Botë
Sorbët – Minoriteti etnik brenda Gjermanisë
Published
4 years agoon
By
Betim GashiKombet evropiane kanë ardhur dhe kanë shkuar, por për më shumë se 1,500 vjet, një pakicë etnike sllavo-folëse ka mbetur brenda Gjermanisë.
Andrea Bunar ka një nga punët më të pazakonta në Gjermani. Pothuajse çdo ditë midis prillit dhe tetorit, Bunar hidhet në një varkë të gjatë dhe lundron paqësisht nëpër një labirint të rrugëve të vogla ujore për të dërguar letra në rreth 65 shtëpi që përndryshe janë shumë të vështira për t’u arritur.

Bunar gëzon qetësinë që vjen me punën e saj. Çdo javë, ajo shpërndan rreth 650 letra dhe pako të vogla në Lehde. Ajo ka transportuar pemë, makinë prerëse, madje edhe TV me ekran të sheshtë, duke e manovruar me shkathtësi përmes kanaleve të ngushta me një shtyllë të gjatë 4m.
Lehde, është fshati i qetë prej 150 personash i ishujve kënetorë të lidhur me ura këmbësorësh, i vendosur në rezervatin e harlisur të biosferës Unesco të Spreewald.
Ndodhet rreth 100 km në jug-lindje të Berlinit, ky mozaik i gjerë 47,500 hektarësh me livadhe, pyje dhe kanale ka pak rrugë, krenohet me shumë shtigje shëtitjeje dhe është i popullarizuar në mesin e turistëve që duan të shpëtojnë nga nxitimi i kryeqytetit gjerman.

Megjithëse Bunar ka jetuar pranë Spreewald pjesën më të madhe të jetës, ajo bisedon në gjermanisht dhe pendohet që nuk flet gjuhën e Sorbëve. Përveç strehimit të 6,000 specieve të kafshëve dhe bimëve, Spreewald është gjithashtu shtëpia e Sorbëve: grupi më i vogël sllav në botë dhe një nga katër pakicat e Gjermanisë.
Sorbët janë pasardhës të fiseve sllave që jetonin në veri të Maleve Karpate në Evropën Qendrore dhe Lindore. Rreth 1500 vjet më parë, një rajon historik i quajtur Sorbi shtrihej në Gjermaninë Lindore, Poloninë Perëndimore dhe veriun e Republikës Çeke.

Sot ka rreth 60,000 Sorbë në Gjermani, ku ata gjithashtu flasin gjuhët e tyre sllave perëndimore.
Një nga arsyet që Sorbët kanë qenë në gjendje të ruajnë kulturën dhe gjuhën e tyre është se ky komunitet pak i populluar, fort katolik është i rrethuar nga fusha dhe kodra dhe është e vështirë të arrihet me transport publik. Pra është vetëm rreth 50 km nga Dresden, kryeqyteti i Saksonisë, por ndihet si një botë larg.
Për ta ruajtur gjuhën, Sorbët janë përqendruar te brezat e ardhshëm. Rreth 5,000 nxënës mësojnë gjuhën serbe në 41 shkolla fillore, si dhe në një duzinë shkollash të mesme. Sipas Katharina Jurk, 60 studentët në shkollën fillore lokale në Crostwitz mësojnë gjuhën sorbe si gjuhë amtare dhe gjermanishten si gjuhë të dytë.

Sigurisht që ka sfida të mëdha, siç është gjetja e mësuesve. Por, theksoi Jurk, familjet e reja po i kushtojnë rëndësi gjithnjë e më të madhe transmetimit të jo vetëm gjuhës, por traditave të tjera sorbiane për brezat e rinj.

Gjatë gjithë historisë gjermane, Sorbët kanë arritur të ruajnë trashëgiminë e pasur kulturore, të vetën. Ata janë të njohur për vezët e Pashkëve të krijuara me mjeshtëri, të cilat familjet i zbukurojnë dhe i ngjyrosin çdo vit. Ata gjithashtu çmojnë zakonet e tyre të karnavaleve, ku ata sprapsin shpirtrat e këqij dhe i japin lamtumirën muajve të ftohtë të vitit. Bunar tha se kjo është një nga traditat sorbiane që ajo veçanërisht pëlqen të praktikojë me fëmijët e saj në Spreewald.
Udhëtimet e saj janë shënuar nga “qetësia absolute” që ajo ndjen në ujë. Gjatë rrugës së saj prej 8 km, ajo shkon nga një fermë në tjetrën, në një rajon të natyrës së paprishur dhe traditave të lashta që është me fat ta quajë në shtëpi.
“Shumë e bukur në të vërtet, në mënyrë unike e bukur”, tha ajo.
(Përktheu dhe përshtati UBTNews)
Lajmet
Aksident tragjik në SHBA, humbin jetën dy të rinj shqiptarë
Published
3 days agoon
November 14, 2025By
UBT News
Dy të rinj shqiptarë, S.Xh dhe A.Ç kanë humbur jetën tragjikisht në një aksident automobilistik në Cleveland, Ohio, më 11 nëntor, lajm ky që ka tronditur komunitetin shqiptar në SHBA dhe në Shqipëri.
Sipas iniciuesve të fondit, S.XH, 27 vjeçe, ishte studente e doktoraturës në Cleveland State University, e njohur për përkushtimin, inteligjencën dhe pasionin e saj për kërkimin shkencor.
Ndërsa A.Ç 30 vjeç, ishte në përfundim të studimeve në Cleveland State University Law dhe po përgatitej për provimin e jurisprudencës.
Të fejuarit ndanin dashurinë për librat, për dijen dhe për botën e “Harry Potter”, e cila i lidhte edhe më shumë në jetën e tyre të përditshme. Miqtë dhe të afërmit i përshkruajnë si dy të rinj të qetë, të mirë dhe të dashur, që sillnin ngrohtësi kudo ku shkonin, dhe kanë hapur një GoFound Me.
“Humbja e tyre ka lënë një boshllëk të pamatë në familjet tona dhe në komunitetin që ata prekën me dritën dhe dhembshurinë e tyre,” shkruhet në thirrjen e hapur.
Fushata ka për qëllim të mbledhë fondet e nevojshme për transportimin e trupave në Shqipëri si dhe për shpenzimet e varrimit dhe ceremonive përkujtimore. /S.K/KP/
Lajmet
Bitcoin bie në nivelin më të ulët për shkak të pasigurisë ekonomike në SHBA
Published
3 days agoon
November 14, 2025By
UBT News
Bitcoin ka rënë më shumë se 6% në nivelin e tij më të dobët në gjashtë muaj, ndërsa pasiguria në rritje rreth ekonomisë amerikane nënvlerësoi pritjet për një ulje të normës së interesit nga Rezerva Federale në dhjetor.
Kriptovaluta më e madhe u tregtua me 97,190 dollarë në orën 07:05 GMT, rreth nivelit të saj më të dobët që nga maji. Të dhënat nga CoinMarketCap treguan se vlera e tregut global të kriptomonedhave, përfshirë Bitcoin, ra me rreth 6.9% në 24 orët e fundit në 3.26 trilion dollarë.
Kapitalizimi i tregut të Bitcoin ra me 5.8% në 24 orët e fundit në 1.94 trilion dollarë, ndërsa vëllimi i tregtimit ditor u rrit me rreth 50% në 111.1 miliardë dollarë. Megjithatë, Bitcoin është rritur me afërsisht 4.1% që nga fillimi i vitit 2025.
Ethereum, kriptomonedha e dytë më e madhe sipas vlerës së tregut, ra me rreth 9% në 3,220 dollarë.
Shitja u nxit kryesisht nga pasiguria mbi perspektivën ekonomike të SHBA-së. Tregjet ulën bastet për një ulje të normës së interesit të Rezervës Federale pas një mbylljeje gati 43-ditore të qeverisë, e cila përfundoi të mërkurën, ngriti shqetësime se të dhënat kryesore të punësimit dhe inflacionit në tetor mund të mos publikohen. Kjo e ka lënë Rezervën Federale me më pak informacion përpara takimit të saj të 10-11 dhjetorit.
Sipas CME FedWatch, tregtarët po parashikonin një shans prej 45.4% për një ulje prej 25 pikësh bazë në dhjetor të premten, nga një probabilitet prej 63.8% një javë më parë.
Mungesa e të dhënave zyrtare ekonomike uli oreksin për rrezik dhe rëndoi mbi asetet spekulative, duke i mbajtur tregtarët të kujdesshëm në tregjet e kriptomonedhave./S.K/KP/AA/
Lajmet
BBC i kërkon falje Trumpit për redaktimin në Panorama, por refuzon të paguajë kompensim
Published
3 days agoon
November 14, 2025By
UBT News
BBC i ka kërkuar falje Presidentit të SHBA-së Donald Trump për një episod të Panorama që kishte ndarë pjesë të fjalimit të tij të 6 janarit 2021 së bashku, por i ka hedhur poshtë kërkesat e tij për kompensim.
Korporata tha se redaktimi kishte dhënë përshtypjen e gabuar se Presidenti Trump kishte bërë një thirrje të drejtpërdrejtë për veprime të dhunshme dhe tha se nuk do ta transmetonte më programin e vitit 2024.
Avokatët e Trump kanë kërcënuar të padisin BBC-në për 1 miliard dollarë (759 milionë paund) dëmshpërblim, përveç nëse korporata lëshon një tërheqje, kërkon falje dhe e kompenson atë.
Sekretarja e kulturës i tha BBC Breakfast se ishte e bindur se korporata po e merrte këtë me seriozitetin që kërkon, duke shtuar se roli i saj ishte të siguronte që “të respektoheshin standardet më të larta”.
Lisa Nandy, duke theksuar pavarësinë e BBC-së nga qeveria, tha se po fliste çdo ditë me kryetarin e korporatës, drejtorin e përgjithshëm dhe udhëheqjen e lartë.
Ndërsa BBC-ja po zhvillonte “iskutime të drejtpërdrejta me administratën amerikane dhe me avokatët e saj, ajo shtoi se qeveria nuk kishte folur me administratën Trump për këtë çështje.
“Mendoj se kjo është një pyetje për kryetarin e BBC-së, jo për qeverinë”, tha ajo.
BBC mori letrën nga avokatët e Trump ku kërkon një tërheqje të plotë dhe të drejtë të dokumentarit, një kërkim falje dhe që BBC ta kompensojë në mënyrë të përshtatshme Presidentin Trump për dëmin e shkaktuar./S.K/KP/BBC/
Katër persona janë vrarë nga sulmi masiv i Rusisë në Kiev, kanë thënë autoritetet ukrainase, ku të paktën 430 dronë dhe 18 raketa u përdorën në sulm.
Të paktën 27 persona kanë pësuar lëndime ndërsa ekipet emergjente u janë përgjigjur disa sulmeve, ka thënë kreu i administratës ushtarake në Kiev, Tymur Tkachenko.
Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky, ka thënë se sulmi kishte cak Kievin.
“Një sulm i kalkuluar posaçërisht për të shkaktuar sa më shumë dëm në civilë”, ka thënë ai.
15 persona u dërguan në spital, përfshirë një në gjendje kritike dhe një shtatzënë, dhe është lëshuar paralajmërim edhe për mundësi të ndërprerjes së energjisë elektrike./S.K/EO/AP/
Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, nderohet me titullin e lartë “Doctor Honoris Causa” në Tiranë
Sonte në UBT TV: Podcast me Profesorin Ibush Luzha
Si të flini mjaftueshëm gjatë shtatzënisë?
Mikrorobotët që mund të parandalojnë goditjen në tru
UEFA cakton gjyqtarët e ndeshjes Slloveni – Kosovë
Ushqimet që duhen shmangur pas të 30-ave!
Sa ka fituar Maluma nga muzika, marka dhe bizneset e tij?
OSHP konfirmon shkeljet për kontratën “Shërbime me ushqim për nevojat e Policisë së Kosovës”
Hetimet për atentatin në Rinas, zbulohet arsenal armësh në Fushë-Krujë
Të kërkuara
-
Lajmet3 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet3 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
