Lajmet
Si u bënë valët e të nxehtit, “vrasësi” i heshtur i ndryshimeve klimatike
Hezitimi për të lidhur valët e të nxehtit me ndryshimin e klimës.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiNga Friederike Otto
Thyerja e rekordeve të nxehtësisë çdo verë, vështirë se përbëjnë më lajm. Ne e dinim që kjo do të ndodhte në një botë që po ngrohet me shpejtësi, dhe kështu ka ndodhur. Por ajo që bie në sy tek raportimet e mediave në lidhje me valët e të nxehtit që ka përvëluar ditët e fundit disa pjesë të Amerikës së Veriut, është hezitimi për ta lidhur atë me ndryshimin e klimës.
Dhe kjo është shumë zhgënjyese, po të kihet parasysh se shkenca ka treguar me fakte se çdo valë e të nxehtit që po përjetojmë tani, po bëhet më intensive për shkak të ngrohjes globale tëshkaktuar nga veprimtaria e njerëzve.
Ndryshimet më dramatike në ngjarjet ekstreme të motit, të nxitura nga ndryshimi i klimës i shkaktuar nga njerëzit, janë në shkallën dhe intensitetin e valëve të të nxehtit dhe të ftohtit ekstrem.
Ekstremet e motit të ftohtë janë në një frekuencë në rënie, ndërsa valët e të nxehtit ekstrem po shtohen në mënyrë dramatike dhe me pasoja të tmerrshme për shoqërinë. Pa ndryshimin e klimës, do të ishte praktikisht e pamundur të ndodhnin disa nga valët shkatërruese të tënxehtit që po shohim kohët e fundit.
Për shembull, kujtojmë rastin e Japonisë në vitin 2018, ku vala e të nxehtit shkaktoi shtrimin në spital të dhjetëra mijëra njerëzve, apo të Siberisë në vitin 2020, që shkaktoi zjarre dhe shkrirjen e akujve që nuk shkrinin prej mijëra vitesh.
Kërkimet nga ekipi ynë, zbuluan se kjo ka të paktën 600 herë më shumë gjasa të ketëndodhur për shkak të ndryshimeve klimatike të shkaktuara nga njerëzit. Ne po punojmë ende për të vlerësuar akoma më saktë efektin e ndryshimit të klimës gjatë valës së të nxehtit tëditëve të fundit, por paraprakisht parashikojmë rezultate të ngjashme.
Ajo që duhet të shihni me vëmendje është rendi i madhësisë. Po ashtu, ndryshimi i klimës kasjellë një shtim të reshjeve intensive në shumë pjesë të botës. Për shembull, reshjet e forta tëshiut gjatë uraganit vdekjeprurës Harvi në vitin 2017, u bënë rreth 3 herë më të mundshme për shkak të ngrohjes globale.
Po ashtu thatësira në disa pjesë të botës, për shembull në Kejptaun të Afrikës së Jugut, po bëhen më e mundshme për shkak të ndryshimeve klimatike. Ndryshime të tilla janë dramatike, pasi shoqëritë tona janë mësuar me një klimë shumë më të qëndrueshme përgjatë shekujve.
Por gjithsesi këto që kemi parë deri tani, janë efekte shumë më të vogla sesa ato që do të përjetojmë në të ardhmen. Ndryshimi i probabilitetit të një përmbytjeje të madhe nga 1 herë në 100 vjet në 1 herë në 50 vjet, është një problem shumë i madh.
Ndërkohë valët e të nxehtit ekstrem, kërcënojnë të zhbëjnë dekadat e zhvillimit, dhe të paraqesin një rrezik të qartë për mirëqenien sociale dhe ekonomike të komuniteteve dhe vendeve përreth botës. Ndërsa elita botërore i ka injoruar ose mohuar në mënyrë aktive ndryshimet klimatike të shkaktuara nga njerëzit, ky problem vetëm sa është përkeqësuar.
Këto ngjarje me pasoja shkatërruese, vërtetojnë saktësinë e shkencës mbi këtë çështje. Dhe kostoja po paguhet nga ata që paguajnë gjithmonë, nga njerëzit që kanë më pak qasje tekinformacioni, nga ata që janë të detyruar të punojnë në ambientet e jashtme, nga ata qëjetojnë në vendbanime me cilësi të dobët, që ata që nuk kanë mundësi të sigurojnë jetën e tyre.
Pra me pak fjalë, nga ata që kanë përfituar më paku nga standardet e përmirësuara të jetesës në një shoqëri të ushqyer nga karburantet fosile. Sot temperaturat rekord në Amerikën e Veriut, përbëjnë lajmin kryesor. Të dhënat mbi vdekjet e shkaktuara nga vala ekstreme e tënxehtit pasqyrohen në disa tituj lajmesh, por ilustrimet që shoqërojnë këto artikuj janë kryesisht të njerëzve të lumtur në plazhe, dhe të fëmijëve që lëpijnë me ëndje akulloret e tyre.
Por kjo aktualja nuk është vetëm një verë e paharrueshme. Valët e të nxehtit, janë një vrasës i heshtur. Ndodh rrallë që njerëzit të rrëzohet të vdekur në rrugë. Por ata po vdesin në heshtje në shtëpitë e tyre të keq-izoluara dhe pa ajër të kondicionuar.
Nëse mbahen shënime, këto vdekje të shmangshme do të bëhen një statistikë shqetësuese vetëm disa muaj pas ngjarjes. Në shumë pjesë të botës këto statistika as që ekzistojnë, gjë që i bën tërësisht të padukshme valët e të nxehtit, intensitetin e tyre në rritje, dhe viktimat e shkaktuara prej tyre.
Por edhe nëse i dimë të dhënat, ndodh shumë rrallë që të diskutojmë mbi rolin që luan kontributi ynë në ndryshimin e klimës. Rreziqet nga përmbytjet dhe stuhitë e forta, kanë një kosto të menjëhershme ekonomike, të cilat mund të përfshihen në primet e sigurimit.
Për këtë arsye, ato e kanë forcuar ndërgjegjësimin e sektorit financiar.
Por valët e të nxehtit, përmenden rrallë në sektorin e financave apo të sigurimeve, pasi kostot e tyre ekonomike janë më të vështira për t’u vlerësuar. Ne e dimë që valët e të nxehtit vrasin, dhe e dimë prej kohësh se ndryshimi i klimës shton shanset për të pasur valë të tilla të tënxehtit.
Studimet e reja, tregojnë se si emetimet në atmosferë nga ato kompani dhe vende që kanë përfituar më shumë nga lëndët djegëse fosile, kanë shkaktuar vdekje specifike. Ky problem do të diskutohet në samitin e OKB-së për klimën, që do të mbahet në Gllasgou të Skocisë
në nëntor të këtij viti.
Gjykatat kanë treguar në të kaluarën, se janë një levë e fuqishme e ndryshimit të situatave.
Me ndihmën e provave shkencore, ato mund të shndërrohen në një forcë për të ndërtuar qëndrueshmëri tek komunitetet tona.
A do t’i ndihmojnë këto të dhëna politikanët dhe industritë, që të ndërmarrin hapin thelbësor nga shpallja e emergjencës të klimës, tek veprimet konkrete për t’i parandaluar efektet negative? Ne shkencëtarët mund të sigurojmë të dhëna, që na lejojnë t’i lidhim ngjarjet ekstreme të motit me ndryshimin e klimës të shkaktuar nga njerëzit. Por vetëm faktet nuk do të çojnë drejt një shoqërie më të qëndrueshme, në rast se ata që janë në krye të tyre, do të vazhdojnë t’i shmangen përgjegjësisë së tyre.
Shënim: Friederike Otto, është drejtore e Institutit mbi Ndryshimet Mjedisore në Universitetin e Oksfordit / “The Financial Times” – Bota.al
You may like
Lajmet
FFK ka një njoftim të rëndësishëm për tifozët para ndeshje Rumani-Kosovë
Published
9 mins agoon
November 15, 2024By
UBTnewsFederata e Futbollit e Kosovës ka njoftuar tifozët që kanë siguruar bileta për ndeshjen Rumania – Kosova se është përcaktuar pikëtakimi zyrtar për nisjen e organizuar drejt stadiumit.
Vendtakimi do të jetë në rrugën Major Coravu, në orën 20:30 (sipas kohës lokale në Bukuresht) nga ku tifozët do të nisen në mënyrë të koordinuar nën përcjelljen e organeve të rendit deri te stadiumi, teksa ndeshja fillon në orën 21:45 (sipas kohës lokale në Bukuresht) Ky vendtakim është i vlefshëm për të gjithë tifozët, pavarësisht nëse posedojnë bileta për tribunën veriore apo Kategorinë 1.
Për sigurinë dhe mbarëvajtjen e këtij organizimi, FFK u bën thirrje të gjithë tifozëve që të respektojnë udhëzimet e dhëna nga organizatorët dhe autoritetet e rendit.
Lajmet
Qeveritë e Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut caktojnë ditën për mbledhjen e përbashkët
Published
12 mins agoon
November 15, 2024By
UBTnewsMbledhja ndërqeveritare ndërmjet Qeverisë së Republikës së Kosovës dhe Qeverisë së Republikës së Maqedonisë së Veriut pritet të mbahet të hënën në Prishtinë. Qeveria e Kosovës nuk ka dhënë shumë detaje për mbledhjen e përbashkët, përveç që ka njoftuar se kjo ngjarje do të mbahet më 18 nëntor 2024.
Ndërsa, mësohet se aty pritet të nënshkruhen disa memorandume bashkëpunimi.
Kujtojmë se në shtator të vitit 2021, Kosova dhe Maqedonia e Veriut për herë të parë kanë mbajtur mbledhje të përbashkët ndërmjet dy qeverive. Në Shkup, dy kabinetet qeveritare patën nënshkruar 11 marrëveshje, të cilat u konsideruan të rëndësishme për bashkëpunim në shumë fusha.
E nikoqiri i takimit në atë kohë ka qenë ish-kryeministri i Maqedonisë së Veriut, Zoran Zaev.
Lajmet
Komuna e Prishtinës i reagon ashpër MKRS-së, dëmtoi hapësirat afër Teatrit Kombëtar
Published
15 mins agoon
November 15, 2024By
UBTnewsKomuna e Prishtinës dënon ashpër aktin e papranueshëm dhe të dëmshëm nga Ministria e Kulturës, pasi pishat shumëvjeçare, të cilat ishin një element i rëndësishëm i hapësirës përreth Teatrit Kombëtar, janë shkatërruar pa lejen e komunës dhe pa njoftuar asnjë autoritet përgjegjës.
Sipas reagimit, për më tepër, Ministria e Kulturës ka vepruar në mënyrë të papërgjegjshme, pa marrë asnjë ekspertizë paraprake ose analizë të ndikimit mjedisor përpara fillimit të punimeve.
“Ministria e Kulturës duhet të mbajë përgjegjësi dhe të marrë masa për të ndaluar veprime të tilla dhe për të kompensuar dëmet që janë shkaktuar”, thuhet në reagim.
Lajmet
BE-ja ende pa vendim për heqjen e masave ndaj Kosovës
Published
34 mins agoon
November 15, 2024By
UBTnewsNë Bashkimin Evropian vazhdojnë të thonë se masat ndëshkuese ndaj Kosovës, të vendosura në vitin 2023, janë të përkohshme dhe se ato mund të hiqen, varësisht veprimeve në terren. Për heqjen e masave, sipas zyrtarëve në Komisionin Evropian, është i nevojshëm pajtimi i të gjitha shteteve anëtare.
Kështu tha më 15 nëntor zëdhënësi i BE-së për çështje të politikës së jashtme dhe sigurisë, Peter Stano.
“Përgjigja është sikurse herën e fundit. Çështja është duke u shqyrtuar në Këshill dhe do të vendoset nga vendet anëtare pa marrë parasysh se kur do të nisin mandatin institucionet e reja”, u përgjigj Stano në pyetjen se a do të hiqen masat ndëshkuese ndaj Kosovës para përfundimit të mandatit të Komisionit aktual Evropian apo do të pritet përbërja e Komisionit të ri.
Fati i rekomandimit që ka bërë përfaqësuesi i lartë për politikë të jashtme dhe siguri, Josep Borrell, për heqjen e masave ndaj Kosovës mbetet i paqartë edhe pse për këtë po bisedohet vazhdimisht në grupet punuese të BE-së, ku marrin pjesë vendet anëtare.
“Nuk ka ndryshim në këtë drejtim”, tha një diplomat i BE-së për Radion Evropa e Lirë.
Sipas burimeve diplomatike të BE-së, në diskutimet e fundit për këtë temë, shumica e shteteve anëtare kanë qenë në favor të heqjes së masave, askush nuk ka qenë në mënyrë të prerë kundër heqjes së tyre, por ka pasur dallime rreth asaj se si dhe kur do të bëhet një gjë e tillë.
BE-ja vendosi disa masa ndëshkuese ndaj Kosovës vitin e kaluar për shkak të rritjes së tensioneve në veriun e Kosovës, të banuar me shumicë serbe.
Një grup i vendeve anëtare, sipas burimeve diplomatike, ka kërkuar që të hiqen menjëherë të gjitha masat. Ndërkaq, një grup tjetër ka kërkuar që BE-ja të ketë qasje më të balancuar ndaj Kosovës dhe Serbisë, sepse sipas këtij grupi, mbajtja në fuqi e masave ndaj vetëm njërës palë nuk është qasja e duhur. Ky grup ka tërhequr vërejtjen se edhe Serbia nuk ka bërë asgjë për të sjellë para drejtësisë përgjegjësit për sulmin e armatosur në Banjskë të Zveçanit në shtator të vitit 2023.
Në shtator, një grup i serbëve të armatosur sulmoi Policinë e Kosovës duke vrarë rreshterin Afrim Bunjaku. Gjatë përleshjeve që pasuan në Banjskë u vranë edhe tre sulmues serbë.
Kosova ka fajësuar Serbinë për sulmin, por Beogradi mohon se ka gisht në të. Përgjegjësinë për sulmin e ka marrë Millan Radoiçiq, ish-nënkryetar i Listës Serbe, partisë kryesore të serbëve në Kosovë që ka mbështetjen e Beogradit. Ai është i përfshirë në aktakuzën e ngritur nga Kosova ndaj dhjetëra personave. Kosova i ka kërkuar Serbisë që ta ekstradojë Radoiçiqin, teksa BE-ja dhe Shtetet e Bashkuara kanë kërkuar që përgjegjësit për sulmin të përballen me drejtësinë.
Burimet në BE thanë se është edhe një grup shtetesh që ka thënë se “në këtë moment do të ishte kundërproduktive që të hiqen të gjitha masat, duke pasur parasysh se autoritetet e Kosovës kanë vazhduar të ndërmarrin masa të njëanshme dhe të pakoordinuara në veri”.
Burimet diplomatike i thanë Radios Evropa e Lirë se prej kur Borrell u ka rekomanduar vendeve anëtare që të heqin masat, shtetet e bllokut po vazhdojnë të bisedojnë për këtë çështje, por nuk po lëvizjen drejt heqjes së masave, qoftë në mënyrë graduale. Këto burime kanë thënë se në rrethana të tilla është e mundshme vetëm heqja graduale e disa masave, por jo e të gjithave. Por, as për heqjen graduale të masave nuk ka akoma ndonjë vendim. Këto burimet pohojnë se as Komisioni Evropian nuk është shumë i interesuar për heqjen e masave. Komisioni Evropian në Raportin e fundit të Progresit për Kosovën ka konstatuar se Kosova ka vazhduar të ndërmarrë veprime të njëanshme në veri të cilat ndikojnë në rritjen e tensioneve.
Qeveria e Kosovës, e udhëhequr nga Albin Kurti, ka ndërmarrë disa veprime në veri, që janë kritikuar nga faktori ndërkombëtar. Ekzekutivi kosovar ka ndaluar përdorimin e dinarit serb, ka mbyllur disa degë të postës serbe, si dhe institucione paralele dhe ka shprehur synimin që të hapë për qarkullim të trafikut urën mbi lumin Ibër, për çfarë është kritikuar se rrezikon trazira dhe destabilitet./REL/
FFK ka një njoftim të rëndësishëm për tifozët para ndeshje Rumani-Kosovë
Qeveritë e Kosovës dhe Maqedonisë së Veriut caktojnë ditën për mbledhjen e përbashkët
Komuna e Prishtinës i reagon ashpër MKRS-së, dëmtoi hapësirat afër Teatrit Kombëtar
Pritet vetëm zyrtarizimi, Xabi Alonso do largohet nga Leverkuseni
BE-ja ende pa vendim për heqjen e masave ndaj Kosovës
Të paktën dhjetë të vdekur pas zjarrit në një shtëpi të pleqve në Spanjë
Kennedy në krye të shëndetësisë, Trump: Do t’i japë fund dëmtimit nga industria e ilaçeve dhe ajo ushqimore!
Trump mban fjalimin e parë pas fitores së zgjedhjeve
Prokuroria kërkon dënimin me burg të Elias dhe Lekës?
Të kërkuara
-
Bota2 weeks ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Lajmet3 months ago
Zgjedh Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi në UBT – Ferizaj dhe bëhuni liderët e së ardhmes
-
Lajmet2 months ago
Kurti: Përdhunimi është mjeti që përdori Serbia në Kosovë në mënyrë që të lë pasoja të përhershme në familje
-
Kulturë1 month ago
Marigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman