Fëmijët holandezë janë vazhdimisht në krye të listave për mirëqenie dhe lumturi dhe raporti i fundit i UNICEF-it për vitin 2025 nuk përbën përjashtim.

Në këtë raport, që analizon mirëqenien e fëmijëve në shtete të ndryshme, Holanda shquhet për standardet e larta të zhvillimit fizik, mendor dhe emocional të fëmijëve. Por pse pikërisht Holanda? Çfarë e bën kaq ndryshe përvojën e fëmijërisë në këtë vend?

Më shumë liri, më shumë lumturi

Sipas prindërve holandezë, çelësi është i thjeshtë: fëmijëve u jepet liri që në moshë të vogël. Qoftë përmes biçikletës, mjeti ikonik për njerëzit në këtë vend, apo thjesht duke i lejuar të shkojnë në shkollë apo te një mik, fëmijët holandezë mësojnë që herët të orientohen dhe të kujdesen për veten.

Në qytete si Haarlem dhe Amsterdam, është e zakonshme të shohësh fëmijë të vegjël që shëtisin vetëm, hyjnë në dyqane a ndalojnë për akullore, pa praninë e prindërve. Kjo liri nuk është rastësi, por pjesë e filozofisë së prindërimit në Holandë, e cila synon të rrisë fëmijë të pavarur e të aftë për të marrë vendime vetë.

Pavarësia që ndikon te shëndeti mendor

Mungesa e lirisë fizike në fëmijëri ndikon negativisht te mendja. Sipas një studimi të vitit 2023, rënia e mundësive për të luajtur e lëvizur në mënyrë të pavarur është një ndër faktorët që shpjegojnë rritjen e çrregullimeve mendore te adoleshentët. Lëvizja e lirë, loja jashtë dhe ndërveprimet spontane pa ndërhyrjen e të rriturve ndërtojnë vetëbesimin, kreativitetin dhe një ndjesi të fortë kontrolli të brendshëm, të gjitha lidhen me mirëqenien psikologjike.

Kultura e besimit dhe normalizimi i pavarësisë

Holandezët i besojnë fëmijëve të tyre dhe kjo është një nga arsyet kryesore pse ata janë të lumtur. Në vend që të ndërtojnë fëmijëri të mbështetur tek frika dhe mbikëqyrja konstante, prindërit normalizojnë idenë që fëmijët janë të sigurt edhe pa prindërit pranë. Kjo nuk është mungesë përkujdesjeje, përkundrazi, është një formë besimi që u mëson fëmijëve se janë të aftë të përballen me botën. Pikërisht ky besim i bën fëmijët holandezë më të lumturit në botë.

A mund të mësojmë diçka nga kjo përvojë?

Ky model nuk është i lehtë për t’u aplikuar në çdo kontekst, faktorë si siguria publike, infrastruktura dhe kultura luajnë rol të rëndësishëm. Ndoshta është koha të rishohim mënyrën si e kuptojmë “kujdesin prindëror”. Në vend që t’i mbrojmë fëmijët nga çdo gjë, ndoshta mund t’i ndihmojmë të mësojnë si të përballen me botën – hap pas hapi, rrugë pas rruge, eksperiencë pas eksperience.

Stina e verës sjell gëzim, relaks dhe një ndjenjë rigjallërimi. Megjithatë, mund të shoqërohet edhe me ndjenjë përgjumjeje dhe dobësie.

Nëse e ndien veten pa energji gjatë verës, mos u shqetëso – nuk je i vetëm.

Në këtë artikull do të shqyrtojmë shtatë arsye pse mund të ndihesh i dobët gjatë verës, duke hedhur dritë mbi faktorët që ndikojnë në gjallërinë tonë dhe duke ofruar këshilla të vlefshme për ta përballuar këtë periudhë me lehtësi.

Dehidratimi

Me rritjen e temperaturave, është thelbësore të qëndrojmë të hidratuar, gjatë verës djersisim më shumë për shkak të nxehtësisë, duke rritur rrezikun për dehidrim. Edhe një dehidrim i lehtë shkakton lodhje, marrje mendsh dhe ndjesi të përgjithshme dobësie.

Mos harro të pish shumë ujë dhe përfshi në dietën tënde fruta dhe perime të pasura me ujë për të rikthyer elektrolitet.

Lodhja nga nxehtësia (Heat Exhaustion)

Ekspozimi i tepërt ndaj temperaturave ulë nivelet e energjisë, duke shkaktuar dobësi dhe lodhje, lodhja nga nxehtësia ndodh kur trupi nuk arrin të rregullojë temperaturën e vet, zakonisht për shkak të qëndrimit të gjatë në diell dhe mungesës së lëngjeve.

Për ta parandaluar: kërko hije, vish rroba të lehta dhe ajrosëse dhe shmang aktivitetet e rënda gjatë orëve më të nxehta të ditës.

Mungesa e gjumit cilësor

Ditët më të gjata dhe aktivitetet sociale verës ndikojnë në cilësinë dhe oraret e gjumit, gjumi i pamjaftueshëm mund të të lërë të përgjumur, pa përqendrim dhe me ndjesi dobësie. Krijo ambient të përshtatshëm: mbaj dhomën të freskët, vendos rutinë të rregullt e praktikoni teknika relaksimi para se të flesh.

Gjumi cilësor është kyç për të rifreskuar trupin dhe për të mbajtur energjinë në nivele optimale.

Alergjitë sezonale

Vera mund të jetë sfiduese për ata që vuajnë nga alergjitë, poleni, pluhuri në ajër janë më të përhapur gjatë kësaj stine, duke shkaktuar lodhje, bllokim të hundëve. Nëse dyshon se ke alergji, këshillohu me një mjek që mund të të ndihmojë me këshilla, ilaçe ose ndryshime në stilin e jetesës.

Ushqyerja e papërshtatshme

Vera është e mbushur me ushqime joshëse, ushqime të skarës dhe ëmbëlsira të shumta, edhe pse është në rregull të shijosh këto ushqime, është shumë e rëndësishme të ruash një dietë të balancuar. Konsumi i pijeve me sheqer dhe alkoolit shkakton mungesë të vitaminave, luhatje të sheqerit në gjak dhe rënie të energjisë. Zgjidh ushqime të pasura me vlera si fruta të freskëta, perime, drithëra të plota e proteina të dobëta për të ushqyer trupin me energji.

Mungesa e vitaminës D

E njohur edhe si “vitamina e diellit”, sintetizohet nga trupi kur ekspozohemi ndaj rrezeve të diellit, për shkak të vapës së madhe dhe përdorimit të kremrave mbrojtës, mund të kemi më pak ekspozim ndaj diellit, gjë që mund të çojë në mungesë të kësaj vitamine.

Mungesa e vitaminës D lidhet me lodhje dhe dobësi muskulore. Diskuto me mjekun për mundësinë e marrjes së suplementëve, gjej kohë për të qëndruar në diell në mënyrë të sigurt për të mbajtur nivelet optimale të vitaminës D.

Stresi mendor dhe emocional

Edhe pse vera është kohë pushimesh, sjellë edhe stres qoftë nga pritshmëritë për pushime perfekte a ngjarje shoqërore. Stresi ndikon drejtpërdrejt në energjinë tonë, duke na lënë të lodhur dhe pa fuqi. Praktiko kujdesin ndaj vetes përmes meditimit, teknika të frymëmarrjes, ose aktivitete që të sjellin kënaqësi. Marrja e kohës për të kujdesur për shëndetin mendor është thelbësore për të përballuar dobësinë e shkaktuar nga stresi.

Çdo njeri ka pozicionin e vet të preferuar të fjetjes dhe në kundërshtim me disa besime popullore, nuk ka asnjë mënyrë “perfekte” për të fjetur.

Megjithatë ka pozicione më të mira dhe më të këqija që ndikojnë në cilësinë e gjumit, por sa e keqe është në të vërtetë të flesh përmbysur?

Mund të shkaktojë dhimbje në qafë

Sipas specialistëve ky është padyshim pozicioni më i keq i gjumit, shkakton disa dhimbje të këqija veçanërisht në qafë. Shpesh, kur njerëzit flenë në bark, qafa e tyre ngrihet lart. Plus, qafa është e përdredhur në njërën anë gjatë gjithë mbrëmjes. Si rezultat, shumë njerëz përjetojnë dhimbje qafe në mëngjes.

Mund të tendosi pjesën e poshtme të shpinës

Dhimbja në pjesën e poshtme të shpinës është tjetër shqetësim tek personat që flenë ashtu. Ky pozicion ushtron presion tek nyjet në shpinë. Njëkohësisht nuk është e mundur të mbash shtyllën kurrizore siç duhet. Gjumi i vazhdueshëm në bark çon në parehati ose dhimbje për periudha afatgjata.

Ju bën të lëvizni më tepër

Ata që flenë në bark janë ata që lëvizin më shumë gjatë natës. Fjetja me fytyrë poshtë ngjesh nyjet në qafë dhe shpinë e shkakton mpirje të krahëve. Këta persona priren të lëvizin ose të dridhen gjatë natës, duke shkaktuar ndërprerje të gjumit. Dhe mungesa e gjumit cilësor lidhet me të gjitha llojet e efekteve negative shëndetësore, si mbipesha dhe presioni i lartë i gjakut.

Mund të përkeqësojë refluksin e acidit

Kur qëndroni në këmbë ose uleni drejt, graviteti ndihmon në parandalimin e rritjes së acidit të stomakut, që kalon në fyt. Kur shtriheni, graviteti nuk ju ndihmon më. Kjo bën që acidi të ngrihet më lehtë dhe të prishë gjumin tuaj.

Sa e keqe është fjetja në këtë pozicion?

Edhe pse nuk ka asnjë pozicion të përsosur, fjetja në bark është padyshim më i keqi. Ndërsa pozicioni më i mirë i fjetjes është ai në shpinë.