Kuriozitete

Teza e një psikologu: Ja pse njerëzimi e “dashuron” luftën

Filozofia dhe teologjia kanë prodhuar shumë reflektime mbi këtë dukuri.

Published

on

Lufta vazhdon ta prekë njerëzimin. Filozofia dhe teologjia kanë prodhuar shumë reflektime mbi këtë dukuri. Që në fillesat e mendimit perëndimor, Herakliti shkroi se “konflikti është ‘babai’ i të gjitha gjërave”. Por është psikologjia ajo që na bën të kuptojmë origjinën e luftës.

Kështu Xhejms Hillman, një psikolog i shkollës Jungiane, që u nda nga jeta në vitin 2011, trajton gjerësisht këtë temë në librin e tij të famshëm “Dashuria e tmerrshme për luftën”. Ky libër na ofron një panoramë të plotë mbi luftën dhe mekanizmat e zhvillimit të saj.

Hillman shkruan: “Në rast se nuk e kuptojmë këtë dashuri të fortë që ka njerëzimi për luftën, nuk do të jemi kurrë në gjendje që ta parandalojmë atë, apo të flasim në mënyrë të arsyeshme për paqen dhe çarmatimin. Nëse nuk e shtyjmë imagjinatën tonë tek gjendja luftarake e shpirtit të njeriut, atëherë s’do të jemi në gjendje të kuptojmë forcën e saj tërheqëse.

Pra ne duhet të “shkojmë në luftë”, dhe ky libër është menduar të jetë një thirrje nën armë për mendjen tonë. Dhe ne nuk do të shkojmë në luftë “në emër të paqes”, siç pretendon shpesh retorika hipokrite. Përkundrazi ne do të shkojmë në luftë në emër të luftës, ose siç e thekson Hillamn për të kuptuar marrëzinë e dashurisë që kemi ndaj saj.

Ishte Xhiambatista Viko i pari që u interesua mbi arsyet themelore të ligjit, gjuhës, letërsisë: temat e përsëritura, strukturat dhe forcat e përjetshme, të kudogjendura, emocionale dhe të pashmangshme që veprojnë mbi çdo jetë njerëzore, në çdo shoqëri njerëzore, ndaj së cilës ne duhet të përkulemi.

Pra janë ato forcat që ne mund t’i etiketojmë si arketipale. Nëse gërmojmë pak më thellë do të zbulojmë se ka forca arketipale që nxjerrin në dritë temat mitike që përshkojnë kohërat dhe që janë të përjetshme. Dhe lufta është një forcë e tillë. Lufta është një temë e përjetshme e ekzistencës njerëzore, e cila merr kuptim nga mitet. Këtu qëndron edhe madhështia e kulturës greke: njohja e tragjedisë.

Ne e trajtojmë dukurinë e luftës, pa marrë parasysh mitet dhe Perënditë, a thua sikur këto të fundit të kenë vdekur dhe janë zhdukur. Megjithatë, tragjedinë dhe atë bashkim të çuditshëm midis dashurisë dhe luftës, e gjejmë ende sot duke lexuar gazetat e këtyre ditëve mbi luftën në Ukrainë.

Një luftë e pakuptueshme dhe e paimagjinueshme, ngrihet në nivelin e një situate mitike me Perëndi të gjalla dhe reale. Marsi dhe Afërdita janë gjithmonë mes nesh.

Duhet reflektuar mbi pyetjen: A është vërtet anormale lufta? Mua më duket se nuk është kështu. Nëse shohim me vëmendje zhvillimet e pas Luftës së Dytë Botërore dhe ato pas konflikteve të mëdha që pasuan. Prandaj, po flasim për normalitetin e luftës duke supozuar një faktor tjetër: “pranueshmërinë” e saj.

Luftërat nuk do të ndodhnin nëse nuk do të kishte njerëz të gatshëm që të kontribuonin për zhvillimin e tyre. Rekrutët, skllevërit, ushtarakët e karrierës: ka pasur gjithmonë njerëz të gatshëm për t’iu përgjigjur thirrjes për t’u vendosur nën armë, për t’u regjistruar në ushtri, për të luftuar.

Por pse lufta është normale? A është kështu sepse i ka rrënjët tek natyra njerëzore, apo sepse është thelbësore për shoqëritë? A është në thelb ajo një shprehje e instinktit të agresionit dhe vetë-ruajtjes së qenieve njerëzore, apo është një zgjatim i sjelljes së tufës?

Sidoqoftë, në të dyja rastet, gjithçka i referohet nevojës për të pasur imazhin e një armiku. Lufta, shkruan Tomas Hobs, është një situatë në të cilën çdo njeri është armik i çdo njeriu tjetër. Pa armiq është e vështirë të bësh luftë.

Si një psikoanalist investigativ, Xhejms Hillman na thotë se lufta nuk është çnjerëzore, por njerëzore dhe i përket njerëzimit ashtu si racionaliteti dhe mendimi shkencor. Si mund të themi se lufta na bën të zbresim në nivelin e kafshëve, nëse luftën e bëjnë vetëm njerëzit?

James Hillman ishte pacifist, ndaj thotë në librin e tij se lufta mund të ndalet vetëm duke e shndërruar në një mit kultin e tij. Nëpërmjet njohjes së miteve si standardizim i së paarsyeshmes, mund të gjendet tek identifikimi virtyti i tyre terapeutik. Kështu, duke depërtuar në sekretet e luftës, ne mund të zbulojmë mënyra të tjera për të kënaqur kërkesat e saj. Mënyra të tjera për të shkuar në luftë, pa e zhvilluar atë vërtet. / Giorgio Boratto, “Il Fatto Quotidiano” – Bota.al

Continue Reading

Kuriozitete

Pse nuk bën të parkosh automjetin në bar të thatë?

Published

on

Vera është koha e të nxehtit të madh dhe thatësirave, dhe e gjitha kjo është një terren i përshtatshëm për zjarre.

Burimet e zjarreve mund të jenë të ndryshme, nga ato natyrore deri te zjarrvënësit që kënaqen me flakët.

Në Spanjë, Agjentët e mbrojtjes së mjedisit lëshuan paralajmërimin interesant, parkimi i veturave mbi thatësi, veçanërisht pas një udhëtimi të gjatë, është i rrezikshëm. Shkaku qëndron te sistemi i shkarkimit të gazrave, pra te katalizatori, komponent i projektuar për të reduktuar ndotjen që lëshojnë automjetet.

Gjatë funksionimit normal, ky element mund të arrijë temperatura të larta, nga 400 deri në 800 gradë Celsius, duke shkaktuar ngrohje të konsiderueshme në zonën poshtë makinës. Pas një udhëtimi prej disa kilometrash, nxehtësia në pjesën e poshtme të automjetit mund të arrijë në 300 gradë Celsius.

Nëse vetura parkohet mbi bar të thatë, nxehtësia mjafton që bimësia të nisë të digjet për disa sekonda.

Masa më e thjeshtë për të shmangur këtë lloj zjarri është të mos parkoni automjetet jashtë zonave të përcaktuara për këtë qëllim, veçanërisht në vende ku ka bimësi të thatë.

Continue Reading

Kuriozitete

Barbie bën versionin e kukullës me diabet të tipit 1

Published

on

Kukulla e re “Barbie” nga kompania e njohur e lodrave “Mattel” ka pompë insuline e monitor të glukozës, e cila është pjesë e serisë së re të kukullave të lansuara nga brendi, ka raportuar The Guardian.

Kjo kukull është projektuar në mënyrë që fëmijët me diabet ta ndiejnë veten të përfshirë në shoqëri..

Në filmin  “Barbie”, të regjisores Greta Gerwig, Barbieland është vend i gjithëpërfshirjes e diversitetit. Që nga 2019 “Mattel” ka filluar të prodhojë kukulla me aftësi të kufizuara, ani pse kjo kukull e njohur ekziston që nga viti 1959.

Kompania ka lansuar “Barbien” e parë me sëmundjen e diabetit të tipit 1, edicioni i fundit i rangut, për të cilin ka deklaruar se është projektuar “të ua mundësojë fëmijëve ta gjejnë veten te kjo kukull e ta inkurajojnë sa më shume lojën me kukulla përtej eksperiencave jetësore”.

Diabeti i tipit 1 është sëmundje autoimune ku vet trupi i sulmon dhe i shkatërron qelizat e pankreasit që e krijojnë insulinën. Sëmundja diagnostikohet në fëmijëri dhe pacientët monitorojnë nivelin e sheqerit në gjak e të marrin insulinë.

“Barbie” e re është dizajnuar në bashkëpunim me organizatën jo-fitimprurëse Breakthrough T1D.

Kukulla ka një pajisje për monitorimin e glukozës, që e ka të vendosur në krah, një telefon mobil me aplikacionin CGM, i cili iu ndihmon që ta përcjellë nivelin e sheqerit në gjak. Ajo ka pompë insuline një çantë që ia zë të gjitha pajisjet mjekësore që i duhen si dhe ushqimet.

Krista Berger, zëvendës shefe e kukullave “Barbie” në “Mattel”, ndërkohë që po promovonte kukullën e re ka thënë se ky është një hap i rëndësishëm drejt përkushtimit që ka kompania për gjithëpërfshirje dhe përfaqësim.

“‘Barbie’ ndihmon fëmijët të fitojnë përceptimet e para për botën, duke reflektuar edhe sëmundjen e diabetit  tipi 1, sigurohemi që më shumë fëmijë të mund ta shohin veten në historitë që i imagjinojnë përmes lojës me kukullat që i duan”, ka thënë Berger.

“Barbie” e parë afroamerikane u lansua gjatë viteve ’60, kurse ato hispanike u lansuan gjatë viteve ’80, ndërkohë që shumë kukulla në profesione të ndryshme që ushtrojnë gratë u prezantuan në vitet ’90 e 2000.

Në ditët e sotme ka më shumë se 175 lloje të ndryshme të kukullave në fjalë, me shumë ngjyra lëkure, syve, flokëve, tipe të ndryshme trupash si dhe aftësive të kufizuara trupore. Kompania ka përshirë edhe “Barbien” e verbër, “Barbien” afromarikane më sindromë Down, kukulla me aparat dëgjimi, me proteza të ndryshme për gjymtyrë, kukulla me karrocë si dhe “Barbien” më sëmundjen e lëkurës, që quhet vitiligo.

“Barbie” nuk është e vetmja kukull që fokusohet te diversiteti. Kompanie e lodrave “Lottie” ka kukulla me sindromën Down si dhe me autizëm, ndërkohë që kompania “Lego” shet shumë lloje të figurave që kanë aftësi të kufizuara fizike.

“Përfaqësimi ka rëndësi, sidomos në fëmijëri. Të shohësh ‘Barbie’ me diabet të tipit 1 ndihmon në normalizimin e kësaj sëmundje e në uljen e stigmatizimit dhe u tregon fëmijëve që nuk qëndrojnë vetëm në këtë botë. Ky është hap pozitiv drejt ndërtimit të vetëbesimit, përfshirjes dhe kuptimit se si është të jetosh me diabet”, ka thënë Arjun Penasar, shef ekzekutiv i “diabetes.co.uk”.

Continue Reading

Kuriozitete

Çfarë janë kukullat Labubu dhe pse njerëzit po lënë kokat pas tyre?

Published

on

Labubu, një krijesë e vogël me veshë lepurushi, dhëmbë të theksuar dhe veshje të çuditshme, është kthyer në aksesorin më të paparashikuar të verës 2025.

I varur në çanta Hermès, Louis Vuitton apo Bottega, kjo lodër e çuditshme ka rrëmbyer jo vetëm influencueset dhe VIP-at si Rihanna, Dua Lipa dhe Lisa nga Blackpink, por edhe gjithë gjeneratën Z.

Si u krijua Labubu?

Kukulla Labubu u krijua më 2015 nga Kasing Lung. E frymëzuar nga mitologjia nordike, Labubu është pjesë e universit “The Monsters” dhe përfaqëson një personazh të mirë që shpesh gabon pa dashje. Kukullat vijnë në forma të ndryshme dhe të mbështjella me kostume në varësi të një tematike dhe shiten si “blind boxes”, pra ti nuk e di kurrë cilën do të marrësh derisa ta hapësh.

Pse janë bërë kaq të famshme?

Nostalgjia – Shumë nga blerësit e sotëm janë rritur me anime, lodra dhe personazhe të viteve ’90 dhe 2000. Tani, me më shumë të ardhura, ata rikthehen tek ato ndjesi të thjeshta dhe të lumtura përmes kukullave si Labubu.

Kultura e “kidult” – Brezat e rinj nuk kanë më frikë të përqafojnë fëmijërinë edhe si të rritur. Tregu i lodrave për të rritur është në bum.

Elementi i misterit – Kukullat vijnë të fshehura në kuti “surprizë”, duke krijuar ndjesinë e lojës me fat. Ndjenja e emocionit nga unboxing-u është si një dozë dopaminë.

A do të rritet vlera e tyre?

Shumë mund të shihen si investim, njësoj si kartat Pokémon apo Beanie Babies dikur. Një Labubu i rrallë është shitur për 1,000 paund. Marka po zgjeron “universin” me produkte të reja si kapëse flokësh, mbështjellës për AirPods apo aksesorë telefoni. Herën tjetër kur të shohësh një kukull të vogël me dhëmbë të çuditshëm që rri varur në një çantë luksoze, ndoshta duhet të pyesësh veten “çfarë është më me vlerë – çanta, apo Labubu?”.

Continue Reading

Kuriozitete

Autizmi tashmë mund të zbulohet nga testi në një fije floku

Published

on

Shkencëtarët kanë shpikur një test universal për autizmin tek foshnjat që përdor një fije floku.

Ai analizon mostrën për nivelet e metaleve si plumbi dhe alumini, të cilat janë më të larta te fëmijët autikë. Testi përfshin dërgimin e një mostre flokësh në laborator për analizë dhe u tregua se parashikonte autizmin me saktësi 81 për qind të kohës në një studim të rishikuar nga kolegët.

Shkencëtarët tjerë e shpallën testin si zhvillim ‘novator’ për gjendjen famëkeqe të vështirë për t’u diagnostikuar që prek 5.4 milionë amerikanë dhe 700,000 britanikë. Për shkak se nuk ka asnjë test standard për gjendjen, mjekët duhet të mbështeten në historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës.

Për testin, shkencëtarët përdorin një lazer për të hequr shtresën sipërfaqësore të flokëve. Një lazer i dytë, më i fuqishëm, lëshohet më pas përgjatë flokëve, i cili merr matje në 650 pikë për çdo centimetër. Kjo gjithashtu e kthen fillesën në plazmë.

Kontrollon për substanca të lidhura me autizmin duke përfshirë metale; plumbi, kadmiumi, arseniku, zinku e bakri ndër të tjera. Hulumtimet e mëparshme kanë gjetur nivele të larta të të tre metaleve elementare në flokët e fëmijëve autikë. Rezultatet futen në program i cili kërkon modele që tregojnë autizëm.

Ata testuan metodën në fijet e flokëve të mbledhura nga 220 fëmijë japonezë kur ata ishin rreth një muajsh. Rezultatet u krahasuan me diagnozën klinike të autizmit, e përfunduar kur të rinjtë ishin rreth katër vjeç. Shkencëtarët zbuluan se testi i tyre identifikoi saktë autizmin në 394 raste (81 për qind e totalit).

Ai identifikoi autizmin në 96.4 për qind të fëmijëve dhe ia dha plotësisht të qartë 75.4 për qind që nuk kishin autizëm. Autizmi është diçka me të cilën njerëzit lindin, gjë që çon në funksionimin e trurit të tyre ndryshe nga ai i njerëzve të tjerë. Ata me këtë gjendje mund të luftojnë për të komunikuar, e kanë të vështirë të kuptojnë se si mendojnë ose ndihen të tjerët, ose shqetësohen dhe mërziten në situata të panjohura dhe ngjarje shoqërore.

Shkencëtarët nuk janë të qartë se çfarë e shkakton këtë gjendje, megjithëse mendohet se janë të përfshirë faktorë mjedisorë dhe gjenetikë.

Continue Reading

Të kërkuara