Lajmet

Sekreti i fisit bolivian

Kanë zemrën dhe trurin më të shëndetshëm në botë.

Published

on

Sekreti i një shëndeti të mirë mund të gjendet i fshehur në thellësitë e Amazonës boliviane. Atje, studiuesit kanë zbuluar se njerëzit e fisit Tsimane e kanë zemrën dhe trurin jashtëzakonisht më të shëndetshme në krahasim me qytetarët e vendeve të zhvilluara perëndimore.

Shkencëtarët kishin tashmë informacione se Tsimane, një fis me rreth 16.000 banorë, gëzonin një shëndet të shkëlqyer. Një studim i vitit 2017, tregoi se ata kishin zemrën më të shëndetshme në botë. Tani, një studim i këtij viti ka konfirmuar se banorët e këtij fisi të madh, nuk kanë vetëm zemrën të shëndetshme, por edhe truri i tyre është gjithashtu shumë më i fortë se i njerëzve të tjerë.

Studimi i këtij viti shqyrtoi 746 të rritur të fisit Tsimane midis moshave 40-94 vjeç. Banorët që udhëtuan për 2 ditë në këmbë nga fshatrat e tyre të izoluar në Trinidad të Bolivisë, iu nënshtruan skanimeve CT në mënyrë që studiuesit të mund të shihnin gjendjen e trurit e tyre.

Pasi realizuan skanimet e trurit të tyre, studiuesit i krahasuan ato me skanimet e trurit të të rriturve nga Gjermania, Shtetet e Bashkuara dhe Holanda. Gjetjet e tyre konfirmuan gjetjet e  studimit të vitit 2017, sefisi Tsimané kishte një tru shumë më të shëndetshëm sesa perëndimorët. Kur studiuesit analizuan vëllimin e trurit midis dy popullatave, ata zbuluan se ndryshimi në vëllimin e trurit midis moshës së mesme dhe moshës së vjetër ishte 70 për qind më i vogël tek truri i fisit Tsimane sesa i atyre të vendeve të zhvilluara perëndimore.

Edhe pse një nivel i caktuar i atrofizimit së trurit është normal, një përshpejtim i tij mund të çojë në dëmtime të aftësive njohëse, rënie funksionale dhe demencë. “Fisi Tsimane na ka siguruar një eksperiment të mahnitshëm natyror mbi efektet potencialisht të dëmshme të stileve moderne të jetës mbi shëndetin tonë”- thotë autori i studimit Andrei Irimia, asistent profesor i gerontologjisë, neuroshkencës dhe inxhinierisë biomjekësore në USC Leonard Davis School of Gerontology.

“Këto zbulime sugjerojnë se atrofia e trurit mund të ngadalësohet ndjeshëm nga të njëjtët faktorë jetese që lidhen me një rrezik shumë të ulët të sëmundjeve të zemrës”-thekson ai.

Në disa aspekte, këto rezultate nuk janë dhe aq të habitshme.

Njerëzit e fisit Tsimane janë fizikisht aktivë dhe jetojnë me bujqësi, gjueti dhe peshkim.

Ata kanë një dietë ushqimore me shumë fibra dhe që përfshin perime, peshk dhe mish pa shumë dhjamë. Ndërkohë, perëndimorët kanë në përgjithësi një stil jetese sedentare (qëndrojnë shumë kohë ulur) dhe konsumojnë më shumë yndyrna të ngopura.

Por studiuesit nuk ishin të sigurt nëse stili i shëndetshëm i jetës së njerëzve të fisit Tsimane, do të përkthehej domosdoshmërisht në një tru më të shëndetshëm. Megjithëse banorët e këtij fisi hanë mirë dhe janë fizikisht aktivë, atyre u mungon kujdesi shëndetësor dhe ilaçet moderne.

Për këtë arsye, ata janë përgjithësisht më të prekshëm ndaj sëmundjeve infektive dhe niveleve të larta të inflamacionit. Për shkak se inflamacioni shoqërohet me një atrofizim të trurit, studiuesit dyshuan se tek këta njerëz truri mund të atrofizohet më shpejt.

Në vend të kësaj, ata zbuluan se e kundërta ishte e vërtetë. Kjo gjë sugjeron se shëndeti i mirë kardiovaskular, mund t’i tejkalojë efektet anësore të inflamacionit. Por i rëndësishëm është edhe lloji i inflamacionit. Ndërsa inflamacioni tek njerëzit e këtij fisi bolivian shkaktohet nga infeksionet e rrugëve të frymëmarrjes, gastrointestinale dhe parazitare, inflamacioni tek perëndimorët shkaktohet nga mbipesha dhe shkaqet metabolike.

“Stili ynë i jetës sedentare dhe dieta e pasur me sheqerna dhe yndyrna, mund të përshpejtojë humbjen e indeve të trurit me kalimin e moshës,duke na bërë kësisoj më të prekshëm ndaj sëmundjeve të tilla si Alzheimeri”- tha autorja tjetër e studimit Hilard Kaplan, profesore e ekonomisë shëndetësore dhe antropologjisë në Universitetin Çapman, që ka shpenzuar vite duke studiuar këtë fis.

“Fisi Tsimane mund të shërbejë si një shembull i shkëlqyer i plakjes së shëndetshme të trurit”- mendon ajo. Gjithsesi, disa shkencëtarë mendojnë se nevojiten më shumë kërkime. Rebeka Edelmajer, drejtoreshë e angazhimit shkencor në“Shoqatën e Alzheimerit”, vuri në dukje se studimi më i fundit i trurit mbi njerëzit e fisit Tsimane nuk vlerësoi kujtesën apo aftësitë e tyre të të menduarit.

Ai nuk mori parasysh faktorë si ekspozimi ndaj mjedisit ose gjenet, të cilët mund të ndikojnë në plakjen e trurit dhe demencën. Sidoqoftë, studimi duket se provon diçka shumë bazike:të ngrënit mirë dhe lëvizja e shpeshtë mund të çojë në një shëndet më të mirë.“Gjetjet e këtij studimi, sugjerojnë mundësi të shumta për ndërhyrje për të përmirësuar shëndetin e trurit. Madje edhe në popullata me nivele të larta të inflamacionit”-vuri në dukje Kaplan.

Continue Reading

Lajmet

UBT shënon arritje historike: Renditet përsëri ndër institucionet më të mira në botë dhe i pari në rajon, sipas GreenMetric

Published

on

UBT është renditur ndër institucionet më të mira në botë nga UI GreenMetric World University Ranking, një ndër vlerësimet globale më prestigjioze për qëndrueshmërinë universitare dhe kampuset e gjelbra. UBT është institucioni i parë në rajon që pozicionohet me sukses në këtë renditje të rëndësishme ndërkombëtare.

Nga mbi 1,800 institucione pjesëmarrëse nga e gjithë bota, UBT është renditur në 50% e institucioneve më të mira, duke konfirmuar angazhimin e tij për krijimin e kampuseve të gjelbra, të qëndrueshme dhe inovative.

Në veçanti, në kategorinë e kampuseve inovative, në mesin e mbi 500 institucione të përfshira globalisht, UBT u rendit në vendin e 169, duke treguar përkushtimin e vazhdueshëm të institucionit ndaj standardeve ndërkombëtare dhe inovacionit në mjedis.

UI GreenMetric përdor një metodologji që vlerëson 39 indikatorë në gjashtë fusha kyçe: mjedisin dhe infrastrukturën, energjinë dhe ndryshimet klimatike, menaxhimin e mbetjeve, ujin, transportin, si dhe edukimin dhe kërkimin.

Rezultatet e këtij viti e pozicionojnë UBT-në si një nga institucionet më të përparuara në rajon për qëndrueshmërinë e kampusit dhe politikat inovative të menaxhimit. Kjo arritje e vendos UBT-në në një pozitë të veçantë në hartën akademike ndërkombëtare dhe përfaqëson një sukses të jashtëzakonshëm për institucionin dhe arsimin e lartë në Kosovë.

Ajo dëshmon se institucionet në Kosovë mund të konkurrojnë me sukses në skenën globale, duke tejkaluar standardet ndërkombëtare në qëndrueshmëri, inovacion dhe zhvillim të përgjegjshëm. UBT ka qenë pjesë e kësaj renditjeje prestigjioze edhe në vitet 2023 dhe 2024, duke treguar një angazhim të vazhdueshëm për qëndrueshmërinë mjedisore dhe ndryshimet klimatike.

Continue Reading

Vendi

Prof. Ferid Selimi: Kërkimi shkencor në Kosovë ka potencial, por kërkon standarde të qarta

Published

on

Profesori dhe Dekani i Fakultetit të Medias dhe Komunikimit në UBT, Prof. Dr. Ferid Selimi, ishte mysafiri i radhës në Podcastin e UBT-së, ku diskutoi gjerësisht mbi gjendjen aktuale të kërkimit shkencor në Republikën e Kosovës.

Në këtë episod, Prof. Selimi foli për terrenin akademik dhe institucional në vend, duke e vlerësuar atë si një hapësirë me potencial të konsiderueshëm, por që ende përballet me sfida strukturore dhe metodologjike. Ai theksoi se zhvillimi i kërkimeve të mirëfillta shkencore kërkon qasje të plotë në të dhëna, transparencë institucionale, infrastrukturë adekuate dhe mbështetje financiare, elemente të cilat në Kosovë shpesh mungojnë ose janë të fragmentuara.

Për më shumë, ndiqni Podcastin në Youtube: PODCASTI

Continue Reading

Sport

Laporta i Barcelonës dëshmon para gjykatës

Published

on

Presidenti i FC Barcelona, Joan Laporta, është thirrur sot si dëshmitar në hetimet për “Rastin Negreira”, që heton pagesat e klubit ndaj ish-nënkryetarit të Komitetit Teknik të Arbitrave, José María Enríquez Negreira, dhe kompanive të tij.

Laporta do të japë dëshminë e tij si dëshmitar, pasi hetimi për periudhën kur ai ishte president (2003-2010) është mbyllur për shkak të afateve ligjore. Gjyqtarja do t’i drejtojë pyetje mbi arsyet dhe rritjen e pagesave gjatë asaj periudhe.

Deklarimi i tij para gjyqtares Alejandra Gil ka filluar që në orën 11:30 në Ciutat de la Justícia në Barcelonë.

Hetimi lidhet me pagesa prej mbi 8 milionë eurosh që Barcelona ka bërë gjatë viteve 2001–2018, të cilat prokuroria i dyshon. FC Barcelona ka pohuar se pagesat ishin për raporte teknike lidhur me arbitrimin.

Deklarime të rëndësishme kërkohen nga Laporta për të sqaruar arsyet e vendosjes së këtyre pagesave dhe rolin e tij në vendimet e bëra atëherë.

Përveç Laportas, trajnerët e mëparshëm të Barcelonës, Luis Enrique dhe Ernesto Valverde, janë gjithashtu të thirrur për të dëshmuar. Hetimi, i nisur pas një padie të prokurorisë në mars 2023, shqyrton nëse pagesat i korrespondojnë shërbimeve të pretenduara dhe nëse ka pasur ndikim arbitral në ndeshjet e klubit.

Continue Reading

Lajmet

Modric: Milan është klubi më i madh italian, po shijoj çdo moment

Published

on

Ylli kroat i Milan, Luka Modric, po përjeton një fillim fantastik në San Siro dhe e ka shprehur entuziazmin e tij për jetën dhe futbollin në Milano.

40-vjeçari, fitues i Topit të Artë 2018, iu bashkua Rossonerëve si agjent i lirë nga Real Madrid gjatë verës dhe ka startuar 14 ndeshje radhazi në Serie A.

“Ndjehem mirë, fizikisht dhe mendërisht, dhe po shijoj atë që bëj. Dua të vazhdoj kështu sepse po argëtohem,” tha Modric për Gazzetta dello Sport.

Milan aktualisht është në krye të tabelës së Serie A, së bashku me Napoli, edhe pse nuk marrin pjesë në garat europiane këtë sezon. Modric theksoi vështirësitë e kampionatit Italian./S.K/KP/

Continue Reading

Të kërkuara