

Teknologji
Sa përbëjnë kërcënim për sigurinë sulmet kibernetike?
Ato dallojnë nga sulmet tjera për shkak të përdorimit të anës digjitale, respektivisht përdorimit të internetit dhe pajisjeve teknologjike.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiSulmet kibernetike që janë shfaqur me zhvillimin e hovshëm teknologjik përbëjnë shqetësim për të gjitha shoqëritë pa dallim. Ato dallojnë nga sulmet tjera për shkak të përdorimit të anës digjitale, respektivisht përdorimit të internetit dhe pajisjeve teknologjike. Kështu deklaroi në një intervistë për UBTNews Arian Kadriu, profesor i Studimeve të Sigurisë në Universitetin për Biznes dhe Teknologji (UBT). Kadriu foli për llojet e sulmeve kibernetike, sa përbëjnë kërcënim për sigurinë dhe sa është e afektuar Kosova nga sulme të tilla.
Sipas profesorit Kadriu, ato përbëjnë një kërcënim më specifik për sigurinë dhe duhet të trajtohen në mënyrë më delikate për arsye se te sulmet kibernetike kryesi është më i mbrojtur.
“Te sulmet kibernetike është mundësia që të realizohen përmes uebsajteve të ndryshme, përmes anës së errët të internetit apo darknet-it, që përbën një rrezik më të madh dhe një sfidë shumë delikate për institucionet e sigurisë për me u evidentu një sulm ose për me u evidentu kryesi se prej nga vjen një sulm i tillë”, deklaroi ai.
Profesori tregon cilat janë arsyet kryesore pse ndodhin sulmet kibernetike dhe ndikimin që e kanë ato edhe në luftën e Rusisë ndaj Ukrainës.
“Arsyeja kryesore e sulmeve kibernetike që nga fillimi ka qenë aspekti financiar, për të arritur të mirat financiare, por nuk është kjo arsyeja e vetme. Ka edhe grupe të tjera përshembull që besojnë në një ideologji të caktuar, sikurse rasti i grupit “Anonymus” që konkretisht është duke marrë pjesë në këtë luftën hibride ose luftën asimetrike në konfliktin Rusi-Ukrainë. Nonstop janë duke sulmuar sistemet mbrojtëse të shtetit rus, janë duke e llogaritur një luftë në aspektin hyjnor që janë duke i ndihmuar popullit të Ukrainës, i sulmojnë asetet e oligarkëve rus, i bllokojnë anën financiare të tyre, ka dmth edhe sulme kibernetike që kryhen me qëllim të mirë. Sulmet tjera kibernetike që janë edhe shumë të rrezikshme janë prej grupeve terroriste psh. nuk ka nevojë me pas një infrastrukturë shumë të avancuar ose me pas armë kimike ose biologjike, mjafton me pas një laptop ose një pajisje tjetër teknologjike për të kryer një sulm në një shtet tjetër”, potencoi mes tjerash profesori Kadriu.
Ai shpjegoi më gjerësisht se cilat janë llojet e sulmeve kibernetike.
“Ka lloje të ndryshme të sulmeve kibernetike, siç janë psh. llojet e sabotazhit, nëse e marrim në atë aspektin me sulmu infrastruktura të ndjeshme, nëse sulmohen diga që janë të digjitalizuara, pjesa tjetër e infrastrukturës, vendet që prodhojnë elektricitet, atëherë sulmet e kanë një efekt madhor dhe ndikojnë në destabilizimin e një vendi komplet. Sulmet tjera janë sulme që bëhen në privatësi, psh. çdo ditë marrim emaila në spam të tilla sikurse keni fituar lotarinë ose jeni bërë milioner, edhe këto janë sulme që tentojnë me i marrë të dhënat tona që me përfitu nga ne në aspektin financiar. Sulme të tjera janë edhe sulmet e privatësisë, sulmet e krijuara gjenetikisht ose të modifikuara siç janë virusat e ndryshëm, pastaj spyware që e kanë kryer rolin e spiunazhit, ka edhe sulme që bëhen edhe për pengimin e realizimit të një pune të caktuar, ndalet infrastruktura e një vendi”, tha ndër të tjera profesori i UBT-së.
Sipas tij, shtetet që sulmojnë më shumë janë Rusia, Irani e Kina, ndërsa shtetet që përballen me sulme më të shpeshta kibernetike janë Shtetet e Bashkuara të Amerikës, Izraeli dhe shtetet evropiane ku hyn edhe Kosova. As kjo e fundit nuk qëndron në nivel të dëshirueshëm për shkak se nuk ka domain të vetin dhe as ligj për mbrojtje nga sulmet kibernetike.
“Kosova përballet me sulme prej hakerëve të ndryshëm për shkak që nuk ka një domain të vetin, nuk ka CyberDefense adekuat, sulmet kryhen çdo ditë, varet tash edhe nga intensiteti i sulmeve dhe dëmi që shkaktohet”, deklaroi ai.
Ai sugjeron se edukimi mbi sulmet e tilla duhet të fillojë që nga shkollimi fillor, të mos nënvlerësohet rrezikshmëria e tyre, meqë sipas tij, ato e afektojnë jetën tonë më shumë sesa sulmet tjera./UBTNews/
Jonila Berisha, studente në Shkenca Politike në UBT
You may like
-
UBT shpall konkurs për pranimin e studentëve të rinj për vitin akademik 2025/26
-
UBT forcon bashkëpunimin ndërkombëtar me një nga universitetet më prestigjioze në Greqi – University of Thessaly
-
UBT zgjeron rrjetin ndërkombëtar: Partneritet i ri me Fakultetin e Arteve Grafike të Universitetit të Zagrebit
Teknologji
Dubai bën testin e parë, synon të “luftojë” trafikun me Taksitë Ajrore Joby deri në 2026
Published
15 hours agoon
July 1, 2025By
UBT News
Dubai po afron me hapa të shpejtë drejt përdorimit të taksive ajrore elektrike për të shmangur trafikun.
Kompania Joby Aviation zhvilloi fluturimin e parë provë të taksisë së saj ajrore eVTOL në Emirate, duke shënuar një hap të rëndësishëm drejt lansimit komercial në vitin 2026.
Këto taksi ajrore mund të përshkojnë deri në 160 km me shpejtësi deri në 320 km/orë dhe premtojnë të ulin ndjeshëm kohën e udhëtimit, si për shembull nga Aeroporti Ndërkombëtar i Dubait në Palm Jumeirah, që do të zgjasë vetëm 12 minuta, përcjell Telegrafi.
Megjithëse çmimet fillestare do të jenë më të larta dhe do t’u drejtohen udhëtarëve me të ardhura më të larta, synimi është që më vonë të jenë të përballueshme për të gjithë. Ky projekt do të jetë miqësor me mjedisin, pasi taksitë janë plotësisht elektrike dhe pa emetime.
Sidoqoftë, mbeten sfida të rëndësishme për miratimet rregullatore dhe ndërtimin e infrastrukturës së nevojshme për këto fluturime urbane.
Teknologji
Bëni këtë tani, Microsoft po fshin fjalëkalimet
Published
22 hours agoon
July 1, 2025By
UBT News
Microsoft do të fshijë fjalëkalimet e ruajtura në aplikacionin Authenticator, gjatë muajit të ardhshëm. Me këtë veprim, Microsoft po i afrohet vizionit të tij për një të ardhme pa fjalëkalime klasike.
Të gjithë përdoruesit kanë disa javë kohë për të ndërmarrë veprime për të shmangur humbjen e qasjes në llogaritë e rëndësishme. Ndryshimi është pjesë e një strategjie më të gjerë me të cilën Microsoft eliminon përdorimin e fjalëkalimeve tradicionale, të cilat shpesh janë cak i sulmeve të phishing dhe hakimit.
Kompania po i inkurajon përdoruesit të kalojnë në çelësa kalimi, që funksionojnë nëpërmjet gjurmëve të gishtave, PIN ose biometrikës së pajisjes, në vend që të shtypin fjalëkalime.
Çfarë duhet të bëjnë përdoruesit?
Transferoni fjalëkalimet nga aplikacioni Authenticator në Microsoft Edge. Përdoruesit sinkronizojnë fjalëkalimet nga Authenticator me shfletuesin Edge.
Hapni aplikacionin dhe aktivizoni opsionin “Ndizni Edge” për të transferuar fjalëkalimet në një hapësirë të sigurt ruajtjeje brenda Edge.
Filloni të përdorni hyrjen me çelës kalimi
Microsoft rekomandon përdoruesit të kalojnë llogaritë më të rëndësishme, si Outlook, Microsoft 365 dhe Xbox, në hyrje me çelës kalimi. Ky sistem është më i sigurt dhe më rezistent ndaj sulmeve.
Krijo kopje rezervë të fjalëkalimeve
Edhe pse fjalëkalimet transferohen në Edge, përdoruesve u këshillohet të bëjnë kopje shtesë për të shmangur humbjen e të dhënave.
Fshini fjalëkalimet nga aplikacioni Authenticator
Pas një transferimi të suksesshëm, përdoruesit duhet të heqin fjalëkalimet e ruajtura nga Authenticator:
Cilësimet → Plotësimi automatik → Sinkronizimi i llogarisë → Ndalo sinkronizimin dhe hiq të dhënat e plotësimit automatik.
Fjalëkalimet nga Authenticator pritet të fshihen në gjysmën e parë të gushtit 2025, pra brenda gjashtë javësh nga fundi i qershorit. Pas kësaj periudhe, përdoruesit nuk do të kenë më qasje në fjalëkalimet e tyre nëse nuk i kanë transferuar ato më parë.
Teknologji
Prodhimi i veturave në Britani në nivelin më të ulët në 76 vjet për shkak të tarifave amerikane
Published
2 days agoon
June 30, 2025By
UBT News
Prodhimi i automjeteve në Mbretërinë e Bashkuar ka rënë në pikën më të ulët që nga viti 1949. Vetëm 50,000 shembuj janë prodhuar gjatë muajit maj, që përbën një rënie prej 33% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar.
Shkaku i kësaj rënieje konsiderohen të jenë tarifat nga SHBA mbi importet britanike. Këto tarifa i kanë bërë më të kushtueshme veturat e kanë penguar ndjeshëm eksportet.
Një marrëveshje e re tregtare ndërmjet Mbretërisë së Bashkuar dhe SHBA-së ka hyrë në fuqi në qershor 2025, e cila redukton tarifat nga 25% në 10% për deri në 100,000 automjete në vit.
Kjo marrëveshje pritet të sjellë lehtësim dhe të ndihmojë në stabilizimin e prodhimit në muajt në vijim.
Teknologji
18 vjet nga prezantimi i iPhone të parë
Published
2 days agoon
June 30, 2025By
UBT News
Nëse jeni fanatik i telefonave inteligjentë prej kohësh, nuk do t’i harroni disa data. Më 29 qershor 2007, Apple lansoi iPhone-in e gjeneratës së parë.
Pajisja u prezantua më 9 janar 2007 nga Steve Jobs, por Apple kishte nevojë për kohë për të prodhuar mjaftueshëm njësi, që kur Jobs zbuloi pajisjen në janar, të gjithë flisnin për iPhone. Me ekranin me prekje, ishte e qartë se Apple kishte pajisje që do të ndryshonte botën, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.
Më 2007, procesi i blerjes së një iPhone ishte më i thjeshtë se tani, disa ditë para prezantimit, njerëzit filluan të prisnin në radhë gjatë natës para dyqaneve të Apple. Bëhet e ditur se 18 vjet më parë, konsumatorët mund të zgjidhnin midis iPhone me 4GB hapësirë ruajtjeje (499 dollarë) dhe 8GB (599 dollarë).
Dy muaj pas prezantimit, Apple ndërpreu variantin 4GB dhe në shkurt të vitit 2008 u prezantua një tjetër model me 16GB.
Ndërsa shumë njerëz e festojnë 9 janarin si përvjetorin e iPhone origjinal, kjo është vetëm gjysma e historisë.
Është e vështirë të besohet, por 18 vjet më parë ishte vërtet dita kur bota ndryshoi.

Ja fktorët që ndikojnë në rritjen e kolesterolit të keq

Abraham nga aeroplani, do të jem në sulm me dyshen shqiptare

Pete Davidson zbulon plagë të thella familjare mes një paraqitjeje të re në skenë

Dubai bën testin e parë, synon të “luftojë” trafikun me Taksitë Ajrore Joby deri në 2026

Si e kaloi Princesha Diana ditëlindjen e saj të fundit?

Ky çaj e parandalon sulmin në zemër

Ansu Fati zyrtarizohet te Monaco

Kremlini mohon pretendimet e SHBA-së se Rusia po zvarrit bisedimet e paqes në Ukrainë

SHBA heq sanksionet ndaj Sirisë
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet3 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT4 weeks ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane