Kuriozitete

Zbulime të reja vërtetojnë heshtjen e Vatikanit ndaj shfarosjes së hebrenjve

Ky sekret ka mbetur i ruajtur brenda Vatikanit për më shumë se 80 vjet.

Published

on

Një sekret që ka mbetur i ruajtur brenda Vatikanit për më shumë se 80 vjet. Bëhet fjalë për negociatat sekrete midis Papa Piut XII dhe Hitlerit, dhe për një dritë të re mbi heshtjen e Papës përballë shfarosjes së hebrenjve.

Të fshira nga të gjitha dokumentet zyrtare të Selisë së Shenjtë, ato janë bërë publike pas hapjes së arkivave të Euxhenio Pacelit, me kërkesën e Papa Françeskut në marsin e vitit2020. “Unë kisha punuar tashmë me koleksionet arkivore të vendeve perëndimore, por më mungonin të dhënat nga Vatikani”- thotë Dejvid I.Kertzer, profesor amerikan në Universitetin Braun, i vlerësuar me çmimin Pulitzer për esenë e tij me titull “Papa Piu XI dhe fashizmi”, pra mbi ngjarjet historike që i paraprijnë periudhës së trajtuar në veprën e tij të re.

Libri i tij i ri “Një papë në luftë. Historia sekrete midis Musolinit, Hitlerit dhe Papa Piut XII” i sapo–botuar në Itali përmban shumë dokumente që ishin hequr nga 12 vëllimet e burimeve arkivore të sekretariatit të Vatikanit në lidhje me Luftën e Dytë Botërore, dhe që flasin mbi një nga çështjet historiografike më të diskutueshme dhe më të mprehta:dështimin Papa Pacelit për të denoncuar gjenocidin nazist ndaj hebrenjve.

Le t’ia nisim me negociatat sekrete të Papa Piut XII me Hitlerin. Çfarë gjetët në arkivat e Vatikanit?

Procesverbale në gjermanisht, që mbetën të fshehura për 80 vjet. Ato flasin mbi takimet sekrete midis Papa Piut XII dhe të dërguarit të Fyhrerit, Princit Filip Von Hesen, një personazh ekscentrik, homoseksual, që ishte martuar me Mafaldën e Savojës, pra ishte dhëndri i Viktori Emanuelit III. Takimet u zhvilluan që në fillim të papatit të Piut XII jashtë kanaleve normale diplomatike. Vetë ambasadori gjerman në Selinë e Shenjtë nuk ishte nëdijeni të tyre.

Cila ishte përmbajtja e atyre bisedimeve?

Papa i kërkon Hitlerit të ndalë politikën e agresionit kundër kishës katolike në Gjermani.  Në këmbim, i dërguari i Hitlerit i vendosi dy kushte:heshtjen e Papës në lidhje me çështjen racore dhe mosndërhyrjen e klerit gjerman në politikën e brendshme të Rajhut të Tretë.

Nga maji vitit 1939, takimet vazhduan për disa muaj, në përgatitje për vizitën e Ministrit të Jashtëm Von Ribentrop në marsin e vitit 1940. Dokumentet tregojnë gjithashtu 5 kërkesat e Papës “për të detoksikuar atmosferën publike, para se të fillonte çdo lloj bisedimi”.

I pakënaqur me sinjalet e dobëta që vinin nga Gjermania, Papa kërkoi ndalimin e sulmeve kundër Kishës Katolike, rikthimin e edukimit fetar në shkolla dhe lirinë e priftërinjve, dhe dhënies fund të sekuestrimit të pronave. Hitleri ra dakord me kushtet e vendosura nga Paceli.

Në thelb, ju pretendoni se Papa e shkëmbeu heshtjen e tij ndaj masakrave naziste, medhënien fund të armiqësive kundër Kishës Katolike?

Ai dëshironte të mbronte Kishën e tij dhe të shmangte përçarjet në botën katolike gjermane. Heshtja e Pacelit bëri përshtypje që në ditët e para të luftës tek opinioni publik evropian, pas pushtimit gjerman të Polonisë. Debatet nisën zyrtarisht në vitet 1960, kur u botua libri i famshëm “Vikari” nga Rolf Hoshhut. Kjo është absurde, pasi skandali për heshtjen shurdhuese të Piut XII shpërtheu menjëherë.

Ju përmendni edhe një urdhër të firmosur në vitin 1938 për zhdukjen e dokumenteve,në lidhje me abuzimin seksual të priftërinjve në Austri…

Një dokument i datës mars 1938, ruhet ende sot në arkivin e sekretariatit të shtetit, që në atëkohë drejtohej nga Paceli, papa i ardhshëm. Urdhri i kërkonte Kishës Katolike në Austri tëdigjte të gjithë dokumentacionin në lidhje me çështjet e imoralitetit të klerit. Austria sapo ishte aneksuar nga Hitleri dhe Vatikani kishte frikë nga hakmarrja.  

Në librin tuaj, ju ndaleni tek këmbëngulja e madhe diplomatike nga evropianët dhe amerikanët, që Papa të prononcohej publikisht për “barbarizmin gjerman”. Që nga janari i vitit 1942, Papa ishte plotësisht i vetëdijshëm për fushatën e shfarosjes që kishin nisur nazistët…

Papa mori për këtë fushatë raporte të detajuara nga klerikë të besuar. Në tryezën e tij mbërritën raportet e kapelanit ushtarak At Pirro Skavici. Nga Nunci në Bratislavë mbërriti lajmi mbi “planin mizor” të nazistëve, i hartuar nga katoliku Jozef Tiso, lideri nazist sllovak. Në fundin e gushtit të atij viti, kryepeshkopi i kishës ukrainase e informon gjithashtu Papën për “bastisjet djallëzore” të gjermanëve. Në shtator, Xhovani Malveci i tregoi mbi masakrat e tmerrshme në Poloni.

Por kur amerikanët i kërkuan reagim publik ndaj lajmit të tmerrshëm mbi shfarosjen e hebrenjve, Papa u shmanget…

Po, në shtatorin e vitit 1942 presidenti amerikan Ruzvelt, nëpërmjet të dërguarit të tij Miron Tejlor, e ftoi Papa Piun XII jo vetëm ta denonconte publikisht këtë krim lufte, por e pyet nëse ka informacione që konfirmojnë shfarosjen e hebrenjve në Evropë. Përgjigja do të vijë vetëm një muaj më vonë, shumë e thatë.

Edhe pse ishte i mirë–informuar, Papa e pranon se ka marrë disa sinjalizime, por shton se nuk ishte në gjendje të verifikonte saktësinë e tyre. Në realitet, ishte imzot Angelo Del’Akua, anëtari i Sekretariatit të Shtetit që u mor me këtë çështje, dhe që e këshilloi Papën të ishte i kujdesshëm, edhe sepse “ekzagjerimi i gjërave, ishte diçka e zakonshme për hebrenjtë”.

Gjithsesi pas bastisjes së getos së Romës, më 16 tetor 1943, Papa Piu XII u angazhua shumë për të çliruar hebrenjtë që ishin konvertuar në të krishterë…

Përpjekjet e Vatikanit përqendrohen vetëm tek hebrenjtë e pagëzuar ose të martuar me katolikët, duke arritur lirimin e tyre. Menjëherë pas krijimit të getos, Paceli takohet me tëdërguarin britanik Osborn dhe atë amerikan Titman. Të dyve u thotë se nuk ka asnjë arsye të ankohet për ushtrinë gjermane, që sipas tij kishte respekt të madh për Vatikanin. Në atë takim nuk u përmendën në asnjë rast mijëra hebrenjve që u dërguan në kampet e vdekjes në Aushvic.

Si mendoni se do të pritet libri juaj në Vatikan?

Unë pres polemika të forta, sidomos nga ata që vazhdojnë ta cilësojnë Pacelin si Papën efundit të vërtetë, përpara revolucionit të Këshillit të Dytë të Vatikanit. Por është e vështirë të përballesh me dokumentet. Unë kam në duar dhjetëra mijëra faqe me burime të dixhitalizuaranga arkivat e Vatikanit, por edhe ato atyre të vendeve të përfshira në luftë. Shpresoj që debati që do të pasojë, të marrë parasysh këto burime të reja. / La Repubblica – Bota.al

Kuriozitete

Disa fakte që nuk i keni ditur për jetën dhe veprimtarinë e Giorgio Armani

Published

on

Stilisti italian i modës Giorgio Armani ka vdekur, ka njoftuar kompania të enjten.

Armani, i cili ishte 91 vjeç, ishte sinonim i stilit dhe elegancës moderne italiane. Ai kombinoi talentin e stilistit me zgjuarsinë e një biznesmeni, duke drejtuar një kompani që xhiroi rreth 2.3 miliardë euro (2.7 miliardë dollarë) në vit.

Ai kishte qenë i sëmurë për njëfarë kohe dhe u detyrua të hiqte dorë nga shfaqjet e grupit të tij në Javën e Modës për Burra në Milano në qershor, hera e parë në karrierën e tij që kishte humbur një nga ngjarjet e tij në pasarelë.

Sot ne do të ju sjellim disa fakte interesante nga i ndjeri.

Burri pas një xhakete

Perandoria e ngritur mbi xhaketën dhe kostumet e burrave, si evoluoi duke u kthyer në markë botërore me qindra dyqane dhe 12 etiketa, duke e renditur si stilistin më të pasur.

Mjeku që u bë stilist

Moda nuk ishte zgjedhja e parë; para dizajnimit të veshjeve, studioi mjekësinë. Giorgio Armani braktisi shkollën e modës, për të shkuar ushtar. Pasi punoi si shitës, ai startoi biznesin e tij në vitin 1975, me lekët që shiti makinën e tij V.W Kafer.

Dedikuar burrave

Koleksioni i parë ndryshoi stilin e meshkujve me gamën e ngjyrave neutrale. Ka realizuar mbi 250 kostume për filma, më i njohuri i Richard Gere në ‘American Gigolo’.

Xhaketa Bomber

Armani cilësohet babai i xhaketës Bomber, të cilën e krijoi duke i frymëzuar nga veshjet e policisë që kishte dizenjuar asokohe. Xhaketa u bë aq popullore sa kushdo ka një të tillë në gardërobën e tij.

Shtëpia Armani

Zotëron 12 etiketa: Giorgio Armani, Armani Collezioni, Emporio Armani, Armani Jeans, Armani Exchange, Armani Junior, Armani Casa, Armani Dolci, Armani Caffe, Armani Fiori, Armani Ristorante dhe Hotel Armani në Burj Khalifa në Dubai.

Shitës ëmbëlsirash

Armani ka një linjë të veçantë të quajtur Dolci ku shet çokollata të shijshme, me forma elegante, të cilat prodhohen në Firence. Ëmbëlsirat Armani Dolci, përfshijnë çokollata unike që shiten si edicion i kufizuar për raste të tilla si Shën Valentini dhe Ramazani.

Stilisti më i pasur

Thuajse çdo vit biznesi i tij regjistron shitje të hatshme. Edhe për vitin 2017 ai është renditur i pari në listën e stilistëve më të pasur me 6.6 miliard dollarë.

Kundër anoreksisë

Më 2006, Armani refuzoi modelet anoreksike nga sfilatat, duke u kthyer në mbështetës sidomos ndaj emrave të njohur që shfaqin këtë problem.

Përgatiti: A.Z. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Testi treminutësh që mund ta zbulojë se cilët janë të rrezikuar nga Alzheimeri

Published

on

Testi i ri i trurit, që zgjat vetëm tre minuta, mund t’i identifikojë problemet e kujtesës të lidhura me sëmundjen e Alzheimerit para se të përcaktohet diagnoza, duke rritur shpresat se mund t’i ndihmojë mjekët të dallojnë pacientët që mund të përfitojnë më herët nga trajtimet e reja, ka raportuar The Guardian.

Provat e para kanë treguar se testi, i njohur si “Fastball”, dallon te pacientët me çrregullim të lehtë të aftësive njohëse,  gjendje që prek kujtesën, të folurin ose të menduarit, por pa e penguar jetën e përditshme – se kush ka më shumë rrezik për të zhvilluar Alzheimer.

Studime me grupe më të mëdha janë duke u zhvilluar.

“Ky test na tregon se metoda e re pasive për matjen e kujtesës, e ndërtuar për diagnozën e Alzheimerit, mund të jetë e ndjeshme për individët me rrezik të lartë, por ende nuk janë diagnostikuar”, tha doktori George Stothart, neuroshkencëtar në Universitetin Bath.

Testi funksionon si elektroencefalogram. Përmes sensorëve të vendosur në kokë, regjistrohet aktiviteti elektrik i trurit ndërsa pjesëmarrësit shikojnë një sërë imazhesh që shfaqen me shpejtësi në ekran. Para testit, vullnetarëve u tregohen tetë figura, të cilat u kërkohet t’i emërtojnë, pa u thënë t’i kujtojnë. Më pas, çdo i pesti imazh është një nga ato që ata kanë parë më herët.

Rezultatet treguan se personat me MCI amnestik, që prek kujtesën për objekte, reaguan më dobët krahasuar me të rritur të shëndetshëm dhe ata me forma të tjera të MCI. Ky grup është disa herë më i rrezikuar të zhvillojë Alzheimer sesa pacientët me MCI jo-amnestik.

Testi nuk mund të tregojë me siguri se kush do të zhvillojë Alzheimer.

nëse gjetjet konfirmohen në studime më të mëdha, mund të bëhet mjet i vlefshëm për mjekët, ndihmon në përcaktimin se cilët pacientë janë në rrezik të lartë dhe mund të përfitojnë nga ilaçet e reja.

Të gjitha testimet janë kryer në shtëpitë e pjesëmarrësve,  gjë që, sipas Stothart, “është e rëndësishme për t’i bërë ato të qasshme dhe për të ulur ankthin e njerëzve”.

Profesori Vladimir Litvak, nga UCL’s Queen Square Institute of Neurology, e quajti “hap të hershëm drejt zhvillimit të testit me vlerë klinike”. Ai shtoi se hapi duhet të jetë vlerësimi i aftësisë së testit për të parashikuar si ndryshon gjendja e  pacientit me kalimin e kohës dhe si mund të ndihmojë në vendimet për trajtim.

Edhe doktoresha Julia Dudley nga organizata Alzheimer’s Research UK e mirëpriti zhvillimin.

“Është inkurajuese të shohim studime që eksplorojnë mënyra të reja për të zbuluar problemet e kujtesës. Trajtimet për Alzheimer po tregojnë se janë më efektive kur jepen në fazat e hershme të sëmundjes, diagnoza është thelbësore që njerëzit të përfitojnë”, ka thënë ajo.

Doudley ka shtuar se nevojiten studime më afatgjata dhe me grupe më të mëdha e më të ndryshme.

“Problemet e kujtesës mund të lidhen edhe me gjendje të tjera shëndetësore, jo vetëm me demencën. Kërkimet e ardhshme duhet të shqyrtojnë se si faktorë të tjerë mund të ndikojnë në rezultatet e testit të valëve të trurit dhe si mund të përdoren këto teste krahas mjeteve të tjera të diagnozës, si vlerësimet e aftësive njohëse dhe analizat e gjakut”, përfundoi doktoresha.

Përgatiti: A.Z. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Papagalli ‘Xiaogui’ thyen rekordin botëror për njohjen më të shpejtë të ngjyrave

Published

on

Një papagall ka thyer rekordin botëror për njohjen e ngjyrave në kohë të shpejtë. Ai ka arritur që për kohë rekord t’i njoh 10 ngjyra.

Xiaogui, që i përket Qing Feng, ka kapur topat me ngjyra dhe i ka futur ato në shporta të vogla me ngjyrat përkatëse për 33.5 sekonda, duke fituar rekordin  botëror për njohjen më të shpejtë të ngjyrave nga një papagall.

Ai bëri një gabim gjatë vendosjes së topave, por e korrigjoi shumë shpejt.

Feng e ka adoptuar papagallin kur ishte bebe në vitin 2020, duke thënë se ka kohë që ai kishte shprehur dashurinë për të luajtur me ngjyra, për çka e ka shtyrë atë që ta trajnojë në mënyrë.

Continue Reading

Kuriozitete

A mund të udhëtojë ndërgjegjja jonë në kohë? Shkencëtarët thonë se “ndjesitë e barkut” janë kujtime nga e ardhmja

Published

on

Në tetorin e vitit 1989, një vajzë katërvjeçare u zgjua natën nga një telefonatë dhe një britmë. Ajo doli zbathur në korridorin e ftohtë dhe dëgjoi nënën e saj të thoshte me zë të thyer: “Ai vdiq në një aksident me makinë!”.

Vajza nuk mund të thoshte asgjë, vetëm kujtonte përqafimin e fundit me babanë para se ai të nisej me avion. Në atë çast, e kishte ndjerë se nuk do ta shihte më kurrë gjallë.

Kjo është një nga historitë që njerëzit tregojnë për paranjohjen (gut feeling), aftësinë për të ndier apo “parë” diçka para se të ndodhë.

Shkencëtarja Julia Mossbridge ka mbledhur me dhjetëra rrëfime të tilla, por edhe ajo që në fëmijëri ka pasur ëndrra që janë bërë realitet, nisi të mbante një ditar ëndrrash dhe zbuloi se disa prej tyre ishin parashikime të sakta.

Mossbridge beson se këto përvoja tregojnë se koha nuk është aq lineare sa na duket.

“Nuk është e vështirë të kuptosh paranjohjen,” tha ajo. “Është vetëm e vështirë të besosh nëse nuk e ke përjetuar vetë. Shkencëtarët ende nuk e kuptojnë si funksionon koha. Ne kemi frikë nga e panjohura, nga ideja që realiteti mund të mos jetë ashtu siç e shohim.”

Psikologë e neuroshkencëtarë përpiqen ta shpjegojnë fenomenin, që në gjuhën shkencore quhet perceptim jashtëshqisor. Është ndjenjë e brendshme, e fortë, që diçka do të ndodhë. Në kultura të lashta, shamanët e mistikët e përdornin si mjet për të kuptuar motin apo për të zbuluar rreziqet që vinin. Psikologu Dean Radin shpjegon se ndërgjegjja kapë informacion edhe jashtë rrjedhës së zakonshme të kohës.

Ai ka dekada që studion këtë fushë e thotë: “Në mekanikën kuantike, koha sillet ndryshe nga sa e përjetojmë ne çdo ditë. Mund të ketë diçka në ndërgjegjen tonë që është në gjendje të marrë informacione nga e shkuara ose nga e ardhmja.”

Radin bëri eksperiment interesant. Vullnetarët lidhen me aparate që masnin aktivitetin e trurit, në ekran shfaqeshin imazhe të rastësishme, pozitive (si lindje dielli), negative (si aksidente). Rezultatet treguan se truri i njerëzve “e ndiente” imazhin negativ, para se ta shihte.

Ky eksperiment është përsëritur e ka dhënë të njëjtat rezultate. Më 1995, CIA publikoi dokumente që e mbështesnin këtë fenomen.

Shkencëtarët mendojnë se kjo lidhet me ndërlidhjen kuantike, proces misterioz ku grimcat lidhen mes tyre dhe ndajnë informacion, edhe nëse ndodhen larg në hapësirë apo në kohë.

“Ndoshta truri lidhet me versionin e vet në të ardhmen,” thotë Radin. “Prandaj ndiejmë kujtime për gjëra që nuk kanë ndodhur ende.”

Një shpjegim i tillë do të sqaronte edhe fenomenin e déjà vu, atë ndjenjën e çuditshme se një moment e kemi përjetuar më parë.

Sipas Mossbridge dhe Radin, edhe pse mekanizmi i saktë nuk dihet ende, statistikat tregojnë qartë se paranjohja është reale.

Continue Reading

Të kërkuara