

Kuriozitete
A na bëjnë më të fortë fatkeqësitë? Shkencëtarët thonë që jo gjithmonë
Qëndrueshmëria i referohet në përgjithësi aftësisë për të trajtuar format e rënda të stresit.
Published
3 years agoon
By
UBT newsEkziston një thënie e vjetër, sipas së cilës fatkeqësitë e bëjnë më të fortë njeriun. Por jeta reale tregon se kjo nuk është gjithmonë e vërtetë. Gjithsesi kjo shprehje nxjerr në pah një debat në zhvillim mes shkencëtarëve në lidhje me rezistencën e njeriut përballë vuajtjeve.
Pas ngjarjeve dhe krizave traumatike si abuzimi në fëmijëri, dhuna me armë apo një pandemi, çfarë e shpjegon se pse disa njerëz bëhen më të fortë, ndërsa të tjerë e kanë shumë të vështirët’i përballojnë sfidat? A ndikon natyra, gjenet dhe tiparet e tjera? Apo kjo ushqehet ngapërvojat e jetës dhe ndërveprimet sociale?
Dekada kërkimesh, tregojnë se që të dyja luajnë një rol, por që asnjëra nuk e vulos fatin e një personi. Edhe pse shkencëtarët përdorin përkufizime të ndryshme, qëndrueshmëria i referohet në përgjithësi aftësisë për të trajtuar format e rënda të stresit.
Sipas Shoqatës Amerikane të Psikologjisë “ai përfshin sjellje, mendime dhe veprime, të cilatmund të mësohen dhe zhvillohen nga kushdo”. Por provat shkencore tregojnë se një përpjekje e tillë është më e vështirë për disa njerëz, për shkak të gjenetikës, biologjisë dhe rrethanave të jetës.
Një hulumtimi historik i kryer në SHBA në mesin e viteve 1990, i lidhi përvojat e pafavorshme të fëmijërisë me shëndetin e dobët mendor dhe fizik në moshë madhore. Ai zbuloi se çdo fatkeqësi shtesë shtonte rreziqet për më vonë. Shkencëtarët kanë kryer shumëstudime në përpjekje për të gjetur përgjigjen se pse disa fëmijë janë më të prekshëm ndaj atyre përvojave se të tjerët.
Pediatri dhe studiuesi nga Kalifornia, dr.Tomas Bojs, vendosi të investigonte më thellë në këtë pyetje për shkak të historisë së tij familjare. Ai dhe motra e tij, e cila është 2 vjet më e vogël, ishin viktima të rrethanave familjare të trazuara. Kur u rrit, jeta e Bojs dukej e bekuar nga fati i mirë, ndërsa motra e tij u zhyt në vështirësi dhe u prek nga sëmundje mendore.
Në testet laboratorike, Bojs zbuloi se rreth 1 në 5 fëmijë kanë reagime të larta biologjike ndaj stresit. Ai vuri re shenja të hiperaktivitetit në reagimin luftarak të trurit të tyre, si dhe në hormonet e stresit. Po ashtu, provat e botës reale treguan se kur rriten në situata stresuese familjare, fëmijët kanë një shkallë më të lartë të problemeve fizike dhe mendore.
Por provat, tregojnë gjithashtu se këta fëmijë janë tepër të ndjeshëm, dhe mund të kenëshumë sukses nëse kanë prindër edukues dhe mbështetës, thotë Bojs. Ananda Amstadter, e cila studion stresin traumatik dhe gjenetikën në Universitetin Komonuelth në Virxhinia, tha se hulumtimi i saj sugjeron se qëndrueshmëria ndaj stresit ndikohet në masën 50 për qind nga gjenet dhe gjysma tjetër nga faktorët mjedisorë.
Në studime të tjera, studiuesit e Universitetit Djuk, Terri Mofit dhe Avshalom Kaspi, kanë lidhur variacionet e gjeneve që ndihmojnë në rregullimin e humorit, me rritjen e rrezikut për depresion apo sjellje antisociale tek fëmijët që kanë përjetuar abuzim ose neglizhencë të fëmijëve.
“Por gjenet nuk përcaktojnë fatin e një njeriu”- thotë dr.Denis Sharni, president i çështjeve akademike në “Mount Sinai Health System” në Nju Jork, që ka studiuar mënyrat për të kapërcyer vështirësitë. Sipas tij traumat mund të ndikojnë mbi zhvillimin e sistemeve kyçe të trurit që rregullojnë ankthin dhe frikën.
Psikoterapia mund t’i ndihmojë ndonjëherë njerëzit që kanë përjetuar trauma dhe vështirësi të mëdha. Dhe dr.Sharni thotë se një familje e dashur, një rrjet i fortë miqsh dhe përvoja pozitive në shkollë, mund të ndihmojnë në kundër–balancimin e efekteve të këqija.
You may like
Kuriozitete
Regjistrohet rrufeja 829 kilometra e gjatë
Published
3 days agoon
August 1, 2025By
UBT News
Organizata Botërore Meteorologjike ka vendosur rekord të ri botëror për rrufenë më të gjatë një rrufe e jashtëzakonshme prej 829 kilometrash në një zonë të njohur për stuhi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit njofton se rrufeja më e gjatë në botë ndodhi në tetor 2017 gjatë një stuhie të madhe në SHBA, duke përshkuar 829 km nga lindja e Teksasit deri afër Kansas City. Do të duheshin rreth 8-9 orë me veturë ose të paktën 90 minuta me avion për ta përshkuar.
“Vetëtimat janë të mrekullueshme, por dhe të rrezikshme, duke marrë shumë jetë çdo vit. Kjo ngjarje tregon sa larg mund të përhapen rrufetë, duke rrezikuar aviacionin dhe shkaktuar zjarre”, tha Celeste Saulo, sekretare e përgjithshme e WMO.
Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit e konfirmoi rekordin me ndihmën e teknologjive të reja satelitore. Ky rekord është 61 kilometra më i gjatë se ai i mëparshmi në SHBA më 29 prill 2020 (768 km). Gabimi i matjes është ±8 km.
Rrufja ndodhi në Rrafshinat e Mëdha të Amerikës së Veriut, një zonë e njohur për stuhitë Mesoskalare Konvektive që mundësojnë “mega-rrufe”.
Ajo u zbulua përmes analizës së përsëritur me ndihmën e satelitit GOES-16.
“Ky rekord tregon fuqinë e natyrës e përparimin shkencor në dokumentimin e ekstremeve. Ka të ngjarë që në të ardhmen të zbulohen më të mëdha”, tha Randall Cerveny nga WMO. Arkivi i WMO ruan të dhënat për ekstreme, përfshirë temperaturat, erën, reshjet, breshrin, rrufetë, tornado e ciklonet tropikale.
Kuriozitete
Vala e të nxehtit kaplon edhe “tokat e akullta” të Finlandës
Published
5 days agoon
July 30, 2025By
UBT News
Laplanda finlandeze është përfshirë nga një valë të nxehti rekord, me temperatura që kanë kaluar 30°C për 14 ditë rresht, një fenomen i paprecedentë që shkencëtarët e lidhin me ndryshimet klimatike.
Në qytetin arktik të Rovaniemit, termometri ka shënuar deri në 33°C në diell, duke e bërë të pamundur që ai të dalë jashtë për pjesën më të madhe të ditës.
Sipas Institutit Meteorologjik Finlandez, kjo është vala më e gjatë e të nxehtit që është regjistruar ndonjëherë në Lapland që nga viti 1961. Temperaturat janë rreth 10 gradë Celsius mbi mesataren sezonale, me stacione në Ylitornio dhe Sodankylä që regjistruan deri në 31.7°C.
“Herën e fundit që patëm një valë të tillë ishte në vitin 1972, por zgjati më pak”, tha meteorologu Jaakko Savela, duke shtuar se kjo valë tashmë ka thyer çdo rekord në rajon.
Shkencëtarët theksojnë se, ndonëse kjo valë nuk është shkaktuar nga ndryshimet klimatike, ngrohja globale ka ndikuar fuqishëm në intensitetin dhe gjatësinë e saj. Arktiku po ngrohet 4 deri në 5 herë më shpejt se pjesa tjetër e Tokës.
Nxehtësia ka ndikuar edhe te drerët e Laplandës, të cilët tani shihen duke braktisur pyjet në kërkim të freskisë. Mushkonjat që shumohen në vapë i ndjekin, duke i shtyrë të kërkojnë strehim në fshatra dhe përgjatë rrugëve.
Ekspertët paralajmërojnë se, me përkeqësimin e kushteve klimatike, barinjtë mund të detyrohen të ndërtojnë struktura të reja për t’u ofruar hije kafshëve.
Turistët në fshatin e Babagjyshit janë gjithashtu të tronditur nga temperaturat e larta. Ndërkohë, ditët e gjata me diell deri në orën 23:00 po i mbajnë temperaturat lart për më shumë orë, duke e përkeqësuar situatën.

‘Dita Botërore e Tigrit’, është një festë vjetore që shënohet çdo 29 korrik, për të rritur ndërgjegjësimin për ruajtjen e këtyre kafshëve.
E krijuar në vitin 2010 në ‘Samitin e Tigrit’, në Shën Petersburg, pas raporteve të fundit alarmante, se 97% e të gjitha llojeve të tigrave të egër ishin zhdukur në shekullin e fundit dhe vetëm rreth 3,000 kanë mbetur gjallë.
Ka disa faktorë që kanë shkaktuar rënien e numrit të tigrave, duke përfshirë humbjen e habitateve, ndryshimet klimatike, gjuetinë dhe përdorimin e lëkurës së tyre për përfitime industriale.
Tigrat janë në prag të zhdukjes e data e sotme apo ‘Dita Ndërkombëtare e Tigrit’, synon të sjell vëmendje ndaj këtij fakti e të përpiqet të ndalë zhdukjen e tyre.
Kuriozitete
Ja sa kushton parfumi më i shtrenjtë në botë
Published
2 weeks agoon
July 23, 2025By
UBT News
Nuk do ta kishim problem të paguanim kaq shumë për një parfum që funksionon 60% të rasteve që e hedhim, por për Clive Christian Imperial Majesty No.1, do të ishte e vështirë.
Shtëpia e Clive Christian e parfumeve për 150 vitet e fundit ka furnizuar familjen mbretërore britanike me produkte bukurie. Tradita që filloi me mbretëreshën Viktoria vazhdon edhe sot e kësaj dite dhe nuk është rastësi që simbole të ndryshme të monarkisë zbukurojnë shishet e çmuara të shtëpisë.
Shtëpia vendosi të hedhë në treg, një parfum që do të kalojë në çmim çdo gjë tjetër në treg. Imperial Majesty është një edicion special i Nr.1, roma kryesore e gamës, e cila është e disponueshme në një shishe gjysmë litri.
Vetë shishja është prej kristali Baccarat, qafa e shishes është prej ari 18 karatësh dhe në vend të tapës ka një diamant 5 karatësh.
Prodhimi i tij është kufizuar në 10 shishe dhe 5 ose 7 prej tyre janë dorëzuar te pronarët e tyre me fat. Për dërgesën është kujdesur vetë shtëpia e Clive Christian pasi transportohet me një Bentley që kushton pak më pak se parfumi dhe dërgohet privatisht.
Pjesa tjetër e shisheve janë në dispozicion të shtëpisë dhe po vizitojnë butikët Clive Christian anembanë botës si pjesë e programit “eat fish eyes”.
Nëse vërtet dëshironi ta nuhasni, por mund të merrni me 400,000 euro diçka po aq të çmuar.

Dardanët lëshojnë një njoftim të rëndësishëm

Ballkani mëson kundërshtarin e mundshëm në play-off të Conference League

Zbulohet skuadra e re e Son Heung-min

Greva e punëtorëve të sigurimit në QKUK drejt fundit: Nënshkrimi i kontratës për tender pritet nesër

“Dardanët” lëshojnë një njoftim të rëndësishëm

Mbyllen hetimet për Ilir Metën, avokati: Mali i akuzave ra poshtë

Raporti informues për zgjedhje lokale 2025, KQZ: U refuzuan 569 aplikime për regjistrim për votim me postë

Në zgjedhjet parlamentare 2025 numri më i ulët i votave të pavlefshme 2.83 për qind

Shtatë vatra zjarri aktive në Shqipëri
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizoi Akademi Përkujtimore në nder të Prof. Dr. Naser Kamberit