Kuriozitete

Pse shohim gjithnjë e më pak yje në qiell çdo vit? Përgjigjen e thotë një studim i ri

Kjo për shkak të rritjes së shpejtë të ndotjes nga drita.

Published

on

Njerëzit në mbarë botën shohin më pak yje në qiell çdo vit që kalon. Vëzhgimet nga shkencëtarë profesionistë dhe amatorë në mbarë botën në vitet e fundit zbulojnë një prirje alarmante: yjet në qiellin e natës po bëhen gjithnjë e më të vështirë për t’u parë për shkak të rritjes së shpejtë të ndotjes nga drita.

Një studim i ri shkencor ka zbuluar se para syve tanë, shpesh pa e kuptuar ne, yjet po zhduken me një shpejtësi mbresëlënëse ose më saktë alarmante.

Sa shpejt ndryshoi dukshmëria e yjeve?

Ndryshimi në dukshmërinë e yjeve korrespondon me një rritje vjetore gati 10% në shkëlqimin e qiellit të natës gjatë dekadës së fundit. Kjo do të thotë se një fëmijë i cili kur ka lindur në një zonë, dukeshin 250 yje, sot në të njëjtin vend pas 18 vitesh mund të vëzhgojë maksimumi 100 yje, pra më shumë se gjysma janë bërë tashmë “të padukshëm”.

Syri i lirë i njeriut duhet të jetë në gjendje të shohë disa mijëra yje në një qiell të qartë të errët. Për fat të keq, vlerësohet se rreth 30% e njerëzve në mbarë botën, pothuajse një në tre, kanë humbur tashmë pamjen e tyre për galaktikën tonë për shkak të ndotjes nga drita, dhe problemi po përkeqësohet, sipas hulumtimeve të reja.

Studiuesit e projektit shkencor ndërkombëtar Globe at Night, të udhëhequr nga Christopher Kimba i Qendrës Kërkimore Gjermane për Gjeoshkencën (GFZ) në Potsdam dhe Universitetit të Ruhr-Bochum, të cilët bënë publikimin përkatës në revistën “Science”, analizuan të dhënat e periudha 2011-2022 përfshin gjithsej 51,351 vëzhgime të yjeve me sy të lirë nga njerëzit në afërsisht 19,300 vende në vende të ndryshme, kryesisht në Europë dhe Amerikën e Veriut.

Shkëlqimi i qiellit të natës u dyfishua në më pak se 8 vjet

U vlerësua se shkëlqimi i qiellit të natës u dyfishua në më pak se tetë vjet. Rritja vjetore e ndriçimit, që varion nga gati 7% në Europë në 10% në SHBA, është shumë më e madhe se ajo rreth 2% në vit për rritjen e dritës artificiale bazuar në matjet e rrezatimit satelitor. Kjo është kryesisht për shkak se satelitët matin ndotjen nga drita duke regjistruar kryesisht dritën e drejtuar drejt qiellit, ndërsa qytetarët ndikohen kryesisht nga ndotja nga drita horizontale, e cila është më e madhja.

Nuk errësohet kurrë në shumë pjesë të botës

Në shumë rajone të banuara të Tokës qielli i natës nuk errësohet kurrë plotësisht, pasi ka një shkëlqim të përhapur të dritës artificiale në atmosferë. Kjo ndotje nga drita minon aftësinë për të vëzhguar yjet gjatë natës. Përhapja e ndriçimit LED, i cili lëshon më shumë dritë blu ndaj së cilës sytë janë më të ndjeshëm, ka përkeqësuar situatën.

Përveç kësaj, ndotja nga drita prish tranzicionin ciklik natyror nga dielli në dritën e yjeve dhe mbrapa, një proces natyror me të cilin organizmat biologjikë, përfshirë vetë njerëzit, kanë evoluar. Studimet në të kaluarën kanë nxjerrë në pah efektet mjedisore të ndriçimit artificial, përfshirë për kafshët dhe insektet, por edhe në përgjithësi për ekosistemet e Europës dhe rajoneve të tjera, si dhe për shëndetin e njeriut.

© SYRI.net

Aktualitet

Pse u takuan Trump e Putin në një bazë ushtarake amerikane në Alaskë? Ja çfarë fshihet pas këtij vendimi të pazakontë

Published

on

Takimi mes presidentit amerikan Donald Trump dhe presidentit rus Vladimir Putin u zhvillua në një vend që ka ngritur shumë pikëpyetje: baza ushtarake amerikane Joint Base Elmendorf-Richardson, në Anchorage, Alaska.

E vendosur në kufirin verior të qytetit më të populluar të Alaskës, kjo është baza më e madhe ushtarake në shtet, vend me rëndësi historike dhe strategjike.

Gjatë Luftës së Ftohtë, baza shërbente si pikë kyçe për mbrojtjen ajrore të SHBA-së dhe si një qendër komanduese për t’u përballur me çdo kërcënim të mundshëm nga Bashkimi Sovjetik.

Sipas zyrtarëve të Shtëpisë së Bardhë, arsyet e sigurisë ishin vendimtare në përzgjedhjen e kësaj baze si vendtakimi për liderët. Pozicioni i saj i izoluar, infrastruktura ushtarake e avancuar dhe kapacitetet për kontroll të perimetrit janë ndër faktorët që e bëjnë këtë vend ideal për bisedime të nivelit të lartë.

Trump e ka vizituar këtë bazë më parë, gjatë mandatit më vitin 2019, ku e quajti “vijën e parë të mbrojtjes së Amerikës” në “kufirin e fundit të vendit”.

Me një sipërfaqe prej 64,000 hektarësh, Joint Base Elmendorf-Richardson luan rol të rëndësishëm në gatishmërinë ushtarake të SHBA-së në Arktik.

Në kulmin e funksionit të saj, më 1957 baza strehonte 200 avionë luftarakë e përmbante rrjet të gjerë radarësh e sistemesh paralajmëruese të hershme.

Megjithëse vendi i takimit mund të duket i pazakontë për një ngjarje diplomatike, për autoritetet amerikane është vend strategjikisht i zgjedhur për të garantuar siguri maksimale, veçanërisht përballë historikut kompleks mes dy vendeve.

Continue Reading

Kuriozitete

Biblioteka Kombëtare e Kinës ekspozon dokumente të rralla të Luftës së Dytë Botërore

Published

on

Biblioteka Kombëtare e Kinës ka hapur një ekspozitë të veçantë kushtuar dokumenteve dhe materialeve historike nga Lufta e Rezistencës së Popullit Kundër Agresionit Japonez (1931-1945).

Ekspozita sjell tekste, artefakte, arkiva të dixhitalizuara dhe seanca interaktive, duke pasqyruar rezistencën e popullit kinez ndaj pushtuesve japonezë. Materialet e ekspozuara janë rezultat i një projekti të nisur në vitin 2012 për ruajtjen e arkivave nga periudha revolucionare.

Vizitorët mund të përdorin kode QR për të qasur në burime dixhitale mbi ngjarje kyçe, të krijojnë stema përkujtimore, materiale koleksioni dhe të lënë mesazhe në një mur të dedikuar.

Ekspozita, e cila do të qëndrojë e hapur deri më 15 tetor, zhvillohet edhe në shtatë biblioteka të tjera në provincat Hebei, Jiangsu, Zhejiang dhe Hubei. Sipas NLC-së, deri në korrik janë kataloguar e publikuar 2,714 vëllime me dokumente lufte nga Lufta e Dytë Botërore.

Continue Reading

Kuriozitete

Hulumtimi: Qentë mund të dallojnë njerëzit që ju trajtojnë keq

Published

on

Një studim i kryer në Japoni ka treguar se qentë janë shumë më intuitivë sesa mendohej më parë. Hulumtimi zbuloi se ata janë në gjendje të dallojnë njerëzit që tregohen të pasjellshëm ose mizorë ndaj pronarit të tyre dhe shpesh reagojnë me rezervë ose mosbesim ndaj tyre.

Studiuesit vunë re se qentë vëzhgojnë me kujdes ndërveprimet mes “prindit” të tyre njerëzor dhe të tjerëve, duke formuar një opinion emocional për secilin person bazuar në sjelljen e tij.

Ky zbulim tregon se qentë jo vetëm që ndjejnë emocionet, por edhe “gjykojnë” situatat shoqërore, duke reaguar sipas mënyrës se si trajtohet i zoti.

Hulumtimi shton gjithashtu se qentë mund të kuptojnë fjalët, të përjetojnë xhelozi dhe të krijojnë lidhje emocionale të thella me njerëzit e tyre të dashur.

Continue Reading

Kuriozitete

Cilat vende i kanë pagat minimale më të larta dhe më të ulëta në Evropë?

Published

on

Miliona punëtorë në gjithë BE-në vazhdojnë të fitojnë pagë minimale. Pragjet kanë për qëllim të sigurojnë një standard bazë jetese për punëtorët, megjithëse nivelet shpesh nuk kanë arritur të rriten me inflacionin.

Në një analizë të Euronews, i cili i referohet të dhënave të Eurostatit, që nga korriku i vitit 2025, paga minimale mujore para zbritjeve në BE varionte nga 551 euro në Bullgari në 2,704 euro në Luksemburg.

Kur përfshihen vendet kandidate për në BE, ku bën pjesë edhe Shqipëria, rezulton se Ukraina ka pagën minimale më të ulët, me vetëm 164 euro.

Pesë vende të BE-së; Italia, Danimarka, Suedia, Austria dhe Finlanda, nuk kanë fare pagë minimale kombëtare.

Edhe pse Luksemburgu renditet në krye dhe Ukraina në fund, kur rregullohet për fuqinë blerëse, si krahasohet paga minimale në të gjithë Evropën, vend pas vendi?

Siç tregon grafiku më poshtë, ka dallime të konsiderueshme në pagat minimale në të gjithë Evropën dhe Eurostati i grupon vendet në tre nivele page.

Euronews ka shtuar një kategori të katërt që grupon vendet me paga minimale nën 600 euro dhe përfshin vendet kandidate për në BE.

1- Grupi më i lartë: Mbi 1,500 €

Përveç Francës, e cila ofron 1,802 euro, të gjitha vendet e tjera në grupin më të lartë paguajnë mbi 2,000 euro në pagë minimale mujore. Përveç Luksemburgut, këto përfshijnë Irlandën (2,282 euro), Holandën (2,246 euro), Gjermaninë (2,161 euro) dhe Belgjikën (2,112 euro).

2- Grupi i mesëm: Midis 1,000 dhe 1,500 €

Disa vende në grupin e mesëm janë pak mbi pragun prej 1,000 eurosh.

3- Grupi i ulët: Midis 600 dhe 999 €

4-Grupi shumë i ulët: Nën 600 €

Disa vende, përfshirë një anëtar të BE-së, kanë paga minimale nën 600 euro. Ky grup më i ulët përbëhet kryesisht nga vendet kandidate për në BE. Ai përfshin Maqedoninë e Veriut (584 euro), Turqinë (558 euro), Bullgarinë (551 euro), Shqipërinë (408 euro), Moldavinë (285 euro) dhe Ukrainën (164 euro).

Pagat minimale pasqyrojnë ndarjen Lindje-Perëndim

Siç tregon harta më poshtë, ekziston një ndarje e fortë gjeografike në pagat minimale nominale në të gjithë Evropën. Kjo është më e dukshme midis Evropës Perëndimore dhe Lindore. Në përgjithësi, katër grupet e pagave pasqyrojnë rajone të ndryshme të BE-së.

Vendet në grupin më të lartë janë kryesisht në Evropën Perëndimore dhe Veriore. Grupi i mesëm përfshin disa vende nga Evropa Jugore dhe Qendrore. Grupet e ulëta dhe shumë të ulëta përbëhen kryesisht nga vendet e Evropës Lindore, Ballkanit dhe vendet kandidate për në BE.

 

Continue Reading

Të kërkuara