Lajmet

Si po na ndihmon teknologjia që të komunikojmë me kafshët?

Sot, mjete si dronët, regjistruesit dixhitalë dhe Inteligjenca Artificiale po na ndihmojnë të dëgjojmë tingujt e natyrës.

Published

on

“Vox”

Bota përreth nesh komunikon me tinguj, të cilat ne njerëzit nuk mund t’i dëgjojmë. Lakuriqët e natës bisedojmë me njëri-tjetrin përmes ultratingujve; elefantët komunikojnë nëpërmjet rrjeteve infrasonike. Për shekuj me radhë, ne as që e dinim se ekzistonin këta tinguj.

Por ndërsa teknologjia ka avancuar, po kështu ka ndodhur edhe më kapacitetin tonë për t’i dëgjuar ato. Sot, mjete si dronët, regjistruesit dixhitalë dhe Inteligjenca Artificiale po na ndihmojnë të dëgjojmë tingujt e natyrës në mënyra të paprecedentë, duke e transformuar botën e kërkimit shkencor dhe duke ngritur një perspektivë joshëse: Një ditë kompjuterët mund të na lejojnë të flasim me kafshët!

Në disa mënyra, kjo gjë tashmë ka filluar. “Teknologjitë dixhitale po na ofrojnë një mundësi unike për të dëgjuar kafshët, duke e ringjallur lidhjen tonë të fortë me botën natyrore” – shkruan Karen Bakker në librin e saj të ri “Tingujt e jetës: Si teknologjia dixhitale po na afron me botën e kafshëve dhe bimëve”. Në një intervistë për “Vox”, ajo flet mbi perspektivën e jashtëzakoshme që kanë krijuar arritjet shkencore të viteve të fundit, por edhe rreziqet qëvijnë nga ngrohja globale.

Si do të funksiononte kjo teknologji në komunikimin me kafshët?

Do t’ju jap një shembull. Një ekip kërkimor në Gjermani kodoi sinjalet e bletëve tek një robot që e dërguan në një koshere. Ai robot është në gjendje të përdorë komunikimin e vallëzimit të bletëve, për t’u thënë bletëve të ndalojnë së lëvizuri. Po ashtu është në gjendje t’u tregojë atyre se ku të fluturojnë për një burim specifik të nektarit.

Faza tjetër në këtë hulumtim, është implantimi i këtyre robotëve në kosheret e bletëve, në mënyrë që kosheret t’i pranojnë që në fillim këta robotë si anëtarë të komunitetit të tyre. Atëherë do të kishim një shkallë të paprecedentë kontrolli mbi kosheren.

Si e kuptuam ne në fillim se kafshët – madje edhe Toka – i lëshonin të gjithë këta tinguj jashtë diapazonit tonë të dëgjimit?

Njerëzit si specie priren të besojnë se ajo që ne nuk mund ta vëzhgojmë nuk ekziston. Shumë nga këto tinguj ishin para veshëve tanë. Por për shkak të një tendence, sidomos në shkencën perëndimore, për të privilegjuar shikimin mbi tingullin, ne thjesht nuk i kishim dëgjuar ato.

Tani teknologjia dixhitale na jep mundësi të dëgjojmë shumë më lehtë speciet në të gjithë planetin. Dhe ajo që ne po zbulojmë, është se një gamë e madhe speciesh për të cilat as nuk dyshonim se mund të prodhonin tingull apo t’i përgjigjeshin tingullit, përbëjnë lloj pjesëmarrjeje në “simfoninë” e natyrës.

Në fillim të librit tuaj, ju përmendni idenë e një versioni zoologjik të Google Translate. Përkthimi në të kaluarën ka qenë gjithmonë për atë që një grup mund të bëjë për të bashkëvepruar me tjetrin. Po ju flisni për një ide që përfshin zgjedhjen aktive për të mos ndërvepruar me një grup, por për të pasur një mënyrë vëzhgimi. Kjo është shumë e ndryshme nga mënyra sesi ne zakonisht mund të mendojmë për këto lloj aplikacionesh…

Shumica e përpjekjeve për t’i mësuar primatëve gjuhën njerëzore ose gjuhën e shenjave në shekullin XX-të, u mbështetën nga supozimi se gjuha është unike për njerëzit, dhe se nëse do të vërtetonim se kafshët e zotërojnë gjuhën, do të duhej të vërtetonim se ata mund të mësonin gjuhën njerëzore.

Dhe në retrospektivë, kjo është një pikëpamje shumë e përqendruar te njeriu. Sot hulumtimet përdorin një qasje shumë të ndryshme. Ato nisin me regjistrimin e tingujve që bëjnë kafshët dhe madje edhe bimët. Më pas përdorin në thelb mësimin e makinerive për të analizuar sasitë e mëdha të të dhënave për të zbuluar modele, dhe për t’i lidhur ato me përpjekjet për të përcaktuar nëse ka informacion kompleks që transmetohet nga tingujt.

Këta studiues nuk po përpiqen t’u mësojnë kafshëve atyre specieve gjuhën njerëzore. Përkundrazi ata përpilojnë fjalorë të sinjaleve, dhe më pas të përpiqen të kuptojnë se çfarë kuptimi kanë ato sinjale brenda atyre specieve. Dhe ne po zbulojmë gjëra mahnitëse.

Për shembull, elefantët kanë një sinjal tjetër për bletën, që është një kërcënim, dhe një sinjal tjetër për njeriun. Për më tepër, ata bëjnë dallimin midis njeriut kërcënues dhe atij jokërcënues. Vetë bletët përdorin qindra tinguj për komunikim. Dhe tani ne e dimë se gjuha e tyre është vibruese dhe pozicionale, si dhe dëgjimore.

Ju shkruani se ndryshimi i klimës po ndikon direkt në tingujt e specieve në Tokë. Si po ndodh diçka e tillë?

Nëse e mendoni planetin si një “simfoni”, apo si një grup muzikor xhazi me shumë ritme sezonale, zhurmat që ne dëgjojmë zhvillohen sipas ritmeve të jetës. Dhe ndryshimet klimatike po i prishin ato ritme. Në disa raste, ndryshimet klimatike mund të pengojnë madje edhe aftësinë e specieve për të komunikuar.

Kështu për shembull, kori në agim dhe muzg i zogjve por edhe i shumë specieve të tjera në savanën afrikane, ndodh pikërisht në ato momente sepse agimi dhe muzgu janë momente kurajri ka një nivel më të lartë lagështie. Pra, në këto periudha të ditës zëri udhëton më shpejt dhe më larg

Ai është një moment i veçantë që kafshët të komunikojnë me të afërmit e tyre apo jo? Por tani, ndërsa ndryshimi i klimës po ndikon mbi temperaturën dhe lagështinë e atmosferës, ne do të ndikojmë në këtë praktikë në mënyra që ende nuk mund t’i kuptojmë plotësisht. Mund t’ua bëjmë më të vështirë komunikimin specieve që jetojnë në mjedise më të thata dhe më të nxehta.

Në rast se ata nuk mund të komunikojnë, do të jenë më pak të sigurt, nuk do të mund të paralajmërojnë njëri-tjetrin për kërcënimet, dhe do ta kenë më të vështirë të gjejnë partner për t’u çiftuar. Dhe kjo do të ndikojë gjithashtu në aftësinë e tyre për të mbijetuar./bota.al

Marrë me shkurtime

Bota

Fermerët francezë vazhdojnë protestat kundër marrëveshjes së tregtisë së lirë

Published

on

Fermerët në Francë kanë vazhduar protestat e tyre të forta, duke hyrë në ditën e katërt të mobilizimit kundër marrëveshjes së tregtisë së lirë midis Bashkimit Evropian dhe vendet e Mercosur (Argjentina, Brazili, Paraguaji dhe Uruguaji). Këto protesta janë shtrirë në disa qytete të Francës, ndërsa fermerët kërkojnë më shumë mbështetje dhe mbrojtje për industrinë e bujqësisë franceze, duke thënë se marrëveshja do të dëmtojë ndjeshëm të ardhurat e tyre dhe do të krijojë konkurrencë të padrejtë.

Në një akt demonstrativ, dhjetra fermerë, të organizuar nga sindikata Koordinimi Rurale du Lot-et-Garonne, montuan një kortezh me traktorë dhe bllokuan hyrjen në portin e madh të Bordos në Bassens (Gironde), një pikë kyçe për importin e drithërave. Protestuesit hodhën goma për të bllokuar rrugët që çojnë në portin, duke kërkuar që Ministri i Bujqësisë të nënshkruajë një dokument që garanton barazi të rregullave për të gjithë prodhuesit, duke i detyruar eksportuesit e vendeve të Mercosur të përmbushin standardet e BE-së për produktet bujqësore.

Një protestues nga sindikata Koordinimi Rurale shprehu shqetësimin se “na e imponojnë këtë produkt apo atë produkt dhe i ndalojnë produktet tjera, por këto produkte janë të ndaluara në vendin tonë, ndërsa në vendin e tyre janë të lejuara. Më pas këto produkte të parregulluara i blejmë nga jashtë”. Kjo është një akuza e fortë që synon të nënvizojë mangësitë e marrëveshjes për sa i përket standardeve të sigurisë dhe cilësisë së produkteve që mund të importohen pa tarifa doganore.

Sindikatat, duke përfshirë edhe Koordinimin Rurale, që është një grup bujqësor me lidhje me të djathtën ekstreme, kanë paralajmëruar një “revoltë bujqësore”, me bllokada të mallrave ushqimore që do të vazhdojnë në qytete të tjera, si në Auch dhe Agen në jugperëndim të Francës. Ata po ashtu janë të angazhuar në një fushatë të gjerë për të kundërshtuar importin e mishit të viçit, shpendëve dhe sheqerit nga vendet e Mercosur, të cilat, sipas tyre, krijojnë konkurrencë të pandershme për fermerët francezë dhe evropianë.

Përkrahësit e marrëveshjes BE-Mercosur argumentojnë se kjo marrëveshje do të përmirësojë lidhjet ekonomike midis Evropës dhe Amerikës së Jugut, duke hequr tarifat për eksportet evropiane, sidomos për makineritë, kimikatet dhe automjetet. Ata besojnë se kjo do të rrisë mundësitë e tregtisë për bizneset evropiane dhe do të kontribuojë në rritjen ekonomike të rajonit.

Megjithatë, shumë sindikata të fermerëve dhe organizata bujqësore e shohin këtë marrëveshje si një kërcënim për sektorin e bujqësisë, duke konsideruar se ajo nuk merr parasysh kostot e larta të prodhimit në Evropë dhe kushtet më të ulëta të prodhimit në disa shtete të Amerikës së Jugut. Ata e cilësojnë marrëveshjen si të paekuilibruar, pasi nuk ofron mbrojtje të mjaftueshme për prodhuesit evropianë dhe mund të çojë në një rënie të çmimeve dhe cilësisë së produkteve bujqësore franceze.

Në përgjigje të protestave, Ministrja e Bujqësisë e Francës, Annie Genevard, ka kundërshtuar publikisht marrëveshjen e tregtisë së lirë, duke përmendur rreziqet e shpyllëzimit dhe shqetësimet shëndetësore të lidhura me mishin e trajtuar me hormone, si dhe me praktikat e tjera që janë të ndaluara në Bashkimin Evropian. Po ashtu, Presidenti Emmanuel Macron ka shprehur shqetësimin e tij për mundësinë që prodhuesit e Amerikës së Jugut të mos përmbushin standardet e larta mjedisore dhe shëndetësore të BE-së.

Fermerët francezë dhe sindikatat që i përfaqësojnë shpresojnë që protestat e tyre të krijojnë një presion të mjaftueshëm mbi qeverinë dhe zyrtarët e BE-së për të rinegociuar ose për të bllokuar marrëveshjen, duke kërkuar mbështetje më të madhe për sektorin bujqësor të Francës dhe të gjithë Evropës./UBTNews/

 

 

Continue Reading

Bota

Itali, mjekët në grevë, shkak buxheti i ulët i parashikuar për vitin 2025

Published

on

Në Itali, punonjësit e shëndetësisë kanë nisur një grevë njëditore në të gjithë vendin, duke protestuar kundër buxhetit të ulët të parashikuar për sektorin e shëndetësisë për vitin 2025. Sindikatat e mjekëve dhe stafit shëndetësor kanë deklaruar se shkalla e pjesëmarrjes në grevë është rreth 85 për qind, duke theksuar shqetësimet e tyre për financimin e pamjaftueshëm të këtij sektori kaq të rëndësishëm.

Një nga arsyet kryesore të grevës është buxheti i shëndetësisë për vitin 2025, i cili parashikon më pak të ardhura për këtë sektor, duke vënë në dyshim mundësitë e ofrimit të shërbimeve të nevojshme për popullatën. Mjekët dhe infermierët janë të shqetësuar për pamjaftueshmërinë e burimeve dhe për pasojat që mund të ketë kjo situatë mbi shërbimin shëndetësor në të gjithë vendin.

Përveç shqetësimeve për buxhetin, punonjësit e shëndetësisë kanë protestuar gjithashtu për sigurinë e pamjaftueshme gjatë punës në spitale. Ata kanë denoncuar kushtet e punës dhe mungesën e mbrojtjes adekuate, duke i bërë thirrje qeverisë që të ofrojë kushte më të sigurta për punonjësit shëndetësor, të cilët janë vazhdimisht të ekspozuar ndaj stresit dhe rreziqeve të tjera.

Mjekët kanë shprehur shqetësime për pasojat e mundshme të buxhetit të ulët, duke parashikuar se mund të shtyhen mbi 15,000 operacione jo urgjente dhe 100,000 kontrolle mjekësore. Ky është një shqetësim serioz për pacientët që presin trajtim dhe për gjithë sistemin shëndetësor, që mund të përballet me vonesa të mëdha dhe ngarkesa të mëtejshme në shërbimet e tij.

Gjatë protestës, mjekët dhe punonjësit e tjerë të shëndetësisë mbajtën pankarta me mbishkrimin “Respekt”, duke kërkuar që të tregohen më shumë vlerësim dhe respekt ndaj personelit shëndetësor, të cilët luajnë një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e shëndetit publik, veçanërisht gjatë periudhave të krizave shëndetësore si pandemia e COVID-19.

Ndërkohë, kryeministrja italiane Giorgia Meloni ka reaguar ndaj kritikave të sektorit shëndetësor dhe opozitës, duke mbrojtur pozicionin e qeverisë lidhur me buxhetin e vitit 2025. Ajo ka theksuar se qeveria e saj ka ndarë “sasi të paprecedentë burimesh” për shërbimet shëndetësore kombëtare, duke u angazhuar për përmirësimin e kushteve të punës dhe mbështetje për sistemin shëndetësor.

Në këtë kuadër, përplasja midis sindikatave të sektorit shëndetësor dhe qeverisë duket se do të vazhdojë, pasi mjekët kërkojnë financim të mjaftueshëm për të garantuar shërbime të sigurta dhe cilësore për të gjithë qytetarët italianë./UBTNews/

Continue Reading

Bota

Sekuestrohen artefaktet e vjedhura nga një varrezë etruske në Itali

Published

on

Autoritetet italiane kanë njoftuar sekuestrimin e një sërë artefaktesh të gërmuara ilegalisht nga një varrezë etruske në rajonin e Umbrias, ndërkohë që po hetohen dy persona të dyshuar për vjedhjen dhe tentativën për t’i shitur ato në tregun e zi. Sipas njoftimeve të policisë, artefaktet që përfshijnë urnat, sarkofagët dhe sende të tjera të çmuara, vlerësohen në rreth tetë milionë euro.

Vjedhja e këtyre objekteve historike ka ndodhur në një varrezë etruske që u zbulua nga një fermer në vitin 2015, i cili gjeti një numër sendesh antike. Disa nga artefaktet që janë sekuestruar në operacionin e fundit janë identifikuar si të njëjtat që u shfaqën më parë në tregun ilegal, duke sugjeruar se këto sende mund të ishin pjesë e një rrjeti të madh të trafikimit të objekteve historike.

Për të zbardhur këtë çështje, policia italiane ka përdorur teknologjinë moderne, duke përdorur dronë për të fotografuar vendndodhjen e gërmimit dhe duke realizuar përgjime telefonike për të lokalizuar dy personat e dyshuar. Gjatë hetimit, janë gjetur dy sarkofagë të princeshave etruske, disa urnat mortore, kontejnerë parfumi dhe një krehër të gjitha këto sende që tregojnë nivelin e lartë të kulturës dhe artit të etrusqve.

Qytetërimi etrusk ka ekzistuar për disa shekuj, duke mbuluar një periudhë të rëndësishme historike që shtrihet nga rreth vitit 900 para Krishtit deri në vitin 27 para Erës Sonë. Ky qytetërim ka pasur një ndikim të madh në kulturën e lashtë të Italisë, kryesisht në rajonet e Toskanës, Umbrias dhe Lacios, të cilat ishin vendet e banuara nga etrusqit. Artefaktet e zbuluara në këtë rast përfaqësojnë jo vetëm një thesar të pasur arkeologjik, por dhe një dëshmi të rëndësishme të trashëgimisë kulturore të këtij qytetërimi të lashtë.

Hetimet janë ende në vazhdim dhe autoritetet janë të angazhuara për të zbuluar të gjithë rrjetin e individëve të përfshirë në këtë trafikim të artefakteve të çmuara./UBTNews/

Continue Reading

Bota

Karlo Akutis, “patron shenjti i internetit”, do të bëhet shenjtor në prill të 2025

Published

on

Karlo Akutis, i njohur si “patron shenjti i internetit” dhe “influenceri i Perëndisë”, do të shpallet shenjtor nga Kisha Katolike në prill të vitit 2025, duke u bërë kështu i pari milenial që do të arrijë këtë nder të lartë.

Acutis, një djalë i lindur në Londër dhe i njohur për aftësitë e tij online, ndërroi jetë në vitin 2006 në moshën 15-vjeçare nga leukimia, pas një periudhe të gjatë sëmundjeje. Gjatë jetës së tij, ai kishte krijuar një ndikim të jashtëzakonshëm në internet, duke regjistruar mrekulli dhe duke menaxhuar faqe web për organizata katolike. Përmes aktivitetit të tij në rrjetet sociale dhe internet, Akutis bëri të mundur që besimi katolik të lidhej më shumë me brezin e ri në këtë epokë digjitale.

Pas vdekjes së tij, trupi i Akutis u transferua në Assisi, Itali, ku tani ndodhet i ekspozuar në një shenjë, së bashku me relikte të tjera që lidhen me jetën e tij. Historia e jetës së tij, mes dhimbjes dhe besimit të palëkundur, ka shërbyer si një burim frymëzimi për shumë të rinj.

Për shpalljen e tij si shenjtor, Kisha Katolike kërkon verifikimin e dy mrekullive të lidhura me ndërmjetësimin e kandidatit. Mrekullia e parë për Akutis u njoh në vitin 2020, kur një fëmijë brazilian, i cili vuante nga një sëmundje kongjenitale, u shërua në mënyrë të jashtëzakonshme pas lutjeve të bëra për nder të tij. E dyta, një mrekulli e verifikuar këtë vit, përfshin shërimin e një studenti universitar në Firence, i cili u rikuperua nga një gjakderdhje e rëndë në tru.

Acutis është parë si një shenjë shprese për Kishën Katolike, e cila po përpiqet të lidhet më afër brezave të rinj në një kohë ku teknologjia dhe digitalizimi kanë bërë një ndryshim të madh në mënyrën se si besohet dhe praktikohet feja. Papa Françesku, një admirues i flaktë i Akutis, do ta shpallë atë shenjtor në një ceremoni solemne që do të mbahet në Vatikan më 26 prill 2025.

Historia e Karlo Akutis, përmes mirësisë dhe besimit të tij të pandashëm, përfaqëson një udhërrëfyes të fuqishëm për një epokë moderne, ku besimi dhe teknologjia mund të bashkohen në një mënyrë të mrekullueshme dhe transformative./Euronews/

Continue Reading

Të kërkuara