Aktualitet

​78 vjet nga vdekja e “Mbretëreshës së Malësorëve”

Bëhet fjalë për Mary Edith Durham.

Published

on

Më 15 nëntor të vitit 1944, vdiq në moshën 80-vjeçare britanikja Mary Edith Durham-artiste, udhëtare, shkrimtare, e cila u bë e famshme për studimet e saj antropologjike të jetës shqiptare në fillim të shekullit të 20-të.

Edith Durham ishte më me e madhja e tetë fëmijëve. Ajo pati një rini tepër të lodhshme; kur i ati i vdiq, Edithit iu desh të kujdesej për gjithë familjen, ndërsa merrej me vetë-arsimim dhe zhvillonte talentin si piktore – Kur ishte 25 vjeç, punimet e saj u bënë pjesë e muzeut të Historisë Natyrore në Kembrixh.

Më 1913, shëndeti i saj u dobësua, dhe mjeku i rekomandoi pushim, larg halleve ditore. Kështu, Edith Durham u nis nga Londra në Trieste, në Kotor, në brigjet e Dalmacisë, dhe pastaj me rrugë tokësore në Mal të Zi. Ky ishte kontakti i parë me Ballkanin, që do të mbushte pjesën në vazhdim të jetës së saj.

Mary Edith Durham udhëtoi gjerësisht në Ballkan gjatë 20 viteve të ardhshme, duke u përqendruar veçanërisht në Shqipëri, atëherë një nga zonat më të panjohura dhe më të pazhvilluara të Evropës. Durham punoi për shumë organizata ndihmash, skicoi, pikturoi e shkroi, duke mbledhur artin dhe folklorin shqiptar.

Puna e saj ishte e një rëndësie të mirëfilltë antropologjike dhe për këtë arsye, Edith Durham u pranua anëtare e Institutit Antropologjik Mbretëror Britanik. Por ishin edhe shkrimet e saj që i dhanë asaj famën e veçantë. Ajo shkroi shtatë libra mbi çështjet e Ballkanit, nga të cilët “High Albania” (1909 ) është më i njohuri, dhe që ende vazhdon të konsiderohet nga të huajt si libër-udhëzues për të njohur dhe kuptuar zakonet e malësisë së veriut.

Me punën e saj, Mary Edith Durham erdhi duke u njëjtësuar gjithnjë e më shumë me çështjen shqiptare; ajo ishte përkrahëse e idesë së bashkimit të popullit shqiptar. Por Durham pati edhe kritikë të shumtë. Për shembull, ajo sulmohej vazhdimisht nga përkrahësit e shtetit jugosllav, të cilët mbështesnin përfshirjen e Kosovës në Serbi. Kjo e bëri Durhamin gjithnjë e më anti – serbe, duke dalë me shprehjen “paraziti serb” i cili synon jo për të krijuar një Jugosllavi, por për të përmbushur synimet për një Serbi të Madhe …. jo për çlirimin e popujve por për t’i bërë ata edhe më të shtypur se më parë”.

Disa intelektualë britanikë pro-serbë i kritikuan ashpër pikëpamjet e saj. Për shembull, Rebecca West (me një përvojë vetëm disa mujore udhëtimi në Jugosllavi shkroi librin e njohur pro-serb “Black Falkon…”) e quante Durhamin “një udhëtare që i përshkruan shqiptarët masakrues të masakruar”. Ndërsa historiani i njohur RW Seton-Watson komentonte se “duke kritikuar vazhdimisht mendësinë ballkanike, ajo u bë pjesë e kësaj mendësie”.

Nga ana e tyre, shqiptarët e vlerësojnë lart Edith Durhamin, duke i dhënë asaj emrin “Mbretëresha e Malësorëve”. Asdreni i përkushtoi asaj një vëllim poetik, ndërsa, kur Durham vdiq më 1944, mbreti Zog në mërgim u shpreh: “Ajo na dha zemrën e saj dhe u bë zë në veshin e malësorëve tanë”. Në vitet sundimit komunist (veçanërisht gjatë marrëdhënieve shumë të ngushta shqiptaro – jugosllave), emri i M. Edith Durhamit u la në heshtje, u përbuz, u ndalua. Në vitin 2004, presidenti Alfred Moisiu e cilësoi Edith Durhamin si një prej personaliteteve më të shquara të botës shqiptare gjatë shekullit XX.

Continue Reading

Aktualitet

Irani ka lëshuar mbi 100 dronë drejt Izraelit

Published

on

Një zëdhënës i ushtrisë izraelite tha se Irani ka lëshuar më shumë se 100 dronë drejt Izraelit gjatë orëve të fundit, pasi vendi premtoi hakmarrje për sulmet izraelite.

Zëdhënësi tha se 200 aeroplanë luftarakë izraelitë morën pjesë në sulmet kundër më shumë se 100 objektivave në Iran gjatë natës.

Sipas reuters, ai tha se Izraelin e presin “disa orë të vështira”. Sirena ajrore ranë paraprakisht në Izrael, ndërsa vendi u përgatit për hakmarrjen.

Në reagim të menjëhershëm pas sulmit, udhëheqësi suprem i Iranit tha se Izraeli “duhet të presë një ndëshkim të ashpër”.

“Regjimi sionist i ka sjellë vetes një fat të hidhur dhe të dhimbshëm, dhe me siguri do të përballet me të”, u shpreh ai.

Ndryshe, Izraeli ka nisur një fushatë të paprecedentë sulmesh ajrore mbi territorin iranian, në një operacion të koduar “Luanin që Ngrihet” (Operation Rising Lion), duke goditur objektiva strategjike që përfshijnë uzina bërthamore, baza ushtarake dhe ndërtesa të lidhura me Gardën Revolucionare Iraniane.

Continue Reading

Bota

Rriten çmimet e naftës pas sulmit të Izraelit ndaj Iranit

Published

on

By

Çmimet globale të naftës janë rritur ndjeshëm pas lajmit se Izraeli ka goditur Iranin, në një përshkallëzim të ri të tensioneve në Lindjen e Mesme. Çmimi i naftës së papërpunuar Brent u rrit menjëherë me mbi 10%, duke arritur nivelin më të lartë që nga janari.

Sipas BBC, tregtarët janë të shqetësuar se konflikti mund të rrezikojë furnizimin me energji nga një ndër rajonet më të rëndësishme për tregun global të naftës.

Ndërsa tregjet evropiane nisën ditën e premte, çmimet u stabilizuan pjesërisht, por mbetën rreth 5% më të larta se mbyllja e një dite më parë. Brent u tregtua me 72.80 dollarë për fuçi në Londër, ndërsa në bursën Nymex të SHBA-së arriti 73.20 dollarë.

Sulmi ka ndikuar edhe në tregjet financiare – indekset kryesore në Azi dhe Evropë kanë shënuar rënie. Indeksi FTSE 100 në Mbretërinë e Bashkuar pësoi një ulje prej 0.6%.

Asetet e njohura si “strehë të sigurta” në kohë pasigurie, përfshirë arin dhe frangën zvicerane, shënuan rritje.

Pas sulmit, Forcat Mbrojtëse të Izraelit njoftuan se Irani kishte lëshuar rreth 100 dronë drejt territorit izraelit.

Analistët paralajmërojnë se situata është e pasigurt dhe se e ardhmja e çmimeve të naftës do të varet nga zhvillimet e ditëve në vijim. “Kjo mund të zgjidhet shpejt, si në prill dhe tetor të vitit të kaluar, por gjithashtu mund të përshkallëzohet në një konflikt më të madh që rrezikon furnizimin me naftë nga Lindja e Mesme,” tha Vandana Hari nga Vanda Insights për BBC-në.

Në rast të një përshkallëzimi ekstrem, ekziston frika se Irani mund të ndërhyjë në Ngushticën e Hormuzit – një nga rrugët më të rëndësishme detare për eksportin global të naftës, ku kalon rreth një e pesta e furnizimit botëror.

Ngushtica ndodhet midis Iranit në veri dhe Omanit e Emirateve të Bashkuara Arabe në jug, duke lidhur Gjirin me Detin Arabik. Çdo ndërprerje në këtë rrugë do të kishte ndikim të drejtpërdrejtë në tregjet globale të energjisë.

“Çmimet aktualisht reflektojnë rrezikun fillestar, por ditët në vijim do të jenë vendimtare për të kuptuar drejtimin që mund të marrë ky konflikt,” tha Saul Kavonic nga MST Financial.

Continue Reading

Bota

Trump: SHBA nuk mori pjesë në sulmin ndaj Iranit, por ishte në dijeni

Published

on

By

Presienti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, ka reaguar lidhur me sulmin ajror të Izraelit ndaj Iranit, i ndodhur në orët e para të së premtes.

Trump deklaroi se ishte në dijeni paraprakisht për planet izraelite, por theksoi se ushtria amerikane nuk ka pasur asnjë rol në operacionin ushtarak.

“Irani nuk mund të ketë një bombë bërthamore dhe shpresojmë të kthehemi në tryezën e negociatave. Do ta shohim. Ka disa njerëz në udhëheqje që nuk do të kthehen,” tha Trump për Fox News, duke përmendur se shumë udhëheqës iranianë janë konfirmuar të vrarë në sulm.

Ai shtoi se administrata e tij kishte kontaktuar një aleat kyç të Lindjes së Mesme për ta informuar para ndërhyrjes, por nuk bëri të ditur se për cilin vend konkret bëhej fjalë.

Continue Reading

Bota

Izraeli vret gjashtë shkencëtarë bërthamorë iranianë në sulm ajror

Published

on

By

Izraeli ka nisur një sulm ajror ndaj Iranit në orët e para të mëngjesit të së premtes, më 13 qershor 2025. Ministri izraelit i Mbrojtjes, Israel Katz, njoftoi se sulmi u ndërmor si një masë “parandaluese”, ndërsa paralelisht është shpallur gjendje e jashtëzakonshme në Izrael.

Sipas agjencisë shtetërore iraniane të lajmeve, Tasnim, në këto sulme janë vrarë gjashtë shkencëtarë bërthamorë iranianë. Midis tyre, Fereydoun Abbasi, ish-kreu i Organizatës së Energjisë Atomike të Iranit, si dhe Mohammad Mehdi Tehranchi, fizikant dhe president i Universitetit Islamik Azad.

Udhëheqësi suprem i Iranit, Ajatollah Ali Khamenei, ka konfirmuar më herët gjatë ditës se disa komandantë ushtarakë dhe shkencëtarë iranianë kanë humbur jetën si pasojë e sulmeve ajrore.

Continue Reading

Të kërkuara