Lajmet

Si po na ndihmon teknologjia që të komunikojmë me kafshët?

Sot, mjete si dronët, regjistruesit dixhitalë dhe Inteligjenca Artificiale po na ndihmojnë të dëgjojmë tingujt e natyrës.

Published

on

“Vox”

Bota përreth nesh komunikon me tinguj, të cilat ne njerëzit nuk mund t’i dëgjojmë. Lakuriqët e natës bisedojmë me njëri-tjetrin përmes ultratingujve; elefantët komunikojnë nëpërmjet rrjeteve infrasonike. Për shekuj me radhë, ne as që e dinim se ekzistonin këta tinguj.

Por ndërsa teknologjia ka avancuar, po kështu ka ndodhur edhe më kapacitetin tonë për t’i dëgjuar ato. Sot, mjete si dronët, regjistruesit dixhitalë dhe Inteligjenca Artificiale po na ndihmojnë të dëgjojmë tingujt e natyrës në mënyra të paprecedentë, duke e transformuar botën e kërkimit shkencor dhe duke ngritur një perspektivë joshëse: Një ditë kompjuterët mund të na lejojnë të flasim me kafshët!

Në disa mënyra, kjo gjë tashmë ka filluar. “Teknologjitë dixhitale po na ofrojnë një mundësi unike për të dëgjuar kafshët, duke e ringjallur lidhjen tonë të fortë me botën natyrore” – shkruan Karen Bakker në librin e saj të ri “Tingujt e jetës: Si teknologjia dixhitale po na afron me botën e kafshëve dhe bimëve”. Në një intervistë për “Vox”, ajo flet mbi perspektivën e jashtëzakoshme që kanë krijuar arritjet shkencore të viteve të fundit, por edhe rreziqet qëvijnë nga ngrohja globale.

Si do të funksiononte kjo teknologji në komunikimin me kafshët?

Do t’ju jap një shembull. Një ekip kërkimor në Gjermani kodoi sinjalet e bletëve tek një robot që e dërguan në një koshere. Ai robot është në gjendje të përdorë komunikimin e vallëzimit të bletëve, për t’u thënë bletëve të ndalojnë së lëvizuri. Po ashtu është në gjendje t’u tregojë atyre se ku të fluturojnë për një burim specifik të nektarit.

Faza tjetër në këtë hulumtim, është implantimi i këtyre robotëve në kosheret e bletëve, në mënyrë që kosheret t’i pranojnë që në fillim këta robotë si anëtarë të komunitetit të tyre. Atëherë do të kishim një shkallë të paprecedentë kontrolli mbi kosheren.

Si e kuptuam ne në fillim se kafshët – madje edhe Toka – i lëshonin të gjithë këta tinguj jashtë diapazonit tonë të dëgjimit?

Njerëzit si specie priren të besojnë se ajo që ne nuk mund ta vëzhgojmë nuk ekziston. Shumë nga këto tinguj ishin para veshëve tanë. Por për shkak të një tendence, sidomos në shkencën perëndimore, për të privilegjuar shikimin mbi tingullin, ne thjesht nuk i kishim dëgjuar ato.

Tani teknologjia dixhitale na jep mundësi të dëgjojmë shumë më lehtë speciet në të gjithë planetin. Dhe ajo që ne po zbulojmë, është se një gamë e madhe speciesh për të cilat as nuk dyshonim se mund të prodhonin tingull apo t’i përgjigjeshin tingullit, përbëjnë lloj pjesëmarrjeje në “simfoninë” e natyrës.

Në fillim të librit tuaj, ju përmendni idenë e një versioni zoologjik të Google Translate. Përkthimi në të kaluarën ka qenë gjithmonë për atë që një grup mund të bëjë për të bashkëvepruar me tjetrin. Po ju flisni për një ide që përfshin zgjedhjen aktive për të mos ndërvepruar me një grup, por për të pasur një mënyrë vëzhgimi. Kjo është shumë e ndryshme nga mënyra sesi ne zakonisht mund të mendojmë për këto lloj aplikacionesh…

Shumica e përpjekjeve për t’i mësuar primatëve gjuhën njerëzore ose gjuhën e shenjave në shekullin XX-të, u mbështetën nga supozimi se gjuha është unike për njerëzit, dhe se nëse do të vërtetonim se kafshët e zotërojnë gjuhën, do të duhej të vërtetonim se ata mund të mësonin gjuhën njerëzore.

Dhe në retrospektivë, kjo është një pikëpamje shumë e përqendruar te njeriu. Sot hulumtimet përdorin një qasje shumë të ndryshme. Ato nisin me regjistrimin e tingujve që bëjnë kafshët dhe madje edhe bimët. Më pas përdorin në thelb mësimin e makinerive për të analizuar sasitë e mëdha të të dhënave për të zbuluar modele, dhe për t’i lidhur ato me përpjekjet për të përcaktuar nëse ka informacion kompleks që transmetohet nga tingujt.

Këta studiues nuk po përpiqen t’u mësojnë kafshëve atyre specieve gjuhën njerëzore. Përkundrazi ata përpilojnë fjalorë të sinjaleve, dhe më pas të përpiqen të kuptojnë se çfarë kuptimi kanë ato sinjale brenda atyre specieve. Dhe ne po zbulojmë gjëra mahnitëse.

Për shembull, elefantët kanë një sinjal tjetër për bletën, që është një kërcënim, dhe një sinjal tjetër për njeriun. Për më tepër, ata bëjnë dallimin midis njeriut kërcënues dhe atij jokërcënues. Vetë bletët përdorin qindra tinguj për komunikim. Dhe tani ne e dimë se gjuha e tyre është vibruese dhe pozicionale, si dhe dëgjimore.

Ju shkruani se ndryshimi i klimës po ndikon direkt në tingujt e specieve në Tokë. Si po ndodh diçka e tillë?

Nëse e mendoni planetin si një “simfoni”, apo si një grup muzikor xhazi me shumë ritme sezonale, zhurmat që ne dëgjojmë zhvillohen sipas ritmeve të jetës. Dhe ndryshimet klimatike po i prishin ato ritme. Në disa raste, ndryshimet klimatike mund të pengojnë madje edhe aftësinë e specieve për të komunikuar.

Kështu për shembull, kori në agim dhe muzg i zogjve por edhe i shumë specieve të tjera në savanën afrikane, ndodh pikërisht në ato momente sepse agimi dhe muzgu janë momente kurajri ka një nivel më të lartë lagështie. Pra, në këto periudha të ditës zëri udhëton më shpejt dhe më larg

Ai është një moment i veçantë që kafshët të komunikojnë me të afërmit e tyre apo jo? Por tani, ndërsa ndryshimi i klimës po ndikon mbi temperaturën dhe lagështinë e atmosferës, ne do të ndikojmë në këtë praktikë në mënyra që ende nuk mund t’i kuptojmë plotësisht. Mund t’ua bëjmë më të vështirë komunikimin specieve që jetojnë në mjedise më të thata dhe më të nxehta.

Në rast se ata nuk mund të komunikojnë, do të jenë më pak të sigurt, nuk do të mund të paralajmërojnë njëri-tjetrin për kërcënimet, dhe do ta kenë më të vështirë të gjejnë partner për t’u çiftuar. Dhe kjo do të ndikojë gjithashtu në aftësinë e tyre për të mbijetuar./bota.al

Marrë me shkurtime

Aktualitet

Dy vjet nga sulmi terrorist serb në Banjskë

Published

on

Sot shënohet përvjetori i dytë i sulmit terrorist serb në Banjskë, ku mbeti i vrarë rreshteri i Policisë së Kosovës, Afrim Bunjaku.

Më 24 shtator të vitit 2023, Policia e Kosovës u sulmua në Banjskë të Zveçanit nga persona të maskuar, uniformuar e armatosur rëndë, e sot në këtë përvjetor të dytë nën patronatin e Ministrit të Punëve të Brendshme Xhelal Sveçla dhe Drejtorit të Përgjithshëm të Policisë së Kosovës Kolonel Gazmend Hoxha organizohen aktivitete.

10:30 – Homazhe te varri i heroit Afrim Bunjaku

Krerët shtetëror së bashku me kabinetin qeveritar, ministrin e punëve të brendshme, drejtorin e përgjithshëm të Policisë së Kosovës, korin diplomatik dhe zyrtar të tjerë nga Policia e Kosovës do të bëjnë homazhe te varri i heroit Afrim Bunjaku.

15:00 – Akademia Përkujtimore në sallën e Kuqe, Pallati i Rinisë- Prishtinë

/S.K/EO/

Continue Reading

Aktualitet

Parashikimi i motit

Published

on

Në Kosovë sot pritet të mbajë mot me diell dhe vranësira të pakta ka njoftuar Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës.

Sipas IHMK-së, temperaturat minimale do të sillen mes 8 dhe 11 gradë Celsius, ndërsa ato maksimale mes 25 dhe 29 gradë Celsius.

Do të fryjë erë kryesisht nga veriperëndimi, e lehtë deri mesatare./S.K/KP/

 

Continue Reading

Aktualitet

UBT dhe Policia e Kosovës nënshkruajnë marrëveshje bashkëpunimi për forcimin e kapaciteteve në teknologji dhe siguri publike

Published

on

Në një hap të rëndësishëm për avancimin e fushës së teknologjisë informative dhe komunikimit, UBT dhe Policia e Kosovës kanë nënshkruar marrëveshje bashkëpunimi.

Ky partneritet ka për qëllim ngritjen e kapaciteteve profesionale dhe ofrimin e mundësive të reja për zhvillimin e burimeve njerëzore, arsimimin dhe trajnimin e specialistëve të Policisë në fushën e sigurisë publike dhe teknologjisë.

Marrëveshja u nënshkrua nga Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi dhe Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Kosovës, Kolonel Gazmend Hoxha, me qëllim forcimin e bashkëpunimit akademik dhe praktik mes dy institucioneve.

Marrëveshja e arritur do të mundësojë zhvillimin e formave të reja të bashkëpunimit në fushat e arsimit, trajnimit profesional dhe përdorimit të teknologjive inovative, që janë thelbësore për të përmbushur kërkesat e sigurisë publike në një botë gjithnjë e më digjitalizuar. Pjesë e këtij bashkëpunimi është gjithashtu ndihma për forcimin e kapaciteteve të Policisë për t’u përballur me sfidat e reja që paraqiten në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar.

UBT mbetet i angazhuar në zhvillimin e vazhdueshëm të programeve akademike dhe përgatitjes së ekspertëve të nivelit të lartë, të gatshëm për t’u integruar në sektorët më të rëndësishëm të shoqërisë.

 

Continue Reading

Lajmet

​Ish-lojtari i Arsenalit në koma pas dëmtimit të rëndë në tru

Published

on

Futbolli anglez është tronditur nga lajmi i rëndë për ish-sulmuesin e Arsenalit, Billy Vigar, i cili është vendosur në koma të induktuar pas një incidenti gjatë ndeshjes së fundjavës në Isthmian League Premier Division.

21-vjeçari, që aktualisht luan për Chichester City, pësoi dëmtimin serioz në minutën e 13-të të sfidës kundër Wingate & Finchley, duke detyruar ndërprerjen e menjëhershme të lojës.

Klubi konfirmoi se Vigar është në kujdes intensiv, ku po merr trajtimin më të mirë të mundshëm, ndërsa gjendja e tij mbetet kritike.

“Është shumë herët për të thënë se cili do të jetë rezultati. Edhe nëse gjërat shkojnë mirë, rruga drejt rikuperimit do të jetë e gjatë,” thuhet në deklaratën e Chichester City.

Mediat britanike raportojnë se sulmuesi mund të jetë përplasur me një mur betoni, megjithatë kjo nuk është konfirmuar zyrtarisht nga klubi.

Billy Vigar iu bashkua akademisë së Arsenalit në moshën 14-vjeçare dhe luajti për ekipet U18 dhe U21 të londinezëve, përpara se të huazohej te Derby County dhe Eastbourne Borough.

Pas largimit nga “Topçinjtë” në vitin 2024, ai u bashkua me Hastings United dhe këtë sezon kishte realizuar një gol në katër paraqitje për Chichester City.

Klubi, ish-bashkëlojtarët dhe tifozët i kanë dërguar urime për shërim sa më të shpejtë sulmuesit të ri./S.K/KP/

Continue Reading

Të kërkuara