Lajmet

Si do të stabilizohet klima e planetit? Studiuesit janë duke e analizuar si ndodhi në të kaluarën

Kriza mund të kaloj në një ekuilibër të ri.

Published

on

Për shkak të emetimeve të shfrenuara të gazeve serrë, planeti ynë po përjeton një krizë klimatike serioze. Ne ende kemi akull nga periudhat më të ngrohta të Pleistocenit edhe pse temperatura e globit po i afrohet niveleve më të ngrohta të Pliocenit 3 milionë vite më parë.

Ndërkohë, niveli aktual i dioksidit të karbonit (CO2), është i ngjashëm me atë në periudhën midis Pliocenit dhe Miocenit rreth 10 milionë vite më parë, teksa rrezikojmë te kemi një epokë të re Eocenike të temperaturave shumë të larta e cila nuk është parë në 40 milionë vjet.

Në një moment, kjo krizë do të kalojë në një ekuilibër të ri. Por kur do të ndodhë kjo?

Si do të duket ky ekuilibër? Pjesa më e madhe varet nga njerëzit, bazuar tek ajo se sa shpejt do të arrijmë të reduktojmë emetimet e gazeve serrë.

Por nga ana tjetër varet gjithashtu nga sa planeti ynë është“i ndjeshëm” ndaj gazeve serrë, dhe sa shpejt reagon ndaj ndryshimeve.

Zbulimi i ndjeshmërisë së planetit tonë ndaj gazeve serrë, është dokumentuar nga shkencëtarët që nga vitet e 70-ta, por vendet i kanë rezistuar me kokëfortësi përpjekjeve për t’i kufizuar këto emetime.

Nëse dyfishohen nivelet e CO2, mund të kemi një rritje temperaturash në nivelin 1.5 deri në 4.5° C. Ky është një diapazon i gjerë dhe ka të ngjarë që ne të dyfishojmë nivelet para industriale të CO2 brenda këtij shekulli, ndonëse duam të shmangim ngrohjen mbi nivelin 2°C.

Një pjesë e pasigurisë që kemi mbi këtë çështje buron nga fakti se instrumentet tona arrijnë të gjurmojnë vetëm një pjesë të shkurtër të epokës me klimë të ftohtë që kemi lënë pas. Deri në vitin 2100, temperaturat globale mund të rriten midis 2.7-3.6°C krahasuar me epokën para industriale.

Kjo temperaturë do të jetë më e lartë sesa gjatë gjithë Holocenit, periudha gjeologjike që nga akullnajat e fundit, në të cilën lulëzoi shoqëria përmes bujqësisë, qyteteve dhe industrisë.“Po flasim për një ngrohje të ngjashme me epokën e Pliocenit” thotë dr. Xhesika Tiernej e Universitetit të Arizonës.

Gjatë Pliocenit, paraardhësit tanë ishin australopitekët, të cilët nuk ishin ende plotësisht të gatshëm të jetonin larg pyjeve. Shumica e akullit që ndodhet aktualisht në Grenlandë dhe Antarktidën Perëndimore nuk ishte aty dhe nivelet e detit ishin midis 5-25 metra më të larta se sa në vitin 1900.

Ndërkohë gjatë epokës akoma më të ngrohtë të Miocenit, nivelet e detit ishin ndoshta 48 metra më të lartë dhe pjesë të Antarktidës ishin të pyllëzuara. “Klimat e epokave të lashta, janë konteksti ynë i vetëm mbi atë se si mund të jetë një Tokë më e ngrohtë”– shton Tirnej.

Meqë në atë kohë nuk kishte termometra apo spektroskopë me rreze infra të kuqe, shkencëtarët përdorin matjet indirekte apo objekte“përfaqësuese”, që e ndryshojnë përbërjen e tyre kimike, izotopike ose fizike, në proporcion me ndryshimet në temperaturë, nivelet e CO2 apo edhe reshjet.

Vlerësimet për temperaturat gjatë Eocenit ndryshojnë shumë. Dihet që ajo ka qenë një nga periudhat më të nxehta të historisë së planetit tonë, me kushte që mendohet se përputhen me të ardhmen tonë në një klimë ekstreme. Por vlerësimet sesa më shumë nxehtë ishte në krahasim me epokën tonë para industriale variojnë nga 9 në 23°C.

Dr. Gordon Inglis i Universitetit të Sauthempton-it në Angli, analizoi me kujdes me ndihmën e kolegëve një koleksion të madh objektesh “përfaqësuese”. Vlerësimi i ekipit mbi temperaturat e hershme të Eocenit, sugjeron se ajo epokë ishte midis 10-16°C më ngrohtë, se sa epoka para industriale.

Por ndryshe nga sot, Plioceni, Mioceni dhe pjesa më e madhe e Eocenit nuk ishin klima që u shfaqën shumë shpejt në kohë. Përkundrazi, ato ishin rezultat i miliona viteve përshtatjeje dhe kur emetimet vullkanike të CO2 balancoheshin nga “varrosja” e CO2 nën Tokë.

Bimësia, akulli dhe temperaturat, ishin të gjitha në harmoni me nivelet e CO2 dhe ndikimin periodik të lëkundjeve orbitale që pësonte Toka. Klima jonë ka sot më shumë të përbashkëta me ndryshimet e dikurshme të CO2, të shkaktuara nga emetimet jashtëzakonisht të mëdha vullkanike.

Një shembull relativisht i moderuar është Maksimumi Termik Paleocen-Eocen (PETM), 56 milionë vjet më parë, kur gjatë disa mijëvjeçarëve në atmosferë vërshuan sasi të mëdha të CO2 dhe të gazit metan, duke e ngrohur globin me 5°C shtesë.

Ajo ishte një kohë që të kujton atë të sotmen, me acidifikimin e oqeanit, detet e “uritura” për oksigjen, zhdukjet e specieve dhe përmbytjet e mëdha. Ngrohja globale aktuale, po prodhon tashmë një mot ekstrem të paprecedentë: rrebeshe të forta shiu, valë të gjata të të nxehtit ekstrem, thatësira dhe zjarre, të cilat pritet të përkeqësohen.

Kjo është ajo që ne shohim edhe në klimat e dikurshme. Nga këto më e frikshme është rritja e nivelit të deteve.

Nëse do të kemi një situatë të ngjashme si në epokën e Pliocenit, niveli i deteve do të jetë rreth 5-25 metra më i lartë mbi nivelin aktual, gjë që do të sillte përmbytjen e pjesës më të madhe të bregdetit lindor të SHBA-së.

Sesa kohë do të duhet që të mbërrihet në këtë pikë, kjo do të varet nga fakti nëse akujt do të shkrijnë ngadalë apo me më shumë shpejtësi./ArsTechnica – Bota.al

Aktualitet

Laura e Argjendtë – UBT dhe Kosova përfaqësohet denjësisht në lojërat universitare botërore në Gjermani

Published

on

Një tjetër sukses i jashtëzakonshëm për sportin kosovar dhe për UBT. Studentja dhe xhudistja e njohur, Laura Fazliu, ka fituar medaljen e parë në historinë e Kosovës, atë të argjendtë, në Lojërat Universitare Botërore “FISU World University Games”, të mbajtura në Rhine-Ruhr, Gjermani.

Laura tregoi performancë mbresëlënëse në kategorinë e saj, duke e nisur garën në mënyrë të fuqishme:

Xhiroja e dytë – Mposhti Sofiia Bordinskykh nga Ukraina

Çerekfinalja – Triumfoi ndaj Viktoria Folgen nga Gjermania

Gjysmëfinalja – Shënoi fitore të madhe kundër Flavia Favorini nga Italia

UBT dhe mbarë Kosova janë krenarë me Laura Fazliun. Suksesi i saj është frymëzim për të gjithë studentët dhe të rinjtë që synojnë të arrijnë majat e suksesit në sport.

Continue Reading

Lajmet

Ylli i Juventusit nuk paraqitet në stërvitje, irritohen drejtuesit e klubit

Published

on

Douglas Luiz po përballet me një situatë kritike te Juventusi, pasi mesfushori brazilian refuzoi të paraqitet në vizitat mjekësore dhe në nisjen e kampit stërvitor të skuadrës nën drejtimin e Igor Tudor. Ky veprim i papritur ka tronditur drejtuesit e klubit, të cilët kanë paralajmëruar masa të rënda disiplinore ndaj tij, duke e bërë largimin e tij gjatë këtij merkatoje edhe më të mundshëm.

I transferuar nga Aston Villa verën e kaluar për 51.5 milionë euro, një marrëveshje që përfshinte edhe kalimin e Enzo Barrenechea dhe Samuel Iling Jr, Luiz nuk arriti të përmbushë pritshmëritë.

Ai luajti vetëm 27 ndeshje dhe shpesh u pengua nga dëmtimet dhe forma e dobët, duke mos arritur të bindë as ish-trajnerin Thiago Motta, as pasuesin e tij, Tudor.

Aktualisht, mesfushori 27-vjeçar lidhet me disa klube të Premier League si Manchester United, West Ham, Everton dhe Manchester City.

Agjenti i tij ndodhet në Angli për të gjetur një zgjidhje, pasi raportet e Luiz me Juventusin janë prishur plotësisht dhe një ndarje duket e pashmangshme. Ky transferim po shihet si një nga më të dështuarit e bardhezinjve në vitet e fundit.

Continue Reading

Lajmet

Arsenali finalizon goditjen e bujshme

Published

on

Arsenali ka finalizuar njërën nga lëvizjet më të bujshme të këtij afati kalimtar veror, duke siguruar shërbimet e sulmuesit suedez Viktor Gyökeres nga Sporting Lisbonë.

Të gjitha dokumentet mes dy klubeve janë miratuar, ndërsa lojtari ka marrë edhe lejen zyrtare për të udhëtuar drejt Londrës, ku brenda 24 orëve pritet të kryejë testet mjekësore dhe të prezantohet si përforcimi më i ri i “Topçinjve”.

Marrëveshja mes Arsenalit dhe Sportingut është mbyllur për një shumë totale prej 63.5 milionë euro plus 10 milionë euro bonuse, që mund ta çojnë koston përfundimtare të transferimit në rreth 73.5 milionë euro. Pritet që kontrata e sulmuesit 26-vjeçar të firmoset brenda ditëve të ardhshme, pas kalimit me sukses të kontrolleve mjekësore.

Gyökeres, i cili sezonin e kaluar shkëlqeu në Portugali me gola dhe asistime vendimtare, shihet nga trajneri Mikel Arteta si një përforcim kyç për fazën ofensive të Arsenalit në prag të sezonit të ri të Premier Ligës dhe Ligës së Kampionëve.

Ky transferim pritet të sjellë konkurrencë të madhe në sulm, duke u shtuar emrave si Gabriel Jesus dhe Kai Havertz. Tifozët londinezë kanë pritur me entuziazëm këtë lajm, duke shpresuar se suedezi do të ndihmojë ekipin në luftën për trofe këtë sezon.

Continue Reading

Lajmet

Gjakovë: 63 shoferë kapen nën ndikimin e alkoolit

Published

on

By

Policia në rajonin e Gjakovës, në kuadër të planit operativ “Alkooli”, ka shtuar kontrollet rrugore gjatë katër ditëve të fundit, duke testuar me alkool-test gjithsej 385 drejtues automjetesh. Si rezultat i këtyre kontrolleve, 63 shoferë janë kapur duke drejtuar mjetin nën ndikimin e alkoolit, në kundërshtim me normat ligjore të lejuara.

Sipas një njoftimi zyrtar, për të gjithë shkelësit është shqiptuar gjobë si dhe masa mbrojtëse e ndalimit të drejtimit të automjetit me veprim motorik. Po ashtu, atyre u janë konfiskuar përkohësisht patentë-shoferët, për kohëzgjatjen e përcaktuar me ligj.

Krahas kontrolleve për alkoolin, Njësia Rajonale e Komunikacionit Rrugor po zbaton edhe planin operativ “Sezoni Veror”, i cili përfshin fushata vetëdijësuese dhe aktivitete preventive. Fokusi kryesor është tek shkeljet që paraqesin rrezik të shtuar për sigurinë në trafik, si ngasja me shpejtësi të lartë, tejkalimet e rrezikshme, përdorimi i telefonit gjatë vozitjes, mosvendosja e rripit të sigurisë dhe e helmetës mbrojtëse.

Drejtoria Rajonale e Policisë në Gjakovë u bën thirrje të gjithë pjesëmarrësve në trafik që të respektojnë me përpikëri rregullat e komunikacionit dhe të shmangin çdo veprim që rrezikon jetën dhe pronën e qytetarëve. Bashkëpunimi me autoritetet është thelbësor për të garantuar një ambient të sigurt rrugor për të gjithë.

Continue Reading

Të kërkuara