Në episodin më të ri të podcastit të UBT News, i ftuar ishte prof. Ibush Luzha, një nga njohësit e teknologjisë inorganike, i cili solli një analizë të detajuar mbi sfidat mjedisore që e prekin drejtpërdrejt shëndetin dhe cilësinë e jetës së qytetarëve në Kosovë.

Në një bisedë të hapur, ai shpalosi problemet kryesore të ndotjes së ujit, ajrit dhe mbeturinave, si dhe theksoi rolin vendimtar që teknologjia moderne mund të luajë në zgjidhjen e tyre.

Prof. Luzha kujtoi se teknologjia inorganike ka qenë ndër drejtimet kryesore të industrisë kosovare që nga periudha para luftës e deri më sot. Ai theksoi se vendi ynë vazhdon të ketë potencial të madh natyror, por se ai mbetet shpesh i pamenaxhuar dhe i nënvlerësuar.

“Teknologjia inorganike ka qenë tradicionalisht një nga shtyllat industriale të Kosovës. Edhe sot kemi potencial të jashtëzakonshëm natyror, por sfida kryesore mbetet mungesa e menaxhimit modern dhe e standardeve që kërkon koha”, u shpreh ai.

Profesori theksoi se mineralet, burimet ujore dhe kapacitetet industriale të trashëguara nuk janë përdorur në mënyrën e duhur, duke lënë prapa pasoja serioze mjedisore.

Një nga temat kryesore të diskutimit ishte gjendja alarmuese e ujërave sipërfaqësore dhe atyre të pijshëm në Kosovë. Prof. Luzha u ndal te abuzimet që ndodhin në shumë kompani dhe institucione, ku trajtimi i ujit shpesh lihet pas dore.

“Në shumë zona të Kosovës, analizat tregojnë tejkalime drastike të parametrave të ndotjes, si në ujërat sipërfaqësore, ashtu edhe në ato të pijshëm. Problemi nuk është mungesa e pajisjeve, por fakti që shumë sisteme filtrimi anashkalohen plotësisht ose nuk mirëmbahen”, tha ai.

Sipas tij, komunat bartin përgjegjësi të madhe, por kontrolli mbetet i dobët, ndërsa monitorimet janë shpesh formale dhe jo të thelluara.

Ai shtoi se disa sisteme filtrimi të dhuruara nga Bashkimi Evropian janë lënë jashtë funksionit pa asnjë arsye teknike, duke u bërë shembuj të keqmenaxhimit institucional.

Gjatë podcastit u diskutua edhe për ndotjen e ajrit, një nga problemet më të mëdha të viteve të fundit. Prof. Luzha theksoi se ndotja rritet sidomos në dimër, si pasojë e djegies së materialeve të ndryshme dhe e emetimeve industriale.

“Kosova ka burime të mëdha ndotjeje të ajrit, por ka edhe potencial të madh për përmirësim. Me teknologji moderne dhe standarde të qarta të filtrimit industrial, ndotja mund të ulet ndjeshëm. Kërkohet vetëm vullnet dhe zbatim i vërtetë i ligjit”, u shpreh profesori.

Ai theksoi rëndësinë e filtrimit të gazrave industrialë dhe të implementimit të teknologjive që e reduktojnë ndotjen në burim, duke paralajmëruar se pasojat e mosveprimit do të jenë afatgjata dhe të dëmshme.

Podcastin e plotë mund ta ndiqni në këtë link: PODCAST

Një ekip i profesorëve të UBT-së ka botuar një studim të rëndësishëm shkencor në revistën prestigjioze Journal of Ecological Engineering, i cili trajton cilësinë e ujërave nëntokësore në komunën e Suharekës, një zonë me rëndësi të madhe për furnizimin me ujë dhe zhvillimin bujqësor në Kosovë.

Punimi me titull: “Assessment of Groundwater Quality – Case Study, Suharekë Municipality, Kosovo”, është realizuar nga autorët: Prof. Dr. Hazir S. Çadraku dhe Prof. Skender Bublaku, me bashkëautorësi edhe të Agron Shalës nga Instituti Hidrometeorologjik i Kosovës.

Hulumtimi thekson se uji është një burim thelbësor për jetën dhe zhvillimin njerëzor, ndërsa ujërat nëntokësore përbëjnë një pjesë të rëndësishme të ujërave të ëmbla në botë, nga të cilat varen mbi 2.5 miliardë njerëz. Studiuesit sjellin një pasqyrë të gjerë të literaturës shkencore dhe faktorëve që ndikojnë në cilësinë e ujit, duke përfshirë proceset gjeologjike, aktivitetet urbane, bujqësore dhe ndotjen që vjen nga mbetjet apo përdorimi i plehrave kimike.

Për realizimin e studimit janë marrë 16 mostra uji nga puse të hapura dhe të shpuara në zona të ndryshme të Suharekës, të cilat përdoren nga banorët për pije, bujqësi dhe industri. Mostrat janë analizuar sipas standardeve ndërkombëtare të ISO dhe WHO, duke vlerësuar 24 parametra fizikë, kimikë dhe mikrobiologjikë. Të dhënat janë përpunuar me metodologji shkencore moderne, përfshirë përdorimin e indeksit të cilësisë së ujit (WQI), analizës hidrokimike dhe hartimit të shpërndarjes hapësinore të parametrave.

Rezultatet treguan se shumica e puseve kanë ujë me cilësi të mirë dhe të sigurt, megjithëse disa mostra shfaqën tejkalime të vlerave të lejuara për parametra të caktuar si nitratet, amoniumi, magnezi, COD dhe turbullira. Studimi identifikoi shtatë lloje hidrokimike, ku më të zakonshmet ishin tipet Ca-Mg-HCO₃-CO₃ dhe Mg-Ca-HCO₃-CO₃, të cilat lidhen me përbërjen gjeologjike të terrenit.

Autorët theksojnë se monitorimi i rregullt i ujërave nëntokësore është jetik, pasi cilësia e tyre ndikohet drejtpërdrejt nga aktivitetet njerëzore, urbanizimi dhe përdorimi i tokës. Studimi ofron të dhëna të vlefshme për institucionet lokale dhe kombëtare, sidomos për hartimin e politikave të menaxhimit të qëndrueshëm të ujit, në përputhje me Direktivën Kornizë të BE-së për Ujërat.

Ky publikim e konsolidon UBT-në si një ndër institucionet lidere në kërkimin shkencor në Kosovë, me profesorë të angazhuar në projekte kombëtare dhe ndërkombëtare që adresojnë çështje kritike të mjedisit dhe zhvillimit të qëndrueshëm.

Video e shkurtër e Burimit të Ujit të Istogut – realizuar nga profesori i Fakultetit të Inxhinierisë së Ndërtimit dhe Infrastrukturës në UBT, Hazir Çadraku, është publikuar në ProGEO International Association.

Videon mund ta shihni në këtë link: LINKU I VIDEOS

Profesoresha e Fakultetit të Stomatologjisë në UBT, Jeta Kiseri Kubati, së bashku me një ekip ndërkombëtar të specialistëve të ortodoncisë, ka publikuar një studim të rëndësishëm në revistën prestigjioze BMC Oral Health në Q1, e cila bën pjesë në grupin botues Springer Nature.

Artikulli me titull “Stability, survival and costs of vacuum-formed retainers versus bonded lingual braided rectangular and multistranded round wire retainers in the mandible of orthodontic patients over a two-year period” analizoi efektivitetin, qëndrueshmërinë dhe kostot e tre llojeve të retainer-ëve ortodontikë në mbajtjen e renditjes së dhëmbëve mandibularë gjatë një periudhe dyvjeçare.

Ky studim përfshiu 93 pacientë të moshës 12–21 vjeç, dhe krahasoi tre metoda të ndryshme të mbajtjes së dhëmbëve: retainer-at e formuar me vakum (VFR), telat e rrumbullakët me shumë fije dhe telat e sheshtë të thurur të ngjitur lingualisht. Rezultatet treguan se të tre llojet e retainer-ëve kishin shkallë mbijetese të ngjashme, ndërsa VFR rezultoi të kishte kosto 21–23% më të ulëta krahasuar me retainer-at fikse, një gjetje me rëndësi praktike për vendet me burime të kufizuara.

Analiza gjithashtu tregoi se pacientët raportuan kënaqësi të barabartë me të gjitha llojet e retainer-ëve, ndërsa ndryshimet në renditjen e dhëmbëve ishin minimale dhe brenda kufijve të pranueshëm klinikisht. Studimi përfshiu gjithashtu një analizë të detajuar të kostove, duke përfshirë shpenzimet direkte për materiale, kohën e stafit dhe shërbimet laboratorike, duke ofruar një perspektivë të plotë mbi efektivitetin ekonomik të metodave të ndryshme të mbajtjes ortodontike.

Ky punim është rezultat i bashkëpunimit ndërmjet UBT-së, Universitetit të Zagrebit dhe Orthonova Clinic në Zagreb, Kroaci, duke vënë në pah rëndësinë e bashkëpunimeve ndërkombëtare në fushën e stomatologjisë dhe ortodoncisë. Studimi është i hapur për publikun dhe mund të gjendet në versionin elektronik të revistës BMC Oral Health në Q1.