

Kuriozitete
Sfidë Perëndimit. Çfarë duan vendet e BRICS?
Published
2 years agoon
By
UBT newsMilena Gabaneli
Bota “jo-perëndimore” ngre nivelin e sfidës ndaj hegjemonisë ekonomike dhe financiare të Shteteve të Bashkuara. Nga 1 janari 2024, gjashtë vende, Irani, Arabia Saudite, Egjipti, Argjentina, Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Etiopia, do t’i bashkohen grupit “Brics”, ku tashmë bëjnë pjesë Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut. Do të jetë hapi i parë në një lloj “big bang”-u, që aspiron të ndryshojë ekuilibrin gjeoekonomik të botës. Të paktën 40 shtete të tjera kanë kërkuar tashmë t’i bashkohen klubit, nga Algjeria në Indonezi, nga Kuba në Kazakistan në Gabon.
Kështu po formohet një koalicion që bashkon fuqitë e mëdha, si Kina, India dhe Rusia, me vendet afrikane, aziatike dhe afrikano-jugore, që janë ende në zhvillim. Ky mesazh u përcoll edhe në samitin e së mërkurës më 15 nëntor midis liderit kinez Xi Jinping dhe presidentit amerikan Joe Biden në San Francisko. “Bota – tha Xi – është mjaft e madhe për të dy ne. Kina dhe Shtetet e Bashkuara janë plotësisht të afta për rritje, pavarësisht dallimeve të tyre”. Me fjalë të tjera: dyert e hapura për kapitalin perëndimor, por konkurrencë e gjithanshme me Uashingtonin për primatin global.
Lindja e Briks
Akronimi Bric u krijua në vitin 2001 nga Jim O’Neill, kryeekonomist i bankës amerikane të investimeve Goldman Sachs, për të treguar katër realitete mbi të cilat duhet fokusuar për investime me potencial të lartë, duke pasur parasysh zhvillimin e tyre të trazuar. Parashikimi i O’Neill, në realitet, nuk mori parasysh se po fillonte edhe një proces politiko-diplomatik. Qeveritë e Brazilit, Rusisë, Indisë dhe Kinës kishin filluar tashmë një dialog i cili arriti pjekurinë me samitin e parë, të organizuar në jug të Rusisë, në Yekaterinburg, më 16 qershor 2009. Në vitin 2010, katër themeluesit vendosën të hapen drejt Afrikës së Jugut. Dhe kështu Bric u bënë Brics.
G7 dhe BRICS
Fondi Monetar Ndërkombëtar (FMN) vë në dukje se në vitin 2022 pesë vendet e Brics prodhuan 31.5% të produktit bruto botëror. Nga janari i ardhshëm, me shtimin me 11 shtete, pjesa e pasurisë totale do të vazhdojë të zgjerohet: 38.5% në 2028.
Sa për të pasur një pikë krahasimi: në vitin 2022 Bashkimi Evropian mbuloi 14.5% të PBB-së botërore; ndërsa G7, 30.3%. Dhe në vitin 2028 pjesa e tyre e pasurisë do të reduktohet më tej: ajo e BE-së (13.7%), ajo e G7 (27.7%). 1.03 miliardë njerëz jetojnë në bllokun G7-BE, 3.6 miliardë në “Brics plus”.
G7 mund të llogarisë rezerva ari prej 17,527 ton, Brics ka 5,493 ton. Por ato vendet “e reja” kanë tashmë 21% të stokut të naftës dhe me ardhjen e Arabisë Saudite, Emirateve të Bashkuara Arabe dhe Iranit do të arrijnë pragun e 41%.
Në frontin perëndimor, dy prodhuesit e vetëm, përkatësisht Shtetet e Bashkuara dhe Kanadaja, kanë vlerë respektivisht 20 dhe 6%. Por çështja është: cilat janë objektivat, ku duan të shkojnë “Brics plus” dhe mbi të gjitha, a mund të shkojnë.
Objektivat
Qëllimi i tyre i shpallur është të ndërtojnë një rend ekonomik, tregtar dhe financiar alternativ ndaj atij të krijuar nga Shtetet e Bashkuara në fund të Luftës së Dytë Botërore.
Hapi i parë tashmë është hedhur: krijimi i “Bankës së Re për Zhvillim” (Nbd). Ajo filloi të funksionojë në vitin 2016, nga selia e saj në Shangai, me ambicien për t’u bërë fondi monetar për vendet në zhvillim: duke u dhënë hua qeverive në vështirësi, pa kërkuar reforma drastike. Aksionerët e Bankës janë pesë shtetet e Brics, të cilëve u janë shtuar Egjipti, Bangladeshi dhe Emiratet e Bashkuara Arabe.
Në shtatë vjet aktivitet, NDB-ja ka shpenzuar ekuivalentin e 30 miliardë dollarëve për të financuar rreth 100 projekte në lidhje me infrastrukturën, me synimin për të arritur në 350 miliardë deri në vitin 2030, duke parakaluar FMN-në, e cila në 15 nëntor 2023 po menaxhon rreth 110 miliardë dollarë kredi. Nbd lëviz kryesisht monedhat vendase, si pjesë e një strategjie më të gjerë: për të hequr qafe “diktaturën e dollarit”.
Një monedhë alternative për dollarin
Kjo temë ishte në qendër të samitit të fundit të Brics, më 24 gusht 2023, në Johannesburg, në Afrikën e Jugut. Xi Jinping, Lula, Modi, ministri rus Sergei Lavrov, presidenti i Afrikës së Jugut Cyril Ramaphosa u nisën nga fakti që dollari është sot pikë qendrore. Monedha amerikane rregullon 60% të tregtisë ndërkombëtare dhe 89% të transaksioneve në tregun valutor, pra blerjen ose shitjen e valutës. Ndërsa emetimet e obligacioneve ndërkombëtare të shprehura në dollarë kanë shkuar nga 38.5% në 2003 në 48.5% në 2023. Kjo do të thotë se në njëzet vitet e fundit gjithnjë e më shumë shtete dhe gjithnjë e më shumë kompani publike apo individë janë mbështetur në monedhën amerikane, për të kërkuar burime në tregjet e huaja financiare.
Por a do të ishte vërtet në gjendje “Brics plus” të lançonte një monedhë të vetme, ndoshta sipas modelit të euros, të konceptuar dhe testuar nga e para? Përgjigja e përhapur në qarqet globale financiare është “jo”; dhe kështu do të jetë për një kohë të gjatë.
Pekini kandidon juanin
Ndërkohë, qeveria e Pekinit po shtyn të caktojë monedhën e saj, juanin, për t’u bërë alternativë ndaj monedhës amerikane. Por është shumë mbrapa: sot juani mbulon vetëm 2.6% të rezervave valutore botërore, krahasuar me 5.8% të jenit japonez, 4.8% të paundit britanik, 20% të euros dhe 59% të dollarit.
Që nga viti 2005, Pekini ka lidhur një sërë marrëveshjesh me bankat qendrore, ndër të tjera, të Malajzisë, Argjentinës dhe Nigerisë për të ofruar juanin si monedhë për rezervat valutore.
Për më tepër, kinezët kanë zhvilluar një platformë bankare, së bashku me Tajlandën, Hong Kongun dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, për t’u përdorur si një alternativë ndaj Swift-it, sistemi më i përdorur nga institucionet globale të kreditit për të shlyer pagesat financiare dhe tregtare. Megjithatë, India dhe Indonezia tashmë kanë bërë të ditur se nuk janë të interesuara të zëvendësojnë dominimin e dollarit me atë të juanit.
Ndërsa presidenti brazilian Lula propozon: “Kur tregtojmë me njëri-tjetrin, mund ta bëjmë lehtësisht duke përdorur monedhat tona”.
Harta e tregtisë botërore
Ideja e Lulës, megjithatë, mund të ketë një ndikim të kufizuar. Duke filluar nga gjigantët, Kina dhe India. Në vitin 2022, trafiku mes dy vendeve u rrit me 8.2%, duke arritur pragun e 135.9 miliardë dollarëve.
Tregtia ndërmjet SHBA-së dhe Indisë arriti në 191.8 miliardë dollarë; ajo mes SHBA-së dhe Kinës është deri 758.4 miliardë. Prandaj, të testuar nga faktet, Brics nuk janë ende në gjendje të bëjnë pa Shtetet e Bashkuara dhe Perëndimin, produktet e tij, teknologjinë e tij dhe monedhën e tij referuese. Atëherë çështja politike mbetet: është e vështirë të imagjinohet që këto 11 vende dhe ato që do të vijnë mund të lëvizin në një mënyrë kompakte, dhe për këtë arsye të ndikojnë në diskutimet në organet ndërkombëtare, ose në G20, grupi që mbledh periodikisht liderët e 20 ekonomitë më të mira në planet.
Kina nuk e ka dënuar në mënyrë eksplicite agresionin e Putinit në Kiev. India e bëri. Mosmarrëveshjet kufitare kombëtare midis Pekinit dhe Nju Delhit janë të vazhdueshme.
Xi Jinping synon të zvogëlojë ndikimin amerikan në rajonin Indo-Paqësor. Nga ana tjetër, kryeministri indian Modi po kultivon dialogun me Joe Biden.
Për Lindjen e Mesme: Irani dëshiron të fshijë Izraelin nga faqja e dheut; Arabia Saudite ishte e gatshme të firmoste një marrëveshje bashkëpunimi ekonomik me Tel Avivin, në këmbim të mbrojtjes ushtarake të Uashingtonit, si dhe teknologjisë amerikane për përdorim civil. Reagimi izraelit ndaj sulmit terrorist në Gaza, megjithatë, ka bashkuar, të paktën për momentin, botën myslimane kundër qeverisë së Benjamin Netanyahut.
Sfidat e «Brics plus», pra, do të jenë dy. Ajo drejt Perëndimit dhe paralelisht ajo e nivelimit të dallimeve të brendshme politike, për të ndarë strategjinë për paranë, tregtinë, investimet për të vënë në pikëpyetje qendrën gjeoekonomike perëndimore. / corriere della sera – bota.al
Kuriozitete
Pse bllokohen veshët në avion? Ja si ta zgjidhni këtë problem
Published
2 days agoon
May 28, 2025
Nuk ka rëndësi se pse po e bëni udhëtimin e radhës! Mund të jenë pushimet, udhëtim pune apo çështje tjetër, me siguri që ka fenomen me të cilin jeni përballuar sa herë që keni bërë udhëtime të tilla: bllokimi i veshëve apo ajo që nga auditologët quhet “veshi i avionit”.
Ndryshe quhet “barotrauma e veshit”, veshi i avionit është zhurma e dhimbshme e veshit që ndodh kur avioni është në ngjitje ose zbritje. Nëse për disa persona kjo është një ndjesi irrituese, për të tjerë është shqetësim që zgjat edhe pas daljes nga avioni.
Për të shmangur fluturimet, auditologia Sarah Lundstrom shpjegon më shumë rreth këtij fenomeni.
Çfarë është “veshi i avionit”?
“Kjo ndodh kur “veshi mbyllet për shkak të ndryshimeve të presionit të ajrit gjatë fluturimit,” shpjegon mjekja Lundstrom. Lajmi i mirë është se ndërkohë që kjo gjendje krijon njëfarë shqetësimi, kjo nuk dëmton daullet e veshit tuaj.
Pse kumbojnë veshët në avion?
Arsyeja pse përjetoni dhimbje veshi gjatë udhëtimeve me avion është për shkak të ndryshimit të presionit të ajrit. “Kur ka një ndryshim në presionin e ajrit të jashtëm, kjo shkakton shtyrjen e daulles së veshit dhe mbylljen e tubit eustachian,” shton mjekja.
Si ta parandaloni si fenomen?
Sipas mjekes Lundstrom, mund të përtypni çamçakëz ose mbani karamele gjatë fluturimit për të ndihmuar në mbajtjen e “veshit të mesëm dhe tubit eustachian në lëvizje dhe të hapur”. Megjithatë, nëse nuk keni çamçakëz ose karamele me vete, mos u frikësoni.
“Gjatë fluturimit, gëlltisni diçka ose mbyllni hundën e të fryni ajrin për të nxitur tubit eustachian të hapet që të lehtësojë presionin,” përfundon Lundstrom.
Kuriozitete
NASA zbulon pasuri të pallogaritshme ari në thellësitë e oqeanit
Published
3 days agoon
May 27, 2025
Oqeanet mbajnë rezervat më të mëdha të arit në botë, por ato janë ende të paarritshme.
Një ekip shkencëtarësh të NASA-s ka zbuluar se oqeanet “mbajnë” rezervën më të madhe të arit, e cila vlerësohet në 20 milionë ton. Nxjerrja e metalit të çmuar që zotërojnë, sjell sfida për shkak të përqendrimit të tij të ulët në ujin e detit.
Sasia e raportuar ka tronditur botën, pasi tejkalon sasinë totale të arit të gjetur nga njeriu gjatë gjithë historisë së tij.
Teknologjia që i është vënë në dispozicion njerëzimit nuk lejon një mekanizëm minerar ekonomikisht të qëndrueshëm, uji i detit përmban metale që e bëjnë të vështirë ndarjen e arit. Ari i tretur nuk është i vetmi burim i vlefshëm që deti “ruan”.
Elemente tjera të rëndësishme që detet dhe oqeanet kanë janë depozitat e sulfurit hidrotermal. Këto janë depozita që janë më të arritshme sesa ari i tretur dhe mund të nxirren përmes minierave nënujore.
Minierat në det paraqesin rreziqe shkatërruese për ekosistemet detare, kjo rrezikon mijëra specie të reja, shkatërron shumë habitate detare dhe ndryshimi i zinxhirëve ushqimorë paraqet rreziqe të konsiderueshme.
Disa territore, si Papua Guinea e Re, filluan ta zbatojnë këtë praktikë. Debati mjedisor përqendrohet në ndikimet tragjike që aktivitetet minerare kanë në ekosistemet detare, duke lënë anash mundësitë ekonomike që j’u ofrojnë vendeve.
Mundësi reale që deti mund të na ofrojë burimet e tij më të vlefshme
Disa shkencëtarë mbajnë gjallë shpresën se zhvillimet teknologjike do të na lejojnë të arrijmë në zgjidhje të qëndrueshme në të ardhmen për shfrytëzimin e burimeve detare. Nuk është e pamundur që një ditë të shfaqen teknologji që do të lejojnë nxjerrjen e arit nga deti pa shkaktuar dëme të konsiderueshme në mjedisin detar.
Derisa të ndodhë kjo, ari vazhdon të fshihet në thellësitë e detit, madje edhe për vende si Spanja, me disa dete dhe oqeane që lagen në plazhet e saj, gjë që mund t’i sjellë vendit iberik miliona ose miliarda euro.
Thesari më i madh i njerëzimit qëndron i fshehur në det, e në të njëjtën kohë, Kina ka surprizuar me zbulimin e 230 miliardë ton ari të bardhë në shtratin e detit.
Kuriozitete
Kjo është anija më e madhe në botë në formë breshke që do të mbajë 60 mijë pasagjerë
Published
5 days agoon
May 25, 2025
Studioja italiane Lazzarini Design ka prezantuar një projekt të jashtëzakonshëm detar që po trondit botën e arkitekturës dhe teknologjisë detare: Pangeos, një anije në formë breshke, me përmasa gjigante.
Sipas CNN, kjo anije do të jetë më e madhja ndonjëherë e ndërtuar dhe do të ketë qendra tregtare, hotele, pishina, kopshte dhe deri në 60.000 pasagjerë.
Me një gjatësi prej 550 metrash e gjerësi maksimale prej 610 metrash, Pangeos nuk është mjet lundrimi, por qytet lundrues. Për ndërtimin e saj do të nevojitet një kantier i posaçëm prej 600 me 650 metra, ndërkohë që Arabia Saudite është përzgjedhur si vendi më i përshtatshëm për ndërtimin.
Kostoja totale e projektit parashikohet të arrijë në 8 miliardë euro, ndërtimi pritet të nisë sivjet duke kërkuar një periudhë prej 8 vitesh pune për t’u përfunduar. Financimi do të realizohet përmes teknologjisë NFT, shitjes së pasurive virtuale “Unreal Estates” në versionin digjital të jahtit në metaverse.
Përveç përmasave marramendëse, Pangeos do të jetë i pajisur me teknologjitë më moderne, përfshirë një mini-port të brendshëm, dritare panoramike rrëshqitëse dhe sistem hidroale, që e lejon të ngrihet mbi sipërfaqen e ujit dhe të lëvizë me shpejtësi, falë tre motorëve me hidrogjen.
“Që në vitin 1964 industria e kishte potencialin të ndërtonte struktura të tilla – tani është koha të realizohet”, thotë Lazzarini Design.
Kuriozitete
Sa shpesh duhet ta karikoni telefonin? Gabimet që po dëmtojnë baterinë pa e kuptuar
Published
1 week agoon
May 22, 2025
Në një kohë kur telefoni është bërë pjesë e pandashme e jetës sonë, shumë prej nesh vazhdojnë të bëjnë gabime të vogla që në afat të gjatë dëmtojnë baterinë.
Ekspertët rekomandojnë që karikimi i telefonit të mos bëhet gjithmonë nga 0% në 100%, por të mbahet midis 20%-80% për jetëgjatësi më të madhe të baterisë.
Gabimet më të shpeshta që dëmtojnë baterinë:
• Mbajtja e telefonit të lidhur gjatë gjithë natës
• Përdorimi i karikuesve jo origjinalë
• Ekspozimi në temperatura të larta gjatë karikimit
• Mbajtja e mbulesave të trasha që nxehin pajisjen
Një tjetër mit që po bie është ideja se telefoni duhet “shkarkuar herë pas here”, kjo ishte e vërtetë për bateritë e vjetra, por jo për litium-jonët e sotëm.
A duhet ta karikosh telefonin gjatë natës?
Nëse telefoni juaj është i mençur, ndalon së karikuari sapo të arrijë 100%. Qëndrimi i zgjatur në këtë nivel, çdo natë, për muaj me radhë, mund të ndikojë te jetëgjatësia afatgjatë e baterisë.

Lajm i mirë për pronarët e automjeteve elektrike

“Ëndrra pa kufi, Opera pa mure” – publikohen datat e Ramë Lahaj International Opera Festival

Këto zakone po ju pengojnë të jeni më inteligjent, ja cilat duhen shmangur

UBT International Smart Schools diplomon nxënësit e brezit të ri teknologjik – Ceremonia mbahet këtë të shtunë në Parkun Shkencor

Vitamina D mund të ngadalësojë plakjen

Von der Leyen: Evropa duhet të forcojë mbrojtjen, të pranojë Ukrainën në BE

Profesorët e UBT-së prezantuan projektin COWEB në takimin “Cluster” të organizuar nga Erasmus Plus Kosova

Studentët e programit Inxhinieri e Ndërtimit dhe Infrastrukturë në UBT realizojnë vizitë studimore në kuadër të moduleve “Mekanika e Dherave” dhe “Siguria në Punë”

Studentët e vitit të tretë në Menaxhment, Biznes dhe Ekonomi në UBT përfundojnë me sukses trajnimin praktik “Micro Business Game”
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati
-
Kulturë2 months ago
27 marsi/Dita Ndërkombëtare e Teatrit! Mitrovica sjell shfaqjen “Kontesha Arduini”, histori magjepëse që nuk duhet humbur