Lajmet
Si u bënë valët e të nxehtit, “vrasësi” i heshtur i ndryshimeve klimatike
Hezitimi për të lidhur valët e të nxehtit me ndryshimin e klimës.
Published
4 years agoon
By
Betim GashiNga Friederike Otto
Thyerja e rekordeve të nxehtësisë çdo verë, vështirë se përbëjnë më lajm. Ne e dinim që kjo do të ndodhte në një botë që po ngrohet me shpejtësi, dhe kështu ka ndodhur. Por ajo që bie në sy tek raportimet e mediave në lidhje me valët e të nxehtit që ka përvëluar ditët e fundit disa pjesë të Amerikës së Veriut, është hezitimi për ta lidhur atë me ndryshimin e klimës.
Dhe kjo është shumë zhgënjyese, po të kihet parasysh se shkenca ka treguar me fakte se çdo valë e të nxehtit që po përjetojmë tani, po bëhet më intensive për shkak të ngrohjes globale tëshkaktuar nga veprimtaria e njerëzve.
Ndryshimet më dramatike në ngjarjet ekstreme të motit, të nxitura nga ndryshimi i klimës i shkaktuar nga njerëzit, janë në shkallën dhe intensitetin e valëve të të nxehtit dhe të ftohtit ekstrem.
Ekstremet e motit të ftohtë janë në një frekuencë në rënie, ndërsa valët e të nxehtit ekstrem po shtohen në mënyrë dramatike dhe me pasoja të tmerrshme për shoqërinë. Pa ndryshimin e klimës, do të ishte praktikisht e pamundur të ndodhnin disa nga valët shkatërruese të tënxehtit që po shohim kohët e fundit.
Për shembull, kujtojmë rastin e Japonisë në vitin 2018, ku vala e të nxehtit shkaktoi shtrimin në spital të dhjetëra mijëra njerëzve, apo të Siberisë në vitin 2020, që shkaktoi zjarre dhe shkrirjen e akujve që nuk shkrinin prej mijëra vitesh.
Kërkimet nga ekipi ynë, zbuluan se kjo ka të paktën 600 herë më shumë gjasa të ketëndodhur për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njerëzit. Ne po punojmë ende për të vlerësuar akoma më saktë efektin e ndryshimit të klimës gjatë valës së të nxehtit tëditëve të fundit, por paraprakisht parashikojmë rezultate të ngjashme.
Ajo që duhet të shihni me vëmendje është rendi i madhësisë. Po ashtu, ndryshimi i klimës kasjellë një shtim të reshjeve intensive në shumë pjesë të botës. Për shembull, reshjet e forta tëshiut gjatë uraganit vdekjeprurës Harvi në vitin 2017, u bënë rreth 3 herë më të mundshme për shkak të ngrohjes globale.
Po ashtu thatësira në disa pjesë të botës, për shembull në Kejptaun të Afrikës së Jugut, po bëhen më e mundshme për shkak të ndryshimeve klimatike. Ndryshime të tilla janë dramatike, pasi shoqëritë tona janë mësuar me një klimë shumë më të qëndrueshme përgjatë shekujve.
Por gjithsesi këto që kemi parë deri tani, janë efekte shumë më të vogla sesa ato që do të përjetojmë në të ardhmen. Ndryshimi i probabilitetit të një përmbytjeje të madhe nga 1 herë në 100 vjet në 1 herë në 50 vjet, është një problem shumë i madh.
Ndërkohë valët e të nxehtit ekstrem, kërcënojnë të zhbëjnë dekadat e zhvillimit, dhe të paraqesin një rrezik të qartë për mirëqenien sociale dhe ekonomike të komuniteteve dhe vendeve përreth botës. Ndërsa elita botërore i ka injoruar ose mohuar në mënyrë aktive ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njerëzit, ky problem vetëm sa është përkeqësuar.
Këto ngjarje me pasoja shkatërruese, vërtetojnë saktësinë e shkencës mbi këtë çështje. Dhe kostoja po paguhet nga ata që paguajnë gjithmonë, nga njerëzit që kanë më pak qasje tekinformacioni, nga ata që janë të detyruar të punojnë në ambientet e jashtme, nga ata qëjetojnë në vendbanime me cilësi të dobët, që ata që nuk kanë mundësi të sigurojnë jetën e tyre.
Pra me pak fjalë, nga ata që kanë përfituar më paku nga standardet e përmirësuara të jetesës në një shoqëri të ushqyer nga karburantet fosile. Sot temperaturat rekord në Amerikën e Veriut, përbëjnë lajmin kryesor. Të dhënat mbi vdekjet e shkaktuara nga vala ekstreme e tënxehtit pasqyrohen në disa tituj lajmesh, por ilustrimet që shoqërojnë këto artikuj janë kryesisht të njerëzve të lumtur në plazhe, dhe të fëmijëve që lëpijnë me ëndje akulloret e tyre.
Por kjo aktualja nuk është vetëm një verë e paharrueshme. Valët e të nxehtit, janë një vrasës i heshtur. Ndodh rrallë që njerëzit të rrëzohet të vdekur në rrugë. Por ata po vdesin në heshtje në shtëpitë e tyre të keq-izoluara dhe pa ajër të kondicionuar.
Nëse mbahen shënime, këto vdekje të shmangshme do të bëhen një statistikë shqetësuese vetëm disa muaj pas ngjarjes. Në shumë pjesë të botës këto statistika as që ekzistojnë, gjë që i bën tërësisht të padukshme valët e të nxehtit, intensitetin e tyre në rritje, dhe viktimat e shkaktuara prej tyre.
Por edhe nëse i dimë të dhënat, ndodh shumë rrallë që të diskutojmë mbi rolin që luan kontributi ynë në ndryshimin e klimës. Rreziqet nga përmbytjet dhe stuhitë e forta, kanë një kosto të menjëhershme ekonomike, të cilat mund të përfshihen në primet e sigurimit.
Për këtë arsye, ato e kanë forcuar ndërgjegjësimin e sektorit financiar.
Por valët e të nxehtit, përmenden rrallë në sektorin e financave apo të sigurimeve, pasi kostot e tyre ekonomike janë më të vështira për t’u vlerësuar. Ne e dimë që valët e të nxehtit vrasin, dhe e dimë prej kohësh se ndryshimi i klimës shton shanset për të pasur valë të tilla të tënxehtit.
Studimet e reja, tregojnë se si emetimet në atmosferë nga ato kompani dhe vende që kanë përfituar më shumë nga lëndët djegëse fosile, kanë shkaktuar vdekje specifike. Ky problem do të diskutohet në samitin e OKB-së për klimën, që do të mbahet në Gllasgou të Skocisë
në nëntor të këtij viti.
Gjykatat kanë treguar në të kaluarën, se janë një levë e fuqishme e ndryshimit të situatave.
Me ndihmën e provave shkencore, ato mund të shndërrohen në një forcë për të ndërtuar qëndrueshmëri tek komunitetet tona.
A do t’i ndihmojnë këto të dhëna politikanët dhe industritë, që të ndërmarrin hapin thelbësor nga shpallja e emergjencës të klimës, tek veprimet konkrete për t’i parandaluar efektet negative? Ne shkencëtarët mund të sigurojmë të dhëna, që na lejojnë t’i lidhim ngjarjet ekstreme të motit me ndryshimin e klimës të shkaktuar nga njerëzit. Por vetëm faktet nuk do të çojnë drejt një shoqërie më të qëndrueshme, në rast se ata që janë në krye të tyre, do të vazhdojnë t’i shmangen përgjegjësisë së tyre.
Shënim: Friederike Otto, është drejtore e Institutit mbi Ndryshimet Mjedisore në Universitetin e Oksfordit / “The Financial Times” – Bota.al
You may like
Rajoni
Ujërat e Kosovës: Sfida dhe zgjidhjet e qëndrueshme sipas Profesor Hazir Çadrakut
Published
3 hours agoon
December 19, 2025By
Driton Iseni
Profesor i UBT-së, Hazir Çadraku, ishte mysafirë i radhës në podcastin tonë, ku foli për gjendjen aktuale të ujërave në Kosovë, duke theksuar rëndësinë e menaxhimit të qëndrueshëm dhe parandalimit të krizave të mundshme ujore në të ardhmen.
Sipas Profesor Çadrakut, sfidat që përballet Kosova janë të dyfishta: ndikimet klimatike dhe aktiviteti i pakontrolluar i njeriut.
Institucionet arsimore dhe kërkimi shkencor, sipas Profesor Çadrakut, luajnë një rol kyç në parandalimin e krizave ujore. Ai nënvizoi rëndësinë e punës intensive kërkimore në terren dhe publikimeve ndërkombëtare për të siguruar vendimmarrje të bazuar në të dhëna dhe fakte shkencore.
Për më shumë ndiqni podcastin: PODCAST
Lajmet nga UBT
Profesori bullgar Dimitar Keranov ligjëroi në UBT mbi të ardhmen evropiane të Kosovës dhe përvojën e Bullgarisë
Published
6 hours agoon
December 19, 2025By
Driton Iseni
Në kuadër të aktiviteteve akademike dhe ligjëratave tematike me ekspertë ndërkombëtarë, UBT ka mirëpritur Dr. Dimitar Keranov, politolog dhe ekspert i sigurisë ndërkombëtare, i cili mbajti ligjëratën me temën “Kosova’s European Future: What Bulgaria’s Experience Can Offer”, para studentëve të programit të Studimeve të Sigurisë.
Ligjërata u fokusua në rrugëtimin evropian të Kosovës, sfidat e integrimit, si dhe mësimet që mund të nxirren nga përvoja e Bullgarisë në proceset e anëtarësimit në Bashkimin Evropian, duke vënë theks të veçantë në çështjet e sigurisë, qëndrueshmërisë demokratike dhe përballjes me kërcënimet hibride.
Në këtë aktivitet akademik ishin të pranishëm edhe dekania e Fakultetit, Hajdi Xhixha, si dhe prodekani Arian Kadriu, të cilët vlerësuan rëndësinë e përfshirjes së ekspertëve ndërkombëtarë në procesin mësimor dhe në zgjerimin e perspektivës akademike të studentëve të UBT-së.
Dr. Dimitar Keranov është anëtar i Bordit Drejtues të Bulgarian Institute for International Politics (BIIP) dhe njihet si një nga zërat e rëndësishëm në fushën e politikës së jashtme, sigurisë dhe demokracisë në Evropën Juglindore. Fushat e tij të specializimit përfshijnë kërcënimet hibride, reziliencën demokratike dhe sigurinë ndërkombëtare, me fokus të veçantë në vendet që përballen me presione gjeopolitike.
Ai ka një përvojë të pasur profesionale në institucione prestigjioze ndërkombëtare, përfshirë German Marshall Fund of the United States dhe Institut für Europäische Politik në Berlin, ku ka kontribuar në analiza politike dhe kërkime shkencore mbi zgjedhjet, ndikimin e huaj dhe qeverisjen demokratike.
Publikimet dhe analizat e Dr. Keranov janë cituar nga media ndërkombëtare me ndikim të madh, si The New York Times dhe Euronews, duke e bërë atë një referencë të rëndësishme në debatet bashkëkohore mbi sigurinë dhe demokracinë. Ai është gjithashtu anëtar i American Political Science Association dhe flet rrjedhshëm më shumë se dhjetë gjuhë, çka i mundëson një qasje krahasuese dhe ndërkombëtare ndaj sfidave globale të sigurisë.
Ligjërata u prit me interes të veçantë nga studentët, të cilët patën mundësi të diskutojnë drejtpërdrejt me ligjëruesin për rolin e Kosovës në arkitekturën evropiane të sigurisë, sfidat aktuale rajonale dhe rëndësinë e përgatitjes akademike për profesionistët e ardhshëm të kësaj fushe.
Përmes aktiviteteve të tilla, UBT vazhdon të forcojë profilin e tij ndërkombëtar dhe të ofrojë një arsim cilësor, të lidhur ngushtë me zhvillimet aktuale globale dhe me praktikat më të mira akademike dhe profesionale.
Vendi
Zgjerimi urban i Prishtinës analizohet shkencërisht në një temë masteri nga studentja e UBT-së, Eglantina Buja
Published
6 hours agoon
December 19, 2025By
Driton Iseni
Prishtina ka qenë në fokus të një analize të thelluar shkencore mbi zhvillimin dhe zgjerimin e saj urban, përmes temës së masterit të kandidates nga UBT, MSc. Eglantina Buja, e cila u mbrojt me sukses në kuadër të studimeve pasuniversitare.

Tema me titull “Analizë sasiore e shtrirjes dhe zgjerimit urban në Prishtinë për periudhën 1990–2024” u prezantua para komisionit profesional, i përbërë nga Prof. Dr. Egzon Bajraktari (kryetar), Prof. Dr. Edon Maliqi (mentor) dhe Dr. sc. Elvida Pallaska (anëtare).
Studimi trajton transformimet urbane të kryeqytetit gjatë një periudhe 34-vjeçare, duke përfshirë kohën e okupimit, periudhën e pasluftës dhe zhvillimet pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Përmes përdorimit të të dhënave të hapura dhe metodave bashkëkohore shkencore, tema ofron një pasqyrë të qartë dhe të matshme të zgjerimit urban të Prishtinës.
Analiza është realizuar mbi bazën e imazheve satelitore Landsat 5 TM dhe Landsat 8 OLI, të përpunuara përmes klasifikimit të mbikëqyrur (Supervised Classification) në platformën Google Earth Engine, si dhe përmes analizave hapësinore me sisteme GIS. Si rezultat, janë gjeneruar harta tematike dhe produkte vizuale që dokumentojnë ndryshimet urbane ndër vite.
Të dhënat tregojnë një rritje të ndjeshme të sipërfaqes së ndërtuar në Prishtinë – nga 437.5 hektarë në vitin 1990 në mbi 1,410 hektarë në vitin 2024, që përfaqëson një zgjerim urban mbi 220%, një ritëm që tejkalon dukshëm rritjen e popullsisë. Ky zhvillim ka ndikuar në kalimin nga një strukturë urbane kompakte drejt një forme më të shpërndarë dhe të fragmentuar, duke sjellë sfida serioze për planifikimin hapësinor, infrastrukturën dhe përdorimin efikas të tokës.
Studimi identifikon gjithashtu zonat kryesore të zgjerimit urban dhe vë në pah ndikimin e ndërtimeve informale dhe mungesës së planifikimit të qëndrueshëm urban. Në përfundim, tema ofron rekomandime konkrete për vendimmarrësit, duke theksuar nevojën për zhvillim kompakt, forcim institucional dhe përdorim sistematik të teknologjive gjeohapësinore në monitorimin urban.
Me rastin e diplomimit, kandidatja u vlerësua për qasjen serioze akademike, rigorozitetin metodologjik dhe kontributin e vlefshëm në studimet e zhvillimit urban të Prishtinës.
UBT vazhdon të dëshmojë përkushtimin e tij ndaj kërkimit shkencor dhe formimit të kuadrove profesionale që kontribuojnë drejtpërdrejt në analizën dhe zgjidhjen e sfidave zhvillimore të vendit.





Lajmet nga UBT
Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi, bëhet zyrtarisht anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave
Published
7 hours agoon
December 19, 2025By
Driton Iseni
Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi bëhet anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, në bazë të kontributit të tij të jashtëzakonshën në shkencë dhe teknologji, si dhe duke u bërë i vetmi dhe i pari shkencëtar nga Kosova që i bashkohet këtij institucioni prestigjioz. Diploma e anëtarësimit iu dorëzua gjatë një ceremonie solemne nga Kryetari dhe Nënkryetari i Akademisë, në Qendrën Evropiane për Shkencë (CERN) në Gjenevë, Zvicër.

Ky anëtarësim përfaqëson një njohje ndërkombëtare për kontributin e Rektorit Hajrizi në avancimin e arsimit të lartë, kërkimit shkencor dhe inovacionit në Kosovë, si dhe forcon lidhjet e vendit me komunitetin akademik evropian dhe botëror.
“Ky është një moment jashtëzakonisht i rëndësishëm, jo vetëm për mua personalisht, por edhe për Kosovën dhe komunitetin tonë shkencor. Anëtarësimi im në Akademinë Evropiane të Shkencës hap dyert e kësaj akademie prestigjioze për vendin tonë dhe për gjeneratat e reja të shkencëtarëve kosovarë,” ka thënë Rektori Hajrizi.
Rektori Hajrizi theksoi rëndësinë dhe domethënien e këtij anëtarësimi, duke shprehur falënderimet e tij dhe duke ndarë vizionin për të ardhmen.
“Ky anëtarësim përfaqëson vlerësimin e punës sime mbi 30-vjeçare në fushën e shkencës dhe teknologjisë, dhe më jep një motiv shtesë për të vazhduar angazhimin në forcimin e arsimit cilësor, avancimin e kërkimit shkencor dhe lidhjen e institucioneve akademike të Kosovës me rrjetet evropiane të dijes dhe inovacionit. Dëshiroj të shpreh mirënjohjen time të thellë për të gjithë ata që kontribuan në nominimin dhe vlerësimin tim. Një falënderim i veçantë shkon për familjen time dhe për kolegët e mi, për mbështetjen e vazhdueshme dhe bashkëpunimin profesional gjatë gjithë këtyre viteve”, u shpreh Rektori Hajrizi.
Akademia Evropiane e Shkencave është e njohur për promovimin e ekselencës shkencore, kërkimit ndërdisiplinar dhe inovacionit, duke përfshirë në radhët e saj studiues me reputacion të lartë ndërkombëtar, përfshirë edhe laureatë të Çmimit Nobel.
Nën udhëheqjen e Prof. Dr. Edmond Hajrizi, UBT është pozicionuar si një institucion lider në arsimin e lartë, kërkimin shkencor, inovacionin dhe sipërmarrjen në rajonin e Evropës Juglindore, duke krijuar mundësi të reja për studentët, akademikët dhe institucionet partnere.

Ujërat e Kosovës: Sfida dhe zgjidhjet e qëndrueshme sipas Profesor Hazir Çadrakut
Profesori bullgar Dimitar Keranov ligjëroi në UBT mbi të ardhmen evropiane të Kosovës dhe përvojën e Bullgarisë
Zgjerimi urban i Prishtinës analizohet shkencërisht në një temë masteri nga studentja e UBT-së, Eglantina Buja
Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi, bëhet zyrtarisht anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave
Ambasada amerikane e quan sukses të madh ushtrimin e përbashkët me Policinë
Simboli i Ujkut, FSK dëshmon nivelin e lartë të përgatitjes profesionale
Fotot më të fuqishme të vitit 2025
Këshilli i Evropës do të vëzhgojë zgjedhjet në Kosovë
Elezi: Për tri ditë janë shpërndarë me sukses 93% e pakove me fletëvotime për votimin me postë të diasporës
Të kërkuara
-
Aktualitet2 months agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Lajmet3 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Rajoni3 months agoUBT shpall thirrjen për Konferencën Ndërkombëtare të Gjuhës dhe Kulturës 2025
-
Vendi3 months agoNë UBT diplomon ushtaraku i FSK-së, Major Vilson Musaj
