Kuriozitete

Studimi: Trauma në fëmijëri lë gjurmë të përhershme në metabolizmin e trupit

Published

2 months ago

on

Një studim i publikuar në revistën Biological Psychiatry, me titull “The Metabolomic Signature of Childhood Trauma”, i udhëhequr nga Camille Souama dhe Brenda Penninx, ka zbuluar se trauma e përjetuar në fëmijëri mund të lërë shenja të qëndrueshme në mënyrën se si funksionon metabolizmi i trupit njerëzor.

Sipas studiuesve, të rriturit që kanë kaluar përvoja traumatike shfaqin ndryshime të dukshme dhe të qëndrueshme në përbërjen kimike të gjakut. madje edhe dekada më vonë. Sa më e rëndë të ketë qenë trauma, aq më të mëdha janë edhe ndryshimet biologjike të vërejtura.

“Rezultatet tona tregojnë lidhje të qarta biologjike midis vështirësive në jetën e hershme dhe rrezikut të shtuar për probleme fizike e mendore më vonë”, – thuhet në raport, sipas PsyPost.

Si u zhvillua studimi?

Ekipi kërkimor u fokusua në metabolomën – grupin e të gjitha molekulave të vogla që marrin pjesë në proceset jetike të trupit, si aminoacidet, yndyrnat dhe sheqernat. Këto molekula janë si “gjurmë kimike” që tregojnë se çfarë ndodh në trup në çdo moment dhe mund të zbulojnë shenja të hershme të sëmundjeve, inflamacionit apo stresit kronik.

Në studim morën pjesë 3,000 të rritur nga Holanda, të cilëve iu analizuan mostrat e gjakut në dy periudha, në fillim të hulumtimit dhe pas gjashtë vitesh. Pjesëmarrësit raportuan përjetimet traumatike para 16 vjeç, përfshirë abuzimin emocional, fizik apo seksual e neglizhencën emocionale.

Rezultatet identifikuan 18 metabolite që lidhen drejtpërdrejt me përvojat traumatike – nëntë në nivele më të larta dhe nëntë më të ulëta. Sa më e madhe të ishte trauma, aq më të theksuara rezultuan ndryshimet.

“Pamë një lidhje të qartë ‘dozë-përgjigje’ – më shumë trauma, më shumë ndryshime në metabolizëm”, – shpjegojnë autorët.

Ndryshimet biologjike të zbuluara

Disa nga metabolitet e rritura përfshinin substanca si 2-methylbutyrylcarnitine dhe propionylcarnitine, të cilat lidhen me mënyrën si trupi përpunon yndyrat dhe aminoacidet. Këto tregojnë se trauma mund të ndikojë në prodhimin e energjisë, duke shkaktuar stres metabolik ose “lodhje” të mitokondrive – qelizat që prodhojnë energjinë trupore.

Nga ana tjetër, niveli i hormoneve të stresit – kortizol dhe kortizon – ishte dukshëm më i ulët te personat që kishin përjetuar trauma të hershme. Këto hormone, të prodhuara nga gjëndrat mbiveshkore, ndihmojnë trupin të përballojë stresin. Ulja e tyre tregon se sistemi HPA (hypothalamic-pituitary-adrenal axis), që kontrollon reagimin ndaj stresit, mund të pësojë ndryshime afatgjata.

“Trauma në fëmijëri ndikojë në trup përmes rrugëve biologjike që lidhen me stresin – jo vetëm nëpërmjet mendjes”, – thuhet në raport.

Pasojat dhe rëndësia e zbulimit

Disa nga metabolitet e ndikuara janë lidhur më parë me sëmundje kardiovaskulare dhe depresion, ndërsa të tjera janë zbulime të reja që sugjerojnë se trauma mund të lërë gjurmë përtej shëndetit mendor.

Studiuesit theksojnë se këto efekte biologjike nuk lidhen vetëm me stilin e jetesës, pasi rezultatet mbetën të njëjta edhe pasi u morën parasysh faktorë si pesha trupore apo përdorimi i barnave që ndikojnë në nivelet e yndyrës.

“Efekti i traumës nuk është vetëm psikologjik, është i gdhendur në vetë metabolizmin e trupit”, ka deklaruar bashkautorja Camille Souama.

Megjithatë, studiuesit pranojnë se studimi ka kufizime: pjesëmarrësit ishin me origjinë veriore-evropiane, ndërsa faktorë si ushqyerja nuk u morën parasysh, edhe pse ndikojnë ndjeshëm në metabolizëm.

Hapat e ardhshëm të kërkimit

Ekipi synon të zbulojë nëse këto shenja metabolike përdoren për të identifikuar personat me rrezik të lartë për sëmundje fizike apo mendore. Po ashtu, do të shqyrtohet nëse ndryshimet në stilin e jetesës – si ushqimi i shëndetshëm, aktiviteti fizik apo menaxhimi i stresit – mund të ndihmojnë në zbutjen e këtyre efekteve biologjike të traumës së hershme. /A.Z/UBT News/

Related Topics:
Continue Reading

Kuriozitete

Dy orë pa kthesa, kjo është rruga më e drejtë në planet

Published

15 hours ago

on

December 9, 2025

By

Në një botë ku rrugët përshkojnë mijëra kilometra me kthesa të forta e zbritje të rrezikshme, ekziston një segment autostrade ku drejtuesit e mjeteve udhëtojnë për orë të tëra pa lëvizur timonin majtas apo djathtas.

Flitet për Highway 10 në Arabinë Saudite, rruga më e drejtë në botë, që mban rekordin e Guinness-it.

Edhe pse autostrada ka një gjatësi totale prej 1,480 kilometrash, rekordin e vendos pjesa e saj e drejtë, një segment prej 240 kilometrash, pa asnjë kthesë ose pjerrësi të dukshme.

Ky segment lidh zonën e Haradh me Highway 95, duke kaluar përmes shkretëtirës saudite dhe tejkaluar rekordin e mëparshëm të Australisë, ku autostrada Eyre ka një segment të drejtë prej 146 kilometrash.

Highway 10 u ndërtua fillimisht si rrugë private për Mbretin Fahd dhe sot konsiderohet një prej traseve më të pazakonta dhe monotone për drejtuesit e automjeteve.

Udhëtimi në këtë pjesë të autostradës zgjat rreth dy orë pa e lëvizur timonin. /A.Z/UBT News/

 

 

Continue Reading

Kuriozitete

Ja pse celulari juaj nuk e do karikimin nga vetura

Published

20 hours ago

on

December 9, 2025

By

Shumë njerëz përfitojnë nga rruga me makinë për të lidhur telefonin e tyre me hyrjet USB ose bazat e induksionit, në mënyrë që pajisja të karikohet.

Një veprim i përditshëm, por që nuk është një zgjidhje e mirë për jetëgjatësinë e baterisë së celularit.

Duhet të kuptoni që portat USB janë krijuar për punë që nuk kërkojnë shumë energji dhe nuk kërkojnë transmetim të vazhdueshëm të energjisë, si p.sh. luajtja e muzikës në pajisjet e vjetra MP3.

Telefonat celularë e “shohin” këtë lloj transferimi të energjisë elektrike të dëmshme.

Për më tepër, amperazhi që lëshojnë këto porta USB është më i ulët se sa i nevojitet celularëve të sotëm, duke bërë të rikarikohen ngadalë.

Rimbushjet shumë të ngadalta, si dhe ato shumë të shpejta, e dëmtojnë baterinë.

Përveç mungesës së amperazhit, një faktor tjetër që shkurton jetëgjatësinë e baterive është se telefonat celularë janë krijuar për t’u rimbushur me karikuesin e tyre origjinal dhe kabllon nga një prizë.

Shumë përdorues përdorin kabllo karikimi joorigjinale për të karikuar telefonin në portën USB të makinës.

Këto kabllo shkaktojnë probleme në qarkun e pajisjes dhe, përveç kësaj, ata nuk e shkëputin daljen e rrymës kur karikimi ka përfunduar. Duke vazhduar të tërheqin rrymë, ato gjithashtu reduktojnë jetëgjatësinë e baterisë. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Skandal në Kullën e Londrës! Protestuesit hedhin krem mbi Kurorën Mbretërore, arrestohen katër persona

Published

2 days ago

on

December 8, 2025

By

Një mëngjes turistik në Kullën e Londrës u shndërrua në incident kur protestuesit hodhën thërrime dhe krem pastiçerie mbi vitrinën ku ekspozohen Kurorët Mbretërorë.

Katër persona u arrestuan nga autoritetet britanike, në bashkëpunim me Policinë e Qytetit të Londrës dhe ekipin e sigurisë së Kullës.

Ata i përkasin grupit Take Back Power, që kërkon krijimin e një asambleje të përhershme qytetare dhe taksimin më efektiv të pasurive të mëdha. Shtëpia e Xhevahireve u mbyll përkohësisht për publikun për shkak të hetimeve.

Kurora Perandorake, e krijuar më 1937 për kurorëzimin e Mbretit George VI, është e zbukuruar me mijëra diamante, perla, safirë dhe smeralde. Incidenti nuk shkaktoi dëme, por ngriti shqetësime mbi sigurinë e trashëgimisë mbretërore.

Protestuesit mbajtën një tabelë me mbishkrimin: “Demokracia ka rënë. Taksoni të pasurit”, ndërsa një punonjës i Kullës ndërhyri menjëherë, duke lejuar arrestimin e tyre para se situata të përshkallëzohej.

Hetimet vazhdojnë dhe seksioni i ekspozitës do të mbetet i mbyllur deri në përfundimin e tyre. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Çfarë është stërvitja e mendjes, si ta praktikoni?

Published

5 days ago

on

December 5, 2025

By

Sipas të dhënave, gjatë pandemisë Covid-19, 4 në 10 të rritur raportuan simptoma të depresionit ose ankthit.

Ky numër është rritur ndjeshëm krahasuar me vitin 2019, kur raportoheshin vetëm 1 në 10.

Pandemia duket të ketë qenë një nga arsyet kryesore të kësaj rritjeje.

Mënyrat për të trajtuar këto çrregullime mund të jenë individuale ose mjekësore, duke përfshirë konsultimet me psikologë ose psikiatër.

Megjithatë, ka edhe metoda që mund t’i praktikoni për të përmirësuar shëndetin mendor e lehtësuar simptomat e ankthit dhe depresionit.

1. Stërvitja e trurit

Psikologu Sutton Smith sugjeron që lojrat janë një mënyrë e shkëlqyer për të mbajtur trurin aktiv dhe për të larguar depresionin.

Lojrat, qoftë elektronike apo të tjera, aktivizojnë zona të ndryshme të trurit që lidhen me motivimin, të mësuarit dhe arritjen e qëllimeve.

Mund të provoni:

Lojëra kompjuterike ose në telefon

Fjalëkryq, sudoku, pazëll, domino, shah

Çdo aktivitet që sfidon mendjen dhe stimulon kreativitetin

Sa më shumë të stërvitni trurin, aq më shumë do të ndiheni të konfidentë dhe të sigurt në vetvete.

2. Shmangni krahasimet

Krahasimi me të tjerët e rrisin ankthin dhe ndjenjat e ulëta të vetëvlerësimit. Fokusohuni tek vetja juaj, pasionet e hobi-t që ju bëjnë të ndiheni mirë. Mësoni të gëzoheni edhe nga gjërat e vogla, duke i dhënë trurit tuaj arsye për t’u ndjerë i lumtur dhe i lirë.

3. Psikoterapia

Këshillimi profesional dhe psikoterapia janë të rekomanduara për ata që vuajnë nga çrregullime të ankthit dhe depresionit.

Një studim i publikuar në Journal of Personality tregon se mënyra më e mirë për të menaxhuar emocionet negative është të qetësoni veten, edhe kur ndiheni të tensionuar.

Disa teknika të thjeshta:

Numëroni deri në 10

Përsëritni me vete një frazë ose mendim qetësues

Këto praktika ndihmojnë trurin të mësojë të kontrollojë emocionet dhe të mbrojë shëndetin mendor. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara