Lajmet

Skepticizmi: Pse të menduarit kritik ju bën më të zgjuar?

Ndonjëherë duhet të dyshoni te vetja tuaj dhe të angazhoni aftësitë tuaja kritike.

Published

on

Nga Jonny Tomson

Një nga pyetjet më të rëndësishme që mund t’i bëjë dikush vetes është: “A mund ta kem gabim?”. Kjo nuk është një pyetje e lehtë. Sepse kërkon të ndaleni dhe ta shihni veten sa më objektivisht që të mundeni. Filozofi francez Rene Dekart shkroi dikur: “Për të kërkuar të vërtetën, është e nevojshme që të paktën një herë në jetën tonë të dyshojmë, sa më shumë që të jetë e mundur, për të gjitha gjërat”.

Ndonjëherë duhet të dyshoni te vetja tuaj dhe të angazhoni aftësitë tuaja kritike. “Big Think” ka intervistuar disa nga mendimtarët më interesantë në botë duke i pyetur se si skepticizmi dhe mendimi kritik mund ta bëjnë më të zgjuar njeriun.

Lorenc Kraus: Koherentisti

Pikërisht në këtë moment, në mendjen tuaj ekziston një rrjetë e ngushtë besimesh. Është si një bashkim i disa pjesëve të një figure. Të gjitha pjesët bashkohen për të formuar një lloj tabloje, botëkuptimin tuaj. Ky bashkim pjesësh do të jetë unik për ju, dhe pjesët do të jenë besimet individuale që mbani.

Por ky bashkim nuk është i plotë, dhe bota po ju hedh vazhdimisht pjesë të reja pra besime të reja. Shtrohet pyetja:vA përshtatet kjo pjesë e re në mozaik? “Nëse jo, atëherë ndoshta ka një arsye të mirë për të qenë skeptik në lidhje me të. Se ndoshta ajo është e gabuar”- thotë fizikani Lorenc Kraus.

Koherentizmi në filozofi, është ideja se ne jemi të justifikuar të besojmë gjërat nëse ato lidhen me besimet tona të tjera. Ai thotë se nëse disa informacione të reja përputhen me botëkuptimin tonë apo peshën dërrmuese të besimeve tona të mëparshme, atëherë është normale që ne t’i besojmë ato.

Çdo gjë që duket e dobët duhet të sfidohet. Ajo që thotë Kraus tingëllon shumë si koherentizëm. Por kjo s’do të thotë që ne duhet të refuzojmë çdo gjë që nuk pajtohet me bindjet tona. Në fakt, të bësh një gjë të tillë tingëllon më shumë si fanatizëm. Ndonjëherë, duhet të krijoni hapësirë për besime të reja, të cilat mund të kërkojnë punën e pakëndshme të modifikimit të botëkuptimit tuaj.

Majkëll Shermer: Falsifikuesi

Shermer vëzhgon nga afër mekanizmat që qëndrojnë pas lajmeve të rreme, teorive konspirative dhe dhomave të jehonës. Në një botë të tillë, është e lehtë të jesh fajtor për paragjykimin e konfirmimit, dukuri që ndodh sa herë që u japim një përparësi të pamerituar argumenteve që përputhen me atë që ne tashmë besojmë.

Ndonjëherë kjo është diçka pozitive. Por nga ana tjetër, duhet të kemi kujdes që të mos jemi tërësisht kundërshtues ndaj argumenteve alternative. Siç argumentuan dikur skeptikët e lashtë grekë, çdo argument ka kundërshtarin e saj. Çdo tezë e ka një antitezë.

Për Shermer (dhe për skeptikët si Sekstus Empirikus), ne duhet të gjurmojmë dhe të shijojmë sfidat ndaj besimeve tona. Siç thotë Shermer “Mënyra e vetme për të zbuluar nëse po e gënjeni apo jo veten… është të dëgjoni njerëzit e tjerë që nuk bien dakord me ju”.

Megjithatë, ndonjëherë njerëzit kanë besime që nuk lejojnë asnjë alternativë të mundshme. Ata besojnë gjëra që nuk mund të falsifikohen me asnjë provë. Dhe besimet e pafalsifikueshme janë fundi i debatit racional. Njerëzit që nuk do të përballen asnjëherë me një mendim të kundërt apo do të njohin një pozicion rival, nuk u intereson e vërteta.

Ata kujdesen vetëm për të pasur të drejtë. Biseda me këta njerëz do të jetë gjithmonë e tipit “mendimi im kundrejt mendimit tuaj” thotë Shermer, dhe “ne i bërtasim njëri-tjetrit”. Shermer sugjeron që të kuptoni se shumica e besimeve tuaja do të kenë kritikët e tyre. Gati të gjitha besimet tuaja mund të falsifikohen. Pra mos u distanconi nga rivalët tuaj, por njihni legjitimitetin e tyre dhe pranojini ata.

Bill Nie: Gradualisti

Si filozofët ashtu edhe shkencëtarët, mund të jenë fajtorë për shitjen e tepërt të fuqisë së argumenteve të tyre. Mendohet se nëse i tregon dikujt një përfundim logjik, apo e prezanton me informacione të pamohueshme, ai do të kapitullojë aty për aty, dhe më pas dhe do t’ju përgëzojë për intelektin tuaj.

Por siç e pranoi Aristoteli mbi 2000 vjet më parë, njerëzit binden vetëm pjesërisht (dhe shpesh në mënyrë të dobët) nga argumentet racionale. Logot, fuqia e argumentit, mund të ndikojë mbi opinionet e tyre. Por po kështu do të jetë edhe etosi (reputacioni dhe pesha e folësit) dhe patosi (rezonanca emocionale e argumentit).

Për Bill Nie, nëse dikush ka një botëkuptim që nuk është në përputhje me provat “edhe unë mund të kem një të tillë, ndaj do t’ju duhet pak kohë që ta ndryshoni”. Besimet tona nuk janë si ngjitëset që mund ta vendosen mbi duart tona. Ato janë të rrënjosura thellë dhe luajnë një rol qendror për gjithçka që bëjmë.

Dhe ashtu si rrënjët e thella, ju nuk mund t’i shkulni aq lehtë. Pasi ju duhet të gërmoni për të mbërritur tek ato. Nie thotë: “Njerëzve u duhen disa vite për të ndryshuar mendje. Pra, rekomandimi im për cilindo që përpiqet të paraqesë prova është t’u përmbahet atyre”.

Derren Braun: Pragmatisti

Iluzionisti Derren Braun thotë se ne kemi nevojë për skepticizëm ndaj vetë skepticizmit. Besimet dhe botëkuptimet tona diktojnë jetën dhe përcaktojnë identitetin tonë. Prandaj, sfidimi i këtyre besimeve kërkon një qasje të kujdesshme. Kundërshtimi për hir të kundërshtimit mund të jetë një qasje naive, pasi besimet nuk ndryshojnë lehtë.

Por kjo qasje është potencialisht e dëmshme nëse njerëzit janë shumë agresivë. Siç e thekson Braun, edhe nëse dikush “përfundon me një gjë që është e lehtë t’u dëmtojë, ai mund të harrojë faktin se ka diçka në zemër të saj, e cila ndoshta është e dobishme”.

“Ndoshta narrativat rreth fesë janë të dobishme për ne në aspektin psikologjik”- nënvizon ai. Besimet fetare dhe etike të njerëzve nuk janë shumë sipërfaqësore. Ato kanë shumë rëndësi  në jetën e njeriut. Nëse dikush i drejtohet një psikologu sepse është i pikëlluar, ose përdor fallxhorët sepse ka frikë nga vdekja, atëherë është mizore dhe e rrezikshme të heqësh dorë nga këto mekanizma ndihmës.

Ju mund të argumentoni se këto të fundit janë të pashëndetshme apo se disa besime janë qesharake. Por ndonjëherë nuk ju takon juve të vendosni. Për Braun, ne duhet të pyesim pse dikush beson një gjë përpara se të synojmë që të hedhim poshtë atë./“Big Think” – Bota.al

Continue Reading

Aktualitet

Trashëgimia e Prizrenit në filatelinë kosovare, emision i ri i pullave postare “Kalaja e Prizrenit”

Published

on

Posta e Kosovës ka lëshuar sot në qarkullim një emision të ri pullash postare, që ka për temë “Kalaja e Prizrenit”. Ky emision vjen si një nderim dhe një vlerësim për një nga monumentet më të rëndësishme historike dhe kulturore të Kosovës, një trashëgimi e pasur që ka formuar identitetin kombëtar dhe kulturor të vendit. Pullat e reja postare synojnë të promovojnë vlerat e jashtëzakonshme kulturore të Kalasë së Prizrenit dhe rëndësinë e saj për trashëgiminë e Kosovës, si dhe të inkurajojnë ruajtjen e këtyre vlerave për brezat e ardhshëm.  

Kalaja e Prizrenit është një ndër ndërtimet më të lashta dhe më të rëndësishme të rajonit, me një histori që shkon më tej se periudha antike. Ajo ka qenë një pikë strategjike dhe një fortesë e rëndësishme për qytetin gjatë periudhave të ndryshme historike, duke përfshirë dominimin e Perandorive Romake, Bizantine dhe Osmane. Me muret e saj të forta prej guri dhe pozicionin e saj të jashtëzakonshëm gjeografik, Kalaja e Prizrenit ka mbrojtur qytetin dhe ka luajtur një rol kyç në zhvillimin e këtij rajoni, duke e bërë një simbol të fortë të trashëgimisë kulturore të Kosovës.

Kalaja nuk është vetëm një monument i së kaluarës, por një hapësirë e gjallë kulturore, ku zhvillohen aktivitete artistike dhe kulturore të ndryshme, si ekspozita, koncerte, festivale dhe ngjarje të tjera që lidhin të kaluarën me të tashmen. Ajo mbetet një pikë e rëndësishme për ruajtjen e traditave dhe kultivimin e artit dhe kulturës në Kosovë.

Ky emision i ri i pullave postare, i dedikuar Kalasë së Prizrenit, është një mundësi e shkëlqyer për qytetarët, koleksionistët dhe bizneset të kontribuojnë në ruajtjen e këtij simboli të historisë dhe kulturës kosovare. Posta e Kosovës inkurajon të gjithë ata që merren me filatelinë të shfrytëzojnë këtë mundësi për të pasuruar koleksionet e tyre me një pjesë të rëndësishme të historisë së vendit.

Në një kohë kur filatelia vazhdon të jetë një mjet i rëndësishëm për ruajtjen dhe përhapjen e vlerave kulturore, ky emision i ri i pullave postare do të mbetet një testament i përjetshëm i vlerave historike dhe kulturore të Kosovës, si dhe një kujtesë për rëndësinë e ruajtjes së trashëgimisë për brezat e ardhshëm./UBTNews/

Continue Reading

Lajmet

UBT shënon Javën e Kuzhinës Italiane

Published

on

Java e kuzhinës italiane në botë u shënua në mënyrë të veçantë në Parkun Shkencor Inovativ të UBT-së në Lipjan, ku u zhvillua një aktivitet me pjesëmarrjen e Rektorit të UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, Ambasadorit të Italisë në Kosovë, Antonello De Riu, si dhe studentëve dhe profesorëve të UBT-së.

Ky organizim i veçantë synonte të promovonte traditën e pasur të kuzhinës italiane dhe ndikimin e saj në fushën e shëndetit dhe mirëqenies njerëzore.

Në kuadër të aktiviteteve, u mbajt një punëtori e titulluar “Ristoceutics: nga ushqimet e dietës mesdhetare, tek vakte të shijshme dhe funksionale për shëndetin tonë”. Ky aktivitet u fokusua në lidhjen mes ushqimeve mesdhetare dhe efekteve pozitive që ato kanë për shëndetin e njeriut, duke u theksuar rëndësia e ushqimeve funksionale që jo vetëm që janë të shijshme, por kontribuojnë gjithashtu në ruajtjen e shëndetit dhe përmirësimin e mirëqenies.

Në fjalën e tij gjatë aktivitetit të shënuar, Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, theksoi rëndësinë e aktiviteteve të tilla për zhvillimin e bashkëpunimeve ndërkombëtare dhe për promovimin e vlerave kulturore dhe edukative. Ai nënvizoi se këto organizime janë mundësi e shkëlqyer për të rritur ndërveprimin mes institucioneve akademike dhe diplomacisë, duke kontribuar në forcimin e lidhjeve mes kombit shqiptar dhe atij italian. Rektori Hajrizi theksoi gjithashtu se UBT vazhdon të mbajë një rol të rëndësishëm në promovimin e edukatës cilësore dhe zhvillimin e aktiviteteve që përfshijnë aspekte të rëndësishme të shoqërisë dhe kulturës.

“Aktivitete të tilla janë një mundësi për të promovuar jo vetëm traditat tona të pasura, por edhe për të forcuar bashkëpunimin ndërkombëtar, duke ofruar mundësi të reja për studentët dhe profesionistët në fushat e ndryshme,” theksoi Rektori Hajrizi gjatë fjalimit të tij.

Ambasadori i Italisë në Kosovë, Antonello De Riu, po ashtu vuri në dukje rëndësinë e promovimit të traditave të shëndetshme dhe ndikimin pozitiv që ato kanë në formimin e një shoqërie më të shëndetshme dhe më të informuar.

Aktiviteti shërbeu si një platformë për të nxitur ndërveprimin dhe shkëmbimin e njohurive mes studentëve, profesorëve dhe institucioneve të ndryshme, si dhe për të inkurajuar përdorimin e ushqimeve të shëndetshme dhe funksionale për një jetë të shëndetshme. Ky organizim i mbështetur nga Ambasada e Italisë në Kosovë dhe UBT-ja, pasuron aktivitetet që synojnë zhvillimin e mëtejshëm të edukimit dhe promovimin e traditave të ndryshme kulinarie ndërkombëtare./UBTNews/

Continue Reading

Bota

Parlamenti i Ukrainës anulon seancën për shkak të rrezikut të sulmit rus

Published

on

Parlamenti i Ukrainës ka anuluar seancën e tij të planifikuar për këtë të premte, duke përmendur rrezikun e një sulmi me raketa nga Rusia, i cili mund të godiste rrethin e Kievit, ku ndodhen ndërtesat qeveritare. Kjo masë erdhi pas shqetësimeve të rritura për mundësinë e një sulmi të mundshëm, duke përfshirë gjithashtu kërcënimin ndaj sigurisë së deputetëve dhe personelit që ndodhen në Kuvendin e Ukrainës.

“Ora e pyetjeve për qeverinë është anuluar,” deklaroi një deputet nga partia në pushtet për agjencinë e lajmeve AFP. Deputetja Yevgenia Kravchuk, e cila bëri të ditur detajet e këtij vendimi, shtoi se “ka sinjale për një rrezik të shtuar të sulmeve në qarkun qeveritar në ditët në vijim.”

Ky zhvillim ka ndodhur në një periudhë të tensionuar, pasi sulmet ruse vazhdojnë të përshkallëzohen në disa zona të Ukrainës, përfshirë përdorimin e dronëve dhe raketave për të goditur infrastrukturën kritike dhe objektet qeveritare. Parlamenti ukrainas ka marrë masa të tjera të sigurisë, duke përfshirë ndalimin e mbledhjeve fizike dhe kalimin në platforma virtuale kur është e nevojshme, për të mbrojtur jetën e deputetëve dhe punonjësve të shtetit.

Continue Reading

Bota

Irani synon të instalojë centrifuga ‘të reja dhe të avancuara’

Published

on

Irani ka njoftuar se do të fillojë instalimin e një numri centrifugash të reja dhe të avancuara, si përgjigje ndaj një rezolute të miratuar nga Agjencia Ndërkombëtare për Energjinë Atomike (IAEA), e cila kritikoi vendin për bashkëpunim të dobët dhe kërkoi që të përmbushë detyrimet ligjore. Komunikata e lëshuar nga Ministria e Jashtme dhe Organizata për Energji Atomike e Iranit, konfirmoi urdhrin e kreut bërthamor Mohammad Eslami për të filluar një seri të rëndësishme centrifugash të reja dhe të avancuara.

Rezoluta e miratuar më 21 nëntor nga IAEA, e mbështetur nga shtetet perëndimore si Franca, Britania dhe Gjermania, dhe Shtetet e Bashkuara, shprehu shqetësimin për aktivitetet bërthamore të Iranit, duke theksuar urgjencën e bashkëpunimit të plote të Iranit me hetimin ndërkombëtar pas gjetjes së grimcave të uraniumit në dy lokacione që nuk ishin raportuar më parë. Kjo masë vjen në një kohë të tensionuar politik, pasi Donald Trump është duke u përgatitur të kthehet në Shtëpinë e Bardhë në janar, duke ngritur shqetësime për një mundësi të rritjes së presionit dhe sanksioneve ndaj Iranit.

Gjatë një vizite të shefit të IAEA-s, Rafael Grossi, në Iran, u arrit marrëveshja për të kufizuar sasinë e uraniumit të pasuruar deri në 60 për qind, ndërkohë që kërkesa për armë bërthamore është uranium i pasuruar deri në 90 për qind. Megjithatë, ministri i Jashtëm i Iranit, Abbas Araqchi, ka paralajmëruar se Irani nuk do të negociojë nën presion, duke theksuar se vendi i tij ka të drejtë të zhvillojë programin bërthamor për qëllime paqësore, siç pretendon./UBTNews/

Continue Reading

Të kërkuara