Lajmet

Si u bënë valët e të nxehtit, “vrasësi” i heshtur i ndryshimeve klimatike

Hezitimi për të lidhur valët e të nxehtit me ndryshimin e klimës.

Published

on

Nga Friederike Otto

Thyerja e rekordeve të nxehtësisë çdo verë, vështirë se përbëjnë më lajm. Ne e dinim që kjo do të ndodhte në një botë që po ngrohet me shpejtësi, dhe kështu ka ndodhur. Por ajo që bie në sy tek raportimet e mediave në lidhje me valët e të nxehtit që ka përvëluar ditët e fundit disa pjesë të Amerikës së Veriut, është hezitimi për ta lidhur atë me ndryshimin e klimës.

Dhe kjo është shumë zhgënjyese, po të kihet parasysh se shkenca ka treguar me fakte se çdo valë e të nxehtit që po përjetojmë tani, po bëhet më intensive për shkak të ngrohjes globale tëshkaktuar nga veprimtaria e njerëzve.

Ndryshimet më dramatike në ngjarjet ekstreme të motit, të nxitura nga ndryshimi i klimës i shkaktuar nga njerëzit, janë në shkallën dhe intensitetin e valëve të të nxehtit dhe të ftohtit ekstrem.

Ekstremet e motit të ftohtë janë në një frekuencë në rënie, ndërsa valët e të nxehtit ekstrem po shtohen në mënyrë dramatike dhe me pasoja të tmerrshme për shoqërinë. Pa ndryshimin e klimës, do të ishte praktikisht e pamundur të ndodhnin disa nga valët shkatërruese të tënxehtit që po shohim kohët e fundit.

Për shembull, kujtojmë rastin e Japonisë në vitin 2018, ku vala e të nxehtit shkaktoi shtrimin në spital të dhjetëra mijëra njerëzve, apo të Siberisë në vitin 2020, që shkaktoi zjarre dhe shkrirjen e akujve që nuk shkrinin prej mijëra vitesh.

Kërkimet nga ekipi ynë, zbuluan se kjo ka të paktën 600 herë më shumë gjasa të ketëndodhur për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njerëzit. Ne po punojmë ende për të vlerësuar akoma më saktë efektin e ndryshimit të klimës gjatë valës së të nxehtit tëditëve të fundit, por paraprakisht parashikojmë rezultate të ngjashme.

Ajo që duhet të shihni me vëmendje është rendi i madhësisë. Po ashtu, ndryshimi i klimës  kasjellë një shtim të reshjeve intensive në shumë pjesë të botës. Për shembull, reshjet e forta tëshiut gjatë uraganit vdekjeprurës Harvi në vitin 2017, u bënë rreth 3 herë më të mundshme për shkak të ngrohjes globale.

Po ashtu thatësira në disa pjesë të botës, për shembull në Kejptaun të Afrikës së Jugut, po bëhen më e mundshme për shkak të ndryshimeve klimatike. Ndryshime të tilla janë dramatike, pasi shoqëritë tona janë mësuar me një klimë shumë më të qëndrueshme përgjatë shekujve.

Por gjithsesi këto që kemi parë deri tani, janë efekte shumë më të vogla sesa ato që do të përjetojmë në të ardhmen. Ndryshimi i probabilitetit të një përmbytjeje të madhe nga 1 herë në 100 vjet në 1 herë në 50 vjet, është një problem shumë i madh.

Ndërkohë valët e të nxehtit ekstrem, kërcënojnë të zhbëjnë dekadat e zhvillimit, dhe të paraqesin një rrezik të qartë për mirëqenien sociale dhe ekonomike të komuniteteve dhe vendeve përreth botës. Ndërsa elita botërore i ka injoruar ose mohuar në mënyrë aktive ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njerëzit, ky problem vetëm sa është përkeqësuar.

Këto ngjarje me pasoja shkatërruese, vërtetojnë saktësinë e shkencës mbi këtë çështje. Dhe kostoja po paguhet nga ata që paguajnë gjithmonë, nga njerëzit që kanë më pak qasje tekinformacioni, nga ata që janë të detyruar të punojnë në ambientet e jashtme, nga ata qëjetojnë në vendbanime me cilësi të dobët, që ata që nuk kanë mundësi të sigurojnë jetën e tyre.

Pra me pak fjalë, nga ata që kanë përfituar më paku nga standardet e përmirësuara të jetesës në një shoqëri të ushqyer nga karburantet fosile. Sot temperaturat rekord në Amerikën e Veriut, përbëjnë lajmin kryesor. Të dhënat mbi vdekjet e shkaktuara nga vala ekstreme e tënxehtit pasqyrohen në disa tituj lajmesh, por ilustrimet që shoqërojnë këto artikuj janë kryesisht të njerëzve të lumtur në plazhe, dhe të fëmijëve që lëpijnë me ëndje akulloret e tyre.

Por kjo aktualja nuk është vetëm një verë e paharrueshme. Valët e të nxehtit, janë një vrasës i heshtur. Ndodh rrallë që njerëzit të rrëzohet të vdekur në rrugë. Por ata po vdesin në heshtje në shtëpitë e tyre të keq-izoluara dhe pa ajër të kondicionuar.

Nëse mbahen shënime, këto vdekje të shmangshme do të bëhen një statistikë shqetësuese vetëm disa muaj pas ngjarjes. Në shumë pjesë të botës këto statistika as që ekzistojnë, gjë që i bën tërësisht të padukshme valët e të nxehtit, intensitetin e tyre në rritje, dhe viktimat e shkaktuara prej tyre.

Por edhe nëse i dimë të dhënat, ndodh shumë rrallë që të diskutojmë mbi rolin që luan kontributi ynë në ndryshimin e klimës. Rreziqet nga përmbytjet dhe stuhitë e forta, kanë një kosto të menjëhershme ekonomike, të cilat mund të përfshihen në primet e sigurimit.

Për këtë arsye, ato e kanë forcuar ndërgjegjësimin e sektorit financiar.

Por valët e të nxehtit, përmenden rrallë në sektorin e financave apo të sigurimeve, pasi kostot e tyre ekonomike janë më të vështira për t’u vlerësuar. Ne e dimë që valët e të nxehtit vrasin, dhe e dimë prej kohësh se ndryshimi i klimës shton shanset për të pasur valë të tilla të tënxehtit.

Studimet e reja, tregojnë se si emetimet në atmosferë nga ato kompani dhe vende që kanë përfituar më shumë nga lëndët djegëse fosile, kanë shkaktuar vdekje specifike. Ky problem do të diskutohet në samitin e OKB-së për klimën, që do të mbahet në Gllasgou të Skocisë

në nëntor të këtij viti.

Gjykatat kanë treguar në të kaluarën, se janë një levë e fuqishme e ndryshimit të situatave.

Me ndihmën e provave shkencore, ato mund të shndërrohen në një forcë për të ndërtuar qëndrueshmëri tek komunitetet tona.

A do t’i ndihmojnë këto të dhëna politikanët dhe industritë, që të ndërmarrin hapin thelbësor nga shpallja e emergjencës të klimës, tek veprimet konkrete për t’i parandaluar efektet negative? Ne shkencëtarët mund të sigurojmë të dhëna, që na lejojnë t’i lidhim ngjarjet ekstreme të motit me ndryshimin e klimës të shkaktuar nga njerëzit. Por vetëm faktet nuk do të çojnë drejt një shoqërie më të qëndrueshme, në rast se ata që janë në krye të tyre, do të vazhdojnë t’i shmangen përgjegjësisë së tyre.

Shënim: Friederike Otto, është drejtore e Institutit mbi Ndryshimet Mjedisore në Universitetin e Oksfordit / “The Financial Times” – Bota.al

Continue Reading

Lajmet

DW: Kosova hyn në paqartësi juridike për institucionet

Published

on

By

Pas përfundimit të afatit që Gjykata Kushtetuese u kishte dhënë deputetëve që të konstituonin Kuvendin e Kosovës, deputetët nuk do të mund të mblidhen më dhe as të marrin ndonjë vendim deri më datën 08 gusht 2025.

Dy përpjekjet e fundit të deputetëve për ta konstituuar Kuvendin e Kosovës gjatë ditës së shtunë, 26.07, dështuan, duke shënuar kështu plot 54 tentime pa rezultat. Shkaku: mungesa e konsensusit politik. Tani është mbyllur afati 30-ditor që Gjykata Kushtetuese u kishte dhënë afat deputetëve për ta përmbyllur çështjen e konstituimit të Kuvendit. Deputetët nuk do të mund të mblidhen më dhe as të marrin ndonjë vendim deri më datën 08 gusht 2025, kur Gjykata Kushtetuese caktoi masën e përkohshme deri në një vendim përfundimtar të saj.

Gjykata Kushtetuese pritet të sqarojë se cilat do të jenë pasojat juridike për deputetët e zgjedhur në zgjedhjet parlamentare të nëntë shkurtit të këtij viti.

Fati i themelimit të institucioneve të reja i paqartë

Lëvizja Vetëvendosje, që doli partia e parë në zgjedhje me 48 mandate, këmbëngulte me kandidaten e saj për kryetare Kuvendi, Albulena Haxhiu, emër ky i papranueshëm për partitë tjera politike opozitare të deritashme, PDK, LDK, AAK dhe një pjesë e pakicave, përfshirë edhe listën Srpska.

Edhe dy përpjekjet e fundit të deputetëve për ta konstituuar Kuvendin e Kosovës gjatë ditës së shtunë, 26.07, dështuan.

Atë që nuk ua dhanë qytetarët përmes votës, po tentojnë ta grabisin përmes këtyre manovrave”, tha Hekuran Murati nga Lëvizja Vetëvendosje, duke akuzuar partitë e deritashme opozitare si bllokuese të konstituimit të Kuvendit.

Me keqardhje, deri në orët e fundit, pavarësisht përpjekjeve, shtysës tonë të krijohen institucionet, s’patëm sukses. E pamë që deputetët e opozitës sërish refuzuan të kryejnë obligimin e tyre kushtetues, që të votojnë. Nuk u është dhënë shansi deputetëve përmes votimit të fshehtë të krijoheshin institucionet e vendit”, u shpreh Murati.

Akuza për Vetëvendosjen

Kryetari i partisë së dytë, Partisë Demokratike të Kosovës, PDK, Memli Krasniqi, duke e akuzuar Lëvizjen Vetëvendosje si bllokuese të procesit, tha se “Kosova tani nuk ka më një shtet funksional.

Asnjë tentim për zgjidhje, asnjë reflektim për pasojat, asnjë empati për qytetarët. Përkundër këshillës së qartë të Kushtetueses për kompromis dhe mirëbesim, kryeneçësia e Albin Kurtit dhe e partisë së tij ka qenë më e madhe sesa përgjegjësia e kërkuar. Më e madhe edhe se shteti e demokracia dhe për fat të keq Kosova sot po ecën në një tokë të panjohur, në një terren të rrezikshëm kushtetues, institucional dhe shoqëror. Në një zonë gri, ku shteti s’ka më busull e qytetarët s’kanë adresë të qartë”, tha Krasniqi.

Edhe kreu i Lidhjes Demokratike të Kosovës, LDK, Lumir Abdixhiku, akuzoi kryeministrin në detyrë Albin Kurtin, duke e cilësuar atë si njeri që nuk respekton vendimet e Gjykatës Kushtetuese.

Kryetari i Lidhjes Demokratike të Kosovës, LDK, Lumir Abdixhiku, e akuzoi kryeministrin në detyrë Albin Kurtin, që nuk respekton vendimet e Gjykatës Kushtetuese

Unë dhe LDK-ja e kemi shumë të qartë. Albin Kurtit duhet t’i thuhet: respekto vendimin e Gjykatës Kushtetuese që të garanton qartë jo vetëm të drejtën, por edhe përgjegjësinë për të krijuar shumicë. Albin Kurtit duhet t’i thuhet: respekto vendimin e prerë të Gjykatës Supreme që të ndalon ty, ministrat e tu dhe të gjithë kabinetin të jeni në të njëjtën kohë deputetë dhe anëtarë të qeverisë. Je uzurpator i institucioneve të shtetit tash me vendim të Gjykatës Supreme dhe po qëndron aty vetëm e vetëm sepse ky vend ende nuk është i pjekur që të ketë një prokurori dhe një polici që ia ndalon të bëjë një gjë të tillë”, tha Abdixhiku.

Ambasadori gjerman: Klasa politike po dështon përballë qytetarëve

Që nga 15 prilli, kur nisën tentimet e deputetëve për konstituim të Kuvendit dhe dështonin radhazi, organizatat joqeveritare dhe ato të shoqërisë civile u kanë bërë thirrje vazhdimisht deputetëve që t’i formojnë institucionet e reja. Këtyre thirrjeve iu bashkuan edhe ambasadorët e vendeve të QUINT-it dhe diplomat të BE-së. Madje në seancën e së premtes ata ishin brenda sallës së Kuvendit, duke shpresuar që deputetët ta vënë përpara interesin për shtetin, e jo për partitë politike.

Ambasadori i BE-së në Kosovë, Aivo Orav, tha se “Kosovës i duhet një Kuvend menjëherë”, duke theksuar nevojën pastaj “për një qeveri të re që do t’i forconte marrëdhëniet me Brukselin. Një qeveri e re që do ta ndërtojë një urë të re dhe të fortë mes Kosovës dhe BE-së”, deklaroi Orav.

Në të njëjtën linjë u shpreh edhe ambasadori i Gjermanisë, Jorn Rohde, i cili vlerësoi se “klasa politike po dështon përballë qytetarëve”.

Ambasadori i Gjermanisë në Kosovë, Jorn Rohde: Klasa politike po dështon përballë qytetarëve.

Qytetarët dolën për të votuar më 9 shkurtdhe tani janë bërë gati gjashtë muaj. Është fatkeqësi që Kuvendi nuk po konstituohet”, tha Rohde.

Ky është një karton i kuq për klasën politike”, vuri në dukje ambasadori gjerman. Edhe ambasadori britanik, Jonathan Hargreaves, u bëri thirrje politikanëve të Kosovës “që të bashkohen dhe të gjejnë një zgjidhje për t’i dhënë fund bllokadës”.

Kosova po hyn në territor të panjohur dhe shtetasit e saj vazhdojnë të humbin përfaqësimin politik kuptimplotë dhe aftësinë për të marrë vendime të rëndësishme vendase dhe ndërkombëtare që ndikojnë në jetën e qytetarëve”, tha Hargreaves.

Dëme të pariparueshme për rendin kushtetues të Republikës së Kosovës

Gjykata Kushtetuese, pasi vendosi masën e përkohshme, tha se “nëse nuk do të vendosej masa e përkohshme ex officio ndaj vendimeve dhe veprimeve të deputetëve të zgjedhur të Kuvendit të Republikës së Kosovës pas datës 26 korrik 2025, çdo vendim dhe veprim i ndërmarrë pas kësaj date deri në vendimmarrjen e Gjykatës lidhur me kërkesat mund të shkaktojë dëme të pariparueshme për rendin kushtetues të Republikës së Kosovës dhe funksionimin e institucioneve kyçe në Republikën e Kosovës”.

Presidentja Vjosa Osmani iu drejtua më 22 korrik Gjykatës Kushtetuese për të sqaruar se cilat janë pasojat juridike nëse Kuvendi nuk konstituohet deri më 26 korrik.

Presidentja Vjosa Osmani, nga ana e saj më 22 korrik, iu drejtua Gjykatës Kushtetuese me dy kërkesa: që të sqaronte se cilat janë pasojat juridike nëse Kuvendi nuk konstituohet deri më 26 korrik dhe që Kushtetuesja të vendosë masë të përkohshme ndaj afatit 30-ditor, deri në nxjerrjen e një aktvendimi sa i përket kërkesës për pasojat juridike. Paqartësia për pasojat juridike vazhdon, ndërsa, deri në një vendim përfundimtar të Gjykatës Kushtetuese, Kosova nuk do të ketë institucione të reja. /DW

Continue Reading

Lajmet

Rritje alarmante e zjarreve: Mbi 1,300 intervenime vetëm këtë vit

Published

on

By

Zëvendëskomandanti i Brigadës së Zjarrfikësve, Abdusamed Shkodra, ka ngritur alarmin për shtimin e zjarreve fushore dhe malore, për shkak të temperaturave të larta që kanë përfshirë vendin.

Në një intervistë për Ekonomia Online, Shkodra bëri të ditur se numri i rasteve është rritur me 15 për qind, krahasuar me vitet e mëparshme, ndërsa theksoi nevojën për ndërgjegjësim dhe kujdes më të madh nga ana e qytetarëve.

Me ngritjen e temperaturave të ajrit, më të theksuara janë zjarret fushore dhe malore. Ka rritje të rasteve jo vetëm në krahasim me vitin paraprak, por me të gjitha vitet tjera sipas përqindjes. Jemi diku te 15 për qind rritje. Duhet ngritur alarmin. Menaxhimi më i mirë do të ishte nga qytetarët,” tha Shkodra.

Ai theksoi se shumë nga zjarret shkaktohen nga pakujdesia, përfshirë hedhjen e bishtave të cigareve nga veturat dhe ndezjen e mbetjeve pas korrjes nga ana e bujqve.

Vetëm më 7 korrik kemi pasur, brenda një orari të ngushtë, rreth 30 intervenime. Në situata të tilla nuk dimë nga t’ia mbajmë apo cilit rast t’i japim prioritet,” shtoi ai.

Derisa mbi 1,300 raste janë regjistruar deri më tani, Shkodra bëri thirrje për vetëdijesim qytetar dhe theksoi se një zjarr ndizet lehtë, por kërkon ditë të tëra për t’u shuar.

Në këtë situatë, kur përballemi me kaq shumë raste, na shkon shumë kohë dhe e kemi të vështirë edhe me kapacitetet që kemi. Qytetarët duhet të jenë të kujdesshëm, mos të rrezikojnë jetën dhe mjedisin me veprimet e tyre të pakujdesshme,” përfundoi ai./EO

Continue Reading

Lajmet

Dështimi i 53-të, deputetët mblidhen sonte prapë në orën 22:00

Published

on

By

As në përpjekjen e 53-të, deputetët nuk e konstituan Kuvendin e Kosovës, të dalë nga zgjedhjet e 9 shkurtit.

Kryesuesi Avni Dehari ua ndërpreu fjalën deputeit të PDK-së Abelard Tahirit, deputetes së LDK-së Jehona Lushaku Sadriu dhe deputetes së AAK-së Time Kadrijaj.

Kryesuesi i seancës konstituive, Avni Dehari, tha se seanca do të mbahet sonte në orën 22:00.

Gjykata Kushtetuese e Kosovës ka vendosur masë të përkohshme, që do të jetë në fuqi nga 27 korriku deri më 8 gusht, periudhë në të cilën deputetëve u ndalohet të ndërmarrin çdo vendim apo veprim për konstituimin e Kuvendit, të dalë nga zgjedhjet e shkurtit.Palët vazhdojnë të mos gjejnë një kompromis.

Continue Reading

Lajmet

​Zemaj: Nuk pres të ketë diçka as pas dy javësh

Published

on

By

Deputeti i Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK), Armend Zemaj tha se nuk pret dalje nga bllokada institucionale as pas dy javësh.

Para fillimit të përpjekjes së 53-të për konstituim të kuvendit, Zemaj tha para mediave se “kryeneçësia e Vetëvendosjes po i kushton Kosovës”.

Kryeneçësia e Vetëvendosjes, ose më mirë të them kryeneçësia e tyre për të qenë në një pushtet absolut është ka i kushton Kosovës dhe sot jemi në muajin e pestë të mos konstituimit të kuvendit dhe të krijimit të qeverisë së re të Kosovës. tash kemi hyrë edhe në atë që quhet përgjigje legale nga Gjykata Kushtetuese, sot është dita e fundit deri në atë që do ta marrim si masë të përkohshme dhe të presim datën 8”, u shpreh ai.

Gjykata Kushtetuese ka vendosur masa të përkohshme nga data 27 korrik deri më 8 gusht, ku deputetëve u ndalohet të ndërmarrin çdo veprim e vendim që lidhet me konstituim të kuvendit.

Zemaj tha se nuk pret ndryshim as pas dy javëve.

Duhet shfrytëzuar çdo moment, çdo minutë që të kemi institucione të reja. Por me këtë logjikë dhe me këtë bllokadë që është evidente nga VV-ja, nuk pres që mund të ketë diçka edhe pas dy jave,” ka thënë Zemaj.

Continue Reading

Të kërkuara