Nuk është e lehtë të fotografosh ndryshimet klimatike, një proces i ngadalshëm dhe delikat që zhvillohet me kalimin e kohës, transmeton UBT News.
Por kur një akullnajë shpërthen, imazhet mund të të lënë pa frymë – dhe një kujtesë shqetësuese e telasheve në të cilat jemi.
Fotografi i Reuters, Lucas Jackson, arriti të dokumentojë një nga këto momente kur ai ishte në Grenlandë me shkencëtarët në 2018.
“Ata thanë që masa e atij akulli ishte e barabartë me Manhatanin e Poshtëm nga Rruga 34 -të deri në fund”, tha Jackson.
Pasi pa një pjesë të tillë masive akulli që gjëmoi në det, Jackson tha se e kuptoi plotësisht urgjencën e çështjes.
“Ishte interesante ta shikoje atë, duke menduar se sa akull është nga ajo ngjarje e vetme – dhe se ka mijëra nga këto akullnajat rreth Grenlandës dhe kjo po ndodh vazhdimisht”.
Grenlanda shpesh konsiderohet nga shkencëtarët si zona zero e ndryshimeve klimatike të Tokës, përcjell UBT News.
Ishulli masiv është në Arktik, i cili po ngrohet dy herë më shpejt se pjesa tjetër e planetit, dhe është kontribuesi më i madh në rritjen e nivelit të detit që mund të bëhet katastrofik për qytetet bregdetare në të gjithë botën.
Niveli mesatar i detit është rritur me rreth 7-8 inç që nga viti 1900, sipas një raporti të madh të klimës të publikuar nga administrata Trump në 2017. Pothuajse gjysma e asaj ka ndodhur në 25 vitet e fundit.
Si do të duken 100 vitet e ardhshme? Apo 20 të tjerat? Sa shpejt do të vazhdojnë të rriten ujërat dhe kur do t’i rrezikojë qytetet? Kjo është ajo që shkencëtarët ende po përpiqen të përcaktojnë.
Para se të shkonte në Grenlandë, Xhekson ishte paralajmëruar. Por jo për shkrirjen e akullit.
“Fjalë për fjalë me çdo person me të cilin kam biseduar që kishte qenë ndonjëherë në Grenlandë tha se është e mrekullueshme, përveçse ka re mushkonjash aq të mëdha sa mendoni se do të vdisni”, tha ai.
Jackson pati fat sepse shkoi gjatë solsticit të verës, në fund të sezonit të mushkonjave. Dhe temperaturat nuk ishin shumë të ftohta, tha ai – mbi 30 gradë Fahrenheit kryesisht, duke rënë në 20-at e sipërme gjatë natës.
Netët pranë Rrethit Arktik, megjithatë, janë shumë më të ndryshme se netët me të cilat shumica prej nesh janë mësuar, përcjell UBT News.
“Dielli në thelb do të rrotullohej rreth horizontit gjatë gjithë ditës, dhe pastaj do të binte për dy ose tre orë dhe pastaj të kthehej përsëri”, tha Jackson.
Jackson dikur punonte në Alaskë, kështu që ai erdhi i përgatitur.
Përveç të gjitha pajisjeve të tij të kamerës, ai solli jo një, por dy maska gjumi – vetëm në rast se humbi një. Shumëtë nevojshme, tha ai, për të mbajtur një orar gjumi kur dielli rrallë perëndon.
Plus dielli më i ulët ofroi dritën më dramatike, kështu që kur shumë nga shkencëtarët ishin duke fjetur, Jackson do ta përdorte atë kohë për të punuar dhe për të marrë disa nga fotografimet e tij më të mira.
Ai solli tre kamera dhe një dron për të marrë fotografi ajrore të akullnajave që po shkrinin. Ai gjithashtu shoqëroi shkencëtarët ndërsa fluturonin aeroplanë mbrapa dhe me orë të tëra, duke përdorur radarë për të marrë të dhëna nga uji më poshtë.
Ka vetëm rreth 2,000 njerëz që jetojnë në qytet, por në një ishull të largët, ai ende kualifikohet si i shtati më i madh.
Humbja e akullit të Grenlandës është rritur ndjeshëm gjatë 20 viteve të fundit. Nga 1992 në 2001, humbja mesatare vjetore e akullit në Grenlandë ishte 34 gigatonë (34 miliardë tonë metrikë). Që nga viti 2002, humbja vjetore e akullit ka qenë mesatarisht rreth 280 gigatonë.
Masa e akullit të Antarktidës po zvogëlohet, por Grenlanda ka shumë më shumë kuptim që NASA të studiojë nga pikëpamja logjistike. Pra, është shumë më e arritshme.
“Në një verë ata mund të bëjnë një sasi të caktuar kërkimesh që mund t’u duhen vite për të arritur në Antarktidë sepse logjistika është aq e vështirë dhe është një mjedis kaq i pafalshëm”, tha Jackson.
Aksionet janë të larta. Laboratori i Jet Propulsionit i NASA -s ka një mjet online që tregon sesi rritja e nivelit të detit mund të përmbytë një ditë qytetet kryesore si Miami, New York, Mumbai dhe Shanghai.
Dhe disa kombe të largëta ishujsh, të cilët ulen pikërisht mbi nivelin e detit, janë gjithashtu të kërcënuar.
Nuk është rastësi që misioni i NASA -s në Arktik quhet “OMG”, për Oqeanet që Shkrijnë Grenlandën.
“Unë mendoj se është tronditëse sa shpejt planeti ynë po ndryshon për shkak të gjurmës sonë, dhe një emër që mbart me vete një element befasie dukej i duhuri për këtë mision,” tha Josh Willis, hetuesi kryesor i projektit.
Projekti pesëvjeçar, i cili po shqyrton sesi uji i ngrohtë i oqeanit po shpejton humbjen e akullnajave të Grenlandës, do të përfundojë në vitin 2020./UBTNews
Fotografitë nga Lucas Jackson/Reuters Storie nga Kyle Almond, CNN Përktheu dhe përshtati UBT News
Profesor i UBT-së, Hazir Çadraku, ishte mysafirë i radhës në podcastin tonë, ku foli për gjendjen aktuale të ujërave në Kosovë, duke theksuar rëndësinë e menaxhimit të qëndrueshëm dhe parandalimit të krizave të mundshme ujore në të ardhmen.
Sipas Profesor Çadrakut, sfidat që përballet Kosova janë të dyfishta: ndikimet klimatike dhe aktiviteti i pakontrolluar i njeriut.
Institucionet arsimore dhe kërkimi shkencor, sipas Profesor Çadrakut, luajnë një rol kyç në parandalimin e krizave ujore. Ai nënvizoi rëndësinë e punës intensive kërkimore në terren dhe publikimeve ndërkombëtare për të siguruar vendimmarrje të bazuar në të dhëna dhe fakte shkencore.
Në kuadër të aktiviteteve akademike dhe ligjëratave tematike me ekspertë ndërkombëtarë, UBT ka mirëpritur Dr. Dimitar Keranov, politolog dhe ekspert i sigurisë ndërkombëtare, i cili mbajti ligjëratën me temën “Kosova’s European Future: What Bulgaria’s Experience Can Offer”, para studentëve të programit të Studimeve të Sigurisë.
Ligjërata u fokusua në rrugëtimin evropian të Kosovës, sfidat e integrimit, si dhe mësimet që mund të nxirren nga përvoja e Bullgarisë në proceset e anëtarësimit në Bashkimin Evropian, duke vënë theks të veçantë në çështjet e sigurisë, qëndrueshmërisë demokratike dhe përballjes me kërcënimet hibride.
Në këtë aktivitet akademik ishin të pranishëm edhe dekania e Fakultetit, Hajdi Xhixha, si dhe prodekani Arian Kadriu, të cilët vlerësuan rëndësinë e përfshirjes së ekspertëve ndërkombëtarë në procesin mësimor dhe në zgjerimin e perspektivës akademike të studentëve të UBT-së.
Dr. Dimitar Keranov është anëtar i Bordit Drejtues të Bulgarian Institute for International Politics (BIIP) dhe njihet si një nga zërat e rëndësishëm në fushën e politikës së jashtme, sigurisë dhe demokracisë në Evropën Juglindore. Fushat e tij të specializimit përfshijnë kërcënimet hibride, reziliencën demokratike dhe sigurinë ndërkombëtare, me fokus të veçantë në vendet që përballen me presione gjeopolitike.
Ai ka një përvojë të pasur profesionale në institucione prestigjioze ndërkombëtare, përfshirë German Marshall Fund of the United States dhe Institut für Europäische Politik në Berlin, ku ka kontribuar në analiza politike dhe kërkime shkencore mbi zgjedhjet, ndikimin e huaj dhe qeverisjen demokratike.
Publikimet dhe analizat e Dr. Keranov janë cituar nga media ndërkombëtare me ndikim të madh, si The New York Times dhe Euronews, duke e bërë atë një referencë të rëndësishme në debatet bashkëkohore mbi sigurinë dhe demokracinë. Ai është gjithashtu anëtar i American Political Science Association dhe flet rrjedhshëm më shumë se dhjetë gjuhë, çka i mundëson një qasje krahasuese dhe ndërkombëtare ndaj sfidave globale të sigurisë.
Ligjërata u prit me interes të veçantë nga studentët, të cilët patën mundësi të diskutojnë drejtpërdrejt me ligjëruesin për rolin e Kosovës në arkitekturën evropiane të sigurisë, sfidat aktuale rajonale dhe rëndësinë e përgatitjes akademike për profesionistët e ardhshëm të kësaj fushe.
Përmes aktiviteteve të tilla, UBT vazhdon të forcojë profilin e tij ndërkombëtar dhe të ofrojë një arsim cilësor, të lidhur ngushtë me zhvillimet aktuale globale dhe me praktikat më të mira akademike dhe profesionale.
Prishtina ka qenë në fokus të një analize të thelluar shkencore mbi zhvillimin dhe zgjerimin e saj urban, përmes temës së masterit të kandidates nga UBT, MSc. Eglantina Buja, e cila u mbrojt me sukses në kuadër të studimeve pasuniversitare.
Tema me titull “Analizë sasiore e shtrirjes dhe zgjerimit urban në Prishtinë për periudhën 1990–2024” u prezantua para komisionit profesional, i përbërë nga Prof. Dr. Egzon Bajraktari (kryetar), Prof. Dr. Edon Maliqi (mentor) dhe Dr. sc. Elvida Pallaska (anëtare).
Studimi trajton transformimet urbane të kryeqytetit gjatë një periudhe 34-vjeçare, duke përfshirë kohën e okupimit, periudhën e pasluftës dhe zhvillimet pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Përmes përdorimit të të dhënave të hapura dhe metodave bashkëkohore shkencore, tema ofron një pasqyrë të qartë dhe të matshme të zgjerimit urban të Prishtinës.
Analiza është realizuar mbi bazën e imazheve satelitore Landsat 5 TM dhe Landsat 8 OLI, të përpunuara përmes klasifikimit të mbikëqyrur (Supervised Classification) në platformën Google Earth Engine, si dhe përmes analizave hapësinore me sisteme GIS. Si rezultat, janë gjeneruar harta tematike dhe produkte vizuale që dokumentojnë ndryshimet urbane ndër vite.
Të dhënat tregojnë një rritje të ndjeshme të sipërfaqes së ndërtuar në Prishtinë – nga 437.5 hektarë në vitin 1990 në mbi 1,410 hektarë në vitin 2024, që përfaqëson një zgjerim urban mbi 220%, një ritëm që tejkalon dukshëm rritjen e popullsisë. Ky zhvillim ka ndikuar në kalimin nga një strukturë urbane kompakte drejt një forme më të shpërndarë dhe të fragmentuar, duke sjellë sfida serioze për planifikimin hapësinor, infrastrukturën dhe përdorimin efikas të tokës.
Studimi identifikon gjithashtu zonat kryesore të zgjerimit urban dhe vë në pah ndikimin e ndërtimeve informale dhe mungesës së planifikimit të qëndrueshëm urban. Në përfundim, tema ofron rekomandime konkrete për vendimmarrësit, duke theksuar nevojën për zhvillim kompakt, forcim institucional dhe përdorim sistematik të teknologjive gjeohapësinore në monitorimin urban.
Me rastin e diplomimit, kandidatja u vlerësua për qasjen serioze akademike, rigorozitetin metodologjik dhe kontributin e vlefshëm në studimet e zhvillimit urban të Prishtinës.
UBT vazhdon të dëshmojë përkushtimin e tij ndaj kërkimit shkencor dhe formimit të kuadrove profesionale që kontribuojnë drejtpërdrejt në analizën dhe zgjidhjen e sfidave zhvillimore të vendit.
Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi bëhet anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, në bazë të kontributit të tij të jashtëzakonshën në shkencë dhe teknologji, si dhe duke u bërë i vetmi dhe i pari shkencëtar nga Kosova që i bashkohet këtij institucioni prestigjioz. Diploma e anëtarësimit iu dorëzua gjatë një ceremonie solemne nga Kryetari dhe Nënkryetari i Akademisë, në Qendrën Evropiane për Shkencë (CERN) në Gjenevë, Zvicër.
Ky anëtarësim përfaqëson një njohje ndërkombëtare për kontributin e Rektorit Hajrizi në avancimin e arsimit të lartë, kërkimit shkencor dhe inovacionit në Kosovë, si dhe forcon lidhjet e vendit me komunitetin akademik evropian dhe botëror.
“Ky është një moment jashtëzakonisht i rëndësishëm, jo vetëm për mua personalisht, por edhe për Kosovën dhe komunitetin tonë shkencor. Anëtarësimi im në Akademinë Evropiane të Shkencës hap dyert e kësaj akademie prestigjioze për vendin tonë dhe për gjeneratat e reja të shkencëtarëve kosovarë,” ka thënë Rektori Hajrizi.
Rektori Hajrizi theksoi rëndësinë dhe domethënien e këtij anëtarësimi, duke shprehur falënderimet e tij dhe duke ndarë vizionin për të ardhmen.
“Ky anëtarësim përfaqëson vlerësimin e punës sime mbi 30-vjeçare në fushën e shkencës dhe teknologjisë, dhe më jep një motiv shtesë për të vazhduar angazhimin në forcimin e arsimit cilësor, avancimin e kërkimit shkencor dhe lidhjen e institucioneve akademike të Kosovës me rrjetet evropiane të dijes dhe inovacionit. Dëshiroj të shpreh mirënjohjen time të thellë për të gjithë ata që kontribuan në nominimin dhe vlerësimin tim. Një falënderim i veçantë shkon për familjen time dhe për kolegët e mi, për mbështetjen e vazhdueshme dhe bashkëpunimin profesional gjatë gjithë këtyre viteve”, u shpreh Rektori Hajrizi.
Akademia Evropiane e Shkencave është e njohur për promovimin e ekselencës shkencore, kërkimit ndërdisiplinar dhe inovacionit, duke përfshirë në radhët e saj studiues me reputacion të lartë ndërkombëtar, përfshirë edhe laureatë të Çmimit Nobel.
Nën udhëheqjen e Prof. Dr. Edmond Hajrizi, UBT është pozicionuar si një institucion lider në arsimin e lartë, kërkimin shkencor, inovacionin dhe sipërmarrjen në rajonin e Evropës Juglindore, duke krijuar mundësi të reja për studentët, akademikët dhe institucionet partnere.