

Aktualitet
Studim i ri mbi formimin e diamanteve nga qendra e Tokës
Published
4 years agoon
By
Betim GashiNjë studim i ri i botuar në Scientific Reports hedh dritë mbi origjinën e thellë të tre llojeve të diamanteve që janë formuar në planetin tonë. Gurët më të fortë në botë nuk kanë të njëjtën origjinë, por ato mund të formohen në vende dhe kushte shumë të ndryshme. Ne tashmë dimë pothuajse gjithçka për të ashtuquajturat ato litosferike, ndërsa dimë pak për ato që formohen në oqeanet dhe në qendër të Tokës. Tani është zbuluar se këto të fundit, ndryshe nga sa mendonim, kanë një origjinë organike të papritur.
Diamantet litosferike janë formuar në litosferë, “shtresa” mbushëse e Tokës, e cila përfshin atë që ne e quajmë kore të tokës dhe pjesën e sipërme të mantelit. Diamantet litosferike janë formuar pikërisht në mantelin e sipërm, mes 150 dhe 250 km thellësi, ku kushtet e presionit dhe temperaturës i shtyjnë atomet e karbonit të sistemohen në një grilë jashtëzakonisht rezistente. Është kategoria më e përhapur e diamantit në planet, dhe karboni që i formon ato mund të ketë origjina biologjike dhe inorganike.
Kategoria e dytë është ajo e diamanteve të oqeanit, të cilat formohen në shkëmbinjtë e oqeanit dhe në shumicën e rasteve kanë origjinë biologjike. E treta, më misterioze deri më tani, është ajo e diamanteve kontinentale super të thellë. Forma shumë të rralla të këtij guri të çmuar që gjithmonë formohen në mantel, por shumë më thellë, midis 300 dhe 1.000 km.
Problemi me diamantet super të thellë është se deri më tani ka qenë e vështirë të identifikohej origjina e tyre. Për të kuptuar nëse një diamant ka lindur nga materiali organik ose inorganik, matet raporti midis dy izotopeve të ndryshëm të karbonit, 12C (karbon-12) dhe 13C (karbon-13); në diamantet oqeanikë dhe litosferë raporti midis të dyve është pak a shumë i fiksuar, ndërsa në ato super të thella është shumë i ndryshueshëm. Studimi, i kryer nga një ekip nga Universiteti Curtin në Perth, Australi, tregoi se në zemër të të gjithë këtyre diamanteve marrëdhënia është shumë më e qëndrueshme dhe tregon një origjinë organike; ndryshueshmëria është për shkak të shtresës së jashtme (gjithashtu prej diamanti, por me origjinë të ndryshme) e cila formohet ndërsa bërthama origjinale shtyhet drejt sipërfaqes së tokës nga magma e mantelit.
Kjo do të thotë që materiali organik në sipërfaqen e tokës arrin, herë pas here, të depërtojë deri në qindra apo mijëra km thellë në kore dhe deri në mantel, ku shndërrohet në diamant dhe nxirret në dritë në mbi miliona vjet. Pyetja në këtë pikë është: si është e mundur kjo? Cili është mekanizmi që lejon ata që dikur ishin qenie të gjalla të afrohen aq shumë me qendrën e Tokës dhe të kthehen në diamante? Përgjigjet do të kërkojnë ca kohë, dhe më shumë punë.
You may like
Aktualitet
Kryeministri Kurti dhe senatorja Shaheen flasin për raportet Kosovë-SHBA
Published
49 seconds agoon
October 1, 2025By
UBT News
Kryeministri në detyrë i Republikës së Kosovës, Albin Kurti në vazhdën e takimeve në Washington D.C., të Shteteve të Bashkuara të Amerikës, takoi edhe senatoren demokrate nga New Hampshire, Jeanne Shaheen.
Sipas një komunikate të Qeverisë, ndër temat që u diskutuan ishin marrëdhëniet bilaterale, zhvillimet e fundit në vend, progresi ekonomik, investimet në mbrojtje, përmirësimi në siguri dhe sundim të ligjit.
Kryeministri veçoi bashkëpunimin me Shtetet e Bashkuara të Amerikës në fushën e mbrojtjes, vendimin e Qeverisë për heqjen e tarifës doganore ndaj të gjitha produkteve me origjinë nga ShBA-ja dhe vazhdimin e programit Kompakt të Korporatës së Sfidave të Mijëvjeçarit për Kosovën nga administrata e re amerikane, si zhvillimet kryesore dhe me interes të përbashkët në kuadër të raporteve dypalëshe Kosovë-ShBA.
Gjithashtu, ata diskutuan edhe për mundësitë që vendi ynë ofron për kompanitë dhe investitorët amerikanë.
Senatorja Shaheen kishte vizituar vendin tonë pas sulmit terrorist dhe paramilitar të 24 shtatorit 2023 në Banjskë të Zveçanit dhe ka bërë thirrje të vazhdueshme për arrestimin e Millan Radoiçiq./S.K/KP/
Aktualitet
Aksident trafiku në qendër të Prishtinës, një i lënduar
Published
4 minutes agoon
October 1, 2025By
UBT News
Një person është lënduar dje rreth orës 17:00 në Prishtinë ku ndodhi një aksident trafiku mes dy veturave.
Lajmin e ka konfirmuar zëdhënësi i Policisë së Kosovës, Enis Pllana, i cili theksoi se si pasojë e këtij aksidenti, lëndime ka pësuar një person, i cili ka pranuar tretman mjekësor.
“Sot rreth orës 17:00 kemi pranuar informatën për një aksident trafiku me lëndime në rrugën “UÇK” në Prishtinë. Në aksident janë përfshirë dy vetura. Si pasojë lëndime ka pësuar një person, i cili ka pranuar tretman mjekësor. Me rastin po merret Njësia e Trafikut të Kryeqytetit”, tha Pllana.
Ky aksident dyshohet të ketë ndodhur si pasojë e një veture që doli nga korsia e majtë dhe goditi një makinë tjetër të ndalur në korsinë e kundërt./S.K/KP/
Aktualitet
Nga fillimi i vitit deri më tash janë regjistruar rreth 330 raste të reja me kancer të gjirit
Published
12 minutes agoon
October 1, 2025By
UBT News
Numri i rasteve të reja me kancer të gjirit në periudhën janar-shtator 2025 është 330, numër ky i përafërt me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Drejtori i Klinikës së Onkologjisë, Ilir Kurtishi, vlerësoi se Kosova shënoi për herë të parë një stabilitet sa i përket numrit të rasteve të reja me kancer të gjirit, duke e quajtur zhvillim pozitiv.
“Këtë vit në Kosovë, në nëntëmujorin e parë 2025, ne kemi regjistruar në regjistrin klinik të kancerit rreth 330 femra me kancer të gjirit, që është numër i njëjtë përafërsisht me vitin 2024. Shpresojmë që deri në fund të vitit të mos jetë më i lartë sesa që ishte në vitin 2024. Me këto shifra, Kosova shënon për herë të parë një stabilitet sa i përket numrit të rasteve të reja me kancer të gjirit. Shpresojmë që viteve në vazhdim ky trend të mbahet dhe ,normalisht, së fundi të mund të diagnostikohen sa më herët, në mënyrë që format e hershme të sëmundjes të jenë suksesi i mjekimit më të madh”, tha Kurtishi.
Ai tek flet për rëndësinë e diagnostikimit të hershëm bën thirrje për më shumë vetëdijesim dhe kontrolle të rregullta, sidomos mamografi një herë në vit.
Ai vë në dukje se grupmosha më e prekur mbetet 50–60 vjeç, por vërehet një rritje e rasteve edhe te moshat nën 50 vjeç.
“Për sëmundjet malinje ka një vetëdijesim më të mirë, por në përgjithësi duhet të bëhet edhe më shumë, në mënyrë që sëmundjet të diagnostikohen mbi 50–60 për qind në stadin e parë dhe të dytë që trajtimi të jetë më i lehtë, më pak i kushtueshëm dhe më efikas. Grupmoshat e atakuara me këtë sëmundje malinje janë dhe mbesin në Kosovë mosha 50–60 vjeç, por ajo që është problematikë në rritje janë grupmoshat e reja dhe grupmoshat e personave nën 50 vjeç, që vitet e fundit kanë një tendencë në rritje, por si diagnostifikim numër më të madh të personave nën moshën 50-vjeçare në krahasim me vitet paraprake. Por, është trend në gjithë botën, edhe në Kosovë dhe kjo nuk e rrit numrin total të të sëmurëve, por rrit numrin e pacientëve të rinj, të cilët nga viti në vit kanë tendencë në rritje”, tha ai.
Simptomat e sëmundjes zakonisht shfaqen në faza të avancuara dhe përfshijnë ndryshime në ngjyrë, formë apo madhësi të gjirit, rrjedhje nga gjiri, dhimbje apo inflamacion.
Nga sot fillon gjithashtu zyrtarisht edhe fushata e sensibilizimit për kancerin e gjirit në Kosovë, si pjesë e muajit ndërkombëtar të ndërgjegjësimit për këtë sëmundje./S.K/EO/
Aktualitet
Sot fillon vaksinimi kundër gripit sezonal
Published
16 minutes agoon
October 1, 2025By
UBT News
Sot do të fillojë vaksinimi i qytetarëve, kundër gripit sezonal ka bërë të ditur Ministria e Shëndetësisë dhe Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike.
Sipas tyre, vaksinimi mbetet mënyra më efektive për të mbrojtur veten dhe të afërmit nga gripi dhe komplikimet e tij.
Gripi sezonal është një infeksion i rrugëve të sipërme të frymëmarrjes që përhapet lehtë dhe mund të shkaktojë komplikime serioze, veçanërisht te: fëmijët me imunitet të dobësuar, të moshuarit, gratë shtatzëna, punonjësit e shëndetësisë dhe personat me sëmundje kronike.
Simptomat më të zakonshme janë: ethet, kollitja, dhembjet e muskujve, lodhja dhe dhembjet e kokës.
Punonjësit e shëndetësisë rekomandohet fuqimisht të vaksinohen për të garantuar sigurinë e tyre dhe të pacientëve që trajtojnë.
Po ashtu, gratë shtatzëna rekomandohen të vaksinohen për mbrojtje të plotë të tyre dhe të foshnjës.
Profesione të tjera me rrezik të shtuar që rekomandohet të vaksinohen janë: punëtorët e Policisë së Kosovës, pjesëtarët e Forcës së Sigurisë së Kosovës, banorët dhe stafi i shtëpive të të moshuarve, mësimdhënësit dhe edukatorët si dhe kujdestarët e pacientëve me imunitet të dobësuar.
Vaksinimi kryhet në të gjitha qendrat e mjekësisë familjare në komunat përkatëse, të cilat janë furnizuar me vaksina nga Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike (IKSHPK).
“Ju ftojmë të paraqiteni në qendrën tuaj të mjekësisë familjare për të marrë vaksinën falas”, deklaroi dje IKSHPK-ja./S.K/EO/

Facebook dhe Messenger me rregulla të reja

Kryeministri Kurti dhe senatorja Shaheen flasin për raportet Kosovë-SHBA

Aksident trafiku në qendër të Prishtinës, një i lënduar

PSG me mungesa të mëdha ndaj Barcelonës në Ligën e Kampionëve

Nga fillimi i vitit deri më tash janë regjistruar rreth 330 raste të reja me kancer të gjirit

Sot fillon vaksinimi kundër gripit sezonal

Rita Ora fiton padinë e fqinjëve për ndërtimet në vilën 8.5 milionëshe

Parashikimi i motit

Vazhdon sot procesi gjyqësor në Hagë
Të kërkuara
-
Aktualitet1 month ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Kërkime3 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Aktualitet3 months ago
UBT sjell për herë të parë në Kosovë ekspozitën kushtuar vizionarit dhe inxhinierit Karl Gega