Teknologji
Sulmet kibernetike, eksperti i sigurisë: Më lehtë u realizuan në Kosovë sesa në Shqipëri
Eksperti i sigurisë tha se në këto sulme ndikim ka lufta në mes Ukrainës dhe Rusisë.
Published
2 years agoon
By
Betim GashiEksperti i sigurisë kibernetike, Taner Abazi ka deklaruar se Kosovëa është e rrezikuar nga sulmet kibernetike nga Serbi, Irani, Rusia dhe Kina, andaj institucionet duhet me pas një koordinim të përbashkët, por edhe t’i ngrisin shumë shpejt kapacitetet, duke trajnuar sa më shumë staf dhe duke investuar në teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike.
Abazi tha se institucionet shtetërore duhet të merren me seriozisht me çështjen e sulmeve kibernetike, pasi sipas tij, këto sulme mund të këtë çdoherë kur ka zhvillime në vend. Ndërsa sa i përket të dhënave personale, ai tha se mund të jenë shumë të rrezikshme nëse ka lëshime dhe nëse institucionet nuk i marrin masat e nevojshme të sigurisë.
Eksperti i sigurisë tha se në këto sulme ndikim ka lufta në mes Ukrainës dhe Rusisë. Sipas tij, sulmet në Kosovë, mund të realizohen më lehtë se ato që kanë ndodhur në Shqipëri.
“Bota është duke shkuar drejtë një kaosi kibernetikë dhe kjo ka filluar në tendencë të shtuar prej luftës që ka filluar në Ukrainë, ku janë ndërtuar aleatë të ndryshëm dhe ka përkrahë shtetet, varësisht prej politikave të brendshme dhe jashtme të shteteve të ndryshme. Ajo që ka ndodhur në Kosovë diferencohet në atë se çfarë ndodhë në Shqipëri për shkak se në Shqipëri ka qenë një sulm i targetuar, i sponsorizuar prej shtetit dhe qëllimi i saj ka qenë për me hy në sisteme dhe me marrë informacione, të dhëna. Sulmet që kanë ndodhur në Kosovë i bie që janë për ndaljen e shërbimeve, i cili ka të bëjë me në lloj sulmi që mundet të ekzekutohet vetëm nga disa akterë në Kosovë dhe jashtë Kosovës, por nuk është diçka e planifikuar në detaje, nuk është një sulm shumë i sponsorizuar nga shtete tjera, nuk mundem me aluduar që është një gjë e tillë, përderisa sulmet janë teknikisht që realizohen pak më lehtë sesa sulmet që kanë ndodhur në Shqipëri”, tha ai.
Ndërsa ka shtuar se institucionet janë përgjegjëse nëse ka lëshime të të dhënave personale, pasi ato i përpunojnë ato të dhëna dhe kanë informacione për çdo qytetar të Kosovës.
“Të dhënat personale mund të jenë shumë të rrezikshme nëse ka lëshime, nëse institucionet nuk i marrin masat e sigurisë siç duhet të merren, atëherë nuk kanë kundër masa që ato të dhëna të cilat mund të publikohen një herë dhe cilat mund të shiten… Institucionet përpunojnë të dhënat e qytetarëve të Republikës së Kosovës dhe kjo doemos e bënë përgjegjës për këto të dhëna nëse ato publikohen, vidhet identiteti i gjithë qytetarëve sepse shteti ka informacione për çdo qytetarë të vetëm. Jeta digjitale na lidh me ato informacione, ne kur hymë në rrjete sociale identifikohemi me këto informacione, në të njëjtën kohë kur duam të mbrojmë vetën dhe me verifikuar identitetin e verifikojmë me të njëjtat informacione”, ka shtuar Abazi.
Ndërkaq ka përmendur disa masa për t’u mbrojtur nga sulmet kibernetike. Njëra nga këto është edhe koordinimi i përbashkët i institucioneve. Ai tha se institucionet duhet ngritur shumë shpejt kapacitetet dhe të marrin teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike.
“Institucionet duhet me pas një koordinim të përbashkët që të mund t’i shpërndajnë eksperiencat, regjistrat dhe gjitha këto shënime për të bërë një analizë çka ka ndodhë, cilat janë masat parandaluese. E mira e kësaj fatkeqësie është se institucionet pak a shumë vetëdijesohen, vetëdijesohen në aspektin se duhet investuar më shumë, qoftë bizneset private duhet investuar më shumë në këto tema, me marrë më seriozisht këtë punë sepse mund të jetë një lloj sulmi i cili ndoshta nuk ka pas ndonjë efekt të madh por mund të vjen i ardhshmi që mundet me pas efektin dhe impaktin më të madh. Për këtë arsye institucionet duhet me ngrit shumë shpejt kapacitetet, duhet trajnuar sa më shumë staf, të ndërtojnë parametrat e zhvillimit të resurseve njerëzore, duhet me marrë teknologjitë e fundit për mbrojtjen e sulmeve kibernetike”, tha ai.
Abazi shtoi se sulmet kibernetike mund të vinë në çdo kohë, e sidomos kur ka zhvillime në vend.
“Këto sulme mund të vinë në çdo kohë për shkak se këto nuk kanë kufij fizik, por duhet analizuar situatat gjeopolitike që ndodhin në vend dhe besoj se do të ketë sulme kibernetike sa herë që do të ketë zhvillime edhe me Kosovën…6:09 Kështu shteti duhet me marrë masa sa herë që ka vendime të ndryshme që kanë të bëjnë në lidhje me shtetet e tjera, gjithmonë me qenë të gatshëm dhe vigjilent për t’u mbrojtur në sulmet kibernetike.. Institucionet me marrë me seriozisht, të ndërtojnë agjencionin ku koordinojnë të dhënat, të këtë gjëra më praktike për institucionet, jo vetëm të jenë të shkruara në letër..përndryshe parimi dhe letra nuk na mbrojnë nga sulmet kibernetike, por janë masat teknike ato të cilat na mbrojnë”, tha ai.
Sipas tij, sulmet kibernetike mund të vinë nga Serbia, Irani, Rusia e po ashtu dhe Kina, por thekson se mund të ketë edhe njerëz brenda Kosovës të cilët kanë një politikë.
“Neve historia na tregon që ne me shtetin serb nuk kemi marrëdhënie të mira, kështu duhet të mbrohemi prej tyre, por jo vetëm. Mund të jetë edhe Irani, Rusia, mund të jetë aleat Kina, që është një grup i aleatëve të cilët munden me bashkëpunu për këto qëllime. Mund të kemi edhe nga njerëz brenda shtetit të Kosovës, të cilët kanë një politikë, të cilët protestojnë me anë të haktivizimit, si ka qenë rasti fundit ku është deklaruar, se për shkak të një rregullore apo qëndrimi që është marrë i qeverisë, ata protestojnë për gjëra të tilla, kështu mund të jetë edhe nga brenda por edhe nga shtet tjera jashtë”, tha ai.
Cak i sulmeve kibernetike që po ndodhin kohëve të fundit në Kosovë, kryesisht kanë qenë institucionet shtetërore, mediat dhe biznese të ndryshme.
Teknologji
Amazon zhvillon syze inteligjente për të ndihmuar shoferët të bëjnë dërgesa të shpejta
Published
2 days agoon
November 13, 2024Amazon po zhvillon syze inteligjente për shpërndarësit e saj të dërgesave për t’i ndihmuar ata. Nëse do të ishin të suksesshme, syzet do t’u siguronin shoferëve navigim kthesë pas kthese në një ekran të vogël, përgjatë rrugëve të tyre dhe në çdo ndalesë.
Kjo është bërë e ditur nga burime që folën për Reuters në kushte anonimiteti, sepse projekti nuk është publik.
Udhëzime të tilla mund të heqin sekonda të çmuara nga çdo dërgesë duke ofruar drejtime majtas ose djathtas jashtë ashensorëve dhe rreth pengesave të tilla si portat ose qentë agresivë.
Me miliona paketa të dorëzuara çdo ditë, syzet gjithashtu do t’i lironin drejtuesit nga përdorimi i pajisjeve të Sistemit të Pozicionimit Global në dorë, duke i lejuar ata të mbajnë më shumë paketa.pake
Projekti nënvizon përpjekjet e shitësit në internet për të reduktuar kostot e dorëzimit dhe për të mbështetur marzhet ndërsa lufton konkurrencën në rritje.
Automobilizëm elektrikë
Marka britanike ndalon shitjen e veturave të reja në Mbretërinë e Bashkuar
Published
3 days agoon
November 12, 2024E shpallur rreth katër vite më parë, strategjia globale “Reimagine” e Jaguar Land Rover kishte një pikë shumë të rëndësishme: “Jaguar si një markë luksoze tërësisht elektrike nga viti 2025 për të realizuar potencialin e saj unik”. 2025-ta është gati për të ardhur dhe veturat elektrike të reja nuk janë zbuluar akoma e madje duket se fundi është afër për ato me motorë me djegie.
Në fakt, Jaguar ka ndaluar shitjen e automjeteve të reja me motorë konvencionlalë në tregun e saj vendas.
Kjo është e drejtë – nuk mund të blini më një Jaguar të ri në Mbretërinë e Bashkuar.
Përndryshe, Jaguar po planifikon që të zbulojë një koncept para fundit të vitit në SHBA. /UBT News/
Teknologji
Ja profesionet që do të shkëlqejnë nga Inteligjenca Artificiale
Published
4 days agoon
November 11, 2024Rritja e sofistikimit të inteligjencës artificiale (IA) parashikohet të transformojë rolin e njerëzve në sektorë të ndryshëm të punës. Megjithatë, Bill Gates, manjati i teknologjisë Microsoft, shprehet optimizëm për të ardhmen. Ai beson se edhe pse IA ka potencialin të prishë rendin e punës, do të bëjë që disa profesione të shkëlqejnë edhe më shumë.
Në një podcast, Gates dhe CEO i OpenAI Sam Altman folën për përfitimet dhe rreziqet e inteligjencës artificiale, teksa foli për ndikimin e inteligjencës artificiale në botën e biznesit, Gates tha se edhe ai mund ta humbasë vendin e punës, ndërsa tregoi tre fushat që do të jenë imune ndaj IA.
“Edhe unë mund të humbas punën time. Tre planet më të mira të karrierës për të rinjtë janë energjia alternative, bioshkencat shëndetësore dhe fushat që lidhen me zhvillimin e inteligjencës artificiale”.
Ndryshimet klimatike dhe nevoja për energji të qëndrueshme janë shtytësit kryesorë në sektorin e energjisë alternative. Inovacioni dhe zhvillimi i teknologjisë në fushën e energjisë së rinovueshme si dielli, era dhe bërthamoret kërkojnë një prekje të ekspertizës njerëzore.
Aftësia për të menduar në mënyrë kritike, zgjidhur probleme komplekse dhe rinovuar, janë atributet kryesore të profesionistëve në këtë fushë. IA nuk është ende në gjendje të zëvendësojë arsyetimin dhe kreativitetin njerëzor në krijimin e zgjidhjeve të ardhshme të energjisë. Vendet e punës në këtë fushë vazhdojnë të ekzistojnë edhe kur IA të bëhet më e përhapur në botën industriale.
Përparimet teknologjike në bioshkencë shëndetësore kanë hapur rrugë të gjera për studiuesit dhe praktikuesit. Zhvillimi i barnave të reja, terapive inovative dhe teknologjive të avancuara mjekësore kërkon ekspertizë dhe saktësi njerëzore, që IA ende nuk mund t’i përsërisë. Empatia, aftësitë e komunikimit dhe aftësia për t’u përshtatur me situata komplekse në botën mjekësore janë një vlerë e shtuar e pazëvendësueshme.
Zhvillimi i IA
Edhe pse IA ka potencialin për të zëvendësuar shumë profesione, fusha e zhvillimit të IA kërkon talent njerëzor. Zhvillimi, programimi dhe mirëmbajtja e sistemeve do aftësi unike njerëzore dhe kreativitet. Dizajnerët dhe inxhinierët e IA duhet të kuptojnë nevojat dhe etikën e përdorimit të saj që kjo teknologji të përdoret në mënyrë optimale për të mirën e njerëzimit. Gates thekson rëndësinë e përmirësimit të aftësive dhe përshtatjes në këtë epokë, duke sugjeruar që individët të fokusohen në zhvillimin e aftësive njohëse, si të menduarit kritik, zgjidhja e problemeve dhe kreativiteti.
Po aq të rëndësishme janë edhe aftësitë ndërpersonale si komunikimi efektiv, ndjeshmëria dhe puna në grup, që do të jenë armë e fuqishme përballë përçarjes teknologjike. Bill Gates bëri thirrje për investime në sektorin e arsimit dhe trajnimit. Duke e pajisur brezin e ri me grupe aftësish përkatëse, do të jenë në gjendje të përshtaten e kontribuojnë në mënyrë optimale në epokën e dominuar nga IA. Me edukimin e duhur dhe gatishmërinë për t’u përshtatur, njerëzit nuk duhet të kenë frikë nga të margjinalizuarit, por mund të punojnë me IA për të ndërtuar një të ardhme më të mirë. /UBT News/
Teknologji
Njihuni me aplikacionin që po zëvendëson Instagramin me hapa të shpejtë
Published
7 days agoon
November 8, 2024Në vitet e fundit, një valë e re e platformave sociale ka fituar popullaritet. Një prej këtyre tyre është BeReal, e cila ka tërhequr veçanërisht vëmendjen e brezit Gen Z, duke sjellë një qasje më autentike dhe më të sinqertë se Instagram-i. Por, pse po ndodh ky zëvendësim?
Çfarë e bën BeReal dhe platforma të ngjashme kaq tërheqëse për këtë brez?
Brezi i ri është rritur në një kohë kur rrjetet sociale janë të mbushura me imazhe perfekte e të kuruara. Instagrami, i cili fillimisht ishte një platformë për ndarjen e momenteve të përditshme, është kthyer në një hapësirë ku njerëzit shfaqin vetëm anët më të mira të jetës së tyre.
Për shumë të rinj, kjo paraqitje e përsosur duket artificiale dhe shkakton stres.
BeReal ofron një qasje tjetër: përdoruesit ndajnë një foto pa filtra në një moment të rastësishëm të ditës. Kjo i detyron ata të tregojnë realitetin ashtu siç është, pa mundësinë për të manipuluar pamjen. Në Instagram, popullariteti matet nga numri i ndjekësve dhe pëlqimeve, gjë që krijon “garë” të padukshme për të fituar vëmendje. BeReal heq këtë element presioni, pasi nuk ka algoritëm që promovon përmbajtjen bazuar në pëlqime apo numrin e ndjekësve.
Instagrami promovon më shumë ndarjen e postimeve me një audiencë të gjerë, BeReal fokusohet në ndarjen e momenteve me një grup të ngushtë miqsh
Në platforma si Instagram, algoritmet diktojnë atë që përdoruesit shohin, duke promovuar përmbajtje komerciale ose me pagesë. Shumë të rinj e shohin një manipulim të eksperiencës së tyre sociale e ndihen të lodhur nga mbingarkesa e reklamave. Platforma si BeReal dhe të ngjashme synojnë t’u ofrojnë përdoruesve përmbajtje të papërpunuar, pa ndërhyrje të shumta komerciale dhe pa ndikimin e algoritmeve, duke i bërë të ndihen në kontroll të përvojës online.
Këto arsye duket se po largojnë shumë abonues nga Insgrami por se sa ky trend do të vazhdojë do të shihet ndër vite. /UBT News/
Prokuroria kërkon dënimin me burg të Elias dhe Lekës?
Ndahet nga jeta në moshën 101-vjeçare princesha japoneze Yuriko
Frikë dhe alarm në Turqi, tërmeti 5.1 ballë godet rajonin e Malatyas
Kohë perfekte për biskota me xhenxhefil, të shijshme dhe të shëndetshme
Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, prezanton vizionin e UBT-së për “Smart City” në Kongresin Ndërkombëtar të Cilësisë në Francë
Orban: BE të rishqyrtojë sanksionet ndaj Rusisë në mënyrë që të ulen çmimet e energjisë
Vdiq si pasagjer në Titanik, shitet për çmimin marramendës ora e xhepit të tij
Reforma e asistencës sociale, lansohet masa për mbështetjen e punësimit
Rexhbeçaj: Do të luajmë të bashkuar
Të kërkuara
-
Bota2 weeks ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Lajmet3 months ago
Zgjedh Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi në UBT – Ferizaj dhe bëhuni liderët e së ardhmes
-
Lajmet2 months ago
Kurti: Përdhunimi është mjeti që përdori Serbia në Kosovë në mënyrë që të lë pasoja të përhershme në familje
-
Kulturë1 month ago
Marigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman