

Published
2 years agoon
By
UBT newsFëmijët, adoleshentët, të rriturit, të moshuarit: A jemi gjithmonë të njëjtë apo transformojmë personalitetin tonë me kalimin e kohës? Kjo varet nga shumë faktorë.
FËMIJË TË NDROJTUR DHE TË REZERVUAR
Temperamenti që ka një fëmijë ndikon në përvojat e jetës, duke nxitur pritje të ndryshme tek të tjerët dhe sjelljet që mund ta radikalizojnë atë: p.sh., një fëmijë i ndrojtur mund të lihet në botën e tij ose të nxitet shumë papritur. Ashtu siç është e mundur që pak kapriçioze të trajtohet me nervozizëm edhe para se të bjerë në një grindje. Sidoqoftë, këto mënyra sjelljeje fëmijërore flasin shumë për personalitetin që do të zhvillohet kur të rriten. “Një trevjeçar i turpshëm sillet shumë ndryshe nga një njëzetvjeçar i turpshëm”, thotë Brent Donnellan, psikolog në Universitetin Shtetëror të Miçiganit.
“Por ajo mbetet një bërthamë themelore“, shton ai. Fëmijët e rezervuar mbetën të tillë dhe ata me pak vetëkontroll u bënë impulsiv dhe duke marrë rrezikun e të rinjve.
Qetësi dhe vetëbesim!
Por personaliteti ynë nuk është skalitur një herë e përgjithmonë në fëmijëri. Ka të ngjarë që pas disa vjetësh ndryshimet të jenë të papërsosura, por ngadalë, gjatë rrjedhës së jetës, ato mund të bëhen domethënëse. Sipas Brent Robertsit, psikolog në Universitetin e Ilinoisit u shpreh se,”Personaliteti është një fenomen që evoluon. Nuk është diçka statike ku je futur, pa aftësinë për të shkuar më tej”.
Së bashku me kolegët nga Universitetet e Hjustonit dhe Tübingen (Gjermani), ai studioi ndryshimin e pothuajse 2,000 njerëzve mbi 50 vjet: individët që kishin marrë pjesë në një studim kur ishin në shkollë të mesme (mosha mesatare 16 vjeç) u gjurmuan dhe iu nënshtruan të njëjtit test si atëherë.
Drejt moshës së mesme
“Rezultatet tona sugjerojnë se personaliteti ka një përbërës të qëndrueshëm gjatë gjithë jetëgjatësisë, por që është gjithashtu i përshendshëm, që do të thotë se njerëzit rriten me moshën”, përfunduan autorët.
Në njëfarë kuptimi, “skajet” janë të zbutura mbi të gjitha: pjesëmarrësit shënuan më lart se kur ishin adoleshentë në pjesë të testit që masin qetësinë, vetëbesimin, ndjenjën e përgjegjësisë dhe prirjen për ta vënë veten në këpucët e të tjerëve.
Studime të tjera e konfirmojnë këtë evolucion: ndërsa plakemi bëhemi më të ndërgjegjshëm, emocionalisht të qëndrueshëm, miqësorë dhe bashkëpunues.
“Ndryshimet janë potencialisht pozitive”. Robertsi thotë se më shumë vlerësim për veten, ndërgjegje dhe qëndrueshmëri emocionale mund të na e përmirësojnë jetën në fusha të tilla, si puna, marrëdhëniet me të tjerët dhe shëndeti.
Në një nga studimet e tij ai flet edhe për narcisizëm: përgjithësisht, drejt moshës së mesme është më pak i theksuar se kur i ri, edhe pse narcisistët e vërtetë priren të mbeten kështu të paktën pjesërisht.
Më shumë të qeshura!
Në shumë raste qeshim edhe më shumë. Një studim i Universitetit të New Mexico, në të cilin një mostër njerëzish iu kërkua të vlerësonte një sërë pohimesh humoristike dhe asnjanëse. “Të moshuarit i konsideronin si ata me humor, ashtu edhe ata asnjanës, si më zbavitës se të rinjtë” përfundonte autori i studimit.
Prandaj, me kalimin e kohës, personaliteti transformohet. Ajo që na modelon është më tepër ajo që të tjerët presin nga ne, nevojat që duhet të përmbushim për të krijuar marrëdhënie të mira shoqërore, për të formuar veten, për të punuar, për të ndërtuar marrëdhënie sentimentale, për të krijuar një familje.
Me kalimin e kohës na kërkohet në shumë kontekste të jetës t’i bëjmë gjërat pak më ndryshe. Askush nuk na thotë haptazi se si të veprojmë, por në shumë situata ka rregulla shumë të qarta të nënkuptuara se si duhet të sillemi. Kështu, ne përshtatemi për t’u përshtatur me kërkesat shoqërore dhe detyrat e zhvillimit të çdo faze të jetës
Kuriozitete
Autizmi tashmë mund të zbulohet nga testi në një fije floku
Published
2 days agoon
July 5, 2025By
UBT News
Shkencëtarët kanë shpikur një test universal për autizmin tek foshnjat që përdor një fije floku.
Ai analizon mostrën për nivelet e metaleve si plumbi dhe alumini, të cilat janë më të larta te fëmijët autikë. Testi përfshin dërgimin e një mostre flokësh në laborator për analizë dhe u tregua se parashikonte autizmin me saktësi 81 për qind të kohës në një studim të rishikuar nga kolegët.
Shkencëtarët tjerë e shpallën testin si zhvillim ‘novator’ për gjendjen famëkeqe të vështirë për t’u diagnostikuar që prek 5.4 milionë amerikanë dhe 700,000 britanikë. Për shkak se nuk ka asnjë test standard për gjendjen, mjekët duhet të mbështeten në historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës.
Për testin, shkencëtarët përdorin një lazer për të hequr shtresën sipërfaqësore të flokëve. Një lazer i dytë, më i fuqishëm, lëshohet më pas përgjatë flokëve, i cili merr matje në 650 pikë për çdo centimetër. Kjo gjithashtu e kthen fillesën në plazmë.
Kontrollon për substanca të lidhura me autizmin duke përfshirë metale; plumbi, kadmiumi, arseniku, zinku e bakri ndër të tjera. Hulumtimet e mëparshme kanë gjetur nivele të larta të të tre metaleve elementare në flokët e fëmijëve autikë. Rezultatet futen në program i cili kërkon modele që tregojnë autizëm.
Ata testuan metodën në fijet e flokëve të mbledhura nga 220 fëmijë japonezë kur ata ishin rreth një muajsh. Rezultatet u krahasuan me diagnozën klinike të autizmit, e përfunduar kur të rinjtë ishin rreth katër vjeç. Shkencëtarët zbuluan se testi i tyre identifikoi saktë autizmin në 394 raste (81 për qind e totalit).
Ai identifikoi autizmin në 96.4 për qind të fëmijëve dhe ia dha plotësisht të qartë 75.4 për qind që nuk kishin autizëm. Autizmi është diçka me të cilën njerëzit lindin, gjë që çon në funksionimin e trurit të tyre ndryshe nga ai i njerëzve të tjerë. Ata me këtë gjendje mund të luftojnë për të komunikuar, e kanë të vështirë të kuptojnë se si mendojnë ose ndihen të tjerët, ose shqetësohen dhe mërziten në situata të panjohura dhe ngjarje shoqërore.
Shkencëtarët nuk janë të qartë se çfarë e shkakton këtë gjendje, megjithëse mendohet se janë të përfshirë faktorë mjedisorë dhe gjenetikë.
Kuriozitete
6+ orë në telefon? Ekspertët thonë: përballesh me më shumë probleme financiare
Published
2 days agoon
July 5, 2025By
UBT News
Një studim i fundit sugjeron se personat që kalojnë më shumë se 6 orë në ditë në telefon janë më të prirur të përballen me vështirësi financiare, si të jetuarit nga një rrogë në tjetrën ose mungesa e kursimeve.
Ekspertët besojnë se kjo lidhet me të ashtuquajturën “zhvendosje kohe”, pra, orët e kaluara duke lëvizur nëpër rrjete sociale apo aplikacione zëvendësojnë kohën që mund të investohej në zhvillim profesional, edukim financiar apo ndërtimin e zakoneve të shëndetshme.
Në disa raste, përdorimi i tepërt i telefonit lidhet edhe me shpenzime impulsive apo ikje nga realiteti, çka e përkeqëson situatën financiare.
Megjithëse studimi nuk është ende i rishikuar shkencërisht, gjetjet mbështeten nga hulumtime të tjera që theksojnë se koha e pakontrolluar para ekranit mund të ndikojë negativisht në mirëqenien financiare dhe emocionale.
Kuriozitete
Studimi: Evropianët po blejnë ushqime të ngrira për të reduktuar mbeturinat
Published
3 days agoon
July 4, 2025By
UBT News
Përveç kursimit të kohës dhe parave, ushqimi i ngrirë mund të kontribuojë në një sistem ushqimor më të qëndrueshëm.
Qëndrueshmëria luan rol më të madh në mënyrën si njerëzit blejnë, por a ndikon kjo në atë që blejnë në repartin e ushqimeve të ngrira?
Një anketë e re nga kompania më e madhe e ushqimeve të ngrira në Evropë sugjeron po. Gjysma e konsumatorëve evropianë po zgjedhin produkte ushqimore të ngrira për të zvogëluar shpërdorimin e ushqimit, sipas Nomad Foods, pronar i Birds Eye, Findus dhe markave të tjera shtëpiake, shkruan Euronews.
Sipas Organizatës Evropiane të Konsumatorëve, çdo vit në BE gjenerohen 59 milionë ton mbeturina ushqimore. Pra, sipas fjalëve të një gjigandi të supermarketeve në Mbretërinë e Bashkuar, çdo gjë e vogël ndihmon.
Si ndihmon ushqimi i ngrirë në uljen e mbeturinave?
Është e qartë se ngrirja e ushqimit e ruan atë për më gjatë, që do të thotë se duhet të hidhet dhe të blihet më pak. Kur ushqimi shkon dëm, nuk humbet ushqimi vetë, edhe burimet e përdorura në prodhim dhe transport, duke përfshirë karburantin, ujin, tokën, punën, plehrat dhe paketimin.
“Në vitet 2021-2022, mbeturinat ushqimore përbënin 18 milionë ton emetime të gazrave serrë në Mbretërinë e Bashkuar”, thotë Ben Ashmore, kreu i çështjeve të jashtme në FareShare, organizatë bamirëse që punon në gjithë industrinë për të ndihmuar në rishpërndarjen e ushqimit të tepërt.
“Duke rishpërndarë ushqimin e tepërt tek njerëzit dhe duke e bërë atë më të qëndrueshëm përmes ngrirjes, ne mund të ndihmojmë në uljen e mbeturinave ushqimore dhe emetimeve të lidhura me të, ndërkohë që ndihmojmë njerëzit në nevojë.”
Ka arsye pse njerëzit po mbështeten te frigoriferët, raporti i parë i Nomad Foods ‘Frozen in Focus’ tregon se qëndrueshmëria është faktor i spikatur.
Kuriozitete
Kina po kontrollon shiun me dronë: Teknologjia që “komandon” motin
Published
5 days agoon
July 2, 2025By
UBT News
Kina ka filluar zyrtarisht testimet për të kontrolluar motin dhe këtë po e bën përmes dronëve të teknologjisë së lartë që krijojnë reshje artificiale.
Në rajonin e thatë të Xinjiang, dronët lëshuan në atmosferë kimikate si jodidi i argjendit, duke stimuluar formimin e reve e rritjen e sasisë së shiut me 4%.
Sasia ishte e mjaftueshme për të krijuar stuhi të dendura, të afta të mbushnin dhjetëra pishina olimpike.
Kjo teknologji e re është pjesë e një plani të madh kombëtar, që synon të shtrihet në të gjithë vendin deri në fund të vitit 2025, me synimin kryesor të mbështesë bujqësinë dhe zonat që vuajnë nga thatësirat ekstreme.
Ndërsa Kina shkon drejt një epoke ku shiut mund t’i “komandohet”, ekspertët ngrejnë pyetje serioze mbi ndikimin afatgjatë të manipulimit të motit: Çfarë ndodh kur natyra i bindet teknologjisë?

Çmimet ndërkombëtare të UBT-së, një traditë mirënjohjeje e repsekti

Gol emocionues i Dembele, dedikim për Jota pas humbjes tragjike

Dështoi edhe tentimi i 42-të, Kuvendi ende pa kryeparlamentar

Gashi: Kryetari i Kuvendit duhet të zgjidhet me votim të hapur

Çitaku: Edhe më të rrezikshme se kërcënimi me bombë janë prirjet totalitare të LVV-së

Jamal Musiala pëson lëndim të rëndë në ndeshjen Bayern – PSG

Haradinaj reagon për deklaratën e Bekë Berishës: Do ta shohim kur të vijë momenti

Zemaj: Besojmë që VV do të gjejë mirëkuptimin për zgjedhjen e kryetarit të Kuvendit

Bogujevci: Votimi është obligim, opozita nuk duhet ta bllokojë procesin
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT4 weeks ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet3 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës