Kuriozitete

Ylli i Madh i Afrikës, dhuratë mbretërore apo perlë e ‘vjedhur’?

Afrika ka luftuar vazhdimisht për të rikuperuar artefaktet kulturore të grabitura nga trupat koloniale.

Published

on

Në Afrikën e Jugut po rriten thirrjet për familjen mbretërore të Britanisë që të kthejë diamantin më të madh të njohur në botë, pas vdekjes së Mbretëreshës Elizabeth II.

I njohur si Ylli i Madh i Afrikës ose Cullinan I, diamanti është prerë nga një gur i çmuar më i madh që u minua në Afrikën e Jugut në 1905 dhe iu dorëzua familjes mbretërore britanike nga autoritetet koloniale të Afrikës së Jugut. Aktualisht është montuar në një skeptër mbretëror që i përket Mbretëreshës.

Kërkesat për kthimin e Yllit të Madh të Afrikës dhe diamanteve të tjera, janë intensifikuar që nga vdekja e Mbretëreshës. Shumë afrikano-jugorë e shohin blerjen e xhevahireve nga Britania si të paligjshme.

Vdekja e Mbretëreshës ka shkaktuar një debat rreth kolonializmit dhe se si lidhet ai me trashëgiminë e saj. Mediat e Afrikës së Jugut kanë debatuar për pronësinë e perlës, së bashku me kërkesat për pagesën e reparacioneve.

“Diamanti Cullinan duhet të kthehet në Afrikën e Jugut me efekt të menjëhershëm”, tha aktivisti Thanduxolo Sabelo për mediat lokale, duke shtuar se: “Britania dhe vendet e tjera vazhdojnë të përfitojnë nga mineralet e vendit tonë në kurriz të popullit tonë”.

Më shumë se 6,000 njerëz kanë nënshkruar një peticion duke kërkuar që Ylli i Madh i Afrikës të kthehet dhe të shfaqet në një muze të Afrikës së Jugut.

Një anëtar i parlamentit të Afrikës së Jugut, Vuyolwethu Zungula, i kërkoi vendit të tij të “kërkojë dëmshpërblime për të gjithë dëmin e bërë nga Britania” dhe gjithashtu “të kërkojë kthimin e të gjithë arit, diamanteve të vjedhura nga Britania”.

Sipas Royal Collection Trust, i cili mbikëqyr koleksionin mbretëror të familjes mbretërore britanike, diamanti Cullinan iu dorëzua mbretit Eduard VII (monarku britanik në atë kohë) në vitin 1907, dy vjet pas zbulimit të tij në një minierë private në Afrikën e Jugut.

“Ai u dërgua në Asscher të Amsterdamit për t’u çarë në 1908”, shtoi ai.

Me peshë rreth 3,106 karat në formën e tij natyrale, diamanti origjinal ishte “madhësia e një zemre njerëzore”, thotë Royal Asscher.

Royal Asscher shpjegon se guri i çmuar u ble nga qeveria Transvaal e Afrikës së Jugut (drejtuar nga sundimi britanik) dhe iu dorëzua mbretit Eduard VII si dhuratë për ditëlindje.

Një profesor i politikës afrikane në Universitetin e Afrikës së Jugut, Everisto Benyera, e kundërshton këtë tregim. Ai i tha CNN se “transaksionet koloniale janë të paligjshme dhe imorale”.

“Rrëfimi ynë është se të gjitha qeveritë e Transvaal dhe Bashkimit të Afrikës së Jugut dhe sindikatat e minierave shoqëruese ishin të paligjshme”, tha Benyera, duke argumentuar se: “Marrja e një diamanti të vjedhur nuk e shfajëson marrësin. Ylli i Madh është një diamant gjaku … Kompania private (minerare), qeveria e Transvaal-it dhe Perandoria Britanike ishin pjesë e një rrjeti më të madh kolonialiteti”.

Sipas Royal Asscher, diamanti u pre në nëntë gurë të mëdhenj dhe 96 copa më të vogla. Më i madhi nga gurët u emërua Ylli i Madh i Afrikës nga Mbreti Eduard VII.

Diamanti më i madh u vendos në Skeptrin e Sovranit me Kryq dhe guri i dytë i prerë u montua në Kurorën Perandorake. Mbretëresha Elizabeth II është parë në shumë portrete e veshur me këto diamante.

Vendet afrikane kanë luftuar vazhdimisht për të rikuperuar artefaktet kulturore të grabitura nga trupat koloniale. Muajin e kaluar, një muze në Londër ra dakord të kthejë 72 objekte të grabitura nga Mbretëria e Beninit, në Nigerinë jugore, gjatë një operacioni ushtarak britanik në 1897./UBTNews/

Kuriozitete

Autizmi tashmë mund të zbulohet nga testi në një fije floku

Published

on

Shkencëtarët kanë shpikur një test universal për autizmin tek foshnjat që përdor një fije floku.

Ai analizon mostrën për nivelet e metaleve si plumbi dhe alumini, të cilat janë më të larta te fëmijët autikë. Testi përfshin dërgimin e një mostre flokësh në laborator për analizë dhe u tregua se parashikonte autizmin me saktësi 81 për qind të kohës në një studim të rishikuar nga kolegët.

Shkencëtarët tjerë e shpallën testin si zhvillim ‘novator’ për gjendjen famëkeqe të vështirë për t’u diagnostikuar që prek 5.4 milionë amerikanë dhe 700,000 britanikë. Për shkak se nuk ka asnjë test standard për gjendjen, mjekët duhet të mbështeten në historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës.

Për testin, shkencëtarët përdorin një lazer për të hequr shtresën sipërfaqësore të flokëve. Një lazer i dytë, më i fuqishëm, lëshohet më pas përgjatë flokëve, i cili merr matje në 650 pikë për çdo centimetër. Kjo gjithashtu e kthen fillesën në plazmë.

Kontrollon për substanca të lidhura me autizmin duke përfshirë metale; plumbi, kadmiumi, arseniku, zinku e bakri ndër të tjera. Hulumtimet e mëparshme kanë gjetur nivele të larta të të tre metaleve elementare në flokët e fëmijëve autikë. Rezultatet futen në program i cili kërkon modele që tregojnë autizëm.

Ata testuan metodën në fijet e flokëve të mbledhura nga 220 fëmijë japonezë kur ata ishin rreth një muajsh. Rezultatet u krahasuan me diagnozën klinike të autizmit, e përfunduar kur të rinjtë ishin rreth katër vjeç. Shkencëtarët zbuluan se testi i tyre identifikoi saktë autizmin në 394 raste (81 për qind e totalit).

Ai identifikoi autizmin në 96.4 për qind të fëmijëve dhe ia dha plotësisht të qartë 75.4 për qind që nuk kishin autizëm. Autizmi është diçka me të cilën njerëzit lindin, gjë që çon në funksionimin e trurit të tyre ndryshe nga ai i njerëzve të tjerë. Ata me këtë gjendje mund të luftojnë për të komunikuar, e kanë të vështirë të kuptojnë se si mendojnë ose ndihen të tjerët, ose shqetësohen dhe mërziten në situata të panjohura dhe ngjarje shoqërore.

Shkencëtarët nuk janë të qartë se çfarë e shkakton këtë gjendje, megjithëse mendohet se janë të përfshirë faktorë mjedisorë dhe gjenetikë.

Continue Reading

Kuriozitete

6+ orë në telefon? Ekspertët thonë: përballesh me më shumë probleme financiare

Published

on

Një studim i fundit sugjeron se personat që kalojnë më shumë se 6 orë në ditë në telefon janë më të prirur të përballen me vështirësi financiare, si të jetuarit nga një rrogë në tjetrën ose mungesa e kursimeve.

Ekspertët besojnë se kjo lidhet me të ashtuquajturën “zhvendosje kohe”, pra, orët e kaluara duke lëvizur nëpër rrjete sociale apo aplikacione zëvendësojnë kohën që mund të investohej në zhvillim profesional, edukim financiar apo ndërtimin e zakoneve të shëndetshme.

Në disa raste, përdorimi i tepërt i telefonit lidhet edhe me shpenzime impulsive apo ikje nga realiteti, çka e përkeqëson situatën financiare.

Megjithëse studimi nuk është ende i rishikuar shkencërisht, gjetjet mbështeten nga hulumtime të tjera që theksojnë se koha e pakontrolluar para ekranit mund të ndikojë negativisht në mirëqenien financiare dhe emocionale.

Continue Reading

Kuriozitete

Studimi: Evropianët po blejnë ushqime të ngrira për të reduktuar mbeturinat

Published

on

Përveç kursimit të kohës dhe parave, ushqimi i ngrirë mund të kontribuojë në një sistem ushqimor më të qëndrueshëm.

Qëndrueshmëria luan rol më të madh në mënyrën si njerëzit blejnë, por a ndikon kjo në atë që blejnë në repartin e ushqimeve të ngrira?

Një anketë e re nga kompania më e madhe e ushqimeve të ngrira në Evropë sugjeron po. Gjysma e konsumatorëve evropianë po zgjedhin produkte ushqimore të ngrira për të zvogëluar shpërdorimin e ushqimit, sipas Nomad Foods, pronar i Birds Eye, Findus dhe markave të tjera shtëpiake, shkruan Euronews.

Sipas Organizatës Evropiane të Konsumatorëve, çdo vit në BE gjenerohen 59 milionë ton mbeturina ushqimore. Pra, sipas fjalëve të një gjigandi të supermarketeve në Mbretërinë e Bashkuar, çdo gjë e vogël ndihmon.

Si ndihmon ushqimi i ngrirë në uljen e mbeturinave?

Është e qartë se ngrirja e ushqimit e ruan atë për më gjatë, që do të thotë se duhet të hidhet dhe të blihet më pak. Kur ushqimi shkon dëm, nuk humbet ushqimi vetë, edhe burimet e përdorura në prodhim dhe transport, duke përfshirë karburantin, ujin, tokën, punën, plehrat dhe paketimin.

“Në vitet 2021-2022, mbeturinat ushqimore përbënin 18 milionë ton emetime të gazrave serrë në Mbretërinë e Bashkuar”, thotë Ben Ashmore, kreu i çështjeve të jashtme në FareShare, organizatë bamirëse që punon në gjithë industrinë për të ndihmuar në rishpërndarjen e ushqimit të tepërt.

“Duke rishpërndarë ushqimin e tepërt tek njerëzit dhe duke e bërë atë më të qëndrueshëm përmes ngrirjes, ne mund të ndihmojmë në uljen e mbeturinave ushqimore dhe emetimeve të lidhura me të, ndërkohë që ndihmojmë njerëzit në nevojë.”

Ka arsye pse njerëzit po mbështeten te frigoriferët, raporti i parë i Nomad Foods ‘Frozen in Focus’ tregon se qëndrueshmëria është faktor i spikatur.

Continue Reading

Kuriozitete

Kina po kontrollon shiun me dronë: Teknologjia që “komandon” motin

Published

on

Kina ka filluar zyrtarisht testimet për të kontrolluar motin dhe këtë po e bën përmes dronëve të teknologjisë së lartë që krijojnë reshje artificiale.

Në rajonin e thatë të Xinjiang, dronët lëshuan në atmosferë kimikate si jodidi i argjendit, duke stimuluar formimin e reve e rritjen e sasisë së shiut me 4%.

Sasia ishte e mjaftueshme për të krijuar stuhi të dendura, të afta të mbushnin dhjetëra pishina olimpike.

Kjo teknologji e re është pjesë e një plani të madh kombëtar, që synon të shtrihet në të gjithë vendin deri në fund të vitit 2025, me synimin kryesor të mbështesë bujqësinë dhe zonat që vuajnë nga thatësirat ekstreme.

Ndërsa Kina shkon drejt një epoke ku shiut mund t’i “komandohet”, ekspertët ngrejnë pyetje serioze mbi ndikimin afatgjatë të manipulimit të motit: Çfarë ndodh kur natyra i bindet teknologjisë?

Continue Reading

Të kërkuara