanin si “luftën e mirë”, të justifikuar moralisht dhe të miratuar edhe nga Kombet e Bashkuara. Njerëzit u investuan për të besuar se gjërat po funksiononin, dhe shumë prej tyre e “verbuan veten” për të mos parë se në fakt, gjërat ishin ndryshe.

Ushtria është shpesh e kthjellët në raport me një konflikt. Por pasi përfshihet në luftë dhe i jepet një mision, ajo do të sigurojë një rrjedhë raportesh që vërtetojnë se po ia del mbanë. Në Vietnam, detyra ishte numërimi i trupave armike të vrara.

Në Afganistan, ishte numri në rritje i Ushtrisë Kombëtare Afgane (që rezultoi të ishte tejet i ekzagjeruar). Pavarësisht të metave të tij në organizimin e tërheqjes nga ky vend, Joe Biden, si senator dhe zëvendëspresident, ishte një nga të paktët njerëz në pushtet që ishin të gatshëm të ngrinin disa pyetje të pakëndshme, dhe për të parë përtej bisedave plot entuziazëm.

Në një artikull të shkëlqyer të botuar në “The Atlantic”, gjenerali amerikan Dejvid H. Petreus bën një pasqyrë të luftës dhe argumenton se “gabimi themelor” i Amerikës në Afganistan ishte “mungesa e angazhimit”. Dhe në një aspekt ai ka të drejtë.

Ishte e qartë se mbështetja e SHBA-së ndaj kësaj lufte ka qenë me luhatje. Por vlen të përmendet se Amerika qëndroi në Afganistan më gjatë sesa britanikët gjatë tre Luftërave Anglo-Afgane të marra bashku. Për më tepër, qëndroi për një kohë dyfish më të gjatë se Bashkimi Sovjetik në fundin e viteve 1970-1980.

Në librin e tij të ri mbi luftën 20-vjeçare, “Akti i Pestë: Fundi i Amerikës në Afganistan”, Eliot Akerman vëren se shumica e asaj që ndërtuan Shtetet e Bashkuara në Afganistan ishte prej kompensate, një metaforë për hezitimin tonë në atë mision.

Nëse e krahasojmë atë me sjelljen e britanikëve më herët, që mbërrinin në një vend dhe ndërtonin me shpejtësi monumente prej guri për të simbolizuar perandorinë e tyre të qëndrueshme. Unë dyshoj se Amerika do të jetë gjithmonë një fuqi plot ndërdyshje, një  imperialiste e fiksuar pas fasadave prej kompensate. / “The Washington Post” – Bota.al

Lajmet

Kurti merr pjesë në Forumin Ekonomik në Davos, pritet nënshkrimi i Marrëveshjes së Tregtisë së Lirë me EFTA-n

Published

on

By

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti ka udhëtuar sot (e martë) për në Zvicër, ku do të marrë pjesë në Forumin Ekonomik Botëror në Davos.

Sipas njoftimit të Zyrës së Kryeministrit, në Davos do të nënshkruhet Marrëveshja e Tregtisë së Lirë me vendet anëtare të EFTA-s (Shoqatës Evropiane të Tregtisë së Lirë).

“Kosova është i vetmi vend në rajon që përveç negocimit për tregti të mallrave, ka negociuar edhe për tregti të shërbimeve me EFTA-n. Kjo marrëveshje do të krijojë mundësi të reja për prodhuesit dhe kompanitë tona vendore dhe do të forcojë partneritetin ekonomik dhe tregtar ndërmjet vendit tonë dhe Norvegjisë, Zvicrës, Lihtenshtajnit dhe Islandës si shtete anëtare të EFTA-s”, thuhet në njoftim.

Sipas komunikatës, gjatë qëndrimit atje, kryeministri Kurti gjithashtu do të ketë takime me përfaqësues shtetërorë të vendeve mike e partnere dhe me investitorë potencialë, si dhe do të marrë pjesë në panelin e diskutimit me titull “Demokracitë e qëndrueshme në një epokë të ndryshimit” dhe panelin “Inteligjenca Artificiale për Njerëzimin: inovacioni etik në epokën e Inteligjencës”. Të dy këto panele do të mbahen në Shtëpinë e Kosovës (House of Kosova) në Davos e cila është hapur për herë të parë.

Në Forumin Ekonomik në Davos marrin pjesë edhe ministrja e Industrisë, Ndërmarrësisë dhe Tregtisë, Rozeta Hajdari dhe ministrja e Ekonomisë, Artane Rizvanolli.

Në samitin e sivjetshëm pritet pjesëmarrja e 3 mijë personave si biznesmenë, politikanë, akademikë dhe përfaqësues të organizatave të shoqërisë civile nga më shumë se 130 vende, përfshirë dhe nga Ballkani, ndërsa 60 krerë të shteteve dhe qeverive do të mbajnë fjalime.

Në këtë periudhë kur ekonomia globale po përjeton një ndryshim paradigme, në samit do të diskutohet se si të rivendoset rritja, si të përfitohet nga teknologjitë e reja dhe mënyrat për të forcuar qëndrueshmërinë sociale dhe ekonomike në 220 sesione të ndryshme.

Në sesione, folësit do të ndajnë vlerësimet e tyre mbi politikat e reja të SHBA-së, fragmentimin që është shfaqur si rezultat i dobësimit gradual të bashkëpunimit global, politikat tregtare, inteligjenca artificiale dhe digjitalizimi, transformimi i energjisë së pastër, lufta kundër ndryshimeve klimatike, politikat monetare të bankave qendrore, normat e interesit dhe inflacioni.

Takimi vjetor i Forumit Ekonomik Botëror në Davos ka nis dje dhe zgjatë deri më 24 janar. Sipas një njoftimi në faqen zyrtare të Forumit Ekonomik Botëror thuhet se takimi vjetor 2025 mbledh liderët globalë për të adresuar sfidat kryesore globale dhe rajonale./UBTNews/

Continue Reading

Lajmet

​Akulli, rrezik për banorët e një ndërtese në Bregu Diellit

Published

on

By

Të martën, Policia e Kosovës ka bllokuar rrugën “Preng Doçi”, në lagjen Bregu i Diellit për shkaqe të rrezikshmërisë së akullit të krijuar në një ndërtesë.

Vendi u rrethua derisa punëtorët e “Dardaniaa SHPK”, kompani për mirëmbajtjen e rrugëve dhe trotuareve, larguan akullin.

Temperaturat e ulëta kanë krijuar akull të mëdhenj, gjë që sipas banorëve mund të rrezikojnë jetën e tyre.

Këtë çështje e ka komentuar edhe drejtori për Siguri dhe Emergjenca, Lulzim Fushtica. Ai ka thënë se kjo dukuri ka ardhur nga pakujdesia e banorëve të asaj ndërtese.

“Ne dje kemi dërguar inspektorët e drejtorisë për emergjenca dhe siguri, po ashtu edhe shërbimin e zjarrfikësve bashkë me kompaninë për intervenime emergjente. Sot kemi filluar me largimin e akullit që është në ndërtesë, e cila ka ardhur si pasojë e pakujdesisë nga banorët e ndërtesës dhe kjo paraqet jashtëzakonisht shumë rrezik për banorët dhe kalimtarët e rasti, pasi që mund të lëndohen me këputjen e ndonjë cope akulli deri në fatalitet”, ka deklaruar Fushtica.

Drejtori për Siguri dhe Emergjenca thotë, se çdo ditë kanë inspektime në kryeqytet dhe presin thirrje nga qytetarët për raste të tilla që të intervenohet sa më shpejtë.

Continue Reading

Bota

Davos – Scholz: SHBA-ja do të mbetet një nga aleatet më të afërta dhe më të domosdoshme të Gjermanisë

Published

on

Në fjalimin e tij të mbajtur gjatë Forumit Ekonomik Botëror në Davos më 21 janar 2025, kancelari gjerman Olaf Scholz ka theksuar rëndësinë e vazhdimit të bashkëpunimit dhe partneritetit të ngushtë mes SHBA-së dhe Gjermanisë, pavarësisht zhvillimeve të mundshme politike në Shtetet e Bashkuara, duke përfshirë rikthimin e Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë.

Scholz e ka cilësuar SHBA-në si një nga aleatët më të afërt dhe më të domosdoshëm për Gjermaninë, duke theksuar se kjo është një lidhje strategjike që është thelbësore për sigurinë dhe zhvillimin ekonomik të të dyja vendeve dhe të rajonit më të gjerë. Ai është shprehur se bashkëpunimi i vazhdueshëm mes SHBA-së dhe Gjermanisë është në interesin e përbashkët, duke nënvizuar se përpjekjet për të ndërtuar një partneritet të qëndrueshëm janë gjithashtu të rëndësishme për stabilitetin dhe paqen globale.

Një aspekt i rëndësishëm që ka përmendur Scholz në fjalimin e tij është se, edhe pse çdo ndryshim politik, siç ishte kthimi i Trump në Shtëpinë e Bardhë për një mandat të dytë, mund të shkaktojë pasiguri ose tensione, kjo nuk duhet të çojë në reagime të tepruara ose në “biseda të ëmbla” që synojnë të krijojnë njëfarë “mirënjohjeje” të rreme për liderët e huaj. Ai është shprehur se nuk duhet që çdo konferencë shtypi apo deklaratë nga Uashingtoni të shkaktojë debate të nxehta dhe ekzistenciale që mund të krijojnë ndasi të panevojshme.

Scholz ka nënvizuar se është e rëndësishme që Evropa dhe SHBA të mbeten të bashkuar dhe të përqendrohen në temat e përbashkëta të interesit si siguria, stabiliteti global dhe zhvillimi ekonomik, dhe se përpjekjet për të krijuar paqe dhe siguri në botë janë të domosdoshme. Ai theksoi gjithashtu se, pavarësisht qëndrimeve dhe retorikës së ndryshme që mund të pasojnë pas kalimit të pushtetit në SHBA, aleanca mes SHBA-së dhe Gjermanisë është një shtyllë kyçe për të siguruar një të ardhme të qëndrueshme për të dyja vendet dhe për botën në tërësi.

Në lidhje me pasigurinë e mundshme që mund të lindë nga rikthimi i Trump, Scholz ka theksuar se Gjermania dhe aleatët e saj evropianë janë të gatshëm të përballen me sfidat që mund të lindin, duke siguruar që aleanca transatlantike të mbetet e fortë dhe funksionale. Ai e përfundoi fjalimin e tij duke theksuar se bashkëpunimi dhe partneriteti i ngushtë me SHBA-në është thelbësor për paqen dhe sigurinë globale, si dhe për arritjen e një zhvillimi ekonomik të suksesshëm./UBTNews/

 

Continue Reading

Lajmet

Subjektet politike me më së shumti vëzhgues për zgjedhjet e 9 shkurtit

Published

on

By

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ) ka akredituar 18 mijë e 163 vëzhgues të 21 subjekteve të ndryshme politike të cilat janë të certifikuara për pjesëmarrje në Zgjedhjet për Kuvendin e Kosovës, të cilat do të mbahen më 9 shkurt 2025.

Në mbledhjen e radhës të KQZ-së u bë e ditur se dy subjektet politike, Lëvizja Vetëvendosje (LVV) dhe Partia Demokratike e Kosovës (PDK) kanë aplikuar me numrin më të madh të vëzhguesve, me mbi 4 mijë.

Drejtori i Zyrës për Regjistrim, Certifikim dhe Kontrollin Financiar të Subjekteve Politike, Besnik Buzhala tregoi numrin e aplikuesve për vëzhgues nga 21 subjekte politike.

“Janë gjithsej 21 subjekte politike. Numri i vëzhguesve të subjekteve politike në total është 18 mijë e 163. Po filloj me Lidhjen Demokratike të Kosovës me gjithsej 3 mijë e 693 vëzhgues. Kosova Demokratik Turk Partisi me 257 vëzhgues…Serbska Lista me 290 vëzhgues. Aleanca për Ardhmërinë e Kosovës (AAK) dhe Nisma Socialdemokrate me 3 mijë e 571 vëzhgues. Koalicioni për Familje me 253 vëzhgues… Lëvizja Vetëvendosje ka aplikuar me gjithsej 4 mijë e 356 vëzhgues, të cilët nuk janë kandidatë përpos zgjedhor në Kosovë dhe të gjithë vëzhguesit janë në listën përfundimtare të votuesve…Partia Demokratike e Kosovës ka aplikuar me gjithsej 3 mijë e 939 vëzhgues, janë të grupit të dytë. Nëse përfshihen edhe vëzhguesit e grupit të parë, që kanë qenë 95. Në total janë 4 mijë e 34 vëzhgues”, tha Buzhala.

Përveç kësaj, ndër pikat e rendit të ditës ishte edhe miratimi i rekomandimit të sekretariatit për shfrytëzimin e hapësirave të institucionit të Avokatit të Popullit për vlerësimin dhe pranimin e dërgesave postare të votimit jashtë Kosovës.

Anëtari i KQZ-së, Arianit Elshani tha se janë paraparë të gjitha masat e sigurisë në raport me policinë e Kosovës dhe institucionet e tjera për shfrytëzimin e kësaj hapësire.

“Këshilli për Operacione Zgjedhore ka shqyrtuar rekomandimin e sekretariatit për shfrytëzimin e hapësirave të institucionit të avokatit të popullit. Për vlerësimin dhe pranimin e dërgesave postare të votimit jashtë Kosovës. Bëhet fjalë për zarfe dhe fletëvotimet. Ky proces do të fillojë me pranimin e pakove postare, në këtë rast që arrijnë në Kosovë. Përmes postës të trajtohen, të vlerësohen dhe të pranohen në ambientet e mësipërme. Nevojitet që të lëshohet një vendim. Janë paraparë të gjitha masat e sigurisë në raport me policinë e Kosovë dhe të tjerat”, tha Elshani.

Po ashtu, anëtarët e KQZ-së miratuan pikën sipas të cilës transporti i materialit zgjedhor nga qendrat komunave drejt këshillave të vendvotimit të bëhet përmes kombibusëve dhe kamionëve, e jo me mjete private të kryesuesve.

“Ne në rregullat zgjedhore kemi paraparë që transportimi i materialeve zgjedhore, i kutive të bëhet nga kryesuesit bashkë me Policinë e Kosovës. Por të bëhet me automjetet e tyre private. Duke parë vështirësitë që kanë në raport me gjetjet e këtyre, ka raste kryesuesi ose anëtarët e Këshillit të vendvotimit nuk kanë vetura ose nuk dëshirojnë të shfrytëzojnë veturën e tyre për këtë. Kemi vendosur t’i rikthemi asaj praktikës së mëhershme, që të mundësohet gjetja e kombibusëve dhe kamionëve të cilët do të mundësojë shërbimin e transportit të materialit zgjedhor nga qendra komunale e drejt këshillave të vendvotimit dhe anasjelltas”, potencoi Elshani.

Ndër të tjera, u aprovuan kërkesat që të bëhet zëvendësimi i anëtarit të komisionit komunal të zgjedhjeve në komunën e Deçanit, Isuf Mehemetaj me Lirije Turkaj Bufaj.

Gjithashtu, KQZ miratoi ndërrimin e lokacionit të qendrës komunale të numërimit për komunën e Gjilanit dhe të Skenderajt.

Në Gjilan u vendos që të zhvendoset në palestrën sportive “Bashkim Selishta”. Ndërkaq në Skenderaj u miratua që të zhvendoset në sallën e Edukatës Fizike në Shkollën e Mesme Teknike “Anton Çeta”. Zgjedhjet parlamentar në Kosovë mbahen më 9 shkurt.

Continue Reading

Të kërkuara