

Teknologji
Zbulohen ‘Flokët kuantike’ në vrimat e zeza, kjo mund të zgjedh paradoksin e Hawking
Nëse është e saktë, kjo do të shënonte një përparim të rëndësishëm në fizikën teorike.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiParadoksi i informacionit për vrimën e zezë të Stephen Hawking i ka përçarë shkencëtarët për gjysmë shekulli dhe i ka shtyrë disa të vënë në dyshim ligjet themelore të fizikës. Tani shkencëtarët thonë se mund ta kenë zgjidhur problemin famëkeq duke treguar se vrimat e zeza kanë një veti të njohur si “qime kuantike”.
Nëse është e saktë, kjo do të shënonte një përparim të rëndësishëm në fizikën teorike.
Profesor Xavier Calmet, i Universitetit të Sussex, i cili drejtoi studimin, tha se pasi punoi në matematikën e problemit për një dekadë, ekipi i tij bëri një përparim të shpejtë vitin e kaluar që u dha atyre besim se më në fund e kishin gjetur zgjidhjen.
“Përgjithësisht supozohej brenda komunitetit shkencor se zgjidhja e këtij paradoksi do të kërkonte një ndryshim të madh paradigme në fizikë, duke detyruar riformulimin e mundshëm të mekanikës kuantike ose të relativitetit të përgjithshëm”, tha Calmet.
“Ajo që gjetëm – dhe unë mendoj se është veçanërisht emocionuese – është se kjo nuk është e nevojshme”.
Paradoksi i Hawking-ut ka qenë si vijon: Rregullat e fizikës kuantike thonë se informacioni ruhet. Vrimat e zeza përbëjnë një sfidë për këtë ligj, sepse sapo një objekt hyn në një vrimë të zezë, në thelb është zhdukur përgjithmonë – së bashku me çdo informacion të koduar në të. Hawking e identifikoi këtë paradoks dhe për dekada ai ka vazhduar të ngatërrojë shkencëtarët.
Ka pasur zgjidhje të panumërta të propozuara, duke përfshirë një “teori të murit të zjarrit” në të cilën informacioni supozohej se digjej para se të hynte në vrimën e zezë, dhe “teoria e fuzzballit” në të cilën vrimat e zeza mendohej se kishin kufij të paqartë dhe degë të ndryshme ekzotike të teorisë së fijeve. Por shumica e këtyre propozimeve kërkonin rishkrimin e ligjeve të mekanikës kuantike ose teorisë së gravitetit të Ajnshtajnit, dy shtyllat e fizikës moderne.
Në të kundërt, teorema kuantike e flokëve pretendon të zgjidhë paradoksin duke kapërcyer hendekun mes relativitetit të përgjithshëm dhe mekanikës kuantike duke përdorur një formulim të ri matematikor.
Emri është një shenjë e këndvështrimit, bazuar në fizikën klasike, se vrimat e zeza mund të shihen si objekte çuditërisht të thjeshta, të përcaktuara vetëm nga masa dhe shpejtësia e tyre e rrotullimit. Parashikimi i vrimave të zeza tullace dhe pa tipare është quajtur “teorema pa qime” që nga vitet 1970.
Calmet dhe bashkëpunëtorët e tij mendojnë se vrima e zezë është më komplekse – ose me qime. Ndërsa materia shembet në një vrimë të zezë, ajo lë një gjurmë të zbehtë në fushën e saj gravitacionale. Kjo gjurmë quhet “flokë kuantike” dhe do të siguronte mekanizmin me të cilin informacioni ruhet gjatë rënies së një vrime të zezë. Sipas kësaj teorie, dy vrima të zeza me masa dhe rreze identike, por me përbërje të brendshme të ndryshme, do të kishin dallime shumë delikate në fushat e tyre gravitacionale.
“Zgjidhja jonë nuk kërkon ndonjë ide spekulative. Në vend të kësaj, hulumtimi ynë tregon se dy teoritë mund të përdoren për të bërë llogaritje të qëndrueshme për vrimat e zeza dhe për të shpjeguar se si ruhet informacioni pa pasur nevojë për fizikë të re radikale”, tha Calmet.
Nuk ka asnjë mënyrë të qartë për të testuar teorinë përmes vëzhgimeve astronomike – luhatjet gravitacionale do të ishin shumë të vogla për të qenë të matshme. Por teoria ka të ngjarë të vihet nën një shqyrtim të fortë nga komuniteti teorik, shkruan Guardian, përcjell Klankosova.tv.
Profesor Toby Wiseman, një fizikan teorik në Kolegjin Imperial në Londër, e përshkroi punimin si “një pjesë e mirë e punës”, por mbeti i pa bindur se ai zgjidhte paradoksin e vjetër prej dekadave.
“Në mënyrë thelbësore, studimi sugjeroi se mund të jetë e mundur të merren disa informacione shtesë rreth asaj që ndodhej brenda vrimës së zezë – por nuk tregoi se fenomeni mund të llogarisë tërësinë e informacionit të humbur në dukje. Këtë ata nuk e kanë treguar dhe ky është thelbi i paradoksit”, tha ai.
“Ndjenja ime është se për të zgjidhur me të vërtetë këtë paradoks, duhet të kuptoni plotësisht se si mekanika kuantike dhe graviteti bashkohen. Ata po shikojnë korrigjime të vogla, por jo kombinimin e plotë të të dyjave”, u shpreh Wiseman.
You may like
Bota
Turqi: Kufizohet qasja në rrjete sociale
Published
52 minutes agoon
September 8, 2025By
UBT News
Qasja në platformat online X, YouTube dhe Instagram është kufizuar në Turqi, thotë monitoruesi i internetit.
Netblocks, një monitor global i internetit, tha të hënën se qasja në platformat online duke përfshirë X, YouTube, Instagram, Facebook, TikTok dhe WhatsApp është kufizuar në Turqi në rrjete të shumta.
Netblocks, tha se bllokimi i qasjes erdhi ndërsa Partia Republikane Popullore (CHP) kryesore e opozitës bëri thirrje për tubime pasi policia ngriti barrikada në zonat përreth selisë së partisë në Stamboll.
Sipas të dhënave nga Shoqata e Lirisë së Shprehjes e Turqisë, që monitoron censurën lokale në internet, problemet e qasjes filluan në 20:45 të dielën. Unioni i Ofruesve të Qasjes i Turqisë, përgjegjës për zbatimin e vendimeve për bllokimin e internetit, nuk iu përgjigj menjëherë një kërkese për koment në lidhje me kufizimet.
Teknologji
OpenAI planifikon të prodhojë çipin e vet për të ulur varësinë nga Nvidia
Published
3 hours agoon
September 8, 2025By
UBT News
OpenAI, kompania pas ChatGPT, planifikon që vitin e ardhshëm të nisë prodhimin e çipit të inteligjencës artificiale, një hap që synon të përballojë kërkesën e lartë për ‘compute power’ dhe të ulë varësinë nga gjiganti i çipeve, Nvidia.
Sipas Financial Times, çipi, i dizajnuar në bashkëpunim me gjigantin amerikan të gjysmëpërçuesve Broadcom, pritet të shpërndahet vitin e ardhshëm. Administratori i Broadcom, Hock Tan, ka bërë të ditur për një klient të ri që ka premtuar porosi prej 10 miliardë dollarësh.
Lajmi ka nxitur rritje prej 9.4% të aksioneve të Broadcom, duke e çuar kapitalizimin e tregut të kompanisë në 1.6 trilion dollarë.
Ky lëvizje e OpenAI ndjek strategjinë e gjigantëve tjerë teknologjikë, si Google, Amazon dhe Meta, që kanë krijuar çipat e specializuar për ngarkesat e AI. Industria ka parë një kërkesë për fuqinë kompjuterike të nevojshme për trajtimin dhe ekzekutimin e modeleve të AI.
Sipas FT, OpenAI planifikon të përdorë çipin për përdorim të brendshëm dhe nuk ka plane për t’i shitur tek klientët e jashtëm.
Bashkëpunimi i parë me Broadcom ishte njoftuar vitin e kaluar, por afati për prodhimin masiv kishte qenë i paqartë deri tani.
Teknologji
Apple nesër lanson telefonin e ri: Gjithçka që dihet për modelin e veçantë!
Published
8 hours agoon
September 8, 2025By
UBT News
Apple do ta lansojë telefonin më të ri më 9 shtator. Ngjarja më e madhe e vitit e kompanisë së madhe amerikane do të sjellë telefonat e rinj, orët dhe kufjet. Mund të ketë edhe befasi.
iPhone 17 do të jetë pajisja kryesore e ngjarjes. Në serinë e re të telefonave, pos standardëve iPhone 17 dhe modeleve Pro, do të vijë një telefon super i hollë me emrin iPhone 17 Air. Do të jetë ndryshimi më i madh në telefonat e Appleit në gati një dekadë.
Sipas MacRumors, pajisja do të jetë rreth dy milimetra më i hollë se iPhone 16. Do të jetë telefoni më i hollë deri tash, me 5.5 milimetra trashësi.
Në të do të akomodohet kamera horizontale me lente 48 megapikselë. Përpara kamera do të jetë 24 megapikselëshe.
iPhone 17 Air do të ketë ekran 6.6 inç dhe kornizë të kombinuar titan – alumin. Me vetëm 145 gramë peshë, kjo pajisje do të jetë fare pak më e rëndë se iPhone 13 Mini.
iPhone 17 Air do ta ketë çipin A19 sikur në iPhone 17. Do të ketë edhe 12 GB RAM. Dallimi do të jetë se ky telefon do të jetë vetëm me eSim pasi nuk ka hapësirë për kartela të telefonit.
Teknologji
Nepali drejt bllokimit të Facebook, X, YouTube dhe platformave tjera
Published
2 days agoon
September 6, 2025By
UBT News
Qeveria e Nepalit ka thënë se do të ndërpresë qasjen në platformat kryesore të mediave sociale, përfshirë Facebook dhe X, pasi ato nuk arritën të përmbushnin kërkesat e regjistrimit të autoriteteve.
Lëvizja, e njoftuar të enjten, është pjesë e asaj që qeveria e quan një përpjekje për të frenuar urrejtjen online, thashethemet dhe krimin kibernetik.
Kompanive iu dha një afat deri të mërkurën për t’u regjistruar në Ministrinë e Komunikimit dhe Teknologjisë së Informacionit dhe për të siguruar një kontakt lokal, një përpunues ankesash dhe një person përgjegjës për vetërregullimin – ose do të përballen me mbyllje.
“Platformat e paregjistruara të mediave sociale do të çaktivizohen nga sot e tutje”, ka thënë zëdhënësi i ministrisë Gajendra Kumar Thakur.
Ministri i Komunikimit dhe IT-së Prithvi Subba Gurung tha: “Ne u dhamë atyre kohë të mjaftueshme për t’u regjistruar dhe u kërkuam vazhdimisht që të përmbushnin kërkesën tonë, por ata e injoruan [këtë] dhe ne u desh të mbyllnim operacionet e tyre në Nepal”,
Meta, e cila zotëron Facebook, Instagram dhe WhatsApp, Alphabet, kompania prindërore e YouTube, X, Reddit dhe LinkedIn u kërkuan të regjistroheshin deri në afatin e së mërkurës.
Kufizimet online vijnë pas një direktive të vitit 2023 që u kërkon platformave të mediave sociale – të cilat kanë miliona përdorues në Nepal me llogari për argëtim, lajme dhe biznes – të regjistrohen dhe të krijojnë një prani lokale.
Vetëm pesë, përfshirë TikTok dhe Viber, janë regjistruar zyrtarisht që atëherë, ndërsa dy të tjera janë në proces.

Zbulim i ri për hipertensionin: Ilaçi inovativ që mund të mposhtë ‘vrasësin e padukshëm’

Këto veprime nuk duhet t’i bëni në avion

Turqi: Kufizohet qasja në rrjete sociale

Kur kamera mashtron: Reagimi i Frankie Grande bëhet viral në MTV VMA

Kushtetuesja për akuzat e VV-së: Deklarime të pamatura, të dëmshme për zhvillimin demokratik

Votëbesimi në Francë trondit obligacionet, aksionet mbeten të pandryshuara

Më 12 shtator, seanca e parë e Kuvendi të ri në Shqipëri, Begaj mesazh deputetëve

Kreu i të drejtave të njeriut të OKB-së paralajmëron situatën “katastrofale” në Sudan

Studimi: Ananasi ndihmon kundër plakjes
Të kërkuara
-
Aktualitet2 weeks ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Aktualitet2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT shpall konkurs për pranimin e studentëve të rinj për vitin akademik 2025/26