

Lajmet
Si u bënë valët e të nxehtit, “vrasësi” i heshtur i ndryshimeve klimatike
Hezitimi për të lidhur valët e të nxehtit me ndryshimin e klimës.
Published
4 years agoon
By
Betim GashiNga Friederike Otto
Thyerja e rekordeve të nxehtësisë çdo verë, vështirë se përbëjnë më lajm. Ne e dinim që kjo do të ndodhte në një botë që po ngrohet me shpejtësi, dhe kështu ka ndodhur. Por ajo që bie në sy tek raportimet e mediave në lidhje me valët e të nxehtit që ka përvëluar ditët e fundit disa pjesë të Amerikës së Veriut, është hezitimi për ta lidhur atë me ndryshimin e klimës.
Dhe kjo është shumë zhgënjyese, po të kihet parasysh se shkenca ka treguar me fakte se çdo valë e të nxehtit që po përjetojmë tani, po bëhet më intensive për shkak të ngrohjes globale tëshkaktuar nga veprimtaria e njerëzve.
Ndryshimet më dramatike në ngjarjet ekstreme të motit, të nxitura nga ndryshimi i klimës i shkaktuar nga njerëzit, janë në shkallën dhe intensitetin e valëve të të nxehtit dhe të ftohtit ekstrem.
Ekstremet e motit të ftohtë janë në një frekuencë në rënie, ndërsa valët e të nxehtit ekstrem po shtohen në mënyrë dramatike dhe me pasoja të tmerrshme për shoqërinë. Pa ndryshimin e klimës, do të ishte praktikisht e pamundur të ndodhnin disa nga valët shkatërruese të tënxehtit që po shohim kohët e fundit.
Për shembull, kujtojmë rastin e Japonisë në vitin 2018, ku vala e të nxehtit shkaktoi shtrimin në spital të dhjetëra mijëra njerëzve, apo të Siberisë në vitin 2020, që shkaktoi zjarre dhe shkrirjen e akujve që nuk shkrinin prej mijëra vitesh.
Kërkimet nga ekipi ynë, zbuluan se kjo ka të paktën 600 herë më shumë gjasa të ketëndodhur për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njerëzit. Ne po punojmë ende për të vlerësuar akoma më saktë efektin e ndryshimit të klimës gjatë valës së të nxehtit tëditëve të fundit, por paraprakisht parashikojmë rezultate të ngjashme.
Ajo që duhet të shihni me vëmendje është rendi i madhësisë. Po ashtu, ndryshimi i klimës kasjellë një shtim të reshjeve intensive në shumë pjesë të botës. Për shembull, reshjet e forta tëshiut gjatë uraganit vdekjeprurës Harvi në vitin 2017, u bënë rreth 3 herë më të mundshme për shkak të ngrohjes globale.
Po ashtu thatësira në disa pjesë të botës, për shembull në Kejptaun të Afrikës së Jugut, po bëhen më e mundshme për shkak të ndryshimeve klimatike. Ndryshime të tilla janë dramatike, pasi shoqëritë tona janë mësuar me një klimë shumë më të qëndrueshme përgjatë shekujve.
Por gjithsesi këto që kemi parë deri tani, janë efekte shumë më të vogla sesa ato që do të përjetojmë në të ardhmen. Ndryshimi i probabilitetit të një përmbytjeje të madhe nga 1 herë në 100 vjet në 1 herë në 50 vjet, është një problem shumë i madh.
Ndërkohë valët e të nxehtit ekstrem, kërcënojnë të zhbëjnë dekadat e zhvillimit, dhe të paraqesin një rrezik të qartë për mirëqenien sociale dhe ekonomike të komuniteteve dhe vendeve përreth botës. Ndërsa elita botërore i ka injoruar ose mohuar në mënyrë aktive ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njerëzit, ky problem vetëm sa është përkeqësuar.
Këto ngjarje me pasoja shkatërruese, vërtetojnë saktësinë e shkencës mbi këtë çështje. Dhe kostoja po paguhet nga ata që paguajnë gjithmonë, nga njerëzit që kanë më pak qasje tekinformacioni, nga ata që janë të detyruar të punojnë në ambientet e jashtme, nga ata qëjetojnë në vendbanime me cilësi të dobët, që ata që nuk kanë mundësi të sigurojnë jetën e tyre.
Pra me pak fjalë, nga ata që kanë përfituar më paku nga standardet e përmirësuara të jetesës në një shoqëri të ushqyer nga karburantet fosile. Sot temperaturat rekord në Amerikën e Veriut, përbëjnë lajmin kryesor. Të dhënat mbi vdekjet e shkaktuara nga vala ekstreme e tënxehtit pasqyrohen në disa tituj lajmesh, por ilustrimet që shoqërojnë këto artikuj janë kryesisht të njerëzve të lumtur në plazhe, dhe të fëmijëve që lëpijnë me ëndje akulloret e tyre.
Por kjo aktualja nuk është vetëm një verë e paharrueshme. Valët e të nxehtit, janë një vrasës i heshtur. Ndodh rrallë që njerëzit të rrëzohet të vdekur në rrugë. Por ata po vdesin në heshtje në shtëpitë e tyre të keq-izoluara dhe pa ajër të kondicionuar.
Nëse mbahen shënime, këto vdekje të shmangshme do të bëhen një statistikë shqetësuese vetëm disa muaj pas ngjarjes. Në shumë pjesë të botës këto statistika as që ekzistojnë, gjë që i bën tërësisht të padukshme valët e të nxehtit, intensitetin e tyre në rritje, dhe viktimat e shkaktuara prej tyre.
Por edhe nëse i dimë të dhënat, ndodh shumë rrallë që të diskutojmë mbi rolin që luan kontributi ynë në ndryshimin e klimës. Rreziqet nga përmbytjet dhe stuhitë e forta, kanë një kosto të menjëhershme ekonomike, të cilat mund të përfshihen në primet e sigurimit.
Për këtë arsye, ato e kanë forcuar ndërgjegjësimin e sektorit financiar.
Por valët e të nxehtit, përmenden rrallë në sektorin e financave apo të sigurimeve, pasi kostot e tyre ekonomike janë më të vështira për t’u vlerësuar. Ne e dimë që valët e të nxehtit vrasin, dhe e dimë prej kohësh se ndryshimi i klimës shton shanset për të pasur valë të tilla të tënxehtit.
Studimet e reja, tregojnë se si emetimet në atmosferë nga ato kompani dhe vende që kanë përfituar më shumë nga lëndët djegëse fosile, kanë shkaktuar vdekje specifike. Ky problem do të diskutohet në samitin e OKB-së për klimën, që do të mbahet në Gllasgou të Skocisë
në nëntor të këtij viti.
Gjykatat kanë treguar në të kaluarën, se janë një levë e fuqishme e ndryshimit të situatave.
Me ndihmën e provave shkencore, ato mund të shndërrohen në një forcë për të ndërtuar qëndrueshmëri tek komunitetet tona.
A do t’i ndihmojnë këto të dhëna politikanët dhe industritë, që të ndërmarrin hapin thelbësor nga shpallja e emergjencës të klimës, tek veprimet konkrete për t’i parandaluar efektet negative? Ne shkencëtarët mund të sigurojmë të dhëna, që na lejojnë t’i lidhim ngjarjet ekstreme të motit me ndryshimin e klimës të shkaktuar nga njerëzit. Por vetëm faktet nuk do të çojnë drejt një shoqërie më të qëndrueshme, në rast se ata që janë në krye të tyre, do të vazhdojnë t’i shmangen përgjegjësisë së tyre.
Shënim: Friederike Otto, është drejtore e Institutit mbi Ndryshimet Mjedisore në Universitetin e Oksfordit / “The Financial Times” – Bota.al
You may like
Lajmet
KESCO: Mungesë e theksuar e prodhimit të energjisë, në rastin më ekstrem e gjithë sasia importohet
Published
2 days agoon
June 20, 2025By
UBTnews
Kompania “KESCO” ka njoftuar se, duke filluar nga nesër dhe në ditët në vijim, pritet një mungesë e theksuar të prodhimit vendor të energjisë elektrike dhe kjo në rastin më ekstrem nënkupton që e gjithë sasia e energjisë elektrike për konsumatorët do të duhet të mbulohet përmes importit.
“Pavarësisht sfidave të mëdha logjistike dhe kostos së lartë të energjisë në tregjet ndërkombëtare, KESCO është duke ndërmarrë të gjitha përpjekjet për të siguruar furnizimin e nevojshëm dhe për të garantuar qëndrueshmëri në sistem”, thuhet në komunikatën për media të KESCO-s.
“Megjithatë, importimi i një sasie kaq të madhe paraqet vështirësi të konsiderueshme si nga aspekti teknik, ashtu edhe ai financiar. Për të minimizuar ndikimin e kësaj situate, KESCO u bën thirrje të gjithë konsumatorëve që të aplikojnë masa të menjëhershme të kursimit të energjisë elektrike. Çdo kilovat-orë e kursyer ndihmon në ruajtjen e stabilitetit të furnizimit dhe në zvogëlimin e kostos së përgjithshme, që përndryshe do të rëndonte mbi të gjithë ne”, thuhte në këtë njoftim.
Lajmet
Kryeministri Kurti u takua me ambasadorin Malaj, u diskutua edhe për konstituimin e Kuvendit
Published
2 days agoon
June 20, 2025By
UBTnews
Kryeministri në detyrë i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, priti sot në takim Ambasadorin e Shqipërisë në Kosovë, Petrit Malaj.
Gjatë takimit, u diskutua mbi thellimin e bashkëpunimit ndërmjet dy vendeve në fusha të ndryshme, përfshirë ekonominë, infrastrukturën, sigurinë dhe fusha të tjera në kuadër të të cilave tashmë po zbatohen marrëveshjet e nënshkruara ndërmjet Qeverisë së Republikës së Kosovës dhe Qeverisë së Republikës së Shqipërisë.
Të dy palët shprehën përkushtimin për të avancuar marrëdhëniet dypalëshe, duke punuar ngushtë për projekte të përbashkëta që do të sjellin përfitime të drejtpërdrejta për qytetarët e të dy vendeve.
Gjatë këtij takimi u diskutua edhe për zhvillimet e fundit në vend, përfshirë procesin e konstituimit të Kuvendit dhe formimin e institucioneve të legjislaturës së nëntë.
Kryeministri Kurti falënderoi ambasadorin Malaj për angazhimin e tij të vazhdueshëm për shtimin e lidhjeve dhe rritjen e bashkëpunimit ndërmjet Kosovës dhe Shqipërisë’, njoftoi Zyra e kryeministrit.
Lajmet
Mbi një mijë fëmijë vrapuan në Prishtinë për Ditën Olimpike
Published
2 days agoon
June 20, 2025By
UBTNews
Mbi një mije fëmije te shkollave fillore të Prishtinës kanë realizuar sot vrapimin olimpik dhe kanë praktikuar disiplina te ndryshme sportive në kuadër të Ditës Olimpike.
Ky aktivitet i organizuar nga Komiteti Olimpik i Kosovës në kuadër të Javës Olimpik, vjen në moton “Le të lëvizim” që ka për qëllim ta tregojë rëndësinë e aktivitetit sportiv në shëndetin e fëmijëve.
Në hapje të DItës Olimpike, Presidenti i Komitetit Olimpik të Kosovës, Ismet Krasniqi, theksoi se lëvizja është shumë e rëndësishme për fëmijët pasi i bënë ata më të shëndetshëm.
“Është dita kur festojmë sportin, dita kur festojmë shëndetin dhe lumturinë tuaj…Ky vit ka qenë mjaftë masovik dhe kemi pasur përkrahje të jashtëzakonshme nga të gjitha komunat e Kosovës, pra nga 26 komuna…Dita olimpike dhe motoja e kësaj dite ‘Let’s move’, apo ‘Të lëvizim’ është shumë e rëndësishme për ju fëmijë të dashur sepse të lëvizim, na bënë të shëndetshëm, të merremi me sport. Besoj që shumica prej jush merreni me sport e disa të tjerë kanë synime që të merren me sport…Komiteti Olimpik do të jetë gjithmonë krahë jush, gjithmonë do ta keni përkrahjen tonë sepse ju jeni e ardhmja e Kosovës”, tha Krasniqi.
Ndërsa, kryetari i Federatës së Atletikës së Kosovës, Halil Sylejmani, deklaroi se përmes këtyre aktiviteteve, Kosova po i tregon botës që e ka prioritet marrjen em sport.
“Falemnderit të gjithë juve që keni ardhur sot bashkarisht që të vrapojmë, të bashkohemi, të tregojmë që jemi të shëndosh, të merremi me sport, e kryesisht me atletikë, sepse atletika është mbretëresha e sporteve…Kemi punuar për një muaj e gjysmë për këtë ditë që ta shënojmë dhe t’i tregojmë Federatës Botërore të Atletikës dhe Komitetit Olimpik Ndërkombëtar që ne kemi fëmijë, vajza dhe djem të cilët sot këtë ditë do ta shënojnë në paqe dhe në liri të gjithë së bashku”, tha Sylejmani.
Përveç Prishtinës, aktivitet të ngjashme janë shënuar gjatë kësaj jave edhe në 26 komuna të Kosovës.
Lajmet
Dita e Çlirimit në Istog, “triumf për liri dhe drejtësi”
Published
2 days agoon
June 20, 2025By
UBTNews
Kuvendi Komunal i Istogut me rastin e 26-vjetorit të çlirimit të kësaj komune nga okupatori serb ka mbajt seancë solemne dhe gjatë ditës janë paraparë aktivitete të shumta në këtë qytet. Në këtë seancë u tha se çlirimi i kësaj komune ishte triumf i popullit për liri dhe dinjitet.
Seanca solemne nisi me një minutë heshtje në nderim të të gjithë të rënëve për liri.
Kryetari i Komunës së Istogut, Ilir Ferati teksa uroi të gjithë qytetarët e kësaj komune për këtë ditë, tha se 20 qershor 1999 mbetet pikë me peshë shekullore për lirinë e vendit.
Ferati tha se tashmë për këtë komunë kanë vizion për zhvillim.
“Mbetet pikë referimi e lirisë dhe pikë me peshë shekullore e sakrificës. Ne tashmë kemi vizion të qartë se kemi motiv në piedestalin më të lartë të krenarisë qëndrojnë dëshmorët e rënë për liri…Kuptuan se atë ditë fitoi shpresa mbi frikën, e qëndresa e popullit vlejti, dhe Istogu i lirë kishte nevojën për angazhim e zhvillim e për ta sjell në ditën ku jemi sot. Liria nuk është mungesë e luftës, liria është drejtësi, liria është barazi, liria është arsim, është mundësi dhe thirrje për të dhënë më shumë të mos e privojmë vetën nga ajo që e fituam me plotë mund, sepse sot prej atyre që luftuan me dhe pa uniformë, prej atyre që ranë në derë të shtëpisë e në frontin ushtarak prej të gjallëve që nuk u dorëzuan kurrë ju uroj ditën e çlirimit të Istogut”, tha ai.
Kryesuesi i Kuvendit Komunal të Istogut, Enver Rugova tha se 20 qershori i vitit 1999 shënon fundin e një periudhe të errët dhe të dhimbshme për popullin tonë.
Rugova theksoi se çlirimi i Istogut ishte triumf i vullnetit të popullit për liri e drejtësi.
“Ky është një moment reflektimi, mirënjohje, angazhimi për të ruajtur dhe zhvilluar trashëgiminë e lavdishme që na është lënë nga ata që sakrifikuan gjithçka për lirinë tonë. 20 qershori i vitit 1999 shënon fundin e një periudhe të errët dhe të dhimbshme për popullin tonë, pas shumë vitesh vuajtje dhe persekutimesh Istogu u çliruara, ky çlirim nuk ishte vetëm një ngjarje ushtarake, por një triumf i vullnetit të popullit për liri, dinjitet dhe drejtësi”, tha ai.
Fjalë rasti në këtë seancë solemne për 26-vjetorin e çlirimit të Istogut mbajtën edhe përfaqësuesi i Partisë Demokratike të Kosovës, Lëvizjes Vetëvendosje dhe Aleancës për Ardhmërinë e Kosovës.
Në 26-vjetorin e çlirimit të komunës së Istogut do të bëhen homazhe tek shtatorja e presidentit, Ibrahim Rugova, bëhet përurimi i shtatores së heroit, Selman Kadria, si dhe përurimi i memorialit të dëshmorëve në Vrellë. Më 20 qershor 1999 Istogu u çlirua nga okupatori serb

Ja kushtet që Chris Brown duhet të respektojë pas akuzës për sulm në Londër

Dylli i veshit mund ta parashikojë sëmundjen e Parkinsonit

Aktiviteti fizik i rregullt ndihmon trurin të harrojë kujtimet traumatike

Këto janë dy periudhat e jetës sonë kur plakemi më shpejt

Si të ruani të freskëta bananet për një javë?

Opsioni i vetëm i Barcelonës për të nënshkruar me Williamsin

A duhet të pimë pije energjike në verë?

21 qershori – Dita Ndërkombëtare e Muzikës

Volkswagen ID. Buzz AD robotaxi gati për shitje nga viti 2026
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore