Kuriozitete

Si e dimë se sa e vjetër është Toka?

Published

on

Toka është krijuar afro 4.54 miliardë vite më parë. Në fillim janë formuar dhe zhdukur disa kontinente, zgjeruar dhe zvogëluar shtresat e mëdha prej akulli, dhe jeta ka evoluar nga organizmat njëqelizore në balenat blu. Por si e dimë moshën e vërtetë Tokës? Analizat nisin nga brendësia e saj.

“Kur je një shkencëtar i Tokës që analizon një shkëmb, në fakt ai nuk është thjesht një shkëmb, por një objekt që bart me vete një histori, të cilën mund të përpiqesh ta deshifrosh” thotë Beki Flauer, gjeologe në Universitetin e Kolorados.

Kur mineralet formohen nga magma ose llava, ato shpesh përmbajnë gjurmë të materialit radioaktiv, si uraniumi. Me kalimin e kohës, këta elementë radioaktivë shpërbëhen, pra emetojnë rrezatim, duke i transformuar përfundimisht në elementë të rinj më të qëndrueshëm që mbeten të bllokuar brenda mineralit.

Uranium radioaktiv-238, është një formë e zakonshme e uraniumit. Atomet e tij do të lëshojnë energji derisa përfundimisht të kthehen në plumb. Ky proces ndodh me një shpejtësi fikse të njohur si ‘gjysmë jetë’, që përputhet me sasinë e kohës që i duhet gjysmës së atomeve për t’u zbërthyer.

Gjysma e jetës së uranium-238 është më shumë se 4 miliardë vjet, që do të thotë se duhen më shumë se 4 miliardë vjet që gjysma e uranium-238 të bëhet plumb. Kjo e bën atë të përsosur me objekte që janë shumë, shumë të vjetra. Duke e njohur këtë proces, ne mund të llogarisim se sa i vjetër është një shkëmb bazuar në raportin e elementit radioaktiv “prind” dhe elementit të qëndrueshëm “bijë”, një metodë e quajtur datim radiometrik.

Flauers thotë se për këtë përcaktim moshor përdoret zakonisht minerali zirkon, sepse ai përmban një sasi relativisht të madhe uraniumi. Datimi përmes plumbit të uraniumit, është vetëm një lloj mënyre e datimit radiometrik. Llojet e tjera përdorin elementë të ndryshëm; për shembull, datimi me radiokarbon, një nga metodat më të zakonshme, që përdor një izotop radioaktiv të karbonit, i cili ka një gjysmë jetëgjatësie prej mijëra vjetësh, dhe është i dobishëm për përcaktimin e moshës së lëndës organike.

Duke përdorur këto metoda, gjeologët kanë gjetur minerale në Tokë që datojnë deri në 4.4 miliardë vjet, që do të thotë se planeti ynë është krijuar përafërsisht në atë kohë. Por nëse shkencëtarët thonë se Toka është më shumë se 4.5 miliardë vjet e vjetër, nga erdhën këto rreth 100 milionë vjet shtesë?

Siç u përmend më lart, Toka s’ka ndryshuar shumë gjatë miliarda viteve, veçanërisht përmes proceseve të tilla si tektonika e pllakave, të cilat e zhvendosin koren, që kanë krijuar kontinente të reja nga magma apo që i kanë zhytur nën ujë kontinentet e vjetra.

Ndaj është e vështirë të gjenden shkëmbinjtë që datojnë që nga fillimi i historisë së planetit. Sepse ata mund jenë gërryer apo shkrirë prej kohësh. Por shkencëtarët mund të përdorin datimin radiometrik për të përcaktuar moshën e shkëmbinjve nga pjesë të tjera të sistemit diellor.

Disa meteorë përmbajnë materiale që janë më shumë se 4.56 miliardë vjet të vjetra. Edhe shkëmbinjtë e marrë nga Hëna dhe Marsi datojnë rreth 4.5 miliardë vjet më parë. Këto data janë shumë afër kohës kur shkencëtarët mendojnë se nisi të merrte formë sistemi diellor nga reja e gazit dhe pluhurit që rrethonte Diellin e porsa-krijuar.

Dhe duke ditur të gjitha këto epoka relative, ne mund të nisim të hartojmë një plan kohor se si filluan të formohen Toka, Hëna, Marsi dhe të gjithë shkëmbinjtë e tjerë të vegjël që notojnë përreth në hapësirën e afërt. Megjithatë, kalimi nga reja e pluhurit primordial në planetin Tokë nuk ndodhi menjëherë, por përkundrazi gjatë miliona viteve, thekson Rebeka Fisher,  shkencëtare e Tokës dhe planetarëve në Universitetin e Harvardit.

Kjo do të thotë se kuptimi ynë mbi moshën e Tokës, do të jetë gjithmonë më pak mbi vitin e saktë se kur u formua planeti, dhe më shumë mbi një ndjenjë të përgjithshme të epokës kur filloi të merrte formë planeti ynë. / LiveScience – Bota.al

Kuriozitete

Çfarë funksioni ka butoni i vogël në rripin e sigurimit?

Published

on

Butoni i vogël në rripin e sigurimit, i cili zakonisht ndodhet afër lidhëses së rripit, ka një funksion të thjeshtë, por të rëndësishëm.

Ky buton përdoret për të rregulluar tensionin e rripit dhe për të parandaluar që ai të bëhet shumë i lirshëm gjatë udhëtimit.

Kur ky buton shtypet, lejon që rripi të shtrëngohet në mënyrë automatike për t’u përshtatur me trupin e pasagjerit, duke ofruar një mbrojtje më të mirë në rast aksidenti.

Në disa automjete moderne, ky buton është pjesë e sistemit të sigurisë që ndihmon në mbajtjen e pasagjerëve të lidhur ngushtë, duke minimizuar lëvizjen gjatë një freni të papritur ose në një përplasje.

Po ashtu, ndihmon që rripi të mbetet i ngushtë edhe kur pasagjeri është i ulur në pozita të ndryshme.

Continue Reading

Kuriozitete

Shkencëtarët: Tharja e rrobave brenda në shtëpi mund të jetë e rrezikshme!

Published

on

Tharja e rrobave në shtëpi është e rrezikshme dhe kjo e ka konfirmuar studim nga shkencëtarët nga Universiteti i Mançesterit, i cili theksoi të gjitha rreziqet ndaj të cilave jemi të ekspozuar kur thajmë rrobat në ambiente të mbyllura.

Sipas autorëve, rreziku rritet ndjeshëm nëse vendosim rroba në radiatorë ose në afërsi të tyre. Problemi kryesor është se niveli i lagështisë në ajër më pas rritet ndjeshëm, duke krijuar një mjedis ideal për mbarështimin e mykut të rrezikshëm.

Nëse thithim sporet që lëshojnë, mund të marrim inflamacion të rëndë të mushkërive. Veçanërisht të rrezikshme janë sporet e kërpudhave Aspergillus. Ky myk mund të sulmojë njerëzit, por në rrethana normale, sistemi imunitar është i fortë për ta përballuar pa pasoja serioze.

Për njerëzit me astmë ose një sistem imunitar të dobësuar, qoftë për shkak të sëmundjes ose terapive, rreziku është i lartë e çon në aspergillozë pulmonare. Myku përhapet përmes sporeve që thithim dhe përqindja e lartë e lagështisë e kombinuar me ajrosjen e pamjaftueshme krijon kushte ideale për riprodhimin e tyre.

Ekspertët rekomandojnë të mos i thani rrobat në ambiente të mbyllura. Mënyra më e mirë është të thaheni jashtë, por kjo është e vështirë të arrihet në dimër ose kur bie shi. Një opsion janë tharëset e rrobave, të cilat janë shumë efikase dhe praktike, por edhe të shtrenjta.

Nëse duhet të thani rrobat brenda, ajroseni dhomën rregullisht. Përveç kësaj, përdorni dehumidifikues, por ata duhet të ndizen vetëm gjatë tharjes së rrobave. Në muajt e dimrit, radiatorët e thajnë ajrin, është e rëndësishme të ruani një nivel optimal të lagështisë në shtëpi.

Vlerat ideale për lagështinë e brendshme janë midis 40-60 përqind, në varësi të temperaturës dhe ajrosjes.

Në një temperaturë dhome prej 20 gradë, niveli optimal i lagështisë është rreth 50 përqind. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

A e parandalon gripin Vitamina C?

Published

on

Një sërë studimesh kanë vërtetuar se, vitamina C lehtëson me 23% intensitetin e simptomave të rrufës dhe gripit, si: dhembjen e muskujve, hundët që rrjedhin dhe kollën. Vitamina C ka treguar që ul kohëzgjatjen e rrufës nga disa ditë deri në një javë. Por, nëse e parandalon rrufën dhe gripin, kjo është e vështirë të përcaktohet.

Efektet e dobishme të vitaminës C janë demonstruar në segmentin e shkurtimit të kohëzgjatjes së ftohjes dhe të lehtësimit të simptomave.

Megjithëse kërkimet tregojnë që se parandalon, një studim zbuloi që atletët e garave të gjata, sistemet imunitare të të cilëve kanë tendencën të jenë më të dobët pas një gare, që kanë pirë 600 miligramë vitaminë C në ditë si zinte  shpesh gripi sa që nuk e merrnin fare vitaminën.

Këshillë: Nuk ju dëmton marrja e një vitamine C në ditë, veçanërisht nëse ndieni se po ju zë gripi. Nëse ju zë gripi, është e mundshme të shëroheni më shpejt dhe të mos bezdiseni nga simptomat e tij. Marrja e 200 miligramëve është e mjaftueshme, sepse një pjesë e saj sekretohet me urinën.

Edhe pse lëngu i portokallit është i pasur në vitaminë C, mos u varni vetëm tek ai. Përmbajtja e vitaminës C ndryshon në varësi të portokalleve të përdorura dhe se sa kohë lëngu ka qëndruar në karton. Vitamina C është jostabile dhe shpejt humbet gjatë ngrirjes dhe ruajtjes së ushqimeve në frigorifer. Ajo gjithashtu zhduket nga procesimi termik dhe nga gatimi me ujë.

Continue Reading

Kuriozitete

Kjo është mosha kur njerëzit shpenzojnë më shumë

Published

on

E dini se në çfarë moshe njerëzit shpenzojnë më shumë? Kompania ClearScore bëri një studim ku intervistuan 3,000 njerëz dhe një pjesë e mirë e tyre kishin shpenzuar më shumë para në të njëjtën moshë, 31 vjeç.

Çdo vit mund të duket i shtrenjtë dhe më i shtrenjtë se viti paraardhës. Kjo pasi njerëzve u duhet të përballojnë çmimet në rritje të qirave, rritjen e inflacionit të produkteve ushqimore përfshirë dhe koston e jetesës.

Por, studimi zbuloi se një britanik mesatar, shpenzon më shumë se 43 000 £ për të mbuluar të gjitha shpenzimet e moshës 31-vjeçare.

Për të arritur në këtë 3 000 njerëz u pyetën për të treguar gjërat për të cilat kanë shpenzuar më shumë në jetën e tyre.

Nga përgjigjet u zbulua se shpenzimet më të mëdha janë bërë në moshën 31-vjeçare, pasi kjo moshë përfshin disa momente që tentojnë të tkurrin trasësinë e portofolit tuaj dhe janë 4 faktorë që ndikojnë në këtë:

-Pagesa e martëses 27%

-Blerja e një shtëpie 48%

-Të kesh një fëmijë 20%

-Të bësh muaj mjalti 14%

Mënyra më e zakonshme për të paguar të gjitha këto shpenzime të këtij viti të shtrenjtë të jetës janë kursimet, por ka edhe nga ata që preferojnë të marrin kredi në bankë. Prandaj, nëse ende nuk e keni arritur këtë vit të jetës suaj, studiuesit këshillojnë nisjen e kursimeve.

Continue Reading

Të kërkuara