Lajmet

A do të rikthehet ekonomia botërore në normalitet në vitin 2022?

Pagat në sektorin e argëtimit dhe të turizmit janë në rritje.

Publikuar

Nga Henry Curr

“The Economist”

Edhe sa do të zgjasin forcat stagflacioniste që po veprojnë aktualisht mbi ekonominë botërore? Gjatë gjithë vitit 2021, bankat qendrore dhe shumica e ekonomistëve kanë thënë se faktorët që shkaktojnë rritjen e inflacionit dhe ngadalësimin e rritjes ekonomike, do të jenë të përkohshëm.

Se kriza e zinxhirit të furnizimeve do të zbehej, se çmimi i energjisë do të ulej dhe se punonjësit në vendet e zhvilluara që kanë mbetur jashtë fuqisë punëtore – për arsye që askush nuk i kupton plotësisht – do të riktheheshin në punë.

E megjithatë, ndërsa viti 2021 i afrohet mbylljes, tregjet financiare, publiku, madje edhe vetë bankierët qendrorë kanë filluar që ta humbasin besimin. Dilema me të cilën përballen politikë–bërësit është e fortë. Përgjigja që japin tekstet shkollore ndaj inflacionit të shkaktuar nga ndërprerjet e furnizimeve, është shpërfillja dhe duke e lënë që të largohet vetë.

E pse të dëmtohen ekonomitë me normat më të larta të interesit, të cilat tek e fundit nuk do të zhbllokojnë situatën në porte, nuk do të krijojnë furnizime të reja me gaz natyror, dhe as nuk do t’i japin fund pandemisë së Covid-19?

Në vitin 2011, inflacioni në Britani u rrit në 5.2 për qind si pasojë i rritjes së çmimeve të mallrave, por Banka e Anglisë i mbajti të ulëta normat e interesit. Në eurozonë, Banka Qendrore Evropiane i rriti normat, duke ndihmuar në daljen e ekonomisë së saj nga recesioni, dhe shumë shpejt u përball me një inflacion shumë nën objektivin e saj.

Ashtu si atëherë, inflacioni në vitin 2022, i nxitur nga çmimet e larta të energjisë ka të ngjarë që të bjerë. (Inflacioni është shkalla e ndryshimit të çmimeve, gjë që do të thotë që edhe nëse çmimet nuk kthehen në nivelet e mëparshme, mjafton që të mos rriten aq shpejt).

Por krahasimi me fillimin e viteve 2010 është i pasaktë. Vështirësitë që ka hasur tregtia globale këtë vit, nuk janë shkaktuar vetëm nga ndërprerjet e zinxhirëve të furnizimit, siç janë për shembull vatrat e reja tëCovid-19 që po detyrojnë mbylljen e shumë fabrikave në Vietnam.

Ndëkohë stimulimi masiv fiskal dhe monetar, i kombinuar me distancimin social, i nxiti konsumatorët të konsumonin mallra nga më të ndryshmet, për të cilat as nuk kishin nevojë.

Në verën e këtij viti, shpenzimet e amerikanëve për produkte fizike ishin 7 për qind mbi prirjen mesatare para pandemisë. Edhe në vende të tjera, ka mungesë të mallrave në krahasim me kërkesën jashtëzakonisht të lartë për to.

Që ekonomia botërore të rikthehet në një lloj normaliteti, duhet që konsumatorët të shpenzojnë më shumë nga paratë e tyre të bollshme për shërbime, si ushqimi në restorant dhe udhëtimet. Mjerisht, ekonomitë janë të dëmtuara nga mungesa e punëtorëve të nevojshëm në këto industri, gjë që pengon lulëzimin e tyre.

Pagat në sektorin e argëtimit dhe të turizmit janë në rritje. Shumë ekonomistë shpresonin që punonjësit do të riktheheshin në masë, pasi përfundoi mbështetja emergjente për tregjet e punës, siç ishin skemat e ndihmës sociale për ata që u pushuan nga puna.

Por deri më tani, çuditërisht ka pak shenja që kjo gjë do të ndodhë. Që inflacioni të jetë i përkohshëm, duhet që të ndalet si rritja e pagave po ashtu edhe rritja e çmimeve. Alternativat janë një rritje e pamundur e produktivitetit, ose marzhe më të ulëta të fitimit, të cilat për biznese të tilla si restorantet janë tashmë të ulëta.

Disa ekspertë të politikave monetare, kanë filluar që të kenë frikë se mos ndodh e kundërta:rritja e pagave vazhdon, ndërsa punonjësit presin një inflacion më të lartë. Bota e pasur nuk ka parë një spirale të rritjes së madhe të pagave që prej vitit 1970, dhe ekspertët argumentojnë se në ekonomitë pa një rol të rëndësishëm të sindikatave, punëtorët nuk kanë gjasa që të negociojnë me punëdhënësit për paga më të larta.

Por nëse pritshmëria në rritje mbi inflacionin vërtetohet të jetë një profeci vetëpërmbushëse, atëherë puna e bankave qendrore do të bëhet papritmas shumë më e vështirë. Ata nuk do të ishin më në gjendje që ta mbanin inflacionin sipas objektivave të tyre, pa sakrifikuar vendet e punës.

Tregjet në zhvillim janë mësuar me këtë kalim të dhimbshëm midis rritjes ekonomike dhe inflacionit, por për dekada ajo nuk e ka dëmtuar shumë botën e pasur. Ndër vendet e mëdha të pasura, më pranë politikave monetare shtërnguese është Banka e Anglisë, e cila synon të ruajë besueshmërinë e objektivit të saj mbi inflacionin, në vend që kjo të garantohet nga kushtet ekonomike themelore.

Është e lehtë të imagjinohet që politikë–bërësit të rrisin normat e interesit, dhe më pas të pendohen për këtë veprim. Ndonëse inflacioni do të mbetet i lartë në muajt e parë të vitit 2022, bankierët qendrorë zakonisht mendojnë se duhet të paktën një vit e gjysmë që normat më të larta të interesit të japin efektin e tyre të plotë në ekonomi.

Forcat që më parë mbanin në nivele të ulëta normat globale dhe inflacionin – ndryshimi demografik, pabarazia dhe kërkesa e shfrenuar globale për asete të sigurta – mund të kenë rifituar fuqinë e tyre deri atëherë.

Forcimi i menjëhershëm i politikave fiskale në shumë vende, do të ndihmojë në qetësimin e ekonomive:Britania ka njoftuar rritje të mëdha të taksave, ndërsa presidenti amerikan Joe Biden po përpiqet të miratojë në Kongres disa programe të mëdha shpenzimesh.

Dhe rritja më e ngadaltë ekonomike në Kinë, vend që po përballet me një krizë në tregun e pasurive të paluajtshme, mund të përhapet globalisht. Mbi të gjitha, pandemia nuk ka mbaruar ende. Përhapja e mëtejshme e virusit mund t’i dëmtojë sërish ekonomitë nëse zbehet imuniteti, dhe nëse vaksinat nuk do të jenë efektive për variantet e reja të virusit që mund të shpërfaqen.

Por me zinxhirët e furnizimit në limitet e tyre, bota nuk mund të përsërisë iluzionin e ruajtjes së rritjes ekonomike në nivelet e dëshiruara, përmes përdorimit të stimujve fiskalë, që i zhvendos shpenzimet e konsumatorit drejt mallrave fizikë.

Përkundrazi, bankat qendrore do të duhet të frenojnë rritjen e shpenzimeve përmes miratimit të normave më të larta të interesit,për të shmangur inflacionin e tepruar, për aq kohë sa oferta të përshtatet me modelet e shpenzimeve dhe tregun e punës, të cilat aktualisht janë shumë të ndryshme nga situata që mbizotëronte në vitet 2010. Nëse normaliteti nuk kthehet në vitin 2022, alternativa është një rregullim i dhimbshëm ekonomik.Bota.al

Lajmet

“Me t’i mbyt fëmijët në më të mirën kohë”, familjarët rrëfejnë tmerrin e masakrës së Studimes

Publikuar

nga

25-vjetori i Masakrës së Studimes, Musa Gërgurin e gjen para varreve të dy vajzave të tij të vrara nga forcat serbe. Ai rrëfen për tmerrin që ka përjetuar para 25 vitesh, ku së bashku me 114 civilë të pafajshëm iu vranë edhe vajzat e tij. Ai thotë se tmerrin që ka përjetuar atë kohë, është i papërshkrueshëm.

“Ku me e kujtu atë që pasha zotin, ishalla kuj si bjen, ishalla ia then zoti qafen edhe serbëve nuk na kthehen mo se mosvet për ta çka na kanë bo. Me t’i myt fëmijën më të mirën kohë 5-16 vjet, më i rrit edhe me ardh me t’i vra kësaj rruge katastrofë është”, tha ai.

Në përvjetorin e 25-të të kësaj masakre, homazhe bëri edhe Ardian Gërguri, i cili i ka të vrarë dy motra dhe hallat e tij.

“Kam të vrara hallat dhe dy motrat. Ne i kujtojmë ende martirët tanë, prindërit tanë ende jetojnë me vuajtje dhe kujtime për to. Vijmë gati çdo javë dhe muaj, kemi kujtime prej tyre kemi tesha kemi letra, prindërit kallxojnë për to se kanë qenë shumë të sjellshme me ne”, thotë Gërguri.

Ai shtoi se hallat e tij janë kujdesur shumë për ta kur kanë qenë fëmijë. Edhe pse vetëm 4 vjeçar, thotë se e mban mend mirë këtë masakër.

“Ne jemi mes shtatë motrave dhe janë kujdes shumë për neve, na kanë ruajt jashtëzakonisht, unë kam qenë 4 vjeçar kur ka ndodh masakra e Studimes. E mbaj mend kur jemi nis prej katundit në Vushtrri, për një vend më të sigurt kurse rrugës na kanë ndal në këtë vendin këtu dhe e kanë kry masakrën që kanë mbet 116 të vrarë që sot e kësaj dite që nuk ka drejtësi për ta”, thotë ai.

Kurse Sami Konjuhi thotë se ka të vrarë vëllain dhe djalin e axhës, ndërsa tregoi se si ka ndodhur vrasja e tyre duke i malltretuar dhe vrarë pas shpine.

“I kam dy të vrarë këtu, vëllain dhe djalin e axhës, Afrimin dhe Rexhepin, dhe dy nipa i kem edhe ata janë të varrosur një vend. Katër anëtarë të familjes tonë të ngushtë që i kemi të afërt për këta ne nuk kemi qenë në atë kohë vetëm vëllau me kushërinjtë kanë qenë në traktor një kushëri që ka qenë prezent ai nuk është gjallë ai ka vdek qetash, kanë deshtë me kalu prej kësaj rrugës me dalë deri në Vushtrri se na kemi qenë anës së Qyqavicës dhe me dalë në Qyqavicë prape”, tha ai.

Konjuhi shtoi se vëllai i tij ka qenë 29-vjeçar kur është vrarë nga forcat serbe.

Vazhdo të lexosh

Lajmet

​Arizona voton për shfuqizimin e ndalimit të abortit

Projektligji i shfuqizimit kaloi me një votim 16-14 në Senatin e Shtetit të kontrolluar nga republikanët.

Publikuar

nga

Ligjvënësit e Arizonës votuan të mërkurën për të shfuqizuar një ndalim të abortit që u miratua për herë të parë në vitin 1864, kur shteti ishte ende një territor.

Projektligji i shfuqizimit kaloi me një votim 16-14 në Senatin e Shtetit të kontrolluar nga republikanët, me dy senatorë republikanë që thyen radhët për ta mbështetur atë së bashku me çdo senator demokrat, duke krijuar një mosmarrëveshje brenda Partisë Republikane, e konsideruar tradicionalisht si pro abortit.

Ndalimi i diskutueshëm lejonte vetëm abortet për të shpëtuar jetën e një pacienti, pa përjashtime për viktimat e përdhunimit.

Guvernatorja Katie Hobbs, një demokrate që pritet të nënshkruajë shfuqizimin të enjten, tha: “Gratë e Arizonës nuk duhet të jetojnë në një shtet ku politikanët marrin vendime që duhet të jenë midis një gruaje dhe mjekut të saj”.

Shfuqizimi nuk do të hyjë në fuqi deri në 90 ditë pas shtyrjes së legjislaturës për verën. Në fillim të këtij muaji, republikanët denoncuan vendimin e Gjykatës së Lartë të Arizonës që shpalli të zbatueshëm ndalimin 160-vjeçar të abortit./AA

Vazhdo të lexosh

Lajmet

​KDI: Ligji i ri i Punës të rikthehet në agjendën legjislative

Publikuar

nga

Instituti Demokratik i Kosovës ka publikuar analizën “Ligji i ri i Punës: në mes të nevojës dhe kërkesave për ndryshim”.

KDI sipas këtij njoftimi po synon të rikthejë në diskursin publik debatin për inicimin e një ligji të ri të punës, i cili e ka bazën në nevojat dhe kërkesat e punëtorëve, organizatave sindikale e OJQ, në përputhje me standardet dhe praktikat e vendeve të Bashkimit Evropian, e që garanton mbrojtje më të mirë për punonjësit në Kosovë.

“Ligji aktual i Punës paraqet një ndër ligjet më vitale në vend duke qenë se rregullon punësimin e mbi 370,000 punonjësve në sektorin publik e atë privat. Ndryshimi i këtij ligji ka qenë premtim i çdo qeverie që nga viti 2012, ndërkohë që drafte të ndryshme kanë arritur të bëhen edhe pjesë e agjendave legjislative. Sidoqoftë, këtë vit, qeveria aktuale ka vendosur t’a tërheq këtë ligj nga agjenda legjislative pa ndonjë paralajmërim, përkundër që trendi i shkeljeve të të drejtave të punës vazhdon të jetë në rritje”, thuhet në komunikatën e KDI-së.

Albesa Humolli nga KDI ka deklaruar se ligji aktual i punës nuk ofron mbrojtje dhe siguri të mjaftueshme për punonjësit, duke i lënë ata të cenueshëm ndaj shfrytëzimit, diskriminimit dhe kushteve të pasigurta të punës.

“Kohëzgjatja dhe mungesa e kufizimeve sa i përket kontratave për kohë të pacaktuar, rregullimi i pushimit të lehonisë, mungesa e pushimit prindëror, mungesa e kufizimeve sa i përket orëve shtesë të punës, mungesa e kufizimeve sa i përket formalizimit të marrëdhënies së punës, çështja e rregullimi të punës me orar jo të plotë, çështja e së drejtës në pushim për punonjësit apo çështjet e tjera si rregullimi i punësimit në kohët moderne si puna hibride, puna nga shtëpia, apo puna për kompani jashtë vendit konsiderohen të jenë disa nga mangësitë e ligjit aktual të cilat asnjëherë nuk kanë arritur të adresohen”, ka thënë ajo.

Humolli thekson se mangësitë e një ligjit ‘të stërvjetruar’ të punës po bien në kurrizin e punonjësve në Kosovë, të cilët ende përballen me informalitet, në punësim, mungesë të kushteve për punë, mos pagesë të pushimit vjetor apo mjekësor, pagë jo të rregullt apo orar të tej zgjatur pune pa pagesë. Sipas Humollit, ndryshimi i ligjit aktual ose iniciimi i një ligji të ri të punës është i nevojshëm marrë parasysh aspiratat e vendit për të ju bashkuar tregut evropian të punës, që nënkupton që ligji duhet të përafrohet me kërkesat që dalin nga 17 direktivat e Bashkimit Evropian që përcaktojnë standardet minimale në fushën e rregullimit të marrëdhënies së punës.

KDI kërkon nga qeveria që të reflektojë në këtë drejtim dhe të fillojë dialogun social më të gjitha palët, në mënyrë që ligji i punës të rikthehet në programin legjislativ për këtë vit.

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Petkoviq: Serbia mbështet përpjekjet e Lajçakut në procesin e formimit të Asociacionit

Publikuar

nga

Drejtori i zyrës serbe për Kosovën, Petar Petkoviq ka deklaruar se Beogradi vlerëson dhe mbështet shumë përpjekjet që emisari evropian për dialogun, Miroslav Lajçak, ka investuar në fillimin e procesit të formimit të Asociacionit të Komunave me shumicë serbe.

Këto komente ai i bëri pas një takimi që pati së bashku me ambasadorin e Serbisë në SHBA, Marko Gjuriq me ambasadorët e vendeve të Quintit si dhe përfaqësuesin e Delegacionit të Bashkimi Evropian në Beograd.

Siç bën të ditur zyra e Petkoviqit, ai dhe dhe Gjuriq në takim siç u tha, përsëritën qëndrimin e Beogradit se drafti i Statutit të Asociacionit i hartuar nga BE-ja, mund të jetë një bazë e mirë për vazhdimin e diskutimeve dhe marrëveshjeve për përfundimin e këtij statute.

Lidhur me çështjen e dinarit, Petkoviq theksoi se bisedimet në Bruksel kanë qenë të vështira dhe se sipas tij delegacioni i Beogradit ka paraqitur propozimet dhe komentet e tij për këtë çështje.

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara