Lajmet

Pse vazhdojnë të kenë popullaritet udhëheqësit autokratë?

Published

on

Nga Nisha Bellinger

“The Conversation”

Demokracia po tkurret në nivel global dhe diçka e tillë po vërehet për 17 vitet e fundit, sipas gjetjeve të këtij viti të publikuara nga organizata jofitimprurëse Freedom House, që është e angazhuar në mbrojtje të demokracisë. Shpenzimet e mëdha publike të këtyre liderëve në zonat kryesore dhe promovimi me efektiv i nacionalizmit, janë dy arsyet pse mbeten ende shumë popullorë në vendet e tyre.

Unë jam një politologe që merrem me dinamikën politike dhe ekonomike në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme. Dukuri e shoqërive që bëhen më pak demokratike pasi më herët kanë bërë një përparim të dukshëm drejt demokracisë së plotë, njihet si prapësim ndaj demokracisë.

Në studimin tim të vitit të kaluar, bashkë-autori Byunghwan Son dhe unë, identifikuam dy mënyra kryesore se si ndodh kthimi i prapambetur demokratik. Së pari, udhëheqësit politikë i dobësojnë demokracitë e vendeve të tyre kur miratojnë masa ligjore dhe politike që e bëjnë degën ekzekutive (qeverinë) më të fortë dhe më të dobëta degët e tjera si gjyqësori dhe degët legjislative.

Më pas kjo i redukton kontrollet dhe balancat ndaj degës ekzekutive. Demokracia dobësohet edhe kur liderët ia bëjnë të vështirë partive opozitare që të garojnë në zgjedhje. Kjo pakëson alternativat që ka përpara qytetari. Udhëheqësit politikë në një sërë vendesh, përfshirë Kinën dhe Nikaraguan, po ndërmarrin gjithnjë e më shumë hapa për të konsoliduar pushtetin e tyre duke dëmtuar degët e tjera të qeverisë dhe opozitën.

Kur e bëjnë këtë, udhëheqësit janë duke shfaqur tendenca autoritare, që do të thotë se ata përpiqen të krijojnë një qeveri me një degë ekzekutive shumë të fortë dhe që ka shumë pak tolerancë për kundërshtimin dhe mendimin ndryshe.

Por pavarësisht këtyre tendencave, disa liderë që kanë fituar imazhin e një lideri autoritar midis kritikëve – si presidenti i Turqisë Recep Tayyip Erdogan dhe kryeministri i Hungarisë Viktor Orban – gëzojnë nivele të larta mbështetje në sondazhe. Por pse liderët që e dobësojnë demokracinë kanë një mbështetje publike kaq të fortë? Dy arsyet kryesore janë shpenzimet e mëdha publike të këtyre liderëve në zonat kryesore dhe promovimi efektiv i nacionalizmit.

Erdogan është në pushtet prej gati 20 vjetësh. Në fillim mori detyrën e kryeministrit të Turqisë në vitin 2003, dhe më pas u bë president në vitin 2014. Në maj të këtij viti u rizgjodh president për një mandat tjetër 5-vjeçar. Partitë opozitare janë në gjendje të konkurrojnë në zgjedhje, por Erdogan ka marrë masa të tjera ligjore gjatë viteve, të cilat kanë reduktuar shanset e kandidatëve kundërshtarë për të fituar.

Që kur partia politike e Erdoganit AKP erdhi në pushtet në vitin 2002, ai ka emëruar gjyqtarë që janë dashamirës ndaj partisë së tij. Kjo i ka dhënë mundësinë që të largojë apo burgosë prokurorët dhe gjyqtarët dhe t’i zëvendësojë me besnikë të tij. Ish-kryetari i bashkisë së Stambollit, Ekrem İmamoğlu, anëtar i partisë opozitare CHP, konsiderohej një sfidues i frikshëm i Erdoganit përpara zgjedhjeve të 2023.

Por në dhjetor 2022, një gjykatë turke e dënoi İmamoğlu me gati 3 vjet burg për fyerjen e Këshillin Suprem Zgjedhor të Turqisë duke e ndaluar të jetë pjesë e politikës. Erdogan ka ndërmarrë hapa të tjerë për të konsoliduar pushtetin e tij, përfshirë arrestimin e zyrtarëve ushtarakë që vënë në dyshim autoritetin e tij dhe arrestimin e gazetarëve, aktivistëve dhe akademikëve që e kritikojnë atë.

Para zgjedhjeve të këtij vitit, Erdogan shpenzoi shumë për të ndihmuar në konsolidimin e mbështetjes së tij. Ai e rriti vazhdimisht pagën minimale, së fundmi me 34 për qind. Hoqi kërkesën për moshën e daljes në pension, duke u dhënë 2 milionë njerëzve mundësinë të pushojnë së punuari dhe të marrin pensione.

Tendenca të ngjashme janë duke u zhvilluar në Hungari. Orban ka shërbyer në disa mandate të njëpasnjëshme si kryeministër i Hungarisë që nga viti 2010. Ai fitoi zgjedhjet e katërta parlamentare në vitin 2022. Që nga viti 2010, ai ka marrë masa për të forcuar pushtetin e tij.

Këtë vit, ai përdori shumicën e partisë së tij në parlament për të kryer disa ndryshime kushtetuese që kufizojnë kompetencat e gjykatave. Njëri nga ndryshimet përfshinte eliminimin e të gjitha vendimeve të gjykatave të marra përpara vitit 2012, duke hedhur poshtë një grup ligjesh para kohës së sundimit të Orban.

Më së afërmi në kohë, në vitin 2018, Orban u përpoq të ndërtonte një sistem gjyqësor paralel, që do ta lejonte Ministrin e Drejtësisë të mbikëqyrte çështjet e lidhura me zgjedhjet në një sistem të veçantë gjyqësor. Megjithatë, presioni nga Bashkimi Evropian – anëtar i të cilit është Hungaria – i ndaloi këto plane në vitin 2019.

Po ashtu, Orban është përpjekur të konsolidojë pushtetin e tij duke dobësuar mediat e pavarura. Kjo përpjekje përfshin mos-rinovimin e të drejtave të transmetimit të mediave opozitare apo blerjen e tyre nga njerëz pranë qeverisë. Nga ana tjetër, kjo ua bën të vështirë kandidatëve të opozitës që të përcjellin mesazhin e tyre tek votuesit.

Për shembull në disa raste, mediat e goditura nuk i kanë lejuar kandidatët e opozitës që të bëjnë reklama politike. Pavarësisht këtyre zhvillimeve, vlerësimet e Orban në sondazhe mbeten të larta, duke arritur në rreth 57 për qind pas zgjedhjeve parlamentare të 2022-shit.

Në këtë rast, lideri përfitoi nga nivelet e larta të shpenzimeve publike, si dhe një mesazh nacionalist, në favor të tij. Konkretisht Orban ofroi përfitime sociale bujare për familjet, fëmijët dhe forcat e armatosura përpara zgjedhjeve të vitit 2022.

Disa nga këto masa përfshinin uljen e taksave për familjet me fëmijë, pagesa shtesë për anëtarët e forcave të armatosura dhe anulimin e tatimit mbi të ardhurat personale për punëtorët nën moshën 25 vjeç. Orban e përdori nacionalizmin – të shprehur përmes retorikës kundër emigrantëve – si një strategji për të forcuar mbështetje edhe gjatë fushatës zgjedhore.

Ai ka folur për disavantazhet e “përzierjes së racave” dhe emigrimit, që të ketë mbështetjen e hungarezëve të cilët janë të shqetësuar për fluksin e të ardhurve.

Përpjekjet e Erdogan dhe Orban për të konsoliduar pushtetin e tyre, janë vetëm 2 nga shembujt e një tendence më të gjerë dhe në rritje të autoritarizmit në mbarë botën. 60 vende – përfshirë Nikaraguan, Tunizinë  dhe Mianmarin – pësuan rënie të lirisë në vitin 2022, ndërsa sipas Freedom House u përmirësuan vetëm 25.

Shtetet e Bashkuara morën 83 pikë duke u klasifikuar si një vend “i lirë” sipas kësaj liste, e cila merr parasysh të drejtat politike dhe liritë civile dhe vlerëson vendet bazuar në këta faktorë. Përdorimi i parave për të stimuluar votues të të mbështesin si dhe referencat ndaj nacionalizmit janë 2 mënyrat se si liderët si Erdogan dhe Orban e mbajnë mbështetjen e publikut. Por një rol mund të luajnë gjithashtu edhe faktorë të tjerë si rritja e pabarazisë, e cila mund të bindë njerëzit t’u drejtohen për përgjigje udhëheqësve të dorës së fortë.

Lajmet

Trump ka pritur Melonin në Shtëpinë e Bardhë: Italia një nga aleatët tanë më të ngushtë

Published

on

By

Kryeministrja italiane Giorgia Meloni u takua me presidentin amerikan Donald Trump në Shtëpinë e Bardhë.

Në një takim dypalësh të zhvilluar në Zyrën Ovale, i ndjekur nga një drekë me dyer të mbyllura në dhomën e kabinetit, të dy liderët iu përgjigjën pyetjeve nga grupi i gazetarëve të Shtëpisë së Bardhë dhe gazetarëve italianë, duke rikonfirmuar mirëkuptimin dhe marrëdhënien e tyre të ngushtë.

Trump pranoi një ftesë të kryeministries italiane për një vizitë zyrtare në Romë “në të ardhmen e afërt”, një rast, thotë Meloni, për të rifilluar dialogun midis Uashingtonit dhe Brukselit. Meloni thotë se presidenti amerikan gjatë vizitës së tij në Itali mund të mendojë të takohet edhe me përfaqësues të BE-së.

“Italia mund të jetë aleati më i mirë i Shteteve të Bashkuara nëse Meloni mbetet kryeministre”, tha Trump. “Ajo është një person i madh, ajo po bën një punë të shkëlqyer dhe marrëdhëniet tona janë të shkëlqyera. Italia është një nga aleatët tanë më të ngushtë jo vetëm në Evropë,” shtoi ai.

Për tarifat, të dy udhëheqësit thanë se kishin besim se mund të gjenin një marrëveshje të drejtë tregtare. “Nuk do të ketë asnjë problem për të bërë një marrëveshje me BE-në për tarifat, nuk do të ketë asnjë problem me askënd”, theksoi Trump në Zyrën Ovale.

Presidenti amerikan përsëriti se ai ishte duke negociuar me disa vende, por pohoi se ai “nuk po nxitonte”. “SHBA do të bëjë gjithashtu një marrëveshje të mirë me Kinën” për tarifat, shtoi ai.

Meloni thotë se ka besim se mund të arrihet një marrëveshje, duke shtuar se ajo beson se “ne duhet të flasim sinqerisht dhe të jemi në mes”.

“Unë besoj në unitetin e Perëndimit, ne thjesht duhet të flasim dhe të arrijmë në rezultate dhe të gjejmë veten në rrugën më të mirë të mesme për t’u rritur së bashku. Kur flas për Perëndimin nuk po flas vetëm gjeografikisht, por si qytetërim,” tha Meloni, e cila ripërshtati sloganin “Make America Great Again” të Trump dhe shprehu dëshirën e saj për të “MWGA”; Bëje Perëndimin Përsëri të Madh.

Kryeministrja italiane njoftoi gjithashtu se Italia “do të duhet të rrisë importet e energjisë” dhe se “kompanitë italiane do të investojnë 10 miliardë euro” në SHBA.

Shpenzimet e mbrojtjes, migracioni, lufta në Ukrainë dhe marrëveshja bërthamore me Iranin ishin gjithashtu ndër temat e diskutuara gjatë takimit të ngrohtë të dy liderëve.

“Italia synon të arrijë pragun e 2%”, njoftoi ajo duke iu referuar kërkesës së NATO-s për shpenzimet e mbrojtjes, e cila ka qenë një temë e nxehtë për presidentin e 47-të të SHBA-së, i cili është paralajmëruar vazhdimisht për tërheqjen e Uashingtonit nga aleanca nëse vendet evropiane dështojnë të bëjnë pjesën e tyre dhe të investojnë në kapacitetet e tyre mbrojtëse.

“Italia do të njoftojë në samitin e ardhshëm të NATO-s se do të rrisë shpenzimet në 2 përqind siç kërkohet. Evropa është e përkushtuar të bëjë më shumë, duke punuar në instrumente për të mundësuar dhe ndihmuar vendet anëtare të rrisin shpenzimet e mbrojtjes. Ne jemi të bindur se të gjithë duhet të bëjnë më shumë,” vuri në dukje Meloni.

Trump, i pyetur nëse objektivi prej 2 për qind ishte i mjaftueshëm, u përgjigj duke thënë “Kurrë nuk mjafton”.

“Italia dhe Shtetet e Bashkuara kanë qëndrime të përbashkëta për një sërë çështjesh, si lufta kundër emigracionit të parregullt dhe drogave sintetike”, tha Meloni.

Pasi përsëriti linjën e ashpër të vendosur në muajt e parë të presidencës së tij kundër emigrantëve (të parregullt dhe të tjerë) në Shtetet e Bashkuara, Trump e zhvendosi fokusin te Evropa, duke kritikuar politikat e saj të emigracionit.

“Unë nuk jam një tifoz i madh i Evropës dhe asaj që ata kanë bërë për emigracionin, por mendoj se ata do të duhet të bëhen më të zgjuar, sepse po dëmtohen seriozisht nga ajo që kanë bërë,” tha Trump, i cili nga ana e tij vlerësoi qeverinë italiane, të kryesuar nga Meloni, për politikën e saj të emigracionit.

Meloni ndërhyri menjëherë për të vënë në dukje se edhe politikat europiane po ndryshojnë, duke i dhënë disa merita Italisë.

“Ne po fillojmë ta bëjmë këtë, do të shihni politikat që po zbaton Europa: Komisioni Evropian sapo ka miratuar rregulloret për riatdhesimet, gjërat po ndryshojnë, edhe falë shembullit të Italisë. Ne po punojmë së bashku dhe jam optimiste.”

Meloni nuk iu shmang temës së luftës në Ukrainë,

Në dukje një nga pikat e pakta, nëse jo të vetmet, të mosmarrëveshjes në takimin e dyshes, të dy liderët kanë treguar gjatë muajve se qëndrimet e tyre për këtë çështje janë shumë të ndryshme.

“Unë mendoj se ka pasur një pushtim dhe se pushtuesi ka qenë Putini dhe Rusia, por sot ajo që është e rëndësishme është që së bashku duam të punojmë dhe po punojmë për të arritur një paqe të drejtë dhe të qëndrueshme në Ukrainë. Këto janë përpjekje për të cilat ne ndamë punën tonë edhe sot”, tha Meloni.

“Italia ka qenë shumë e dobishme në mbështetjen e Ukrainës”, tha Trump, duke theksuar se “jemi afër përfundimit të luftës, por do të shohim në ditët në vijim”.

“Tani do të përpiqem t’i jap fund, por siç e dini Rusia është shumë më e madhe si një forcë ushtarake dhe, nëse jeni të zgjuar, nuk përfshiheni në luftëra që nuk mund t’i përballoni më vonë”, shtoi presidenti amerikan.

“Unë nuk do të thosha se ai (Zelensky) ka bërë punën më të mirë, në rregull? Unë nuk jam një fans i madh. Unë me të vërtetë, nuk jam një fans i madh i tij”, tha Trump.

Continue Reading

Lajmet

​Përkujtohen dëshmorët dhe martirët në Prishtinë

Published

on

By

Ditët e 17, 18, 19, 20 dhe 21 prillit 1999, për shumë familje dhe qytetarë të trevave të Llapit e Gollakut që kishin marrë rrugën e shpëtimit përmes fshatrave Koliq, Grashticë, Makoc e Llukar, u shndërruan në ditë tmerri e krimi të paparë.

Ushtria policia dhe paramilitarët serbë në pritën që u kishin bërë, vranë dhe masakruan më se 124 qytetarë, në mesin e tyre fëmijë, vajza, djem, gra e pleq.

Me rastin e Ditës së Dëshmorëve të Komunës së Prishtinës, Kryeqyteti në bashkëpunim me degët në Prishtinë të OVL, SHFD dhe SHIL të UÇK-së, organizon aktivitetet përkujtimore: homazhe në kompleksin e varrezave të dëshmorëve në Velani, nderime pranë shtatores së heroit Zahir Pajaziti, aksion për dhurim gjaku në sheshin “Zahir Pajaziti”, homazhe në kompleksin e varrezave të dëshmorëve dhe martirëve në Makovc.

Tubimi qendror-tradicional “Epopeja e UÇK-së” mbahet në Marec nga ora 13:00, ndërsa nga ora 17:00 mbahet ceremonia për ndarjen e 71 mirënjohjeve për familjet e dëshmorëve dhe heronjve të Komunës së Prishtinës.

Continue Reading

Lajmet

​Dita Evropiane e të Drejtave të Pacientit

Published

on

By

18 prilli njihet si Dita evropiane për të Drejtat e Pacientit, ku në këtë ditë synohet të sensibilizohen pacientët, institucionet shëndetësore dhe ligjvënëse, që të formulohet dhe miratohet Karta e Pacientit.

Dita Evropiane e të Drejtave të Pacientëve 2025 do të fokusohet në një sërë temash kritike që lidhen me shkëmbimin e të dhënave shëndetësore, përfitimet dhe sfidat e tij.

Krijimi i Hapësirës Evropiane të të Dhënave Shëndetësore (EHDS) po formëson të ardhmen e menaxhimit elektronik të të dhënave shëndetësore në BE.

EHDS është krijuar për të lehtësuar ndarjen e të dhënave shëndetësore, veçanërisht për kërkimin shkencor, duke siguruar që të dhënat të përdoren në mënyrë etike dhe efektive në të gjitha shtetet anëtare. Ky kuadër i ri ka potencialin për të transformuar peizazhin e qeverisjes së të dhënave shëndetësore në Evropë.

Të dhënat shëndetësore mblidhen nga organizata të ndryshme për qëllime specifike.

Spitalet, për shembull, analizojnë të dhënat e pacientëve për të përmirësuar cilësinë, kohën dhe sigurinë e shërbimeve të tyre. Megjithatë, këto të dhëna gjithashtu mund të grumbullohen në nivel popullsie për të mirën e parandalimit të sëmundjeve dhe ofrimit të kujdesit shëndetësor në rajone dhe vende.

Duke i bërë të dhënat shëndetësore më të qasshme dhe tërheqëse, ne mund të përmirësojmë rezultatet e kujdesit shëndetësor, të promovojmë mësimin dhe të nxisim bashkëpunimin ndërkufitar.

Përfitimet e ndarjes dhe kthimit të të dhënave shëndetësore te pacientët, shembulli i provave klinike:

– Shkëmbimi i të dhënave shëndetësore mund t’i bëjë sistemet e kujdesit shëndetësor më të përgjegjshëm, efikas dhe të qëndrueshëm. Pacientët kanë kërkuar prej kohësh vlerë në këmbim të përdorimit të të dhënave të tyre.

– Dhënia e pjesëmarrësve të dhëna nga provat klinike individuale, për shembull, jo vetëm që u siguron atyre informacion të vlefshëm për kujdesin shëndetësor ose menaxhimin e sëmundjeve, por gjithashtu i fuqizon ata duke i bërë pjesë të procesit të vendimmarrjes. Kjo ripërcakton marrëdhëniet midis pacientëve, kërkimit dhe industrisë.

Në mënyrë që shkëmbimi i të dhënave shëndetësore të jetë i suksesshëm, individët duhet të ndihen të sigurt se privatësia e tyre respektohet.

Ekuilibri midis nevojës për të garantuar privatësinë e të dhënave dhe imperativit për të përdorur të dhënat shëndetësore për kërkime mjekësore dhe përmirësimin e sistemit duhet të hulumtohet dhe diskutohet midis palëve të interesuara.

Si shembull kombëtar, në Itali, Cittadinanzattiva ka punuar në një dekalog për të rishikuar, për sa i përket llogaridhënies, rregullat që rregullojnë pëlqimin e qytetarëve/pacientëve, i cili është thelbësor për përpunimin dhe ndarjen e të dhënave dhe bashkëpunimin midis studiuesve.

Continue Reading

Lajmet

26 vjet nga beteja e Shkëmbit të Gradinës

Published

on

By

Sot mbushen 26 vjet nga beteja e zhvilluar te Shkëmbi i Gradinës, për të mos lejuar depërtimin e forcave armike në rrafshnaltën e Berishës, ku ndodhej SHP i UÇK-së, Spitali Ushtarak, Qeveria e Përkohshme e Kosovës, Agjencia e Lajmeve KosovaPress, Radio Kosova e Lirë dhe rreth 100 mijë banorë nëpër grykat e maleve.

Në këtë betejë, pikërisht më 18 prill 1999, ranë heroikisht Islam Kastrati nga Kishnareka, Halim Bajraktari nga Drenasi, Mentor Morina nga Bushati, Ramadan Bytyqi nga Gjergjica dhe Mentor Gashi nga Llapushniku.

Luftimet e prillit 1999 në këtë anë kanë qenë vendimtare jo vetëm për rrjedhat e luftës çlirimtare, por mbi të gjitha kanë qenë vendimtare për të shpëtuar jetën e njerëzve që kanë qenë në këto gryka.

Po ashtu, luftëtarët që e bënë betejën e prillit 1999 kanë qenë muri i gjallë që nuk e ka lejuar ushtrinë dhe policinë serbe të depërtojë te popullata.

Continue Reading

Të kërkuara