Kuriozitete

Stephen Hawking, njeriu që zbuloi disa nga sekretet e Universit

Hawking u bë i famshëm në mbarë botën me librin e tij “Një histori e kohës”.

Published

on

Stephen Hawking zbuloi se vrimat e zeza në hapësirë lëshojnë rrezatim. Ai shkroi librin më të shitur “Një histori e shkurtër e kohës”, dhe frymëzoi filmin “Teoria e gjithçkaje”, që rrëfen jetën e tij të pazakontë. Lista e gjatë e arritjeve të tij, bëhet edhe më mbresëlënëse nga fakti se ai bashkëjetoi me sëmundjen ALS për pjesën më të madhe të karrierës së tij. Ja cilët janë disa nga faktet e tjera rreth fizikantit të famshëm.

Libri ‘“Një histori e shkurtër e kohës” ishte një sukses befasues

Hawking u bë i famshëm në mbarë botën me librin e tij “Një histori e kohës” botuar për herë të parë në vitin 1988. Libri ishte një përmbledhje e studimeve të shumta, që ai kreu gjatë jetës së tij në fushën e fizikës teorike. Popullariteti i librit ishte i paprecedentë.

Ai u rendit për 237 javë me radhë në listën më e librave më të shitur në rubrikën e gazetës “Sunday Times” të Londrës, një rekord për kohën. Po ashtu u rendit si libri më i shitur për 3 vite me radhë nga “New York Times”, dhe deri tani ka shitur më shumë se 10 milionë kopje.

Koefiçenti i tij i Inteligjencës (IQ), nuk ishte diçka për të cilën ai mburrej

Stephen Hawking kishte sigurisht një IQ mbresëlënëse, por ai nuk e përmendi kurrë në publik. Është e paqartë nëse i ishte nënshtruar ndonjëherë testit në fjalë. Kur u pyet në vitin 2004 për rezultatin e tij të IQ-së, ai i tha intervistuesit:”Nuk e kam idenë. Njerëzit që mburren me IQ-në e tyre janë dështakë!”.

Hawking vdiq nga ALS disa dekada përtej parashikimit të mjekëve

Shkencëtari u diagnostikua me sëmundjen e Sklerozës Laterale Amiotrofike (ALS) kur ishte një student i sapodiplomuar 21-vjeçar në Kembrixh. Kjo gjendje (e njohur edhe si sëmundja Lu Gehrig), e degradon gradualisht funksionin e neuroneve motorike, duke përfunduar me vdekje, kur pacientët nuk janë në gjendje të marrin frymë apo të gëlltisin vetë ushqimin.

Kjo sëmundje përparoi shpejt tek i riu, ndaj mjekët i thanë Hawking se me shumë gjasa ai nuk do të jetonte më shumë se 25 vite. Edhe pse e humbi shumicën e aftësive të tij fizike, fizikani e mbijetoi disa dekada më shumë. Ai vdiq më 14 mars 2018, në moshën 76-vjeçare.

Mund të jetë prekur nga ALS që në moshë të hershme

Ekspertët nuk janë të sigurt se çfarë e bëri Stephen Hawking një njeri të jashtëzakonshëm sa i përket jetëgjatësisë së tij. Por imuniteti i tij dhe niveli i kujdesit shëndetësor që pati, ishin padyshim faktorë përcaktues. Është gjithashtu e mundur që ai të jetë prekur nga ALS qëkur ishte fëmijë.

Pacienti mesatar me ALS diagnostikohet midis moshës 40 dhe 70 vjeç , por pacientët që preken që në moshë të mitur, fillojnë të shfaqin simptomat e para që në adoleshencë. Kjo sëmundje përparon shumë më ngadalë sesa ALS tek të rriturit, dhe pacientë jetojnë ndonjëherë deri në të 60-at. Hawking nuk ishte adoleshent kur u diagnostikua zyrtarisht me ALS, por shumë më i ri, aq sa ekspertët kanë spekuluar se ai mund të ketë pasur një përpraim më të ngadaltë të të dyja formave të ALS-së.

Stephen dhe gruaja e tij Xhejn patën 3 fëmijë së bashku

Stephen Hawking u njoh me gruan e tij të ardhshme Xhejn Uajld në një festë një vit para se të diagnostikohej me ALS. Me gjithë parashikimin pesimist mbi jetën e shkurtër, Xhejn nuk ngurroi të niste një marrëdhënie me të. Çifti u martua në vitin 1965 dhe martesa i dha Hawking një motiv për të jetuar.

I motivuar nga nevoja për të mbështetur ekonomikisht familjen e tij, ai filloi të tregonte një përkushtim më të madh ndaj punës shkencore, të cilën e kishte braktisur, dhe përfundoi duke e ndryshuar botën m zbulimet e tij.

Gjatë martesës së tyre, ata patën tre fëmijë Robert, Lusi dhe Timoti Hawking. Çifti u divorcua në vitin 1995 dhe Stephen u martua po atë vit me gruan e tij të dytë, Elen Mejzën. Në vitin 2006, çifti u divorcua dhe Hawking nuk do të lidhej më për pjesën tjetër të jetës. Xhejn u rimartua në vitin 1997.

“Gjeneratori i zërit” i dha mundësi Hawking të fliste sërish

Shkencëtar nisi ta përdorte për herë të parë këtë pajisje në vitin 1985, pas një operacioni ku

ai nuk mund të fliste më. Pajisja kontrollohej nga një mekanizëm që Stephen e mbante në dorë. Por kur Hawking nuk mund të përdorte dot as duart, një zgjidhje unike do të ishte sistemi që ai përdori për pjesën e mbetur të jetës.

Sistemi i quajtur ACAT, përdorte sensorë me rreze infra të kuqe të bashkangjitur në syzet e tij, për të gjurmuar lëvizjet e muskujve në faqet e tij. Një kursor në ekranin e tij kalonte nëpër alfabet, dhe Hawking lëvizte fytyrën për ta ndalur kursorin mbi një shkronjë të caktuar.

Në vend se ta detyronte të shkruante fjali një nga një shkronjë, programi përdorte një version shumë të personalizuar, atë të sugjerimit automatik:Ai zgjidhte disa germa të para të një fjale, dhe më pas kompjuteri do të plotësonte pjesën tjetër, bazuar në të dhënat e mbledhura nga transkriptet dhe librat e tij. Që nga ajo kohë, kompania “Intel” e ka bërë teknologjinë ACAT të aksesueshme për njerëzit e tjerë që vuajnë nga kjo sëmundje.

Filmi mbi Stephen Hawking “Teoria e gjithçkaje” përmban zërin e tij origjinal

Hawking jetoi aq gjatë sa për të parë një film biografik që u realizua mbi jetën e tij, ku rolin e tij e luajti aktori Edi Redmejn. Fizikanti vizitoi madje edhe sheshxhirimin, dhe ishte aq i lumtur me atë që pa, sa që u ofrua t’i jepte filmit “zërin” e tij të vërtetë.

Më herët producentët kishin planifikuar të përdornin një repetitor sintetik të zërit të tij, por zëri elektronik në variantin përfundimtar është i njëjti që përdorte Hawking. Fizikani ishte aq i prekur nga filmi, sa që një infermiere u pa duke fshirë një lot që rrodhi mbi fytyrën e tij.

Citate të famshme të Stephen Hawking:

“Nëse alienët do të na vizitojnë ndonjëherë, rezultati do të ishte i ngjashëm me momentin kur Kolombi zbarkoi në Amerikë, një ngjarje që nuk ishte aspak pozitive për banorët vendas. Ne duhet të analizojmë mirë veten, për të parë se si jeta inteligjente mund të zhvillohet në diçka që nuk do të donim ta takonim”.

“Paaftësia ime fizike, nuk kanë qenë një handikap i rëndësishëm në fushën time, që është fizika teorike. Në fakt, ajo më ka ndihmuar në një farë mënyre duke më mbrojtur nga mësimdhënia dhe puna administrative, ku do të isha ii përfshirë në rrethana të tjera”.

“Kam vënë re se edhe njerëzit që pretendojnë se gjithçka është e paracaktuar, dhe se ne nuk mund të bëjmë asgjë për ta ndryshuar atë, kontrollojnë njëherë me sy rrugën përpara se të kalojnë”.

“Herën tjetër që dikush ankohet se keni bërë një gabim, thuaju se kjo mund të jetë diçka e mirë. Sepse pa papërsosmëri, nuk do të ekzistonim as ti dhe as unë”.

“Ekziston një dallim thelbësor midis fesë, e cila bazohet tek autoriteti dhe shkencës, e cila bazohet tek vëzhgimi dhe arsyeja. Shkenca do të fitojë, pasi ajo funksionon”. / Bota.al

Kuriozitete

Regjistrohet rrufeja 829 kilometra e gjatë

Published

on

Organizata Botërore Meteorologjike ka vendosur rekord të ri botëror për rrufenë më të gjatë një rrufe e jashtëzakonshme prej 829 kilometrash në një zonë të njohur për stuhi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit njofton se rrufeja më e gjatë në botë ndodhi në tetor 2017 gjatë një stuhie të madhe në SHBA, duke përshkuar 829 km nga lindja e Teksasit deri afër Kansas City. Do të duheshin rreth 8-9 orë me veturë ose të paktën 90 minuta me avion për ta përshkuar.

“Vetëtimat janë të mrekullueshme, por dhe të rrezikshme, duke marrë shumë jetë çdo vit. Kjo ngjarje tregon sa larg mund të përhapen rrufetë, duke rrezikuar aviacionin dhe shkaktuar zjarre”, tha Celeste Saulo, sekretare e përgjithshme e WMO.

Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit e konfirmoi rekordin me ndihmën e teknologjive të reja satelitore. Ky rekord është 61 kilometra më i gjatë se ai i mëparshmi në SHBA më 29 prill 2020 (768 km). Gabimi i matjes është ±8 km.

Rrufja ndodhi në Rrafshinat e Mëdha të Amerikës së Veriut, një zonë e njohur për stuhitë Mesoskalare Konvektive që mundësojnë “mega-rrufe”.

Ajo u zbulua përmes analizës së përsëritur me ndihmën e satelitit GOES-16.

“Ky rekord tregon fuqinë e natyrës e përparimin shkencor në dokumentimin e ekstremeve. Ka të ngjarë që në të ardhmen të zbulohen më të mëdha”, tha Randall Cerveny nga WMO. Arkivi i WMO ruan të dhënat për ekstreme, përfshirë temperaturat, erën, reshjet, breshrin, rrufetë, tornado e ciklonet tropikale.

Continue Reading

Kuriozitete

Vala e të nxehtit kaplon edhe “tokat e akullta” të Finlandës

Published

on

Laplanda finlandeze është përfshirë nga një valë të nxehti rekord, me temperatura që kanë kaluar 30°C për 14 ditë rresht, një fenomen i paprecedentë që shkencëtarët e lidhin me ndryshimet klimatike.

Në qytetin arktik të Rovaniemit, termometri ka shënuar deri në 33°C në diell, duke e bërë të pamundur që ai të dalë jashtë për pjesën më të madhe të ditës.

Sipas Institutit Meteorologjik Finlandez, kjo është vala më e gjatë e të nxehtit që është regjistruar ndonjëherë në Lapland që nga viti 1961. Temperaturat janë rreth 10 gradë Celsius mbi mesataren sezonale, me stacione në Ylitornio dhe Sodankylä që regjistruan deri në 31.7°C.

“Herën e fundit që patëm një valë të tillë ishte në vitin 1972, por zgjati më pak”, tha meteorologu Jaakko Savela, duke shtuar se kjo valë tashmë ka thyer çdo rekord në rajon.

Shkencëtarët theksojnë se, ndonëse kjo valë nuk është shkaktuar nga ndryshimet klimatike, ngrohja globale ka ndikuar fuqishëm në intensitetin dhe gjatësinë e saj. Arktiku po ngrohet 4 deri në 5 herë më shpejt se pjesa tjetër e Tokës.

Nxehtësia ka ndikuar edhe te drerët e Laplandës, të cilët tani shihen duke braktisur pyjet në kërkim të freskisë. Mushkonjat që shumohen në vapë i ndjekin, duke i shtyrë të kërkojnë strehim në fshatra dhe përgjatë rrugëve.

Ekspertët paralajmërojnë se, me përkeqësimin e kushteve klimatike, barinjtë mund të detyrohen të ndërtojnë struktura të reja për t’u ofruar hije kafshëve.

Turistët në fshatin e Babagjyshit janë gjithashtu të tronditur nga temperaturat e larta. Ndërkohë, ditët e gjata me diell deri në orën 23:00 po i mbajnë temperaturat lart për më shumë orë, duke e përkeqësuar situatën.

 

Continue Reading

Kuriozitete

Sot shënohet ‘Dita Botërore e Tigrit’

Published

on

‘Dita Botërore e Tigrit’, është një festë vjetore që shënohet çdo 29 korrik,  për të rritur ndërgjegjësimin për ruajtjen e këtyre kafshëve.

E krijuar në vitin 2010 në ‘Samitin e Tigrit’, në Shën Petersburg, pas raporteve të fundit alarmante, se 97% e të gjitha llojeve të tigrave të egër ishin zhdukur në shekullin e fundit dhe vetëm rreth 3,000 kanë mbetur gjallë.

Ka disa faktorë që kanë shkaktuar rënien e numrit të tigrave, duke përfshirë humbjen e habitateve, ndryshimet klimatike, gjuetinë dhe përdorimin e lëkurës së tyre për përfitime industriale.

Tigrat janë në prag të zhdukjes e data e sotme apo ‘Dita Ndërkombëtare e Tigrit’, synon të sjell vëmendje ndaj këtij fakti e të përpiqet të ndalë zhdukjen e tyre.

Continue Reading

Kuriozitete

Ja sa kushton parfumi më i shtrenjtë në botë

Published

on

Nuk do ta kishim problem të paguanim kaq shumë për një parfum që funksionon 60% të rasteve që e hedhim, por për Clive Christian Imperial Majesty No.1, do të ishte e vështirë.

Shtëpia e Clive Christian e parfumeve për 150 vitet e fundit ka furnizuar familjen mbretërore britanike me produkte bukurie. Tradita që filloi me mbretëreshën Viktoria vazhdon edhe sot e kësaj dite dhe nuk është rastësi që simbole të ndryshme të monarkisë zbukurojnë shishet e çmuara të shtëpisë.

Shtëpia vendosi të hedhë në treg, një parfum që do të kalojë në çmim çdo gjë tjetër në treg. Imperial Majesty është një edicion special i Nr.1, roma kryesore e gamës, e cila është e disponueshme në një shishe gjysmë litri.

Vetë shishja është prej kristali Baccarat, qafa e shishes është prej ari 18 karatësh dhe në vend të tapës ka një diamant 5 karatësh.

Prodhimi i tij është kufizuar në 10 shishe dhe 5 ose 7 prej tyre janë dorëzuar te pronarët e tyre me fat. Për dërgesën është kujdesur vetë shtëpia e Clive Christian pasi transportohet me një Bentley që kushton pak më pak se parfumi dhe dërgohet privatisht.

Pjesa tjetër e shisheve janë në dispozicion të shtëpisë dhe po vizitojnë butikët Clive Christian anembanë botës si pjesë e programit “eat fish eyes”.

Nëse vërtet dëshironi ta nuhasni, por mund të merrni me 400,000 euro diçka po aq të çmuar.

 

Continue Reading

Të kërkuara