Kuriozitete

Si ndikon fëmijëria në suksesin e mëvonshëm të njerëzve?

Ka një mori arsyesh që ndikojnë në suksesin e njerëzve, e shumica prej tyre zanafillën e kanë gjatë fëmijërisë.

Published

on

Pyetjes “pse disa nga miqtë e mi janë të suksesshëm në jetë, ndërsa unë nuk jam”, mbase i keni dhënë përgjigje të ndryshme.

Përgjigje të shpejta, disa të qëlluara e disa jo. Kjo mbase ju ka shqetësuar gjatë gjithë kohës, duke u munduar të gjeni mënyra për t’i “arritur” ata. Por, ka një mori arsyesh që ndikojnë në suksesin e njerëzve, e shumica prej tyre zanafillën e kanë gjatë fëmijërisë.

Fëmijëria, mund të duket periudhë e pafajshme e jetës, që harrohet shpejt dhe nuk çon peshë gjatë rritjes dhe pjekurisë tonë, por studimet tregojnë ndryshe.

Studiuesit nga Universiteti i Pensilvanisë dhe Universiteti Duke, pas një studimi 20 vjeçar, gjetën një lidhje të rëndësishme midis aftësive të tyre sociale si fëmijë dhe suksesit të tyre si të rritur dy dekada më vonë.

Ky studim, tregoi se fëmijët me aftësi shoqërore, të cilët mund të bashkëpunonin me bashkëmoshatarët e tyre, të ishin të dobishëm për të tjerët, të kuptonin ndjenjat e tyre dhe t’i zgjidhnin vetë problemet, kishin shumë më shumë gjasa të fitonin një diplomë kolegji dhe të kishin një punë me kohë të plotë deri në moshën 25 vjeçare, sesa ata me aftësi të kufizuara sociale.

Se fëmijëria ndikon në suksesin e mëvonshëm të qenieve njerëzore, e pohon edhe psikologja, Adela Bajrami Ibrahimi për Akademi Pune

“Zhvillimi i fëmijëve është një proces i rëndësishëm, e sidomos gjatë viteve të para të jetës. Duhet cekur se shumica prej nesh nuk i mbajnë mend dy ose tre vitet e para të jetës, por përvojat tona më të hershme mund të qëndrojnë me ne për vite me radhë dhe të vazhdojnë të na ndikojnë edhe në moshën madhore”, shprehet psikologja.

Ajo thotë, që fëmijëria është vendimtare për zhvillimin e një lidhjeje të sigurt emocionale dhe aftësive që i ndihmojnë personit të ketë sukses në jetë.

CILËT JANË FAKTORËT GJATË FËMIJËRISË QË NDIKOJNË NË SUKSES MË VONË?

“Dimensionet e shumta të zhvillimit e ndikojnë suksesin në të ardhmen. Zhvillimi socio-emocional është një ndër faktorët përmes të cilit fëmijët fitojnë e vetëbesimin, njohuritë, qëndrimet dhe aftësitë për të njohur dhe menaxhuar emocionet e tyre, për të vendosur dhe arritur qëllime pozitive, për të krijuar dhe mbajtur marrëdhënie dhe për të trajtuar në mënyrë efektive situtata ndërpersonale”, tregon Bajrami Ibrahimi.

Sipas saj, të gjitha këto aftësi të fituara përgjatë fazave të zhvillimit kanë një rol të rëndësishëm në suksesin akademik dhe profesional.

CILËT JANË SHKAKTARËT QË I NDRYDHIN SHPREHITË E SUKSESIT?

Adela thotë, që prindërit duhet të kenë më shumë informata rreth rolit kyç që ka fëmijëria në mirëqenien e jetës, sepse familja dhe mjedisi luajnë një rol të rëndësishëm në zhvillimin e të gjitha aftësive që i posedojnë personat që shihen si të suksesshëm nga të tjerët.

“Mungesa e informatave të prindërve rreth rëndësisë së zhvillimit të fëmijërisë së hershme, por edhe mungesa e mbështetjes emocionale mund të ndikojë që fëmijët të kenë vështirësi të mësojnë të kontrollojnë mendimet, ndjenjat dhe sjelljen e tyre: aftësi të referuara si vetërregullim”, shprehet ajo.

Sipas një studimi nga Universiteti Illinois, fëmijët në familjet me konflikte të larta, priren të kalojnë më keq se fëmijët e prindërve që shkojnë mirë. Por, nëse ata i kanë dy prindër që kanë zënka dhe ato i zgjidhin në sy të fëmijëve, kjo u jep atyre siguri emocionale. Madje, ata në fakt janë më të lumtur sesa ishin përpara se ta shihnin atë.

Po ashtu, sipas raportit të studimit të publikuar në “Journal of Marriage and Family”, nënat e stresuara e transmetojnë këtë te fëmijët e tyre duke ndikuar keq në shëndet. Një nënë më pak e stresuar do të thotë fëmijë më i qetë.

“Gjithashtu statusi socio-ekonomik mund të vështirësojë arritjet për arsyje të mungesës së stimulimit në fëmijërinë e hershme, i cili është krucial”, thotë Adela Bajrami Ibrahimi.

Prandaj, njerëzit që rriten në klasa më të ulëta socio-ekonomike përfundojnë me memorie më të ulët pune, ose kujtimet e varfërisë do t’i ndjekin. Kështu thuhet në gjetjet e një studimi Universiteti i Oregonit.

Ndërsa, vajzat që i shohin nënat e tyre duke punuar kanë më shumë mundësi të marrin pozita menaxheriale në të ardhmen, kurse djemtë e këtyre nënave do të jenë më të angazhuar në punët e shtëpisë, thuhet në një studim nga Harvard Business School.

SI FUNKSIONON MENDJA E NJË NJERIU TË SUKSESSHËM?

Psikologja thotë që inteligjenca është ajo që e përcakton suksesin e dikujt, edhe pse kjo nuk është domosdoshmërish e vërteta e vetme.

“Përveç inteligjencës kanë rëndësi edhe aftësitë e tjera si aftësitë vetërregulluese, shprehitë e mira të punës, planifikimi dhe organizimi i kohës në mënyrë adaptive, vendosja e qëllimeve për jetën dhe të qenit konsistent në punën drejt arritjes së qëllimeve”, përfundon Adela. /Akademi Pune

Kuriozitete

Zhvillohet pajisja e re me bazë diamanti që detekton më lehtë kancerin

Published

on

Shkencëtarët në Universitetin e Warwickut kanë zhvilluar një pajisje të re me bazë diamanti, e cila mund ta bëjë më të lehtë dhe më të sigurt zbulimin e përhapjes së kancerit.

Kjo pajisje që mbahet në dorë gjurmon grimca të vogla magnetike që injektohen në trup, duke ofruar një alternativë jo toksike ndaj gjurmuesve radioaktivë dhe ngjyruesve që përdoren aktualisht në spitale, ka raportuar The Independent.

Gjurmuesit radioaktivë, janë substanca që përmbajnë sasi të vogël radioaktiviteti. Pas injektimit, udhëtojnë përmes trupit e mjekët përdorin pajisje të veçanta që matin rrezatimin për të parë ku kanë shkuar gjurmuesit e kuptohet nëse kanceri ka prekur nyjat limfatike.

Problemi është se të gjitha spitalet nuk kanë pajisjet për t’i përdorur, disa pacientë kanë shqetësime nga ekspozimi, ani pse doza është e vogël. Ngjyra e kaltër (si “patent blue” ose “isosulfan blue”), janë ngjyra të posaçme që injektohen pranë tumorit.

Ato përhapen në nyjat limfatike dhe i ngjyrosin, që mjekët t’i shohin gjatë operacionit. Konsiderohet si mënyrë problematike, se te disa pacientë shkaktojnë alergji, madje edhe reaksione serioze (ani pse kjo ndodh rrallë).

Përhapja e qelizave kancerogjene në pjesë të tjera të trupit, e njohur si metastazë, është një nga sfidat më të mëdha në mjekësinë moderne.

Mjekët kontrollojnë nëse kanceri ka arritur në nyjat limfatike, inde që filtrojnë lëngjet e trupit nga substancat e dëmshme, për të vendosur më pas për ndërhyrje kirurgjikale ose trajtime të tjera.

Studimi, i botuar në revistën Physical Review Applied, ka treguar se diamantet mund të përdoren për të ndërtuar një sensor shumë të ndjeshëm, që identifikon lëngun gjurmues magnetik të injektuar pranë tumorit.

Ky lëng përmban nanopjesëza hekuri, që lëvizin nëpër trup me qelizat e kancerit, duke treguar nëse ato kanë arritur në nyjat limfatike.

“Ka kërkesë për mënyra të ndryshme jo toksike për të gjetur kancerin. Për këtë sensor me bazë diamanti, arritëm ta zvogëlojmë kokën e sensorit në 10 milimetra, që do të thotë se është sensori i parë me diamante që zbulon lëngun gjurmues magnetik, duke qenë mjaftueshëm i vogël për kirurgjinë me prerje të vogla dhe endoskopike”, tha autori i studimit, Alex Newman, nga departamentin e fizikës në Warwick.

Ai shtoi se pajisja është e ndjeshme, duke qenë në gjendje të zbulojë edhe një të qindtën e dozës së lëngut gjurmues. Ajo përdor një diamant të vogël bashkë me magnet të vogël, pa pasur nevojë për pajisje elektronike të mëdha, që e bën të lehtë përdorimin në sallat e operacionit.

“Kjo u bë e mundur falë qendrave të mungesës së azotit brenda diamantit. Këto i lejojnë diamantit të ndjejë ndryshime shumë të vogla në fushën magnetike dhe i japin atij një ngjyrë rozë të bukur”, tha profesori Gavin Morley, udhëheqës i grupit të studiuesve.

Ai ka shtuar se teknologjia ka përdorime edhe përtej mjekësisë, si në anije hapësinore a energjinë e fuzionit. Spitalet përdorin gjurmues radioaktivë, që jo të gjithë kanë qasje t’i përdorin, ose ngjyra të kaltra, të cilat mund të shkaktojnë alergji te disa pacientë.

Ky sensor me diamante mund të shmangë këto probleme. Stuart Robertson, kirurg i kancerit të gjirit në Spitalet Universitare të Coventryt dhe Warwickshiret, ka thënë se tashmë po përdor gjurmues magnetikë në punën e tij.

“Kjo metodë ofron më shumë përparësi krahasuar me teknikat tradicionale”, ka thënë ai.

Studiuesit besojnë se pajisja mund të përdoret edhe për lloje tjera të kancerit, si ai i mushkërive, i mëlçisë, kolorektal dhe atë të ezofagut.

Continue Reading

Kuriozitete

Shkencëtarët zbulojnë proteinën që plak trurin

Published

on

Një studim i ri nga Universiteti i Kalifornisë në San Francisko (UCSF) ka identifikuar një proteinë të quajtur FTL1, e cila duket se është çelësi për plakjen e trurit.

Eksperimentet te minjtë kanë treguar se sasia e lartë e FTL1 humb kujtesëN, dobson lidhjen mes qelizave të trurit, ngadalëson funksionimin.

Kur shkencëtarët e bllokuan proteinën, minjtë e moshuar rifituan funksionimin rinor të trurit dhe kujtesë të mprehtë, raportoi ScienceDaily.

“Është rikthimi i aftësive, shumë më tepër sesa thjesht vonimi ose parandalimi i simptomave”, tha Saul Villeda, PhD, autor kryesor i studimit dhe zëvendësdrejtor i Institutit të Studimeve për Plakjen “Bakar” në UCSF.

Minjtë kishin nivele më të larta të FTL1 në hipokampus, pjesa e trurit që kontrollon të mësuarit dhe kujtesën, dhe më pak lidhje nervore. Kur kjo proteinë u rrit artificialisht te minjtë e rinj, truri dhe sjelljet filluan të ngjanin me ato të minjve të moshuar. Kur shkencëtarët ulën nivelin e FTL1 në hipokampusin e minjve të vjetër, fituan më shumë lidhje nervore e performuan më mirë në testet e kujtesës.

Qelizat nervore me shumë FTL1 prodhonin degëzime të thjeshta, jo lidhje komplekse që gjenden te qelizat e shëndetshme. FTL1 ngadalësonte metabolizmin e qelizave nervore, por kur trajtoheshin me substancë që stimulon metabolizmin, efektet negative zhdukeshin.

Villeda ka thënë se ky zbulim është hap i madh drejt terapive që bllokojnë FTL1 dhe të përmirësojnë shëndetin e trurit te të moshuarit.

“Po shohim më shumë mundësi për të lehtësuar pasojat më të rënda të plakjes. Është kohë shpresëdhënëse për të punuar në biologjinë e plakjes”, ka thënë ai. Studimi u botua më 19 gusht në revistën Nature Aging.

Continue Reading

Kuriozitete

Insirohen nga “ChatGPT”, çifti emërton vajzën Chat Yipiti

Published

on

Një çift kolumbian ka emëruar vajzën e posalindur me emrin “Chat Yipiti” sipas programit të njohur “ChatGPT”.

Përkundër emrit të pazakontë, fëmija është regjistruar në regjistrin shtetëror pa asnjë kundërshtim.

Sipas mediave lokale, prindërit e Chat Yipiti Bastidas Guerra kanë thënë se emrin e kanë zgjedhur për shkak të kohës së inteligjencës artificiale.

Kjo ka ngjallur të gjitha format e reagimit në rrjet, me shumë të tillë që nuk janë pajtuar, duke thënë se prindërit nuk kanë qenë të vetdijshëm për pasojat që fëmija mund t’i ketë në të ardhmen.

Epo, ky rast nuk është i veçantë, sepse Kolumbia ka një numër të madh të emrave të çuditshëm që janë inspiruar prej sportit, filmave, yjeve të muzikës si “Maicol Yordan” dhe “Brayan Spears”.

Regjistri shtetëror ka intervenuar në të kaluarën për t’i ndaluar emrat si “Miperro” kuptimi i të cilit është “Qeni im” ose “Satan” apo ndryshe djalli, me arsyetimin se cenojnë rëndë dinjitetin e njeriut.

Continue Reading

Kuriozitete

Studimi: Ajri i Everestit mund ta mposhtë Parkinsonin

Published

on

Ajri i hollë, i ngjashëm me atë të kampit bazë të Everestit, mund të ndihmojë në ngadalësimin apo edhe kthimin prapa të simptomave të Parkinsonit, sugjeron një studim i ri i botuar në Nature Neuroscience, ka raportuar The Independent.

Studiuesit nga Harvard Medical School kanë zbuluar se proceset e dëmtuara qelizore në tru shkaktojnë grumbullim të tepërt të molekulave të oksigjenit, gjë që çon në shfaqjen e simptomave të Parkinsonit. Ky oksigjen dëmton qelizat nervore, ndërsa marrja e saj në masë më të vogël ndihmon në mbrojtjen e tyre.

“Bazuar në këtë evidencë, u bë shumë interesante për ne të kuptonim efektin e hipoksisë (mungesës së oksigjenit) te Parkinsoni”, tha autori i studimit, Fumito Ichinose.

Një tjetër studiues, Vamsi Mootha, ka shtuar se niveli i ulet i oksigjenit mund t’i lehtësojë simptomat e sëmundjes në fjalë.

“Ne pamë së pari që niveli i ulët i oksigjenit mund të lehtësonte simptomat në disa sëmundje të lidhura me mitokondrit, si sindroma Leigh dhe ataksia e Friedreichut… Kjo ngriti pyetjen: A mund të vlejë e njëjta gjë edhe për sëmundjet më të zakonshme neurodegjenerative, si Parkinsoni?”, ka thënë ai.

Mitokondria membrana apo mbështjellësi i qelizës e cila e furnizon me energji.

Studiuesit injektuan proteina që quhen α-synuclein (shkaktojnë formimin e trupave Lewy) te minjtë, duke imituar gjendjen e pacientëve me Parkinson. Një grup minjsh qëndroi në ajër normal me 21% oksigjen, ndërsa tjetri në dhoma me vetëm 11% oksigjen, ekuivalent me jetën në 4,800 metra lartësi.

Pas tre muajsh, minjtë që thithnin ajër normal kishin nivele të larta të trupave Lewy, humbje të neuroneve dhe probleme serioze në lëvizje. Ndërsa minjtë e mbajtur në ajër me pak oksigjen nuk humbën asnjë neuron dhe nuk patën probleme lëvizjeje, ani pse trupat Lewy u formuan.

“Shumë oksigjen në tru rezulton të jetë toksik. Duke ulur furnizimin e përgjithshëm me oksigjen, po ndërpresim karburantin e këtij dëmtimi”, tha Mootha.

Kur trajtimi me ajër të hollë filloi gjashtë javë pas injektimit, pasi simptomat ishin shfaqur, minjtë përmirësuan aftësitë motorike, u zhdukën sjelljet e ngjashme me ankthin dhe ndaloi humbja e neuroneve. Shkencëtarët po punojnë për të krijuar “hipoksi në një pilulë”, barna që imitojnë efektet e nivelit të ulët të oksigjenit për të trajtuar sëmundjet që burojnë nga dëmtimet e mitokondrive.

Megjithatë, ata paralajmërojnë se nevojiten më shumë kërkime para se ky zbulim të zbatohet tek njerëzit.

“Ndoshta nuk është trajtim për të gjitha llojet e neurodegjenerimit, por është një koncept i fuqishëm, që mund të ndryshojë mënyrën se si mendojmë për trajtimin e këtyre sëmundjeve”, ka thënë Mootha.

Continue Reading

Të kërkuara