Kulturë

Samantha Harvey sfidon kufijtë me “Orbital” dhe fiton çmimin Booker

Published

on

Në një ceremoni që e shpalli fituesin më të ri të çmimit më prestigjioz të letërsisë britanike, çmimi Booker 2024 u dha për romanin Orbital të Samantha Harvey, një libër që ka shkëlqyer me ambicien e tij. Me një histori që zhvillohet në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës dhe ndjek jetën e gjashtë astronautëve, Orbital është një meditacion i thellë mbi Tokën, bukurinë e saj dhe aspiratat njerëzore, duke e bërë këtë roman një thirrje për reflektim dhe përkujtim të botës që ndajmë të gjithë.

Samantha Harvey, e vetmja autore britanike në listën e ngushtë këtë vit, u shpall fituese nga një juri që e vlerësoi unanimisht veprën e saj. Edmund de Waal, kryetar i jurisë, tha se unanimisht përzgjedhja e Orbital e njohu bukurinë dhe ambicien e këtij romani, duke reflektuar intensitetin e jashtëzakonshëm të autorës në vëmendjen ndaj botës të cilën e ndajmë të gjithë dhe që është kaq e brishtë.

Harvey, e cila nuk e priste këtë çmim, ndau emocionet e saj të sinqerta pas shpalljes së fitores. “Nuk e prisja këtë,” tha ajo gjatë fjalës së saj të pranimit, duke shtuar me humor se, “na thanë që nuk mund të përdornim fjalë të pista në fjalimin tonë, kështu që fjalimi im u shkrua me një fjalë të vetme të pandalshme.” Ajo e dedikoi çmimin e fituar për ata që “flasin për dhe jo kundër Tokës, për dhe jo kundër dinjitetit të njerëzve të tjerë, dhe për të gjithë ata që flasin dhe punojnë për paqe.”

Me 29,000 kopje të shitura vetëm këtë vit në Mbretërinë e Bashkuar, Orbital ka qenë libri më i shitur në mesin e kandidatëve për çmimin Booker, duke tejkaluar edhe tre fituesit e fundit të këtij çmimi. E gjatë 136 faqe, Orbital është libri i dytë më i shkurtër që ka fituar këtë çmim në historinë e tij, duke qenë katër faqe më i gjatë se Offshore nga Penelope Fitzgerald, fituesja e vitit 1979. Për De Waal, kjo nuk ishte një përkrahje për librat e shkurtër, por një vlerësim për “gjatësinë e duhur të librit për atë që dëshiron të arrijë.”

Për Harvey, kjo fitore ka qenë një realizim i një ëndrre të dyshuar. Ajo kishte menduar ta linte të shkruarit të Orbital, duke pyetur veten, “Pse do të donte dikush të dëgjonte nga një grua në një tavolinë në Wiltshire, që shkruan për hapësirën dhe imagjinon si është atje kur ka njerëz që janë atje?” Por, me mbështetje dhe mirënjohje nga astronauti Tim Peake, i cili e vlerësoi romanin, Harvey gjeti forcën për të vazhduar.

Në fund, ajo tha se do t’i përdorte paratë e çmimit për të blerë një biçikletë të re dhe për të vizituar Japoninë. Kjo fitore e jep gjithashtu mundësinë e rikthimit të një autoreje të fuqishme në qendër të letërsisë botërore, pas një periudhe të gjatë, pasi Harvey ishte kandiduar edhe më parë për çmimin Booker në vitin 2009 me romanin e saj debutues, The Wilderness.

Në një vit ku pesë gra ishin të nominuara për çmimin e lartë, dhe me fituesin tjetër të mundshëm, James nga Percival Everett, Orbital dhe Harvey i dhanë një shpërblim të merituar për një vit të jashtëzakonshëm të letërsisë.

Në fund, Orbital mbetet një libër që tejkalon kohën dhe hapësirën, një meditacion që bën botën të duket e re, e veçantë, dhe e ndërlidhur përmes syve të astronautëve që shohin dhe përjetojnë Tokën nga një perspektivë krejtësisht tjetër./Guardian/

Continue Reading

Lifestyle

Si t’i lani siç duhet leckat e mikrofibrës?

Published

on

Leckat e mikrofibrës janë bërë një ndihmë e pazëvendësueshme në pastrimin e shtëpisë, pasi kapin pluhurin, papastërtitë dhe bakteret më mirë se çdo material tjetër.

Falë strukturës së tyre të veçantë, mund të thithin disa herë më shumë lëng se pesha e tyre e pastrojnë sipërfaqet pa përdorur kimikate shtesë. Janë ekologjike, të ripërdorshme dhe ekonomike, leckë cilësore mund të përballojë deri në 500 larje nëse trajtohet si duhet.

Ato prodhohen nga fibra sintetike ultra të holla, kombinim poliesteri e poliamidi, që janë deri 100 herë më të holla se qimet e njeriut.

Në vetëm një inç katror gjenden mbi 200.000 fibra, të cilat kapin edhe grimcat më të vogla të pluhurit. Për këtë arsye, leckat e mikrofibrës janë të buta, të qëndrueshme dhe nuk lënë gjurmë në sipërfaqet më të ndjeshme, si xhami, pasqyra apo ekrane.

Si përdoren dhe sa shpesh duhet t’i lajmë?

Fuqia epastruese i bën ideale për çdo sipërfaqe: dysheme, mobilie, xhama, sipërfaqe pune, madje edhe makina.

Mund të përdoren për pastrim të thatë ose të lagur, si dhe për lustërim.

Për të ruajtur efikasitetin, lecka duhet të lahet rregullisht, pas çdo përdorimi ose pas përdorimit të tretë.

Fibra mbajnë baktere, pluhur dhe lagështi që mund të shkaktojnë erë të keqe dhe të ulin aftësinë thithëse.

Nëse nuk lahen si duhet, sipërfaqet mund të mbeten me njolla dhe vija të vështira për t’u hequr.

Larja – dorazi apo në makinë?

Leckat e mikrofibrës duhet të lahen veçmas nga rrobat tjera, pasi tërheqin pushin dhe grimcat tjera. Para larjes, tundni për të hequr grimcat më të mëdha. Për lecka shumë të ndotura përdorni ujë të ngrohtë; për ato më pak të ndotura, ujë të ftohtë.

Përdorni detergjent të butë, asnjëherë zbutës rrobash, sepse mbyll mikroporet e fibrave dhe pengon thithjen.

Për njolla të forta, mund t’i lini të njomura në ujë të ngrohtë me pak detergjent për 10–15 minuta para larjes.

Larja me dorë: mbushni lavamanin me ujë të ftohtë, shtoni disa pika detergjent, lini lecka të zhyten 15 minuta, pastaj fërkoni lehtë. Shpëlajini mirë dhe shtrydhni ujin e tepërt. Mos përdorni ujë të valë, pasi dëmton fibrat.

Tharja dhe ruajtja

Pasi të lahen, më së miri lecka të thahen natyralisht, të shtrira në sipërfaqe të rrafshët ose të varura, larg diellit. Nëse përdorni makinën e tharjes, vendosni temperaturë të ulët. Para dhe pas tharjes, pastroni filtrin e pushit për të shmangur ngjitjen e grimcave përsëri.

Kur të jenë tharë plotësisht, palosni e ruani në vend të thatë, larg pluhurit dhe lagështisë. Nëse vëreni se nuk thithin më si më parë, janë bërë të ashpra ose kanë erë të pakëndshme që nuk largohet pas larjes, është koha për t’i zëvendësuar.

Me mirëmbajtje të duhur, një leckë cilësore mund të zgjasë deri në dy vjet ose të përballojë 300–500 larje. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kulturë

Mbrëmje historike e Filharmonisë së Kosovës, performancë e fuqishme

Published

on

Ministri i Kulturës, Hajrulla Çeku, e ka cilësuar si një emocion të veçantë mbrëmjen artistike të Filharmonisë dhe Operës së Kosovës, ku u dha premiera e veprës “La Tempesta sul Lago” nga Domenico Bartolucci.

Nën drejtimin e mjeshtrit italian Jacopo Sipari di Pescasseroli, solistët Besa Llugiqi, Ivana Hoxha, Carlos Cardoso dhe Biagio Pizzuti ofruan një përvojë të paharrueshme, ndërsa koret e përgatitura nga Hajrullah Syla shtuan emocion dhe fuqinë e performancës.

Ky koncert paraprin prezantimin e Filharmonisë dhe Operës së Kosovës në Romë më 23 nëntor.

“Ishte një mbrëmje që tregon fuqinë dhe nivelin e artistëve e institucioneve tona kulturore dhe na mbush me krenari,” tha Ministri Çeku. /A.Z/UBT News/

 

Continue Reading

Kulturë

Nga Azerbajxhani në Shqipëri, udhëtim mes artit të qilimave në GAT

Published

on

Galeria e Artit Tiranë ka prezantuar një koleksion të veçantë qilimash tradicionalë dhe bashkëkohorë në ekspozitën “Qoftë e shëndetshme dora që krijon – Arti i qilimave: Azerbajxhan & Shqipëri”.

Ekspozita sjell në fokus traditën e endjes përmes historive, teknikave dhe mjeshtërisë së artizanëve që ruajnë e po ashtu e përcjellin këtë trashëgimi të rëndësishme kulturore.

Qilimat shumëngjyrësh paraqiten si një pikëtakim mes kulturave shqiptare dhe azerbajxhanase, ndërsa artizanët e të dy vendeve ndajnë punimet dhe përvojat e tyre, duke treguar pasionin që kalon brez pas brezi.

Ky dialog artistik do të qëndrojë i hapur për publikun deri më 20 janar 2026.

Ekspozita, e kuruar nga Edit Pula dhe Azerkhalcha, përfaqëson një bashkëpunim të rëndësishëm mes Galerisë së Artit Tiranë dhe kompanisë azerbajxhanase Azerkhalcha, i cili nisi nëntë muaj më parë me mbështetjen e Ambasadës së Azerbajxhanit. /A.Z/UBT News/

 

 

Continue Reading

Kulturë

Ledia Xhoga sjell romanin e saj të suksesshëm pranë lexuesve kosovarë

Published

on

Në edicionin e radhës të programit “Në bisedë / In Conversation”, Heritage Space mirëpret për herë të parë në Prishtinë shkrimtaren dhe dramaturgen shqiptaro-amerikane Ledia Xhoga.

Ajo do të zhvillojë një diskutim me shkrimtaren dhe përkthyesen Doruntina Vinca, i cili do të fokusohet në romanin e saj të parë, “Keqkuptimi”, i nominuar në listën e gjatë për Booker Prize 2025.

Romani “Keqkuptimi” trajton trashëgimitë e errëta familjare dhe të vendlindjes, si dhe kufirin delikat mes dhembshurisë dhe vetëmbrojtjes.

Në qendër të ngjarjes është një përkthyese shqiptare në Nju Jork, qnjë përfshihet në historinë e një të mbijetuarit të torturave në Kosovë.

Duke u përballur me makthet e klientit e përpjekjet për t’i ndihmuar të tjerët, nis të përjetojë ringjalljen e kujtimeve të mohuara prej kohësh.

Ledia Xhoga, e lindur në Tiranë dhe aktualisht me banim në Bruklin dhe Catskills, ka fituar me këtë roman New York City Book Award, ndërsa është finaliste edhe për Center for Fiction First Novel Prize. Shkrimet e saj janë botuar në platforma prestigjioze si Electric Literature, Lit Hub, Brooklyn Rail, Large Hearted Boy, Intrepid Times, Hobart dhe revista të tjera letrare.

Doruntina Vinca—shkrimtare, hulumtuese dhe përkthyese nga Prishtina, me bazë në Tiranë notohet për punën e saj mbi gjuhën, letërsinë feministe dhe mënyrat se si teksti krijon forma të reja të shpërndarjes së dijes.

Ngjarja organizohet në kuadër të platformës Heritage Space, e zbatuar nga CHwB Kosova, e mbështetur nga Qeveria Suedeze, duke ofruar mundësi të veçantë për publikun me një nga zërat më të rëndësishëm të letërsisë bashkëkohore shqiptaro-amerikane. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara