Kuriozitete

​Zbulohen avuj uji në atmosferën e hënës së Jupiterit

Evropa, një nga 79 hënat e Jupiterit, është sateliti i gjashtë më i afërt me Jupiterin.

Published

on

Shkencëtarët kohët e fundit zbuluan avujt e ujit duke vëzhguar me teleskopin hapësinor Hubble në atmosferën e Ganymede, një nga hënat e Jupiterit.

Duke përdorur të njëjtën teknikë, gjatë analizës së imazheve dhe të dhënave arkivore, ata zbuluan se avujt e ujit janë gjithashtu të pranishëm në atmosferën e hënës së akullit të Jupiterit, Evropa, por vetëm në njërën anë të saj.

Evropa, një nga 79 hënat e Jupiterit, është sateliti i gjashtë më i afërt me Jupiterin dhe i gjashti më i madh në sistemin diellor. Është një trup i akullt hapësinor më i madh se Plutoni.

Temperatura mesatare në sipërfaqen e saj është minus 170 gradë Celsius. Por shkencëtarët besojnë se Evropa po fsheh një oqean të madh nën sipërfaqen e saj, në të cilën mund të ketë jetë jashtëtokësore. Tani, astronomët kanë zbuluar për herë të parë dëshmi të ekzistencës së avullit të qëndrueshëm të ujit në atmosferën e Evropës, shkruan ESA.

Astronomët kanë gjetur avuj uji në atmosferën e rrallë të Evropës në anën tjetër të hemisferës që është e kundërt me drejtimin e saj të lëvizjes. Përkatësisht, sateliti Evropa është e mbyllur në baticë, që do të thotë se, ashtu si Hëna jonë, njëra anë e saj është gjithmonë përballë planetit të saj.

“Zbulimi i avujve të ujit në Ganymede dhe në njërën anë të Evropës do të përmirësojë kuptimin tonë për atmosferën e hënës së akullit. Çuditërisht, ekziston një sasi e qëndrueshme e H2O në atmosferën e Evropës duke pasur parasysh temperatura të tilla të ulëta të sipërfaqes”, tha astronomi Lorenz Roth nga Instituti i Teknologjisë në Stokholm Royal KTH.

Roth analizoi të dhënat arkivore nga vëzhgimet e Evropës nga 1999, 2012, 2014 dhe 2015 ndërsa ajo ishte në pozicione të ndryshme në orbitë. Në këtë mënyrë, ai mund të përcaktojë sasinë e oksigjenit (një molekulë uji përbëhet nga atome, hidrogjen dhe oksigjen) në atmosferën e Evropës dhe më pas, bazuar në intensitetin e emetimeve në gjatësi vale të ndryshme, të përcaktojë praninë e avullit të ujit.

Shkencëtarët kanë regjistruar më parë avujt e ujit në këtë hënë, por ajo është lidhur me avujt e ujit që shpërthejnë nëpër akull, të ngjashme me gejzerët në Tokë, përveç se në këtë hënë të largët ato janë më shumë se 100 kilometra të larta.

Rezultatet e reja, megjithatë, tregojnë se vëzhgimet nga viti 1999 deri në 2015 tregojnë sasi të ngjashme të avullit të ujit të shpërndarë në një zonë më të madhe. Kjo tregon praninë afatgjatë të një atmosfere të avullit të ujit në njërën anë të hemisferës. Në anën e Evropës që është gjithmonë përballë Jupiterit, asnjë provë e pranisë së avullit të ujit nuk është gjetur.

Kuriozitete

Studimi: Evropianët po blejnë ushqime të ngrira për të reduktuar mbeturinat

Published

on

Përveç kursimit të kohës dhe parave, ushqimi i ngrirë mund të kontribuojë në një sistem ushqimor më të qëndrueshëm.

Qëndrueshmëria luan rol më të madh në mënyrën si njerëzit blejnë, por a ndikon kjo në atë që blejnë në repartin e ushqimeve të ngrira?

Një anketë e re nga kompania më e madhe e ushqimeve të ngrira në Evropë sugjeron po. Gjysma e konsumatorëve evropianë po zgjedhin produkte ushqimore të ngrira për të zvogëluar shpërdorimin e ushqimit, sipas Nomad Foods, pronar i Birds Eye, Findus dhe markave të tjera shtëpiake, shkruan Euronews.

Sipas Organizatës Evropiane të Konsumatorëve, çdo vit në BE gjenerohen 59 milionë ton mbeturina ushqimore. Pra, sipas fjalëve të një gjigandi të supermarketeve në Mbretërinë e Bashkuar, çdo gjë e vogël ndihmon.

Si ndihmon ushqimi i ngrirë në uljen e mbeturinave?

Është e qartë se ngrirja e ushqimit e ruan atë për më gjatë, që do të thotë se duhet të hidhet dhe të blihet më pak. Kur ushqimi shkon dëm, nuk humbet ushqimi vetë, edhe burimet e përdorura në prodhim dhe transport, duke përfshirë karburantin, ujin, tokën, punën, plehrat dhe paketimin.

“Në vitet 2021-2022, mbeturinat ushqimore përbënin 18 milionë ton emetime të gazrave serrë në Mbretërinë e Bashkuar”, thotë Ben Ashmore, kreu i çështjeve të jashtme në FareShare, organizatë bamirëse që punon në gjithë industrinë për të ndihmuar në rishpërndarjen e ushqimit të tepërt.

“Duke rishpërndarë ushqimin e tepërt tek njerëzit dhe duke e bërë atë më të qëndrueshëm përmes ngrirjes, ne mund të ndihmojmë në uljen e mbeturinave ushqimore dhe emetimeve të lidhura me të, ndërkohë që ndihmojmë njerëzit në nevojë.”

Ka arsye pse njerëzit po mbështeten te frigoriferët, raporti i parë i Nomad Foods ‘Frozen in Focus’ tregon se qëndrueshmëria është faktor i spikatur.

Continue Reading

Kuriozitete

Kina po kontrollon shiun me dronë: Teknologjia që “komandon” motin

Published

on

Kina ka filluar zyrtarisht testimet për të kontrolluar motin dhe këtë po e bën përmes dronëve të teknologjisë së lartë që krijojnë reshje artificiale.

Në rajonin e thatë të Xinjiang, dronët lëshuan në atmosferë kimikate si jodidi i argjendit, duke stimuluar formimin e reve e rritjen e sasisë së shiut me 4%.

Sasia ishte e mjaftueshme për të krijuar stuhi të dendura, të afta të mbushnin dhjetëra pishina olimpike.

Kjo teknologji e re është pjesë e një plani të madh kombëtar, që synon të shtrihet në të gjithë vendin deri në fund të vitit 2025, me synimin kryesor të mbështesë bujqësinë dhe zonat që vuajnë nga thatësirat ekstreme.

Ndërsa Kina shkon drejt një epoke ku shiut mund t’i “komandohet”, ekspertët ngrejnë pyetje serioze mbi ndikimin afatgjatë të manipulimit të motit: Çfarë ndodh kur natyra i bindet teknologjisë?

Continue Reading

Kuriozitete

Koleksionistja qan nga emocionet kur blen në ankand fustanin e Princeshës Diana

Published

on

Shtëpia e ankandeve Julien’s Auctions përjetoi një moment të pazakontë emocional disa ditë më parë, kur Renae Plant, koleksioniste dhe themeluese e Muzeut të Princeshës Diana, shpërtheu në lot dhe ra në dysheme nga emocionet, pasi arriti të bëjë të sajin fustanin blu me lule të markës Bellville Sassoon, të njohur si “Fustani i Kujdesit” (Caring Dress).

Kjo është një nga veshjet më të dashura të Princeshës Diana, të cilin e kishte veshur të paktën nëntë herë gjatë fundit të viteve ’80 e fillimit të viteve ’90.

Për këtë veshje, Plant pagoi 400,000 dollarë nga gjithsej 1.9 milionë dollarë që shpenzoi për të blerë 35 objekte personale të princeshës në një ankand të vetëm, të mbajtur më 26 qershor në Los Angeles. Koleksionistja rrëfeu se për të realizuar këto blerje, ajo dhe bashkëshorti i saj hipotekuan sërish shtëpinë.

“Kur i shoh të ofrojnë kaq pak, e di që nuk do të jenë në gjendje ta mirëmbajnë këtë trashëgimi. Ne nuk jemi të pasur — të gjitha fondet vijnë nga donacione. Ne gjithmonë e hipotekojmë shtëpinë tonë kur e bëjmë këtë,” tha ajo për People, duke shtuar se kjo është hera e tretë që marrin një vendim të tillë.

“Fustani i Kujdesit”, i quajtur kështu sepse Diana e vishte shpesh gjatë vizitave në spitale, ka një domethënie të veçantë për Plant. Ai përfaqëson lidhje personale me princeshën, që daton nga një moment i shkurtër, por i paharrueshëm gjatë një turneu në Australi, ku Plant, atëherë 18 vjeç, pati rastin ta takonte Dianën. Ky takim i ndryshoi jetën dhe e frymëzoi ta përkushtojë jetën e saj ne ruajtjen e trashëgimisë së princeshës.

“Ndjej se ky fustan – Fustani i Kujdesit – pasqyron në mënyrë të përsosur mirësinë e saj, empatinë, humanizmin, gjithçka që përfaqëson muzeu ynë dhe gjithçka që bëjmë,” shpjegoi ajo.

Plant e lançoi muzeun online më 2019. Sot, koleksioni përfshin mbi 2,700 objekte personale dhe historike të Princeshës Diana e konsiderohet një nga më të mëdhenjtë në botë i këtij lloji. Në muajt në vijim, ajo planifikon ta ekspozojë koleksionin në vende të ndryshme të botës përmes ekspozitave të përkohshme.

Megjithatë, ëndrra më e madhe mbetet: “Ta kthejmë koleksionin në Britani, aty ku i përket, në një vend të përhershëm ku do të gëzojë respekt dhe nder, pasi ne të mos jemi më.” Ajo e përshkruan veten si një lloj tjetër koleksionisteje: “Disa njerëz blejnë objekte për t’i veshur. Ky nuk është rasti për ne. Ne jemi të përkushtuar për të ruajtur objekte historike dhe për të treguar historinë e Dianës dhe trashëgiminë e saj për brezat që do të vijnë.

Continue Reading

Kuriozitete

Ç’bëjnë prindërit holandezë që fëmijët e tyre janë më të lumturit në botë?

Published

on

Fëmijët holandezë janë vazhdimisht në krye të listave për mirëqenie dhe lumturi dhe raporti i fundit i UNICEF-it për vitin 2025 nuk përbën përjashtim.

Në këtë raport, që analizon mirëqenien e fëmijëve në shtete të ndryshme, Holanda shquhet për standardet e larta të zhvillimit fizik, mendor dhe emocional të fëmijëve. Por pse pikërisht Holanda? Çfarë e bën kaq ndryshe përvojën e fëmijërisë në këtë vend?

Më shumë liri, më shumë lumturi

Sipas prindërve holandezë, çelësi është i thjeshtë: fëmijëve u jepet liri që në moshë të vogël. Qoftë përmes biçikletës, mjeti ikonik për njerëzit në këtë vend, apo thjesht duke i lejuar të shkojnë në shkollë apo te një mik, fëmijët holandezë mësojnë që herët të orientohen dhe të kujdesen për veten.

Në qytete si Haarlem dhe Amsterdam, është e zakonshme të shohësh fëmijë të vegjël që shëtisin vetëm, hyjnë në dyqane a ndalojnë për akullore, pa praninë e prindërve. Kjo liri nuk është rastësi, por pjesë e filozofisë së prindërimit në Holandë, e cila synon të rrisë fëmijë të pavarur e të aftë për të marrë vendime vetë.

Pavarësia që ndikon te shëndeti mendor

Mungesa e lirisë fizike në fëmijëri ndikon negativisht te mendja. Sipas një studimi të vitit 2023, rënia e mundësive për të luajtur e lëvizur në mënyrë të pavarur është një ndër faktorët që shpjegojnë rritjen e çrregullimeve mendore te adoleshentët. Lëvizja e lirë, loja jashtë dhe ndërveprimet spontane pa ndërhyrjen e të rriturve ndërtojnë vetëbesimin, kreativitetin dhe një ndjesi të fortë kontrolli të brendshëm, të gjitha lidhen me mirëqenien psikologjike.

Kultura e besimit dhe normalizimi i pavarësisë

Holandezët i besojnë fëmijëve të tyre dhe kjo është një nga arsyet kryesore pse ata janë të lumtur. Në vend që të ndërtojnë fëmijëri të mbështetur tek frika dhe mbikëqyrja konstante, prindërit normalizojnë idenë që fëmijët janë të sigurt edhe pa prindërit pranë. Kjo nuk është mungesë përkujdesjeje, përkundrazi, është një formë besimi që u mëson fëmijëve se janë të aftë të përballen me botën. Pikërisht ky besim i bën fëmijët holandezë më të lumturit në botë.

A mund të mësojmë diçka nga kjo përvojë?

Ky model nuk është i lehtë për t’u aplikuar në çdo kontekst, faktorë si siguria publike, infrastruktura dhe kultura luajnë rol të rëndësishëm. Ndoshta është koha të rishohim mënyrën si e kuptojmë “kujdesin prindëror”. Në vend që t’i mbrojmë fëmijët nga çdo gjë, ndoshta mund t’i ndihmojmë të mësojnë si të përballen me botën – hap pas hapi, rrugë pas rruge, eksperiencë pas eksperience.

Continue Reading

Të kërkuara