

Published
3 years agoon
By
UBT newsPër shkak të një viti të mbushur me lajme nga lufta në Ukrainë, kriza e kostos së jetesës dhe fatkeqësi të lidhura me klimën, shumëkush do të mendonte se nuk do të mbahet mend pothuajse asgjë e mirë nga ky vit. Megjithatë, ka pasur disa zhvillime pozitive, në disa pika.
Pas dy vitesh nën hijen e pandemisë Covid-19, shumë kishin shpresuar se viti 2022 do të paralajmëronte një të ardhme më të ndritshme. Këto shpresa u shuan qysh në shkurt, me pushtimin rus të Ukrainës.
12 muajt e fundit janë shoqëruar gjithashtu nga katastrofat rekord të klimës, dhe më pas përmbysja e të drejtave federale të abortit në Shtetet e Bashkuara. Megjithatë, pati edhe disa lajme të mira, nga përparimet shkencore deri tek përparimi në të drejtat e njeriut, përcjell UBT News.
Këtu gjeni një përmbledhje të disa prej ngjarjeve pozitive të vitit 2022:
*Ka shpresë për trajtimin e Alzheimerit, sëmundjes së gjumit dhe HIV/AIDS
Rezultatet e një sprove klinike në shkallë të gjerë të botuar në “New England Journal of Medicine”në fund të nëntorit u vlerësuan si një përparim sa i përket sëmundjes së Alzheimerit. Një ilaç i quajtur lecanemab u zbulua se ngadalëson rënien njohëse të pacientëve me 27 përqind. Fatkeqësisht, lecanemab gjithashtu shkakton efekte anësore, disa prej tyre serioze, kështu që nevojiten prova më të gjata klinike për t’u siguruar që përfitimet e trajtimit tejkalojnë rreziqet. Më shumë se 55 milionë njerëz vuajnë nga demenca në mbarë botën, me sëmundjen e Alzheimerit si forma më e zakonshme.
Diku tjetër, një ilaç i njohur si acoziborole mund të ndihmojë në zhdukjen e sëmundjes së gjumit deri në vitin 2030, sipas të dhënave të publikuara në revistën mjekësore “The Lancet”. Kjo sëmundje kërcënon të paktën 60 milionë njerëz në 36 vende afrikane dhe është fatale nëse nuk trajtohet. Deri më tani, të gjitha trajtimet ekzistuese për sëmundjen e gjumit kërkonin shtrimin në spital. Por tani acoziborole mund të merret në formë tabletash.
Në një lajm tjetër të mirë nga bota mjekësore, shkencëtarët njoftuan në shkurt se një person i tretë – gruaja e parë – ishte shëruar nga HIV, falë një trajtimi inovativ.
E fundit, por jo më pak e rëndësishme, janë shpresat se vaksinat mRNA, të zhvilluara fillimisht kundër Covid-19, mund të ndihmojnë në luftën kundër kancerit.
*Nga tigrat deri te ujqërit gri: Speciet e rrezikuara kthehen nga pragu i zhdukjes!
Vitet e fundit vazhdimisht keni parë titujt për zhdukjen e kafshëve të egra, shenjë shqetësuese e krizës së biodiversitetit. Megjithatë, shkencëtarët ishin gjithashtu në gjendje të vëzhgonin fenomenin e kundërt në vitin 2022, me disa specie të rrezikuara që kanë filluar të riktheheshin.
Pothuajse 50 vjet pasi studiuesit humbën gjurmët e leopardit të Anadollit, një prej tyre u pa në Turqi në maj. Ndërkohë, numri i tigrave të egër ka rezultuar të jetë 40 për qind më i lartë në mbarë botën sesa ishte vlerësuar më parë dhe popullsia e tyre duket se po rritet, njoftoi në korrik Bashkimi Ndërkombëtar për Ruajtjen e Natyrës (IUCN). E njëjta gjë vlen edhe për ujqërit gri. Në Francë, ku janë të listuara si specie të mbrojtura, numri i tyre është rritur në 921 nga 783 në vitin 2021, sipas Agjencisë Franceze të Biodiversitetit.
Këto zhvillime janë një lajm i shkëlqyer pasi vlerësohet se popullsia e tyre ka rënë mesatarisht me 69 për qind në më pak se 50 vjet, me pasoja të gjera për planetin.
Fundi i vitit 2022 pa më shumë lajme të mira për natyrën, me një marrëveshje historike të arritur në samitin e OKB-së për biodiversitetin COP15 në Montreal, Kanada, më 19 dhjetor.
*Kombet rritin përpjekjet për të luftuar shpyllëzimin
Viti solli gjithashtu lajme të mira për mbrojtjen e pyjeve, të konsideruara thelbësore për të luftuar ndryshimet klimatike. Midis tyre ishte kthimi në pushtet i Luiz Inacio Lula da Silva në Brazil – i cili është zotuar të ndalojë shpyllëzimin në pyllin tropikal të Amazonës, që u rrit ndjeshëm nën paraardhësin e tij, Jair Bolsonaro. Gjatë fjalimit të tij më 16 nëntor në konferencën e klimës COP27, Lula deklaroi, “Nuk ka siguri klimatike për botën pa një Amazonë të mbrojtur. Ne do të bëjmë gjithçka që duhet për të pasur zero shpyllëzim dhe degradim të biomeve tona”.

Ndërkohë, ligjvënësit e BE-së dhe vendet anëtare arritën një marrëveshje historike më 6 dhjetor për të ndaluar importin në bllok të disa produkteve të konsideruara si “nxitësit kryesorë të shpyllëzimit”. Këto produkte përfshijnë vaj palme, mish viçi, soje, kafe dhe kakao të prodhuara në tokë që u shpyllëzua pas 31 dhjetorit 2020. Këshilli Evropian dhe Parlamenti Evropian ende nuk e kanë miratuar zyrtarisht legjislacionin, por pritet ta bëjnë këtë.
*Tre vende të tjera heqin dënimin me vdekje
Në vitin 2022, Papua Guinea e Re, Republika e Afrikës Qendrore dhe Guinea Ekuatoriale miratuan legjislacionin që heq dënimin me vdekje për të gjitha krimet. Sipas Koalicionit Botëror Kundër Dënimit me Vdekje, 111 vende nga 200 e kanë braktisur plotësisht këtë praktikë. Tre kombe – Irani, Egjipti dhe Arabia Saudite – përbënin 80 për qind të ekzekutimeve në vitin 2021.
*Fitore për të drejtat LGBT në mbarë botën
Kuba votoi në favor të legjislacionit që lejon çiftet e së njëjtës gjini të martohen dhe të adoptojnë fëmijë.
Kryeqyteti japonez, Tokio, filloi të hapë një skemë të certifikatës së partneritetit, e cila lejon që çiftet e së njëjtës gjini të trajtohen njësoj si çiftet e martuara kur bëhet fjalë për strehimin, mjekësinë dhe mirëqenien.
*Skocia ofron produkte menstruale pa pagesë
Për herë të parë në botë, produktet menstruale u bënë të disponueshme falas në Skoci falë një ligji të ri që synon të luftojë varfërinë e periudhës. Lëvizja vjen pas legjislacionit nga 2018 që i bëri të disponueshme produktet menstruale në shkollat, kolegjet dhe universitetet skoceze. Që nga 15 gushti, autoritetet lokale në Skoci tani janë të detyruara ligjërisht të ofrojnë produkte menstruale për “këdo që ka nevojë për to” – në praktikë, kjo nënkupton vënien e artikujve në dispozicion në biblioteka, pishina, palestra publike dhe qendra komunitare. Përveç kësaj, një aplikacion celular, PickupMyPeriod, i ndihmon gratë dhe vajzat të gjejnë pikën e tyre më të afërt të shpërndarjes.
*Pagë të barabartë për ekipet amerikane të futbollit për meshkuj dhe femra
Në maj, Federata e Futbollit të SHBA-së njoftoi se kishte arritur një marrëveshje që garantonte paga të barabarta për ekipet e saj kombëtare të meshkujve dhe femrave. Marrëveshja historike është e para në botën e futbollit profesionist dhe shënoi kulmin e një beteje të gjatë ligjore për femrat e SHBA-së, kryesuar nga yjet Megan Rapinoe dhe Alex Morgan.
Ekipet e meshkujve dhe femrave do të marrin tashmë të njëjtat tarifa dhe shpërblime, qofshin ato për ndeshjet “miqësore” ose konkurruese, raporton FRANCE24, përcjell UBT News.
*Teleskopi James Webb kap pjesë të panjohura të universit
Më 11 korrik, gjashtë muaj pas lëshimit të tij në orbitë, teleskopi hapësinor James Webb dha imazhin e tij të parë me ngjyra. Fotoja befasuese tregon galaktikat e formuara menjëherë pas Big Bengut më shumë se 13 miliardë vjet më parë – “imazhi më i thellë dhe më i mprehtë infra të kuqe i universit të largët deri më tani”, sipas NASA-s.
Që atëherë, “teleskopi i shekullit”, më i fuqishmi i dërguar ndonjëherë në hapësirë, ka ofruar imazhe mahnitëse të pjesëve pak të njohura apo edhe të panjohura të universit tonë, nga mjegullnajat tek ekzoplanetet dhe grupimet e galaktikave. Shpresohet se kjo do të çojë në përparim të rëndësishëm në astronomi në vitet në vijim.
*Fusioni bërthamor, një ‘përparim i madh shkencor’ që sjell shpresë për planetin
Një ekip shkencëtarësh amerikanë njoftuan në mes të dhjetorit se kishin arritur “ndezjen” – një fitim neto i energjisë – gjatë një eksperimenti të shkrirjes bërthamore. Studiuesit e përshëndetën momentin historik si një hap kyç në demonstrimin e qëndrueshmërisë së teknologjisë pa karbon, e cila sipas tyre mund të sigurojë një burim energjie të pastër, të pafund dhe të lirë në të ardhmen. Megjithatë, ka ende një rrugë të gjatë për të bërë në këtë fushë.
*Transformimi i transportit në Gjermani
Si pasojë e luftës në Ukrainë dhe krizës që rezultoi me koston e jetesës, viti 2022 pa një lëvizje drejt mënyrave më të qëndrueshme të transportit. Në një përpjekje për të ndihmuar në kompensimin e inflacionit, Gjermania lëshoi një leje 9 € për tre muaj gjatë verës, duke lejuar udhëtime të pakufizuara në trena, autobusë dhe tramvaje lokale dhe rajonale. Pavarësisht disa pengesave, të tilla si trenat e mbipopulluar, operacioni – i pari në botë për sa i përket përballueshmërisë – u konsiderua i suksesshëm.
Në total, u shitën më shumë se 52 milionë bileta individuale. Sipas Shoqatës së Kompanive Gjermane të Transportit, rreth 1.8 milion ton CO2 u kursyen si rezultat. Pas këtij eksperimenti, ministrat e transportit të 16 rajoneve gjermane njoftuan në mes të tetorit se një biletë transporti mbarëkombëtar do të prezantohej nga 1 janari 2023, me kosto 49 euro në muaj./UBTNews/
Kuriozitete
Barbie bën versionin e kukullës me diabet të tipit 1
Published
1 day agoon
July 9, 2025By
UBT News
Kukulla e re “Barbie” nga kompania e njohur e lodrave “Mattel” ka pompë insuline e monitor të glukozës, e cila është pjesë e serisë së re të kukullave të lansuara nga brendi, ka raportuar The Guardian.
Kjo kukull është projektuar në mënyrë që fëmijët me diabet ta ndiejnë veten të përfshirë në shoqëri..
Në filmin “Barbie”, të regjisores Greta Gerwig, Barbieland është vend i gjithëpërfshirjes e diversitetit. Që nga 2019 “Mattel” ka filluar të prodhojë kukulla me aftësi të kufizuara, ani pse kjo kukull e njohur ekziston që nga viti 1959.
Kompania ka lansuar “Barbien” e parë me sëmundjen e diabetit të tipit 1, edicioni i fundit i rangut, për të cilin ka deklaruar se është projektuar “të ua mundësojë fëmijëve ta gjejnë veten te kjo kukull e ta inkurajojnë sa më shume lojën me kukulla përtej eksperiencave jetësore”.
Diabeti i tipit 1 është sëmundje autoimune ku vet trupi i sulmon dhe i shkatërron qelizat e pankreasit që e krijojnë insulinën. Sëmundja diagnostikohet në fëmijëri dhe pacientët monitorojnë nivelin e sheqerit në gjak e të marrin insulinë.
“Barbie” e re është dizajnuar në bashkëpunim me organizatën jo-fitimprurëse Breakthrough T1D.
Kukulla ka një pajisje për monitorimin e glukozës, që e ka të vendosur në krah, një telefon mobil me aplikacionin CGM, i cili iu ndihmon që ta përcjellë nivelin e sheqerit në gjak. Ajo ka pompë insuline një çantë që ia zë të gjitha pajisjet mjekësore që i duhen si dhe ushqimet.
Krista Berger, zëvendës shefe e kukullave “Barbie” në “Mattel”, ndërkohë që po promovonte kukullën e re ka thënë se ky është një hap i rëndësishëm drejt përkushtimit që ka kompania për gjithëpërfshirje dhe përfaqësim.
“‘Barbie’ ndihmon fëmijët të fitojnë përceptimet e para për botën, duke reflektuar edhe sëmundjen e diabetit tipi 1, sigurohemi që më shumë fëmijë të mund ta shohin veten në historitë që i imagjinojnë përmes lojës me kukullat që i duan”, ka thënë Berger.
“Barbie” e parë afroamerikane u lansua gjatë viteve ’60, kurse ato hispanike u lansuan gjatë viteve ’80, ndërkohë që shumë kukulla në profesione të ndryshme që ushtrojnë gratë u prezantuan në vitet ’90 e 2000.
Në ditët e sotme ka më shumë se 175 lloje të ndryshme të kukullave në fjalë, me shumë ngjyra lëkure, syve, flokëve, tipe të ndryshme trupash si dhe aftësive të kufizuara trupore. Kompania ka përshirë edhe “Barbien” e verbër, “Barbien” afromarikane më sindromë Down, kukulla me aparat dëgjimi, me proteza të ndryshme për gjymtyrë, kukulla me karrocë si dhe “Barbien” më sëmundjen e lëkurës, që quhet vitiligo.
“Barbie” nuk është e vetmja kukull që fokusohet te diversiteti. Kompanie e lodrave “Lottie” ka kukulla me sindromën Down si dhe me autizëm, ndërkohë që kompania “Lego” shet shumë lloje të figurave që kanë aftësi të kufizuara fizike.
“Përfaqësimi ka rëndësi, sidomos në fëmijëri. Të shohësh ‘Barbie’ me diabet të tipit 1 ndihmon në normalizimin e kësaj sëmundje e në uljen e stigmatizimit dhe u tregon fëmijëve që nuk qëndrojnë vetëm në këtë botë. Ky është hap pozitiv drejt ndërtimit të vetëbesimit, përfshirjes dhe kuptimit se si është të jetosh me diabet”, ka thënë Arjun Penasar, shef ekzekutiv i “diabetes.co.uk”.
Kuriozitete
Çfarë janë kukullat Labubu dhe pse njerëzit po lënë kokat pas tyre?
Published
3 days agoon
July 7, 2025By
UBT News
Labubu, një krijesë e vogël me veshë lepurushi, dhëmbë të theksuar dhe veshje të çuditshme, është kthyer në aksesorin më të paparashikuar të verës 2025.
I varur në çanta Hermès, Louis Vuitton apo Bottega, kjo lodër e çuditshme ka rrëmbyer jo vetëm influencueset dhe VIP-at si Rihanna, Dua Lipa dhe Lisa nga Blackpink, por edhe gjithë gjeneratën Z.
Si u krijua Labubu?
Kukulla Labubu u krijua më 2015 nga Kasing Lung. E frymëzuar nga mitologjia nordike, Labubu është pjesë e universit “The Monsters” dhe përfaqëson një personazh të mirë që shpesh gabon pa dashje. Kukullat vijnë në forma të ndryshme dhe të mbështjella me kostume në varësi të një tematike dhe shiten si “blind boxes”, pra ti nuk e di kurrë cilën do të marrësh derisa ta hapësh.
Pse janë bërë kaq të famshme?
Nostalgjia – Shumë nga blerësit e sotëm janë rritur me anime, lodra dhe personazhe të viteve ’90 dhe 2000. Tani, me më shumë të ardhura, ata rikthehen tek ato ndjesi të thjeshta dhe të lumtura përmes kukullave si Labubu.
Kultura e “kidult” – Brezat e rinj nuk kanë më frikë të përqafojnë fëmijërinë edhe si të rritur. Tregu i lodrave për të rritur është në bum.
Elementi i misterit – Kukullat vijnë të fshehura në kuti “surprizë”, duke krijuar ndjesinë e lojës me fat. Ndjenja e emocionit nga unboxing-u është si një dozë dopaminë.
A do të rritet vlera e tyre?
Shumë mund të shihen si investim, njësoj si kartat Pokémon apo Beanie Babies dikur. Një Labubu i rrallë është shitur për 1,000 paund. Marka po zgjeron “universin” me produkte të reja si kapëse flokësh, mbështjellës për AirPods apo aksesorë telefoni. Herën tjetër kur të shohësh një kukull të vogël me dhëmbë të çuditshëm që rri varur në një çantë luksoze, ndoshta duhet të pyesësh veten “çfarë është më me vlerë – çanta, apo Labubu?”.
Kuriozitete
Autizmi tashmë mund të zbulohet nga testi në një fije floku
Published
6 days agoon
July 5, 2025By
UBT News
Shkencëtarët kanë shpikur një test universal për autizmin tek foshnjat që përdor një fije floku.
Ai analizon mostrën për nivelet e metaleve si plumbi dhe alumini, të cilat janë më të larta te fëmijët autikë. Testi përfshin dërgimin e një mostre flokësh në laborator për analizë dhe u tregua se parashikonte autizmin me saktësi 81 për qind të kohës në një studim të rishikuar nga kolegët.
Shkencëtarët tjerë e shpallën testin si zhvillim ‘novator’ për gjendjen famëkeqe të vështirë për t’u diagnostikuar që prek 5.4 milionë amerikanë dhe 700,000 britanikë. Për shkak se nuk ka asnjë test standard për gjendjen, mjekët duhet të mbështeten në historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës.
Për testin, shkencëtarët përdorin një lazer për të hequr shtresën sipërfaqësore të flokëve. Një lazer i dytë, më i fuqishëm, lëshohet më pas përgjatë flokëve, i cili merr matje në 650 pikë për çdo centimetër. Kjo gjithashtu e kthen fillesën në plazmë.
Kontrollon për substanca të lidhura me autizmin duke përfshirë metale; plumbi, kadmiumi, arseniku, zinku e bakri ndër të tjera. Hulumtimet e mëparshme kanë gjetur nivele të larta të të tre metaleve elementare në flokët e fëmijëve autikë. Rezultatet futen në program i cili kërkon modele që tregojnë autizëm.
Ata testuan metodën në fijet e flokëve të mbledhura nga 220 fëmijë japonezë kur ata ishin rreth një muajsh. Rezultatet u krahasuan me diagnozën klinike të autizmit, e përfunduar kur të rinjtë ishin rreth katër vjeç. Shkencëtarët zbuluan se testi i tyre identifikoi saktë autizmin në 394 raste (81 për qind e totalit).
Ai identifikoi autizmin në 96.4 për qind të fëmijëve dhe ia dha plotësisht të qartë 75.4 për qind që nuk kishin autizëm. Autizmi është diçka me të cilën njerëzit lindin, gjë që çon në funksionimin e trurit të tyre ndryshe nga ai i njerëzve të tjerë. Ata me këtë gjendje mund të luftojnë për të komunikuar, e kanë të vështirë të kuptojnë se si mendojnë ose ndihen të tjerët, ose shqetësohen dhe mërziten në situata të panjohura dhe ngjarje shoqërore.
Shkencëtarët nuk janë të qartë se çfarë e shkakton këtë gjendje, megjithëse mendohet se janë të përfshirë faktorë mjedisorë dhe gjenetikë.
Kuriozitete
6+ orë në telefon? Ekspertët thonë: përballesh me më shumë probleme financiare
Published
6 days agoon
July 5, 2025By
UBT News
Një studim i fundit sugjeron se personat që kalojnë më shumë se 6 orë në ditë në telefon janë më të prirur të përballen me vështirësi financiare, si të jetuarit nga një rrogë në tjetrën ose mungesa e kursimeve.
Ekspertët besojnë se kjo lidhet me të ashtuquajturën “zhvendosje kohe”, pra, orët e kaluara duke lëvizur nëpër rrjete sociale apo aplikacione zëvendësojnë kohën që mund të investohej në zhvillim profesional, edukim financiar apo ndërtimin e zakoneve të shëndetshme.
Në disa raste, përdorimi i tepërt i telefonit lidhet edhe me shpenzime impulsive apo ikje nga realiteti, çka e përkeqëson situatën financiare.
Megjithëse studimi nuk është ende i rishikuar shkencërisht, gjetjet mbështeten nga hulumtime të tjera që theksojnë se koha e pakontrolluar para ekranit mund të ndikojë negativisht në mirëqenien financiare dhe emocionale.

Enesa Hamiti, Menaxhere e Platformave Digjitale në Onima Co., ligjëron për strategjitë e monetizimit në përmbajtjen online

Hendersoni largohet nga Ajaxi

Rubio: SHBA-ja dhe Rusia kanë shkëmbyer ide të reja për bisedimet për paqe në Ukrainë

Studimi: Dieta vegane më efikase se ajo mesdhetare

SHBA vendos sanksione kundër hetueses së OKB-së që po heton abuzimet në Gaza

Vdes një person nga aksidenti në rrugën Prishtinë-Podujevë

Range Rover tashmë ka një logo të re

Orlando Bloom postoi foto me Katy Perry-n sikur të mos ishin ndarë

Prof. Sokol Loci përfaqëson UBT-në në “International Staff Week” në Bukuresht
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore