Lajmet

Pse vazhdojnë të kenë popullaritet udhëheqësit autokratë?

Published

on

Nga Nisha Bellinger

“The Conversation”

Demokracia po tkurret në nivel global dhe diçka e tillë po vërehet për 17 vitet e fundit, sipas gjetjeve të këtij viti të publikuara nga organizata jofitimprurëse Freedom House, që është e angazhuar në mbrojtje të demokracisë. Shpenzimet e mëdha publike të këtyre liderëve në zonat kryesore dhe promovimi me efektiv i nacionalizmit, janë dy arsyet pse mbeten ende shumë popullorë në vendet e tyre.

Unë jam një politologe që merrem me dinamikën politike dhe ekonomike në vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme. Dukuri e shoqërive që bëhen më pak demokratike pasi më herët kanë bërë një përparim të dukshëm drejt demokracisë së plotë, njihet si prapësim ndaj demokracisë.

Në studimin tim të vitit të kaluar, bashkë-autori Byunghwan Son dhe unë, identifikuam dy mënyra kryesore se si ndodh kthimi i prapambetur demokratik. Së pari, udhëheqësit politikë i dobësojnë demokracitë e vendeve të tyre kur miratojnë masa ligjore dhe politike që e bëjnë degën ekzekutive (qeverinë) më të fortë dhe më të dobëta degët e tjera si gjyqësori dhe degët legjislative.

Më pas kjo i redukton kontrollet dhe balancat ndaj degës ekzekutive. Demokracia dobësohet edhe kur liderët ia bëjnë të vështirë partive opozitare që të garojnë në zgjedhje. Kjo pakëson alternativat që ka përpara qytetari. Udhëheqësit politikë në një sërë vendesh, përfshirë Kinën dhe Nikaraguan, po ndërmarrin gjithnjë e më shumë hapa për të konsoliduar pushtetin e tyre duke dëmtuar degët e tjera të qeverisë dhe opozitën.

Kur e bëjnë këtë, udhëheqësit janë duke shfaqur tendenca autoritare, që do të thotë se ata përpiqen të krijojnë një qeveri me një degë ekzekutive shumë të fortë dhe që ka shumë pak tolerancë për kundërshtimin dhe mendimin ndryshe.

Por pavarësisht këtyre tendencave, disa liderë që kanë fituar imazhin e një lideri autoritar midis kritikëve – si presidenti i Turqisë Recep Tayyip Erdogan dhe kryeministri i Hungarisë Viktor Orban – gëzojnë nivele të larta mbështetje në sondazhe. Por pse liderët që e dobësojnë demokracinë kanë një mbështetje publike kaq të fortë? Dy arsyet kryesore janë shpenzimet e mëdha publike të këtyre liderëve në zonat kryesore dhe promovimi efektiv i nacionalizmit.

Erdogan është në pushtet prej gati 20 vjetësh. Në fillim mori detyrën e kryeministrit të Turqisë në vitin 2003, dhe më pas u bë president në vitin 2014. Në maj të këtij viti u rizgjodh president për një mandat tjetër 5-vjeçar. Partitë opozitare janë në gjendje të konkurrojnë në zgjedhje, por Erdogan ka marrë masa të tjera ligjore gjatë viteve, të cilat kanë reduktuar shanset e kandidatëve kundërshtarë për të fituar.

Që kur partia politike e Erdoganit AKP erdhi në pushtet në vitin 2002, ai ka emëruar gjyqtarë që janë dashamirës ndaj partisë së tij. Kjo i ka dhënë mundësinë që të largojë apo burgosë prokurorët dhe gjyqtarët dhe t’i zëvendësojë me besnikë të tij. Ish-kryetari i bashkisë së Stambollit, Ekrem İmamoğlu, anëtar i partisë opozitare CHP, konsiderohej një sfidues i frikshëm i Erdoganit përpara zgjedhjeve të 2023.

Por në dhjetor 2022, një gjykatë turke e dënoi İmamoğlu me gati 3 vjet burg për fyerjen e Këshillin Suprem Zgjedhor të Turqisë duke e ndaluar të jetë pjesë e politikës. Erdogan ka ndërmarrë hapa të tjerë për të konsoliduar pushtetin e tij, përfshirë arrestimin e zyrtarëve ushtarakë që vënë në dyshim autoritetin e tij dhe arrestimin e gazetarëve, aktivistëve dhe akademikëve që e kritikojnë atë.

Para zgjedhjeve të këtij vitit, Erdogan shpenzoi shumë për të ndihmuar në konsolidimin e mbështetjes së tij. Ai e rriti vazhdimisht pagën minimale, së fundmi me 34 për qind. Hoqi kërkesën për moshën e daljes në pension, duke u dhënë 2 milionë njerëzve mundësinë të pushojnë së punuari dhe të marrin pensione.

Tendenca të ngjashme janë duke u zhvilluar në Hungari. Orban ka shërbyer në disa mandate të njëpasnjëshme si kryeministër i Hungarisë që nga viti 2010. Ai fitoi zgjedhjet e katërta parlamentare në vitin 2022. Që nga viti 2010, ai ka marrë masa për të forcuar pushtetin e tij.

Këtë vit, ai përdori shumicën e partisë së tij në parlament për të kryer disa ndryshime kushtetuese që kufizojnë kompetencat e gjykatave. Njëri nga ndryshimet përfshinte eliminimin e të gjitha vendimeve të gjykatave të marra përpara vitit 2012, duke hedhur poshtë një grup ligjesh para kohës së sundimit të Orban.

Më së afërmi në kohë, në vitin 2018, Orban u përpoq të ndërtonte një sistem gjyqësor paralel, që do ta lejonte Ministrin e Drejtësisë të mbikëqyrte çështjet e lidhura me zgjedhjet në një sistem të veçantë gjyqësor. Megjithatë, presioni nga Bashkimi Evropian – anëtar i të cilit është Hungaria – i ndaloi këto plane në vitin 2019.

Po ashtu, Orban është përpjekur të konsolidojë pushtetin e tij duke dobësuar mediat e pavarura. Kjo përpjekje përfshin mos-rinovimin e të drejtave të transmetimit të mediave opozitare apo blerjen e tyre nga njerëz pranë qeverisë. Nga ana tjetër, kjo ua bën të vështirë kandidatëve të opozitës që të përcjellin mesazhin e tyre tek votuesit.

Për shembull në disa raste, mediat e goditura nuk i kanë lejuar kandidatët e opozitës që të bëjnë reklama politike. Pavarësisht këtyre zhvillimeve, vlerësimet e Orban në sondazhe mbeten të larta, duke arritur në rreth 57 për qind pas zgjedhjeve parlamentare të 2022-shit.

Në këtë rast, lideri përfitoi nga nivelet e larta të shpenzimeve publike, si dhe një mesazh nacionalist, në favor të tij. Konkretisht Orban ofroi përfitime sociale bujare për familjet, fëmijët dhe forcat e armatosura përpara zgjedhjeve të vitit 2022.

Disa nga këto masa përfshinin uljen e taksave për familjet me fëmijë, pagesa shtesë për anëtarët e forcave të armatosura dhe anulimin e tatimit mbi të ardhurat personale për punëtorët nën moshën 25 vjeç. Orban e përdori nacionalizmin – të shprehur përmes retorikës kundër emigrantëve – si një strategji për të forcuar mbështetje edhe gjatë fushatës zgjedhore.

Ai ka folur për disavantazhet e “përzierjes së racave” dhe emigrimit, që të ketë mbështetjen e hungarezëve të cilët janë të shqetësuar për fluksin e të ardhurve.

Përpjekjet e Erdogan dhe Orban për të konsoliduar pushtetin e tyre, janë vetëm 2 nga shembujt e një tendence më të gjerë dhe në rritje të autoritarizmit në mbarë botën. 60 vende – përfshirë Nikaraguan, Tunizinë  dhe Mianmarin – pësuan rënie të lirisë në vitin 2022, ndërsa sipas Freedom House u përmirësuan vetëm 25.

Shtetet e Bashkuara morën 83 pikë duke u klasifikuar si një vend “i lirë” sipas kësaj liste, e cila merr parasysh të drejtat politike dhe liritë civile dhe vlerëson vendet bazuar në këta faktorë. Përdorimi i parave për të stimuluar votues të të mbështesin si dhe referencat ndaj nacionalizmit janë 2 mënyrat se si liderët si Erdogan dhe Orban e mbajnë mbështetjen e publikut. Por një rol mund të luajnë gjithashtu edhe faktorë të tjerë si rritja e pabarazisë, e cila mund të bindë njerëzit t’u drejtohen për përgjigje udhëheqësve të dorës së fortë.

Bota

Trump: Gati për fazën e dytë të sanksioneve ndaj Rusisë

Published

on

By

I pyetur nga një gazetar në Shtëpinë e Bardhë të dielën nëse ishte gati të kalonte në “fazën e dytë” të sanksioneve kundër Rusisë, presidenti i SHBA-së, Donald Trump, u përgjigj: “Po, jam”.

Presidenti amerikan nuk tha qartë nëse ishte i angazhuar ndaj një vendimi të tillë apo çfarë do të përfshinte faza e dytë, raporton The Guardian.

Shtëpia e Bardhë nuk iu përgjigj menjëherë një emaili të dërguar të dielën ku pyetej për hapat që Trump po mendonte të ndërmerrte.

Trump tha të dielën në mbrëmje se “disa liderë evropianë do të vijnë në vendin tonë të hënën ose të martën individualisht” dhe se ai do të fliste së shpejti edhe me Vladimir Putinin.

Sekretari amerikan i Thesarit, Scott Bessent, tha të dielën se Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian mund të vendosin “tarifa dytësore ndaj vendeve që blejnë naftë ruse”, duke e shtyrë ekonominë ruse në prag të kolapsit dhe duke e detyruar Vladimir Putinin të ulet në tryezën e negociatave. Kina është një blerës kryesor i eksporteve të energjisë ruse.

Trump ka vendosur një tarifë prej 50 për qind mbi mallrat indiane – zyrtarisht sepse India importon naftë ruse, megjithëse presidenti amerikan ka edhe pakënaqësi të tjera ndaj Indisë, të cilat raportohet se përfshijnë refuzimin e kryeministrit të saj për ta nominuar për çmimin Nobel të Paqes./D.B/KP

Continue Reading

Lajmet

Një i vrarë e tre të plagosur, bilanci nga të shtënat me armë zjarri në Shkodër

Published

on

By

Një atentat i rëndë me armë zjarri ka ndodhur mëngjesin e kësaj të hëne në qytetin e Shkodrës, ku si pasojë ka humbur jetën shtetasi Armando Pali dhe janë plagosur rëndë tre të tjerë.

Sipas dëshmitarëve, katër persona po qëndronin në një lokal në qytet kur janë qëlluar me breshëri automatiku nga persona ende të paidentifikuar.

Autori ka qenë me maskë në kokë dhe me veshje ngjyrë blu, derisa ka lëvizur në këmbë dhe pas atentatit është larguar nga vendi i ngjarjes me një automjet.

Një prej të plagosurve është identifikuar si Erogen Vaso, vëllai i Denis Brajoviçit.

Ai ndodhet në gjendje të rëndë shëndetësore.

Euronews.al, thotë se tre të plagosurit janë transportuar me ambulancë drejt spitalit rajonal të Shkodrës, ndërsa trupi i viktimës ndodhet ende në ambientet e lokalit ku ndodhi ngjarja.

Policia ka rrethuar zonën dhe ka nisur hetimet për identifikimin dhe kapjen e autorëve të sulmit./D.B/EO/Euronews

Continue Reading

Lajmet

Rahovec: Personi i lënduar më 31 gusht nuk i mbijetoi plagëve

Published

on

By

Një person i cili kishte pësuar lëndime të rënda pas rrëzimit më 31 gusht, ndërroi jetë më 7 shtator në QKUK. Me urdhër të prokurorit, trupi i pajetë është dërguar për obduksion në IML.

Më 07.09.2025 ka ndërruar jetë viktima i vili ka qenë duke u trajtuar në QKUK, pasi i njëjti me datën e lartcekur dyshohet se ishte rrëzuar dhe kishte lëndime të rënda. Me vendim të prokurorit trupi i pajtë është dërguar në IML për obduksion.” thuhet në raport nga Policia e Kosovës.

Continue Reading

Lajmet

Policia raporton: Dhunë në familje, lëndime trupore dhe kontrabandë në Kosovë

Published

on

By

Policia e Kosovës ka raportuar për disa raste kriminale të ndodhura gjatë ditës së djeshme nëpër rajone të ndryshme të vendit. Rastet më të theksuara lidhen me lëndime trupore, dhunë në familje, posedim të narkotikëve dhe armëve, si dhe kontrabandë me mallra.

Në Gllogoc është arrestuar një person pasi që, pas një mosmarrëveshjeje dhe përleshjeje me viktimën, ka tentuar t’i vërë flakën veturës së tij. Si pasojë, të dy kanë pësuar lëndime trupore dhe janë dërguar për tretman mjekësor në QKUK. Me vendim të prokurorit, i dyshuari pas trajtimit është dërguar në mbajtje.

Është arrestuar i dyshuari kosovar pasi që i njëjti pas një mosmarrëveshje dhe përleshje  që kishte me viktimën mashkull kosovar ka tentuar t’ia vejë flakën veturës të cilën e drejtonte viktima. Si pasojë viktima  dhe i dyshuari kanë pësuar lëndime dhe janë dërguar për tretman mjekësor në QKUK. Me vendim të prokurorit i dyshuari pas tretmanit mjekësor dërgohet në mbajtje. “ thuhet në njoftim.

Rastet e dhunës në familje vazhdojnë të jenë ndër më të shpeshtat.

  Prishtinë / 07.09.2025 – 12:30. Është raportuar se viktima femër kosovare është sulmuar fizikisht nga i dyshuari kosovar. Viktima ka pranuar trajtim mjekësor, ndërsa i dyshuari është arrestuar dhe pas inicimit të rastit me vendim të prokurorit është dërguar në mbajtje.

·         Podujevë / 27.08.2025 – 21:00. Më 17.09.2025 është arrestuar i dyshuari kosovar për shkak se i njëjti dyshohet se kishte shkaktuar dhunë ndaj dy viktimave femra kosovare. Me vendim të prokurorit i dyshuari pas intervistimit është dërguar në mbajtje.

·         Fushë Kosovë / 07.09.2025 – 15:20. Është arrestuar i dyshuari kosovar nën dyshimin se i njëjti ka ushtruar dhunë psikike dhe fizike ndaj viktimës femër kosovare. Në konsultim me prokurorin, i dyshuari pas intervistimit është liruar në procedurë të rregullt.

·         Fushë Kosovë / 07.09.2025 – 19:00. Është arrestuar i dyshuari kosovar nën dyshimin se i njëjti pas një mosmarrëveshje ka sulmuar fizikisht viktimën femër kosovare. Me vendim të prokurorit i dyshuari pas intervistimit është dërguar në mbajtje.

Në rrugën “Skënderbeu” në Podujevë, policia gjeti dhe sekuestroi 4.13 gramë marihuanë në një objekt të vjetër. Është identifikuar një i dyshuar, i cili është në kërkim policor.

Gjatë kontrollit në një objekt të vjetër është gjetur dhe sekuestruar një sasi prej 4.13 gramë substancë e dyshuar narkotike e llojit marihuanë. Lidhur me rastin është identifikuar një i dyshuar kosovar i cili është në kërkim policor. “ thuhet në njoftim.

Fushë Kosovë një i dyshuar u arrestua për mospërfillje të gjykatës dhe vjedhje të rëndë. Me vendim të prokurorit, u dërgua në mbajtje.

Me datë 07.09.2025  është arrestuar i dyshuari kosovar nën dyshimin se i njëjti ka kryer veprat e cekura. Me vendim të prokurorit i dyshuari pas intervistimit është dërguar në mbajtje. ” thuhet në njoftim.

Kaçanik një person kërcënoi verbalisht një zyrtar. Ai u arrestua dhe dërgua në mbajtje.

Është raportuar se ankuesi mashkull kosovar është kanosur verbalisht nga i dyshuari kosovar. I dyshuari është arrestuar dhe pas inicimit të rastit me vendim të prokurorit është dërguar në mbajtje.” thuhet në raport.

Istog një person nën ndikim të alkoolit, me armë zjarri gjysmë automatike, shkoi në shtëpinë e një viktime. Arma u konfiskua dhe i dyshuari u lirua në procedurë të rregullt.

Është arrestuar i dyshuari mashkull kosovar pasi që i njëjti dyshohet se nën ndikim të alkoolit kishte shkuar të shtëpia e viktimës mashkull kosovar me një armë zjarri. Nga i dyshuari është konfiskuar arma e zjarrit gjysmë automatike. Pas intervistimit i dyshuari lirohet në procedurë të rregullt.” thuhet në njoftim.

Vushtrri pas një zjarri në kodrinë, është dëgjuar shpërthim. Policia dhe zjarrfikësit zbuluan pjesë armësh dhe municion. Rasti është në hetime.

Pas raportimit lidhur me një zjarr në një kodrinë është dëgjuar një shpërthim-detonim. Në vendin e ngjarjes kanë dalë njësitë policore dhe zjarrfikësit që e kanë lokalizuar zjarrin. Gjatë shikimit të vendit të ngjarjes është vërejtur një gropë ku janë gjetur edhe disa pjesë të armëve dhe municionit si: dy karikatorë të armëve, disa këllëfë të armëve, një shufër metalike dhe municion i ndryshëm. Në konsultim me prokurorin është inicuar rasti dhe mbetet në hetime.” thuhet në raport nga Policia e Kosovës.

Rahovec viktima që ishte rrëzuar dhe pësuar lëndime të rënda ndërroi jetë më 07.09.2025 në QKUK. Trupi u dërgua në IML për obduksion.

Më 07.09.2025 ka ndërruar jetë viktima i cili ka qenë duke u trajtuar në QKUK, pasi i njëjti me datën e lartcekur dyshohet se ishte rrëzuar dhe kishte pësuar lëndime të rënda. Me vendim të prokurorit trupi i pajetë është dërguar në IML për obduksion.” thuhet në njoftim

Është raportuar se dy meshkuj kosovarë janë larguar nga shtëpia dhe nuk dihet vendndodhja e tyre. Prokuroria është njoftuar, ndërsa policia po heton rastin.

Është raportuar se dy meshkuj kosovarë me datën e cekur kanë dalë nga shtëpia dhe ende nuk dihet vendndodhja e tyre.  Lidhur me rastin është informuar edhe prokurori, ndërsa njësitet policore janë duke hetuar rastin. ” thuhet në njoftim.

Kaçanik dy persona u ndaluan me 40 kg duhan pa dokumente. Malli u konfiskua dhe iu dorëzua doganës, ndërsa të dyshuarit u liruan bashkë me veturën.

Njësitet policore gjatë patrullimit kanë ndaluar dy persona të dyshuar kosovarë, të cilët ishin duke qarkulluar me veturë dhe gjatë kontrollit u është gjetur mall-duhan rreth 40 kg pa dokumente përcjellëse i cili dyshohet të jetë i kontrabanduar. Në konsultim me prokurorin të dyshuarit pas intervistimit janë liruar bashkë me veturën, ndërsa malli-duhani është konfiskuar dhe i është dorëzuar doganës për procedura të mëtejshme.” thuhet në raport.

Uglarë, Podujevë (07.09.2025 – 22:10): Katër persona u ndaluan nga policia dhe KFOR-i. U gjetën 20 fishekë dhe një çantë arme të gjatë. Pas bastisjes, nuk u gjetën prova shtesë. Të dyshuarit u liruan në procedurë të rregullt.

Njësitet policore në bashkëpunim me njësitet KFOR-it kanë ndaluar katër persona të dyshuar kosovarë,  gjatë kontrollit kanë gjetur dhe konfiskuar 20-fishekë dhe një çantë të armës së gjatë. Në konsultim me prokurorin, janë bastisur edhe shtëpitë dhe objektet përcjellëse të të dyshuarve, por nuk është gjetur asgjë e dyshuar. Të dyshuarit pas intervistimit dhe verifikimit në konsultim me prokuronin janë liruar në procedurë të rregullt.” thuhet në njoftim.

Policia e Kosovës thekson se në disa rajone nuk janë raportuar ngjarje me rëndësi, megjithatë incidentet e ditës së djeshme tregojnë për vazhdimësinë e rasteve të dhunës në familje dhe mbajtjes së armëve pa leje, si dhe për përpjekjet për kontrabandë mallrash./D.B/UBTNews

Continue Reading

Të kërkuara