Shëndet
Të përzierat dhe vjellja e mëngjesit: shkaqet dhe kur duhet të shqetësoheni
Published
3 months agoon
By
UBT NewsNga ndryshimet hormonale te problemet me tretjen, ja faktorët më të zakonshëm që mund të fshihen pas nauzesë së mëngjesit.
Nëse sapo keni hapur sytë e ndjeni përzierje ose keni nevojë të villni, pa e ditur shkakun, kjo lidhet me disa faktorë shëndetësorë. Mjekët theksojnë se simptomat e mëngjesit janë tregues të një gjendjeje themelore që meriton vëmendje, sidomos nëse përsëriten.
Sipas mjekes dr. Sonal Shah, ndjesia e përzierjes në mëngjes mund të lidhet me mungesën e gjumit, ankthin, ushqyerjen e parregullt apo gjendje tjera.
1. Dehidratimi
Trupi përbëhet nga ujë e çdo mungesë e tij reflektohet në shëndet. Dhimbjet e kokës, lodhja dhe të përzierat gjatë zgjimit janë shpesh sinjale të humbjes së tepërt të lëngjeve. Dietologia Eisling Moran thekson: “Të përzierat dhe të vjellat mund të krijojnë një cikël të mbyllur me dehidratimin, një gjendje që jo vetëm shkaktohet nga humbja e lëngjeve, por edhe e përkeqëson atë”. Një gotë ujë menjëherë pas zgjimit mund të ndihmojë në thyerjen e këtij cikli.
2. Lodhja dhe mungesa e gjumit
Mungesa kronike e gjumit çrregullon ritmet cirkadiane e shkakton rraskapitje, e cila manifestohet me të përziera. Gjumi i pamjaftueshëm ndikon në sistemin nervor, duke rritur irritueshmërinë, ulur përqendrimin dhe ngadalësuar tretjen, një kombinim që e bën më të lehtë shfaqjen e simptomave në mëngjes.
3. Ankthi dhe stresi
Një shkak i zakonshëm i nauzesë së mëngjesit, sidomos kur shoqërohet me ndryshime hormonale. Anxiety UK raporton se rreth 98% e grave përjetojnë ankth gjatë menopauzës, për shkak të luhatjeve të estrogjenit dhe kortizolit. Stresi aktivizon sistemin nervor simpatik, që ngadalëson tretjen e shkaktojë të përziera.
4. Hipoglikemia (sheqeri i ulët në gjak)
Kur niveli i glukozës bie nën normë, trupi nuk ka mjaftueshëm energji për proceset bazë, duke përfshirë funksionin e trurit. Kjo gjendje prek personat me diabet që marrin insulinë, por mund të ndodhë edhe tek të tjerët pas periudhave të agjërimit, konsumit të tepërt të alkoolit ose ushqyerjes së pamjaftueshme në darkë. Simptomat përfshijnë djersitje, dridhje, konfuzion dhe përzierje.
5. Çekuilibri hormonal
Kortizoli, i njohur si “hormoni i stresit”, natyrshëm është më i lartë në mëngjes, por nivelet jonormale shkaktojnë të përziera. Dietologia Claire Barnes shpjegon se çekuilibri i hormoneve ndikon në tretje, oreks dhe gjendjen emocionale. Përveç kortizolit, edhe hormonet e tiroides dhe estrogjeni luajnë rol.
6. Kapsllëku dhe çrregullimet e tretjes
Kapsllëku i zgjatur shkakton grumbullim toksinash, duke ushtruar presion në stomak e rritur gjasat për nauze. Konsumi i tepërt i alkoolit përkeqëson situatën duke irrituar mukozën e stomakut dhe zorrëve. Profesori David Nut thekson se simptomat mund të variojnë nga fryrja e barkut deri tek të vjellat e mëngjesit.
7. Refluksi gastroezofageal (GERD)
Kur acidi i stomakut ngjitet drejt ezofagut, krijon ndjesi djegieje, shije të thartë dhe të përziera. Teoritë më të reja sugjerojnë se shpesh nuk është teprica, por mungesa e acidit në stomak që shkakton këto simptoma. Nivelet e ulëta të acidit mund të dobësojnë tretjen dhe përthithjen e vitaminave e mineraleve si B12, folatet, hekuri, magnezi dhe zinku, duke ndikuar indirekt në ekuilibrin hormonal dhe mirëqenien e përgjithshme.
8. Shtatzënia
Të përzierat e mëngjesit është ndër shenjat më të hershme të shtatzënisë. Rreth 80% e grave përjetojnë të vjella në tremujorin e parë, më shpesh ndër javën e katërt e të nëntë. Edhe pse nuk është e rrezikshme në shumicën e rasteve, nauza e rëndë e shtatzënisë (hyperemesis gravidarum) kërkon vlerësim mjekësor.
Kur duhet të shqetësoheni?
Nëse të përzierat e mëngjesit shoqërohen me humbje peshe të pajustifikuar, dhimbje të forta barku, të vjella me gjak ose marramendje të theksuar, është e rëndësishme të kërkoni ndihmë mjekësore. Shkaqet mund të variojnë nga çrregullime të lehta të tretjes deri tek gjendje serioze që kërkojnë trajtim të shpejtë.
Shëndet
Pse fryhet barku? Shkaqet dhe zgjidhjet më të zakonshme
Published
1 day agoon
October 31, 2025By
UBT News
Fryrja e barkut është një nga shqetësimet më të zakonshme që raportohen në kabinetet mjekësore.
Ajo ndodh kur barku zmadhohet përtej përmasave normale për shkak të gazrave, lëngjeve, përmbajtjes tretëse ose ndryshimeve strukturore në organet e brendshme.
Shkaqet kryesore:
Shkaqe organike: shtatzënia, shtimi në peshë, bllokimet në zorrë, gastropareza, celiakia, peritoniti, asciti ose rritja e organeve të brendshme.
Shkaqe funksionale: gazrat nga sindroma e zorrës së irrituar (IBS), intoleranca ushqimore, kapsllëku, çrregullime të tkurrjes së zorrëve dhe dobësia e muskujve të barkut.
Diagnoza
Mjeku vlerëson simptomat përmes ekzaminimit fizik, nëse është e nevojshme, kryen ultratingull abdominal apo analiza tjera për të përcaktuar shkakun.
Trajtimi
Në rastet organike, trajtohet sëmundja themelore. Në rastet funksionale, ndihmojnë laksativët, probiotikët, enzimat tretëse dhe ndryshimet në dietë.
Shmang ushqimet që shkaktojnë gazra.
Ha ngadalë dhe në porcione të vogla.
Pij më shumë ujë dhe konsum më shumë fibra.
Bëj aktivitet fizik të rregullt.
Nëse fryrja është e shpeshtë ose e shoqëruar me dhimbje, kërko këshillë mjekësore për të përjashtuar shkaqe më serioze. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Ekspertët paralajmërojnë: Këto dy ushqime të përpunuara e dëmtojnë trurin
Published
1 day agoon
October 31, 2025By
UBT News
Ushqimet e përpunuara që mund të dëmtojnë më shumë shëndetin e trurit, sipas një studimi të ri, janë mishi i përpunuar dhe pijet e gazuara me sheqer.
Një ekip studiuesish nga Universiteti Virginia Tech ka zbuluar se personat që konsumojnë rregullisht këto produkte kanë rrezik dukshëm më të lartë për të zhvilluar probleme njohëse, përfshirë çrregullime që lidhen me demencën dhe sëmundjen e Alzheimerit, raporton Science Alert.
Studimi u mbështet në të dhënat e Universitetit të Michiganit për Shëndetin dhe Pensionimin, ku u analizuan 4,750 amerikanë mbi 55 vjeç, të ndjekur për një periudhë shtatëvjeçare (2014–2020). Çdo dy vjet, pjesëmarrësit i’u nënshtruan testeve të kujtesës dhe aftësive njohëse, duke përfshirë kujtimin e menjëhershëm, kujtimin e vonuar, llogaritje të thjeshta dhe ushtrime për përqendrim.
Rezultatet treguan se 1,363 persona zhvilluan probleme me kujtesën. Ata që konsumonin një racion mishi të përpunuar në ditë kishin 17% më shumë rrezik për çrregullime njohëse, ata që pinin çdo ditë pije të ëmbëlsuara – si kola, çaj i ftohtë me sheqer apo lëngje frutash industriale – kishin 6% më shumë rrezik.
Megjithatë, studimi nuk gjeti një lidhje të fortë mes konsumit të përgjithshëm të ushqimeve ultra të përpunuara dhe rritjes së rrezikut për probleme njohëse, përveç mishrave të përpunuar dhe pijeve me sheqer. Ushqime të tjera si gatimet e gatshme, ëmbëlsirat, snack-et e kripura apo produktet e bulmetit dhe drithërave nuk rezultuan me ndikim të njëjtë negativ.
Autorët theksojnë se shmangia e këtyre dy kategorive kryesore mund të ndihmojë në mbrojtjen e shëndetit të trurit.
“Ka gjëra që mund t’i ndryshoni. Sekreti është moderimi dhe balanca në zgjedhjet ushqimore,” – deklaroi profesoresha Brenda Davy, autore e studimit.
Ndikimi i ushqimeve të përpunuara është më i madh sesa mendojnë shumica e njerëzve. Vetëm më 2020, 65% e ushqimeve dhe 38% e pijeve të blera nga familjet amerikane përbëheshin nga produkte të përpunuara me ngjyrues, aromatizues e përbërës artificialë që mungojnë në ushqimin e përgatitur në shtëpi.
Një tjetër autor i studimit, Ben Katz nga Virginia Tech, sugjeroi se edukimi ushqimor mund të jetë pjesë e zgjidhjes: “Nuk mjafton të ndjekësh një dietë. E rëndësishme është t’u japësh njerëzve aftësitë për të gatuar sipas asaj diete,” – u shpreh ai. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Ndërrimi i natës rrit rrezikun e kancerit tek gratë
Published
1 day agoon
October 31, 2025By
UBT News
Puna gjatë natës ka qenë prej kohësh e lidhur me shëndetin e dobët. Tani një studim i ri sugjeron se për gratë, puna gjatë kësaj kohe mund të rris rrezikun e kancerit.
Hulumtuesit kanë zbuluar se gratë që punojnë në turnin e natës janë pothuajse pesë herë më të rrezikuara nga kanceri në krahasim me gratë që punojnë gjatë ditës.
Në këtë studim ekspertët kanë gjetur se gratë që punonin gjatë natës ishin më shumë të rrezikuara nga kanceri i gjirit, kanceri i lëkurës dhe kanceri i mushkërive, shkruan Medicalnewstoday,
Bashkautori i hulumtimit, Xuelei Ma, nga Qendra Mjekësore e Kinës Perëndimore dhe kolegët e tij kanë publikuar gjetjet e tyre në revistën “Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention”.
Hulumtimet e mëparshme kanë treguar se puna gjatë ndërrimit të natës mund të pengojë rëndë ritmin tuaj të qarkullimit.
Ky është orari kur rregullohen proceset fiziologjike të trupit gjatë një cikli 24 orësh. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Ja lista me ushqime që mbajnë yndyrën në gjak nën kontroll
Published
1 day agoon
October 31, 2025By
UBT News
Meqenëse nuk kanë kurrfarë shijeje apo arome, këta dy artikuj mund t’u shtohen ushqimeve më të llojllojshme. Hani pa u shtuar sheqer dhe organizmit tuaj do t’u bëjnë mirë.
Në ditë mjafton të hani një deri në dy lugë të vogël fara chia, ndërkaq nga ajo lugë të vogël do të përfitoni deri në tri herë më shumë hekur sesa nga spinaqi.
Më parë duhet t’i zhytni në ujë, meqë nuk kanë aromë mund t’u shtohet të gjitha gjellëve – supës, perimeve, vezëve e pijeve. Farat e chias janë me omega-3 të thartirave yndyrore, të cilat ndihmojnë në rregullimin e kolesterinës së mirë dhe të kolesterinës së keqe në gjak, ndihmojnë ne shëndetin e zemrës.
Pas eliminoni nga organizmi të të gjithë “armiqtë” e njohur, sheqerit, produkteve të mishit dhe të tjera, në ushqim shtoni farat e tërshërës.
Konsumoni ashtu siç janë, pa shtesa të ëmbla. Kokrrat e tërshërës pastrojnë zorrët nga yndyrat, sepse fibrat e tërshërës të njohura si beta-glukan, yndyrarti thithin, andaj kolesterina as që hyn në gjak dhe në qarkullim të gjakut.
Një filxhan kokrra tërshëre do t’i plotësojë nevojat ditore për beta-glukan, mirëpo fibra të tilla ka edhe në elb dhe në alga.
Në ushqim kohë pas kohe përdorni edhe avokado, e cila, pos që ul kolesterinën LDL, mbron edhe arteriet. /A.Z/UBT News/
Studentët e UBT-së përfundojnë praktikën profesionale në Coca-Cola HBC Kosova
Profesori i UBT-së, Blerim Emerllahu bëhet Ambasador Artist i kompanisë prestigjioze “Henri Selmer Paris”
Profesorët e UBT-së, Musa Sabedini dhe Ferid Selimi, botojnë artikull shkencor në revistën e indeksuar në SCOPUS
TikTok fshin mbi 189 milionë video
Pse fryhet barku? Shkaqet dhe zgjidhjet më të zakonshme
Ja pse Selena Gomez zhduket herë pas here nga interneti
Dy stadiume në garë për finalen e Ligës së Kampionëve 2029
Osmani: Do të bëj çmos për të evituar zgjedhjet, edhe pak ditë sqarohen të gjitha
Ekspertët paralajmërojnë: Këto dy ushqime të përpunuara e dëmtojnë trurin
Të kërkuara
-
Lajmet2 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet1 week agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni1 month agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
