Më 20 nëntor të vitit 1972, u mbajt Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe, një ngjarje me rëndësi të jashtëzakonshme për zhvillimin dhe unifikimin e gjuhës shqipe në të gjitha trevat ku ajo flitet. Ky kongres, i cili u zhvillua deri më 25 nëntor të atij viti, shënoi një hap të madh drejt kristalizimit të një norme të përbashkët gjuhësore, një nevojë e ndjeshme e kohës, që do të kishte një ndikim të thellë në jetën kulturore dhe edukative të shqiptarëve.

Në punimet e Kongresit morën pjesë 87 delegatë nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia dhe Mali i Zi, përfshirë edhe përfaqësues të diasporës shqiptare, si arbëreshët nga Italia. Ata përfaqësonin shkencën, arsimin dhe kulturën shqiptare, dhe në mes të tyre spikatën emra të njohur të fushave të linguistikës, letërsisë dhe kulturës shqiptare. Disa nga delegatët më të shquar që kontribuan me intelektin e tyre dhe autoritetin shkencor ishin: Aleks Buda, Androkli Kostallari, Bedri Dedja, Dhimitër Shuteriqi, Eqrem Çabej, Idriz Ajeti dhe Josif Ferrari.

Kongresi kishte si synim kryesor përcaktimin e parimeve dhe drejtimeve kryesore për hartimin e rregullave të drejtshkrimit dhe për arritjen e një gjuhe letrare të njësuar, e cila do të mundësonte që shqiptarët, kudo që jetojnë, të flasin dhe shkruajnë njëlloj. Ky ishte një projekt i guximshëm dhe thelbësor për ruajtjen e identitetit kombëtar dhe zhvillimin e mëtejshëm të gjuhës shqipe si mjet komunikimi dhe shprehje të kulturës.

Në këtë kontekst, Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe u paraqit si një kurorëzim i përpjekjeve të rilindësve dhe i Komisionit Letar të Shqipërisë, i cili kishte filluar punën për unifikimin e gjuhës së shkruar që nga periudha e Rilindjes. Drejtshkrimi i njësuar i gjuhës shqipe nuk ishte thjesht një përpjekje teknike për standardizimin e gramatikës dhe ortografisë, por një hap thelbësor për kristalizimin e normës letrare kombëtare. Kjo normë përfshinte të gjitha hallkat kryesore të gjuhës, duke u përfshirë në strukturën fonetike, gramatikore, fjalëformuese dhe leksikore.

Në këtë proces të rëndësishëm, një rol të veçantë ka luajtur delegacioni nga Prishtina, i cili kontribuoi me ide dhe standarde të rëndësishme për unifikimin e gjuhës. Kongresi i Drejtshkrimit erdhi pas një takimi të rëndësishëm që u mbajt në Prishtinë, ku u morën disa vendime dhe u përcaktuan standarde gjuhësore të cilat do të ndikonin drejtpërdrejt në formimin e një norme të përbashkët, e cila do të shërbente si udhërrëfyes për brezat që do të vinin.

Ky Kongres ishte një ngjarje që ndikoi në pasurimin dhe zhvillimin e mëtejshëm të gjuhës shqipe, duke e bërë atë më të fuqishme, më të njohur dhe më të unifikuar në të gjitha trevat shqiptare. Dhe, 52 vjet pas këtij kongresi, gjuha shqipe vazhdon të mbetet një nga elementët më të rëndësishëm të identitetit tonë kombëtar, duke ruajtur pastërtinë dhe pasurinë e saj, si pasuri e çdo shqiptari, kudo që ai ndodhet./UBTNews/

Një ekspozitë e re dhe e guximshme ka marrë një kthesë radikale në mënyrën se si i shikojmë portretet e aktorëve të mëdhenj, duke i kombinuar ato me tingujt e zërave të tyre.

Ekspozita, e quajtur The Shakespeare Portraits, ka hapur dyert në Galerinë Red Eight në Londër dhe ka një qëllim të veçantë: të sjellë në jetën moderne të shikuesit portrete digjitale të aktorëve të njohur të Shakespearit, që përfshijnë ikona si Ian McKellen, Patrick Stewart, Derek Jacobi, dhe Juliet Stevenson. Kjo ekspozitë është një përpjekje e jashtëzakonshme për të integruar veprat e artit digjital me thellësinë e performancave teatrale, duke krijuar një përvojë unikale për vizitorët.

Në këtë ekspozitë, 10 portrete digjitale të aktorëve janë shoqëruar me monologe të famshme nga dramat e Shakespearit. Secili aktor është i portretizuar në një formë që e bën atë të duket si një “portret i gjallë”, me imazhe që lëvizin në mënyrë të lehtë dhe subtile, duke shprehur emocione dhe duke kaluar mes interpretimeve të ndryshme. Për shembull, duke qëndruar para një portreti të Ian McKellen, unë e vërejta se koka e tij lëvizte ngadalë, sytë lëviznin dhe shprehjet e tij fytyrore shpreheshin në mënyra që ndihmonin të krijohej një lidhje më e thellë me atë që po thoshte. Ai, duke recituar “All the world’s a stage” nga As You Like It, ofronte një interpretim të veçantë të këtij monologu të njohur, që shprehte një virtuzitet të pashembullt, për të cilin ai është i famshëm.

Për të arritur këtë efekt, Arsalan Sattari-Hicks, drejtori krijativ i ekspozitës, dhe ekipi i tij përdorën kamera të avancuara dhe teknologji të post-produksionit për të kapur portretet dhe të regjistruar tekstet e Shakespeare-it. Secili aktor ka përzgjedhur monologët e tij në bashkëpunim me drejtorin e Shakespearit, Ron Daniels, duke kaluar një orë dhe 20 minuta për të regjistruar çdo interpretim, me shumë nga këto veprime të realizuara në një studio të përshtatshme.

Çfarë është kaq mbresëlënëse në këtë përvojë është intimiteti që krijohet përmes afërsisë së portreteve. Kjo nuk është thjesht një përvojë vizuale, por edhe një eksperiencë akustike që përcjell thellësinë e performancave të aktorëve. Për shembull, portreti i Patrick Stewart, i cili flet për fjalimin e Dajës së Shën Kripinit nga Henry V, është realizuar në një mënyrë të tillë që ai fjalim, i cili zakonisht është i mbushur me retorikë, ndërlikohet dhe humb shumë nga shkëlqimi i zakonshëm, duke bërë që të ndjehet si një njeri që flet për bashkëluftëtarët e tij, në prag të betejës. Kjo ndihmon në krijimin e një lidhjeje më të drejtpërdrejtë mes aktorit dhe audiencës.

Një tjetër portret që mahnit është ai i Derek Jacobi në monologun e njohur “To be or not to be”, ku ai shton një pauzë të gjatë pas fjalëve “To die, to sleep”, duke u përpjekur të shqyrtojë thelbin e fjalëve që thotë, duke u zhytur në mendimet që ato ngjallin. Të gjitha këto lëvizje të vogla të portreteve janë të ngadalta dhe të dukshme vetëm për ata që i vërejnë me kujdes, duke i bërë ato edhe më të fuqishme.

Ky projekt është realizuar nga StageBlock, një kompani e themeluar nga Sattari-Hicks dhe Francesco Pierangeli, e cila ka ambicie të mëdha për të vazhduar këtë seri portretesh digjitale. Ata synojnë të krijojnë një “volum të dytë” të The Shakespeare Portraits dhe gjithashtu planifikojnë të zgjerohen në fusha të tjera, duke përfshirë shkrimtarë dhe kultura të tjera, duke sjellë kështu një formë të re të artit që bashkon traditën e teatrit me teknologjinë e sotme digjitale.

Në këtë ekspozitë marrin pjesë disa nga emrat më të mëdhenj të teatrit, duke përfshirë David Suchet, Juliet Stevenson, Adrian Lester, Simon Callow, Charles Dance dhe Frances Barber, dhe është një mundësi unike për të përjetuar artin e aktorëve të njohur në një format të ri. Ajo është një përpjekje guximtare dhe vizionare që merr përmasa të reja në epokën digjitale, por mbetet një nderim i pandryshueshëm për mjeshtërinë e individëve të portretizuar.

Ekspozita The Shakespeare Portraits është e hapur deri më 6 dhjetor 2024 në Galerinë Red Eight të Londrës dhe ofron një mundësi për t’i parë këto portrete të gjalla që rrisin intensitetin e veprave të Shakespearit në një nivel të paparë më parë./Guardian/