Teknologji

Sulmet kibernetike, eksperti i sigurisë: Më lehtë u realizuan në Kosovë sesa në Shqipëri

Eksperti i sigurisë tha se në këto sulme ndikim ka lufta në mes Ukrainës dhe Rusisë.

Published

on

Eksperti i sigurisë kibernetike, Taner Abazi ka deklaruar se Kosovëa është e rrezikuar nga sulmet kibernetike nga Serbi, Irani, Rusia dhe Kina, andaj institucionet duhet me pas një koordinim të përbashkët, por edhe t’i ngrisin shumë shpejt kapacitetet, duke trajnuar sa më shumë staf dhe duke investuar në teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike.

Abazi tha se institucionet shtetërore duhet të merren me seriozisht me çështjen e sulmeve kibernetike, pasi sipas tij, këto sulme mund të këtë çdoherë kur ka zhvillime në vend. Ndërsa sa i përket të dhënave personale, ai tha se mund të jenë shumë të rrezikshme nëse ka lëshime dhe nëse institucionet nuk i marrin masat e nevojshme të sigurisë.

Eksperti i sigurisë tha se në këto sulme ndikim ka lufta në mes Ukrainës dhe Rusisë. Sipas tij, sulmet në Kosovë, mund të realizohen më lehtë se ato që kanë ndodhur në Shqipëri.

“Bota është duke shkuar drejtë një kaosi kibernetikë dhe kjo ka filluar në tendencë të shtuar prej luftës që ka filluar në Ukrainë, ku janë ndërtuar aleatë të ndryshëm dhe ka përkrahë shtetet, varësisht prej politikave të brendshme dhe jashtme të shteteve të ndryshme. Ajo që ka ndodhur në Kosovë diferencohet në atë se çfarë ndodhë në Shqipëri për shkak se në Shqipëri ka qenë një sulm i targetuar, i sponsorizuar prej shtetit dhe qëllimi i saj ka qenë për me hy në sisteme dhe me marrë informacione, të dhëna. Sulmet që kanë ndodhur në Kosovë i bie që janë për ndaljen e shërbimeve, i cili ka të bëjë me në lloj sulmi që mundet të ekzekutohet vetëm nga disa akterë në Kosovë dhe jashtë Kosovës, por nuk është diçka e planifikuar në detaje, nuk është një sulm shumë i sponsorizuar nga shtete tjera, nuk mundem me aluduar që është një gjë e tillë, përderisa sulmet janë teknikisht që realizohen pak më lehtë sesa sulmet që kanë ndodhur në Shqipëri”, tha ai.

Ndërsa ka shtuar se institucionet janë përgjegjëse nëse ka lëshime të të dhënave personale, pasi ato i përpunojnë ato të dhëna dhe kanë informacione për çdo qytetar të Kosovës.

“Të dhënat personale mund të jenë shumë të rrezikshme nëse ka lëshime, nëse institucionet nuk i marrin masat e sigurisë siç duhet të merren, atëherë nuk kanë kundër masa që ato të dhëna të cilat mund të publikohen një herë dhe cilat mund të shiten… Institucionet përpunojnë të dhënat e qytetarëve të Republikës së Kosovës dhe kjo doemos e bënë përgjegjës për këto të dhëna nëse ato publikohen, vidhet identiteti i gjithë qytetarëve sepse shteti ka informacione për çdo qytetarë të vetëm. Jeta digjitale na lidh me ato informacione, ne kur hymë në rrjete sociale identifikohemi me këto informacione, në të njëjtën kohë kur duam të mbrojmë vetën dhe me verifikuar identitetin e verifikojmë me të njëjtat informacione”, ka shtuar Abazi.

Ndërkaq ka përmendur disa masa për t’u mbrojtur nga sulmet kibernetike. Njëra nga këto është edhe koordinimi i përbashkët i institucioneve. Ai tha se institucionet duhet ngritur shumë shpejt kapacitetet dhe të marrin teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike.

“Institucionet duhet me pas një koordinim të përbashkët që të mund t’i shpërndajnë eksperiencat, regjistrat dhe gjitha këto shënime për të bërë një analizë çka ka ndodhë, cilat janë masat parandaluese. E mira e kësaj fatkeqësie është se institucionet pak a shumë vetëdijesohen, vetëdijesohen në aspektin se duhet investuar më shumë, qoftë bizneset private duhet investuar më shumë në këto tema, me marrë më seriozisht këtë punë sepse mund të jetë një lloj sulmi i cili ndoshta nuk ka pas ndonjë efekt të madh por mund të vjen i ardhshmi që mundet me pas efektin dhe impaktin më të madh. Për këtë arsye institucionet duhet me ngrit shumë shpejt kapacitetet, duhet trajnuar sa më shumë staf, të ndërtojnë parametrat e zhvillimit të resurseve njerëzore, duhet me marrë teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike”, tha ai.

Abazi shtoi se sulmet kibernetike mund të vinë në çdo kohë, e sidomos kur ka zhvillime në vend.

“Këto sulme mund të vinë në çdo kohë për shkak se këto nuk kanë kufij fizik, por duhet analizuar situatat gjeopolitike që ndodhin në vend dhe besoj se do të ketë sulme kibernetike sa herë që do të ketë zhvillime edhe me Kosovën…6:09 Kështu shteti duhet me marrë masa sa herë që ka vendime të ndryshme që kanë të bëjnë në lidhje me shtetet e tjera, gjithmonë me qenë të gatshëm dhe vigjilent për t’u mbrojtur në sulmet kibernetike.. Institucionet me marrë me seriozisht, të ndërtojnë agjencionin ku koordinojnë të dhënat, të këtë gjëra më praktike për institucionet, jo vetëm të jenë të shkruara në letër..përndryshe parimi dhe letra nuk na mbrojnë nga sulmet kibernetike, por janë masat teknike ato të cilat na mbrojnë”, tha ai.

Sipas tij, sulmet kibernetike mund të vinë nga Serbia, Irani, Rusia e po ashtu dhe Kina, por thekson se mund të ketë edhe njerëz brenda Kosovës të cilët kanë një politikë.

“Neve historia na tregon që ne me shtetin serb nuk kemi marrëdhënie të mira, kështu duhet të mbrohemi prej tyre, por jo vetëm. Mund të jetë edhe Irani, Rusia, mund të jetë aleat Kina, që është një grup i aleatëve të cilët munden me bashkëpunu për këto qëllime. Mund të kemi edhe nga njerëz brenda shtetit të Kosovës, të cilët kanë një politikë, të cilët protestojnë me anë të haktivizimit, si ka qenë rasti fundit ku është deklaruar, se për shkak të një rregullore apo qëndrimi që është marrë i qeverisë, ata protestojnë për gjëra të tilla, kështu mund të jetë edhe nga brenda por edhe nga shtet tjera jashtë”, tha ai.

Cak i sulmeve kibernetike që po ndodhin kohëve të fundit në Kosovë, kryesisht kanë qenë institucionet shtetërore, mediat dhe biznese të ndryshme.

Automobilizëm elektrikë

Lajm i mirë për pronarët e automjeteve elektrike

Published

on

Për herë të parë, ka më shumë se një milion karikues publik për vetura në Evropë.

Ky informacion u raportua së fundmi nga organizata e pavarur ICCT (Këshilli Ndërkombëtar për Transport të Pastër) në raportin e saj mbi lëvizshmërinë për tremujorin e parë të 2025.

Raporti i ICCT thekson se rritja e numrit të karikuesve të shpejtë DC është rritur veçanërisht në tremujorin e parë të 2025.

Krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar, rritja është 54%.

Tani ka më shumë se një milion stacione karikimi publik, të përbërë nga rreth 810,000 karikues AC (kryesisht 22 kW) dhe rreth 190,000 karikues të shpejtë DC.

Duke parë dendësinë e pikave të karikimit, të dhënat më të fundit tregojnë renditjen e mëposhtme: Norvegjia vazhdon të kryesojë me pothuajse 46 pikë karikimi për 1000 automjete elektrike. Kjo pasohet nga Islanda (35 pikë karikimi), Danimarka (30) dhe Suedia (22).

Është interesante se Gjermania është në fund të listës, me një mesatare prej vetëm 1.6 stacione karikimi publik për 1000 automjete elektrike. Italia dhe Spanja janë dukshëm prapa, me vetëm një stacion karikimi për 1000 automjete elektrike.

Continue Reading

Teknologji

WhatsApp po teston një opsion të thjeshtë Logout

Published

on

WhatsApp vazhdimisht punon në funksione të reja, të cilat shfaqen në versionet beta para se të bëhen të disponueshme për të gjithë përdoruesit. Një nga funksionet e reja është opsioni i ardhshëm Logout në cilësimet e llogarisë.

Logout ofron dy zgjedhje: njëra kryen daljen nga llogaria duke fshirë të dhënat e cilësimet, tjetra do të mbajë të dhënat dhe cilësimet. Opsioni i parë është i njëjti me çinstalimin e WhatsApp-it, do ta dalë përdoruesin dhe do të fshijë të gjitha të dhënat dhe cilësimet e aplikacionit, por përdoruesi nuk do të hiqet nga grupet.

Opsioni i dytë nuk fshin të dhënat, po e del përdoruesin pa ndikuar në bisedat, bisedat në grupe, të dhënat dhe cilësimet, kështu që gjithçka do ta presë përdoruesin kur ai të vendosë të kthehet në WhatsApp.

Prandaj është e mundur të rikthehen të gjitha shpejt, vetëm duke u kyçur përsëri me numrin e telefonit. Duket se kjo funksion është krijuar për ata që duan të marrin një pushim të shkurtër nga WhatsApp për arsye të ndryshme.

Opsioni Logout mban etiketën “internal”, që tregon se po testohet brenda ekipit të zhvillimit të WhatsApp-it. Hapi tjetër pritet të jetë një lëshim më i gjerë beta për të gjithë përdoruesit, dhe më pas një version stabil.

Continue Reading

Automobilizëm elektrikë

Gjigandi japonez nis të shes përsëri makina në Rusi

Published

on

Mazda ka rifilluar zyrtarisht dërgesat e automjeteve të saj në Rusi. Kthimi vjen pas largimit të Mazdës nga tregu rus në vitin 2022 pas pushtimit rus të Ukrainës.

Kompania japoneze i dorëzoi modelet e saj CX-5 dhe CX-50 përmes partnerëve lokalë, me disa automjete që janë tashmë të disponueshme në sallone ekspozitash dhe të tjera të ruajtura në një depo qendrore.

Deri në vitin 2022, marka japoneze prodhonte makinat e saj (Mazda6, CX-5 dhe CX-9) në Vladivostok, dhe tani produktet e tyre të reja do të vijnë nga fabrikat në Kinë. Do të ketë një garanci prej tre vitesh ose 100,000 kilometrash.

E gjithë historia u konfirmua nga zyra ruse e Mazda-s (Mazda Motor Rus LLC):

“Shitësit në koncesione kanë dy modele, Mazda CX-5 e Mazda CX-50. Disa nga makinat janë në sallonet e ekspozitës së shitësve. Ato mund të blhiihen menjëherë. Një pjesë e tyre është në magazinën qendrore”, tha shërbimi për shtyp.

Continue Reading

Teknologji

WhatsApp bëhet me aplikacion për iPad

Published

on

Ajo që përdoruesit e iPad kanë pritur prej kohësh më në fund është këtu. Është një aplikacion për WhatsApp, i cili më në fund është i disponueshëm për tabletin e Apple.

Profili zyrtar i WhatsApp në rrjetin social X aludoi për mbërritjen e një aplikacioni për iPad, ai u shfaq në App Store.

Aplikacioni lejon thirrje audio dhe video në grup me deri në 32 persona, ndarjen e ekranit dhe përdorimin e kamerave të përparme dhe të pasme.

Sistemi shumëdetyrësh iPadOS Stage Manager është gjithashtu i disponueshëm, si dhe funksionet Split View dhe Slide Over, kështu që përdoruesit mund të dërgojnë mesazhe ndërsa bëjnë gjëra të tjera në iPad.

Aplikacioni mbështet përdorimin e Magic Keyboard dhe Apple Pencil. WhatsApp thotë se gjithçka do sinkronizohet midis iPhone, iPad, Mac dhe pajisjeve tjera, ndërsa mesazhet, thirrjet e media mbrohen me enkriptim nga fillimi në fund.

Është e mundur të bllokohen bisedat, në mënyrë që bisedat të mbrohen dhe të mbeten private edhe kur përdoruesit e ndajnë iPad-in me njerëz të tjerë.

 

 

Continue Reading

Të kërkuara