Shëndet
Zakonet që duhet t’u përmbaheni pas moshës pesëdhjetëvjeçare
Ndaloni së vepruari sikur jeni në të njëzetat.
Published
4 years agoon
By
Betim GashiPlakja është një proces i pashmangshëm, por i natyrshëm që kalon të gjithë. Për t’u plakur sa më shëndetshëm dhe me hijeshi, ju sjellim këshillat e mjekëve, se cilat zakone duhet t’iu përmbaheni dhe nga cilat duhet të hiqni dorë.
James Dan, një mjek geriatri, ka trajtuar shumë pacientë të cilët i kanë dhënë mësimet që ai zbaton sot në moshën e tij të mëvonshme. Ai aktualisht punon në një shtëpi për të moshuar dhe të sëmurë rëndë dhe kryesisht kujdeset për njerëzit me demencë, Alzheimer dhe sëmundjen e Parkinsonit, por gjithashtu ndihmon individët në aktivitetet e tyre të përditshme dhe dëshiron t’u mësojë atyre se si të plaken me hijeshi, ndaj vendosi të ndajë disa këshilla.
Ndaloni së vepruari sikur jeni në të njëzetat
Sistemi juaj muskulor nuk e ka fleksibilitetin dhe forcën që kishte në rininë tuaj, që nga ana tjetër do të thotë se jeni më të prirë ndaj rrëzimeve dhe lëndimeve. Përveç kësaj, shqisat tuaja të shikimit, dëgjimit dhe ekuilibrit fillojnë të dobësohen me kalimin e kohës.
Dan rekomandon ushtrime që forcojnë aftësitë aerobike dhe muskulore. Aktivitetet e thjeshta si ecja, çiklizmi dhe noti janë shembuj të mirë të ushtrimeve aerobike. Kopshtaria, ushtrimet shtrënguese dhe aktivitete të tjera rekreative mund të jenë gjithashtu aerobike. Të gjitha këto aktivitete ndihmojnë në përmirësimin e aftësisë, forcës, lëvizshmërisë dhe qëndrueshmërisë.
Mos e injoroni trupin tuaj
Trupi juaj e di kur diçka nuk është në rregull dhe ju duhet ta dëgjoni atë sepse në këtë mënyrë ju mund të zbusni efektet e plakjes. Dëgjoni mesazhet që ju dërgon trupi juaj dhe kërkoni rregullisht kujdes mjekësor nga një mjek i kualifikuar nëse shfaqen probleme.
Nëse filloni trajtimin kur trupi juaj shfaq shenja paralajmëruese, mund të zvogëloni shpeshtësinë dhe ashpërsinë e sëmundjes dhe të shmangni probleme serioze shëndetësore, si lëndime të rënda ortopedike ose sulme në zemër.
Dan rekomandon t’ua lini diagnozat mjekëve të kualifikuar dhe të mos neglizhoni këshillat dhe trajtimin e tyre.
Ndaloni shmangien e shkuarjes te mjeku
Shkuarja për kontrolle rutinë mund të ndihmojë në zbulimin e sëmundjeve për të cilat përndryshe nuk do të kishit ditur kurrë. Në përgjithësi, sa më i vjetër të jeni, aq më shumë ka gjasa që të keni probleme të fshehura. Një shembull i mirë i një ekzaminimi rutinë është një kolonoskopi.
Kolonoskopitë janë të nevojshme kur hyni në pleqëri dhe janë çelësi për parandalimin e kancerit të zorrës së trashë.
Në fakt, për shkak të kolonoskopisë, shumica e kancerit të zorrës së trashë zbulohen në një fazë të hershme dhe të shërueshme.
Përpara se ekzaminimi të bëhej gjerësisht i disponueshëm, pacientët zakonisht kishin kancer të zorrës së trashë që tashmë ishte përhapur, duke i lënë ata me simptoma të pafavorshme si gjakderdhje rektale, humbje peshe dhe dhimbje barku. Testimi dhe rreziku i ulët i heqjes së polipeve prekanceroze ia vlen.
Ndaloni zakonet e pashëndetshme
Një dietë e ekuilibruar, kontrolli i konsumit të alkoolit dhe shumë pushim janë formula të mira për të përmirësuar mirëqenien dhe shëndetin e trurit. Në mënyrë të veçantë, një dietë e pasur me fruta, perime, proteina me pak yndyrë dhe drithëra është thelbësore për një tru të shëndetshëm dhe të lumtur.
Kujdesuni për shëndetin tuaj mendor
Një person mund të bëjë jetë të lumtur me shumë aktivitet fizik, por nëse depresioni dhe ankthi janë të theksuara, plakja e lumtur është pothuajse e pamundur. Rreziku i përkeqësimit të shëndetit mendor mund të zbutet nga shoqërimi, lidhjet e forta familjare dhe spiritualiteti. Shkoni në darka me miqtë, bashkohuni në një klub, merrni pjesë në festa ditëlindjesh dhe të ngjashme për të funksionuar më mirë individualisht.
Aktivizo trurin
Aktivitete të tilla si lojërat me fjalë, enigmat, vallëzimi dhe meditimi i përditshëm stimulojnë trurin dhe mund të ndihmojnë në përmirësimin e përqendrimit, kujtesës, koordinimit sy-dorë, aftësitë e të menduarit kritik dhe më shumë. Merrni disa minuta çdo ditë për të medituar, gjë që do të lejojë trurin dhe trupin tuaj të relaksohen dhe të rivendosen pas lojërave argëtuese me fjalë dhe kërcimit.
Qëndroni aktiv
Mos lejoni që zakonet tuaja të këqija të vazhdojnë deri në të pesëdhjetat, pasi ato ndikojnë në moshën tuaj.
Plakja mund të duket si një gjë e frikshme, por nuk duhet të jetë. Sigurisht, disa probleme mund të lindin gjatë rrugës, por nëse planifikoni, ndërmerrni hapat e nevojshëm dhe hiqni dorë nga zakonet tuaja të këqija, mund ta bëni plakjen të dobishme dhe ta ktheni atë në dekadat më të mira të jetës suaj.
Shëndet
Ish-anesteziologu francez dënohet me burgim të përjetshëm për helmimin e 30 pacientëve
Published
1 week agoon
December 19, 2025By
UBTnews
Një ish-anesteziolog francez është dënuar me burgim të përjetshëm pasi u shpall fajtor për helmimin e qëllimshëm të 30 pacientëve, 12 prej të cilëve humbën jetën.
Frédéric Péchier, 53 vjeç, u dënua të premten pas përfundimit të një gjyqi katërmujor në qytetin lindor të Besançon, në një nga rastet më të rënda të keqpërdorimit mjekësor të regjistruara ndonjëherë në Francë.

Sipas hetimeve dhe aktakuzës, Péchier kishte futur substanca kimike si klorur kaliumi ose adrenalinë në qeset e infuzionit të pacientëve, duke shkaktuar arreste kardiake ose hemorragji të papritura gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale.
Viktima më e re ishte një fëmijë katërvjeçar, i cili i mbijetoi dy arresteve kardiake gjatë një operacioni rutinë të bajameve në vitin 2016. Viktima më e moshuar ishte 89 vjeç.
“Ju jeni Doktor Vdekja. Një helmues, një vrasës. Ju turpëroni gjithë profesionin mjekësor”, deklaruan prokurorët gjatë seancave përmbyllëse, duke shtuar se ai “e kishte kthyer klinikën në një varrezë”.
Sipas prokurorisë, Péchier shpesh nuk ishte anestezisti kryesor në operacione. Ai dyshohet se mbërrinte herët në klinikë për të manipuluar qeset e infuzionit, ndërsa më pas, kur pacientët pësonin komplikacione, ndërhynte vetë për t’u paraqitur si “shpëtimtari”.
Në 12 raste, ndërhyrja erdhi shumë vonë ose nuk ndodhi fare, duke përfunduar me vdekjen e pacientëve.
Hetimi nisi në vitin 2017, kur në qesen e infuzionit të një pacienteje u gjet një tepricë e rrezikshme kloruri kaliumi. Autoritetet zbuluan një model alarmues “ngjarjesh serioze të padëshiruara” në klinikën private Saint-Vincent në Besançon.
Ndërsa mesatarja kombëtare për vdekje nga arresti kardiak nën anestezi ishte 1 në 100 mijë, në këtë klinikë shifra ishte më shumë se gjashtë herë më e lartë. Anomalia u zhduk kur Péchier u largua përkohësisht dhe u rikthye sapo ai u kthye në klinikë. Pas pezullimit të tij nga profesioni në vitin 2017, rastet u ndalën përfundimisht.
Gjatë gjyqit, Péchier mohoi vazhdimisht akuzat, duke deklaruar se kishte respektuar “betimin e Hipokratit”. Megjithatë, dëshmia e tij ndryshoi disa herë dhe ai pranoi se mund të ketë pasur “një helmues tjetër” në klinikë.
Psikologu i gjykatës e përshkroi atë si një person me personalitet të dyfishtë, i aftë të shfaqej i respektueshëm në publik, por edhe të shkaktonte dëme të mëdha.
Tani, Péchier pritet të kalojë të paktën 22 vite pas hekurave. Ai ka 10 ditë kohë për të apeluar vendimin.
“Është fundi i një makthi”, tha Sandra Simard, një nga pacientet që i mbijetoi helmimit. Një tjetër i mbijetuar, Jean-Claude Gandon, u shpreh: “Tani mund të kemi një Krishtlindje më të qetë”./BBC
Shëndet
Kur dieta dhe pesha nuk mjaftojnë, arsyeja e fshehur e kolesterolit të lartë
Published
2 weeks agoon
December 16, 2025By
UBT News
Studimet tregojnë se nivelet e kolesterolit në gjak ndikohen më shumë nga gjenet sesa nga ushqimi, pesha apo aktiviteti fizik.
Mëlçia prodhon shumicën e kolesterolit dhe kjo prodhimtari kontrollohet nga gjenet, ndaj disa persona ka kolesterol LDL të lartë edhe pse jetojnë shëndetshëm.
Edhe pse faktorët e stilit të jetesës si ushqimi i pashëndetshëm, mungesa e aktivitetit fizik, mbipesha dhe stresi janë shkaktarë të shpeshtë, forma e trashëguar – hiperkolesterolemia familjare (FH) – përbën rreth 5% të rasteve dhe është më e rrezikshme.
Ajo shfaqet herët dhe shpesh nuk përmirësohet vetëm me dietë.
FH shkaktohet nga mutacione gjenetike që pengojnë largimin e kolesterolit LDL nga gjaku, duke rritur ndjeshëm rrezikun për infarkt ose goditje në tru në moshë të re, shpesh pa simptoma.
Ekspertët theksojnë se pamja e jashtme nuk garanton shëndet të mirë.
Kontrolli i profilit lipidik të paktën një herë në vit, pasi kolesteroli i lartë nuk dhemb, por dëmton në heshtje zemrën dhe enët e gjakut. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Si ta kuptoni nëse trupi juaj ka mungesë të vitaminës D?
Published
2 weeks agoon
December 15, 2025By
UBT News
Vitamina D është thelbësore për shëndetin e kockave, pasi ndihmon trupin të përthithë kalciumin dhe kontribuon në forcimin e tyre.
Ajo luan rol të rëndësishëm në rritjen dhe zhvillimin e qelizave, ul inflamacionin dhe mbështet funksionimin e sistemit imunitar.
Kur trupi ka mungesë të vitaminës D, mund të shfaqen disa shenja paralajmëruese.
Djersitje e tepruar
Djersitja e pazakontë, sidomos gjatë dimrit, lidhet me mungesën e vitaminës D, pasi trupi ka vështirësi në rregullimin e temperaturës.
Lodhje e vazhdueshme
Ndjenja e lodhjes, edhe pas gjumit të mjaftueshëm, si dhe marramendja, janë shenja të shpeshta të mungesës së kësaj vitamine.
Ndryshime në humor
Mungesa e saj lidhet me ndjenja trishtimi e depresioni, pasi ndikon në prodhimin e hormoneve të mirëqenies si serotonina dhe dopamina.
Dhimbje në kocka dhe muskuj
Dhimbjet në kyçe, kocka dhe muskuj janë shenjë e niveleve të ulëta të vitaminës D, veçanërisht te personat me probleme reumatike.
Si ta furnizoni trupin me vitaminë D?
Ekspozimi i moderuar në diell ndihmon prodhimin e vitaminës D, duke përdorur gjithmonë mbrojtje nga rrezet UV.
Përveç kësaj, vitamina D merret edhe nga ushqimi, si: peshqit e yndyrshëm (salmon, sardele, ton), vezët, qumështi dhe produktet e bulmetit, kërpudhat, drithërat dhe lëngu i portokallit. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Çfarë të hani para gjumit për një natë më të qetë?
Published
2 weeks agoon
December 15, 2025By
UBT News
Nëse vetëm mendimi për gjumin të shqetëson, ajo që ha mund të ketë ndikim të madh. Gjumi cilësor ndihmon shëndetin e trurit, forcon sistemin imunitar dhe ul rrezikun për sëmundje kronike.
Edhe pse rekomandohen 7–8 orë gjumë çdo natë, shumë njerëz e kanë të vështirë ta arrijnë këtë.
Përveç zakoneve të mira të gjumit, edhe ushqimi luan rol kyç.
Ja 9 ushqime dhe pije që mund të ndihmojnë për gjumë më të mirë:
Bajamet – të pasura me magnez, vitamina B dhe melatoninë.
Gjeli i detit – përmban triptofan që nxit përgjumjen.
Çaji i kamomilit – ka efekt qetësues dhe ndihmon kundër pagjumësisë.
Kivi – përmban serotonin dhe antioksidantë.
Lëngu i qershisë së thartë – burim natyral i melatoninës.
Peshqit e yndyrshëm – të pasur me vitaminë D dhe omega-3.
Arrat – ndihmojnë rregullimin e ciklit të gjumit.
Çaji i lules së pasionit – ul stresin dhe nxit relaksimin.
Orizi i bardhë – karbohidratet mund të ndihmojnë rënien në gjumë kur konsumohet me masë. /A.Z/UBT News/
DW: Kosova sërish në zgjedhje të parakohshme parlamentare
Ngadhnjim Arrni zgjidhet kryetar i Gjykatës Themelore në Prishtinës
REL: Shëndeti në QKUK pret, pavarësisht investimeve milionëshe
SHBA nis sulme vdekjeprurëse kundër Shtetit Islamik në Nigeri
Studentët e Psikologjisë në UBT vizitojnë Qendrën për Zhvillim, duke u njohur nga afër me shërbimet në shëndetin mendor
Ndarja e shtesave prej 100 eurove – Kurti: Çdo herë para vitit të ri ne i gëzojmë të moshuarit dhe fëmijët
Besimtarët katolikë kremtojnë Krishtlindjet, mesazh për paqe dhe reflektim shpirtëror
12 traditat më të çuditshme të Krishtlindjeve në botë
REL: Kurti: Kosova dhe Serbia duhet t’i normalizojnë marrëdhëniet
Të kërkuara
-
Aktualitet2 months agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoU mbajt Mbledhje Komemorative në nder të Prof. Dr. Faton Kabashit në UBT Prizren
-
Lajmet3 months agoUBT hap thirrjen për punime shkencore në Konferencën Ndërkombëtare MBE 2025
-
Vendi3 months agoPunimi shkencor i profesoreshës së UBT-së, Miranda Sejdiu Abazi dhe bashkëautorëve botohet në Georgian Medical News
