Lajmet

SHBA, Franca, Izraeli: Pse janë zhytur në krizë 3 modele të demokracisë?

Nga Dominique Moïsi.

Published

on

Nga Dominique Moïsi “Worldcrunch”

“Më mirë të jem rus sesa një demokrat!” shkruhet në bluzën e një mbështetësi të Partisë Republikane në SHBA. “Duhet ta gjunjëzojmë ekonominë franceze” thotë kreu i sindikatës franceze Confédération Générale du Travail.

“Le t’i japim fund pushtetit të Gjykatës së Lartë të mbushur me hebrenj të majtë dhe pro-palestinez” thonë ministrat e kabinetit të qeverisë izraelite që po çojnë përpara reformat ekstreme në sistemin gjyqësor. Shtetet e Bashkuara, Franca, Izraeli: 3 vende, 3 kontinente, 3 situata që nuk kanë asnjë lidhje me njëra-tjetrën. Por secili prej tyre duket se është në prag të një krize të rëndë të asaj që deri dje dukej si demokraci solide.

Si mund t’i shpjegojmë këto teprime politike, deklarata të paarsyeshme, madje edhe tendenca vetëvrasëse? Përgjigja duket se është e thjeshtë: në Shtetet e Bashkuara, në Francë, në Izrael – dhe lista është më e gjatë se sa kaq – demokracia po përballet me sfidën e polarizimit gjithnjë e më të madh të shoqërisë.

Ne mund të menaxhojmë konkurrencën e ideve dhe interesave të kundërta. Por si të reagojmë ndaj zemërimit, madje edhe urrejtjes, të lindur nga një ndjenjë padrejtësie dhe poshtërimi? Kryeministri izraelit Benjamin Netanyahu dhe presidenti francez Emmanuel Macron nuk kanë asgjë të përbashkët, përveçse ndoshta faktit që të dy preferojnë të përballet me rreziqe në politikë. Por në dëshirën e tyre për ta ndryshuar statuskuonë – institucionale në Izrael, dhe sociale në Francë – ata e kanë izoluar veten nga shumica e bashkëqytetarëve të tyre.

Bastioni i fundit i demokracisë

Ajo që është në rrezik në Izrael është ekzistenciale: mbijetesa e vendit si një shtet demokratik që respekton balancën e pushtetit midis degëve ekzekutive, legjislative dhe gjyqësore. Elitat tradicionale të vendit – pavarësisht orientimeve të tyre politike – janë ngritur në protestë për të demonstruar indinjatën e tyre ndaj këtij sulmi ndaj pushtetit të gjyqtarëve, të cilin ata e shohin si bastionin e fundit të një vendi demokratik pa kushtetutë.

Mbrëmjen e së hënës, Netanyahu u duk se u tërhoq – të paktën për momentin – duke i lënë reformat në pritje pas refuzimit të disa rezervistëve të ushtrisë izraelite për t’u stërvitur në shenjë proteste ndaj planeve të qeverisë. “Duke pasur përgjegjësi ndaj kombit, vendosa ta shtyj votimin, për t’i dhënë kohë diskutimeve” tha ai.

Izraeli është ende një shtet i vogël në një rajon armiqësor dhe ka nevojë për aleatë. Presidenti izraelit Isaac Herzog i kishte paralajmëruar bashkëqytetarët e tij për atë që ai e sheh si rrezik shumë real të një lufte civile. Është interesante të theksohet se mbështetësit e “revolucionit gjyqësor” – ata që mbështeten në konceptin e mbrojtjes së një shteti hebre kundër “zhvillimit perëndimor” të Izraelit – nuk u referohen kurrë pasojave katastrofike, të përmendura edhe në Bibël, të ndarjeve që ndodhën brenda mbretërisë së Izraelit, gjë që përfundimisht çoi në zhdukjen e saj.

Pavarësisht fuqisë së tij ushtarake, ekonomike dhe teknologjike, Izraeli është ende një shtet i vogël me më pak se 10 milionë banorë. Që të mbijetojë në afatgjatë, në një rajon kryesisht armiqësor, ky vend ka nevojë për aleatë dhe mbështetje.

Ndaj nuk ka luksin të armiqësohet si me Uashingtonin po ashtu edhe komunitetin hebre në SHBA. Kina nuk do të vijë në ndihmë dhe të shpëtojë izraelitët kur ata të kenë nevojë. Në dallim nga Perëndimi, Kina nuk ka ndjenjën e fajit ndaj botës hebraike.

Dimensionet emocionale

Debati në Francë nuk është i një natyre ekzistenciale. Në krahasim me Izraelin, ajo çka është në lojë në krizën aktuale, duket si për të qeshur. Por do të ishte gabim të mendohej se kjo që po shohim nuk është gjë tjetër veçse një përplasje mbi moshën e pensionit.

Çështja nuk është ekzistenciale, por kështu e sheh një pjesë e madhe e shoqërisë. Për shumë njerëz, ajo është një çështje që e vendos punën në kundërshtim me jetën: balancimi i buxhetit dhe peshës së borxhit nga njëra anë, dhe nga ana tjetër, shijimi i byrekut me mollë me nipërit e mbesat në një ditë të javës.

Në një shkrim të kohëve të fundit në gazetën konservatore “Financial Times”, analisti Simon Kuper pyeti nëse francezët kanë të drejtë t’i japin përparësi më shumë jetës sesa punës. Duke mos u integruar në dimensionin emocional të debatit, për shkak të mungesës së konsultimit real me ta, dhe me mbështetjen e forcave tradicionalisht të moderuara (si unike ashtu edhe politike), Macron e pa veten të vetëm dhe të dobësuar, pas fitores së tij të ngushtë në zgjedhjet parlamentare të qershorit 2022.

Ajo që është në rrezik në Francë nuk është mbijetesa e shtetit, ashtu si në Izrael, por e ardhmja e projektit demokratik përballë rritjes së valës së populizmit. Dhe kjo nuk është asgjë me shumë rëndësi.

Një sulmi i ri si ai i 6 janarit 2021?

Në anën tjetër të Atlantikut, shumëkush mund të pyesë me të drejtë nëse Amerika është në prag të një sulmit të ri ndaj Capitol Hill si ai 6 janarit 2021. Kjo sepse Donald Trump po u bën thirrje mbështetësve të tij që të mobilizohen. Ai pretendon se së shpejti mund të arrestohet dhe të akuzohet se i ka paguar një ish aktoreje të filmave pornografikë pë të heshtur për lidhjen midis tyre përpara zgjedhjeve të 2016-ës.

Ironikisht ky është më i vogli nga mëkatet e tij, krahasuar me sulmet sistematike të Trump ndaj demokracisë amerikane. A mund të rifillojë dialogu paqësor midis atyre në pushtet dhe pjesës tjetër të shoqërisë, në një formë apo tjetrën? Ndërsa debati bëhet më i radikalizuar dhe i diktuar nga një zemërim gjithnjë e më i pakontrolluar, si do të munden demokracitë të rikthejnë kushtet që lejojnë, nëse jo konsensus – gjë që është e pamundur – atëherë të paktën dialogun?

Me një dozë të mirë optimizmi, mund të shpresohet se lodhja, nëse jo instinkti për mbijetesë, do të mbizotërojë në fund mbi zemërimin e shfrenuar. Tek e fundit, demokracia përfaqësuese po shfaqet më mirë sesa thjesht të mbrohet, siç e kemi parë së fundmi në Republikën Çeke dhe Gjeorgji.

Dhe në epokën e Vladimir Putin, presidentit kinez Xi Jinping dhe ndryshimeve klimatike, demokracitë duhet të kenë prioritete të tjera përveç vetë-shkatërrimit. Në Izrael, nëse Netanyahu i jep përparësi të ardhmes së vendit mbi të tijën, duhet të tërhiqet nga nismat tij të diskutueshme.

Pushteti i gjyqësori është parësor për një vend. Në Francë, zemërimi i qytetarëve nuk do të ndalet vetvetiu. Por përtej çështjes së pensioneve, a mund të rifillojë dialogu paqësor midis atyre në pushtet dhe pjesës tjetër të shoqërisë, në një formë apo tjetrën? Në SHBA, polarizimi i shoqërisë është shumë i thellë për të qenë vetëm kalimtar. Në demokraci, besimi humbet shpejt, dhe mund të marrë shumë kohë për t’u rifituar.

Lajmet

​Kosova ndalon importin e shpezëve dhe produkteve të tyre nga Gjermania

Published

on

By

Agjencia e Ushqimit dhe Veterinarisë së Republikës së Kosovës (AUV), ka ndaluar importin e shpezëve të gjalla dhe produkteve të tyre si, mish, vezë dhe nënproduktet e tjera me origjinë nga Gjermania, pas përhapjes së gripit të shpezëve të në këtë vend.

Ndalesa hyn në fuqi menjëherë dhe do të mbetet në zbatim deri në vlerësimin e mëtejshëm të situatës nga autoritetet përkatëse ndërkombëtare dhe nga AUV.

Agjencia e Ushqimit dhe Veterinarisë thotë se do të vazhdojë të monitorojë me kujdes situatën epidemiologjike dhe operatorët ekonomikë do të informohen me kohë për çdo ndryshim eventual.

Gjermania ka therur më shumë se 400 mijë shpezë ndërsa rastet e gripit të shpendëve vazhdojnë të rriten në të gjithë vendin.

Instituti Friedrich Loeffler (FLI) tha se shpërthimet aktuale i ngjajnë valës së rëndë të regjistruar në vitin 2021, një nga vitet më të këqija për gripin e shpendëve në Gjermani.

Sipas institutit, gripi i shpezëve është zbuluar në 30 ferma deri më tani, duke çuar në therjen dhe shkatërrimin e pulave, rosave, patave dhe gjelave të detit për të përmbajtur përhapjen.

Është e pamundur të parashikohet se si do të zhvillohet situata,” paralajmëroi instituti.

Humbjet më të rënda janë raportuar në shtetet verilindore të Mecklenburg-Pomerania Perëndimore dhe Brandenburg.

Autoritetet në distriktin Markisch-Oderland të Brandenburgut njoftuan plane për të therur 130 mijë shpezë të tjera, pasi kishin shkatërruar rreth 150 mijë shpezë në fillim të këtij viti.

Gjatë sezonit të dimrit 2020-2021, Gjermania u detyrua të therte më shumë se dy milionë shpezë për shkak të shpërthimeve të gripit të shpezëve./KP

Continue Reading

Lajmet

​Rikthehet në punë njësia B2

Published

on

By

Njësia B2 e Termocentralit “Kosova B”, e cila është ndalur më 26 tetor për shkak të rrjedhjeve në kaldajë, është rikthyer në operim më 29 tetor.

Në njoftim KEK-ut ka bërët të ditur se ekipet teknike të mirëmbajtjes dhe operimit kanë punuar pa ndërprerje për sanimin e defekteve të paraqitura, me qëllim të rikthimit sa më të shpejtë të njësisë në funksionim normal.

Njësia B2 është rikthyer në operim dje, rreth orës 12:00 dhe aktualisht njësia është duke operuar me një kapacitet prej rreth 290 MWh, thuhet në njoftim.

KEK sqaron se ndaljet e njësive gjeneruese në termocentrale të këtij tipi janë procese të zakonshme teknike që ndodhin si pasojë e rrjedhjeve të ujit në kaldaja.

“Dëshirojmë të theksojmë se ndaljet e zakonshme teknike nuk kanë asnjë lidhje me projektin madhor të modernizimit të turbinave në Termocentralin “Kosova B”, një projekt që përfaqëson një nga investimet më të mëdha dhe më të suksesshme të dekadave të fundit në KEK.”/KP

Continue Reading

Lajmet

​Gjykata Supreme refuzon ankesën e Arbër Eminit, kandidat i pavarur për kryetar të Kllokotit

Published

on

By

Gjykata Supreme e ka refuzuar si pabazuar ankesën e kandidatit të pavarur për kryetar të Komunës së Kllokotit, Arbër Emini, e paraqitur kundër vendimit të Panelit Zgjedhor për Ankesa dhe Parashtresa.

Pasi PZAP ka refuzuar si të pabazuar ankesën e Arbër Eminit, ky i fundit ka paraqitur ankesë në Supreme, duke propozuar që “të urdhërohet rivotim për Kllokot, për shkak të shkeljeve të shumta ligjore dhe procedurale gjatë ditës së votimit, moszbatim të vendimit të Gjykatës Supreme Nr.A.A.nr.93/2025 dhe ndërhyrjes së strukturave ilegale serbe në procesin zgjedhor në Kosovë”.

Gjykata Supreme vlerësoi ligjshmërinë e vendimit të kontestuar dhe gjeti se konstatimi i PZAP-së është i drejtë dhe i ligjshëm.

Në anën tjetër, kolegji i Gjykatës Supreme, ka vlerësuar edhe pretendimet ankimore të ankuesit që kanë të bëjnë me elemente të kryerjes se veprave penale që janë kryer ditën e zgjedhjeve në Komunën e Kllokotit, të përshkruara në ankesën e ankuesit dhe që sipas tij cenojnë procesin zgjedhor në Kosovë.

Si rrjedhojë, sipas vlerësimit të kolegjit të kësaj gjykate, pretendimet ankimore të ankuesit nuk kanë pasur bazë të mjaftueshme dhe me peshë në rezultat për të urdhëruar eventualisht përsëritjen e votimit në vendvotimin e pretenduar./KP

Continue Reading

Lajmet

​Murati pas takimit për pagën minimale: Rritja duhet të marrë parasysh kushtet e tregut

Published

on

By

Ministri në detyrë i Financave, Punës dhe Transfereve, Hekuran Murati, ka zhvilluar sot një takim konsultues me dhomat ekonomike, me përfaqësues të sindikatave të punëtorëve të sektorit privat në kuadër të dialogut social për çështjen e rritjes së pagës minimale.

Murati ka shkruar në Facebook tha se nga ky takim ka dëgjuar propozimet dhe sugjerimet e përfaqësuesve të sindikatave të cilët e mbështetën rritjen e pagës minimale, e po ashtu edhe rekomandimet që erdhën nga përfaqësuesit e bizneseve që kishin të bëjnë me nevojën për më shumë konsultime dhe pagë minimale të përshkallëzuar.

Paga minimale është instrument i rëndësishëm që synon të mbrojë punëtorët nga praktikat jo të mira, por njëkohësisht rritja e saj duhet të marrë parasysh kushtet e tregut dhe kapacitetin absorbues të ndërmarrjeve,” ka theksuar Murati.

Ai rikujtoi se Qeveria aktuale e ka rritur pagën minimale për herë të parë pas më shumë se një dekade stagnimi dhe se rishikimi i saj do të bëhet çdo vit, sipas zotimeve të dhëna më herët.

Nga takimi dola më i informuar dhe do t’i kem parasysh të gjitha sugjerimet dhe rekomandimet kur të bëj propozimin e pagës minimale të re për miratim në Qeveri,” tha Murati, duke falënderuar pjesëmarrësit për kontributin e tyre në proces.

Aktualisht paga minimale në vendin tonë është 350 euro bruto. Kjo rritje u bë në gusht të vitit të kaluar, disa ditë pasi hyri në fuqi Ligji për pagën minimale, i cili parashihte një rritje të pagës minimale në 264 euro bruto. Deri në fuqizimin e Ligjit të ri, paga minimale në Kosovë ishte 130 euro për punëtorët nën 35 vjeç dhe 170 euro për punëtorët deri në 65 vjeç.

Ndërsa, më 26 tetor kryeministri në detyrë Albin Kurti në seancën e jashtëzakonshme ku dështoi formimi i qeverisë së re, përmendi edhe rritjen e pagës minimale në 500 euro./KP

Continue Reading

Të kërkuara