Op-Ed

Pse po na sulmoni, pse po na sulmojnë dhe pse po heshtim?

Autori është gazetar e publicist dhe ligjërues në UBT

Publikuar

Nga Musa Sabedini

Kur fyhen dhe kërcënohen në mënyrë masive mediet dhe gazetarët që punojnë me ndërgjegje e profesionalizëm, atëherë vetëkuptohet që gjendja mendore e një shtrese të shoqërisë nuk është në rregull. Janë po këta gazetar e media që po sulmohen, e të cilët tash e 23 vite pas luftës, bëjnë përpjekje titanike për ta bërë Kosovën vend me ligje e rregulla evropiane. Janë po këta gazetarë që kanë përjetuar të gjitha format e mundshme të dhunës psikike, të kërcënimeve fizike dhe të shantazheve të të gjitha llojeve.

Mos sulmoni nga këndi i turmës dhe mos hyni në vallen e një lideri të stilit të Kim Youngit sepse jeta është e gjatë e gazetaria e mirë dhe e ndershme përherë triumfon. Kam pasur shumë oferta që të flas e të deklarohem për rastin e “Klan Kosova” dhe në veçanti për sulmet e fundit që po bëhen në drejtim të gazetarëve dhe medieve në përgjithësi.

Duke u munduar ta ruaj maksimalisht shëndetin tim dhe të mos u jap mundësi e hapësirë aspak “turmës sociale”, e kam zgjedhur “distancimin” pozitiv që të shkruaj veç unë kur mendoj se duhet të jap mendimin tim profesional. Por edhe të heshtësh përherë nuk është e drejtë dhe korrekte. Po më bëjnë përshtypje kategoritë e frustrimeve të gjithanshme edhe të shoqërisë civile, edhe të një pjese të gazetarëve servil deri në pikë të fundit, ndaj pushtetit dhe të pjesës tjetër të politikës që bëjnë argatllak ose e kanë detyrë dhe obligim partiak me fye dhe linçua tërë ditën ata gazetar e media që janë kundër “hyjnisë” së paprekur të kultit të liderit. Kur në një shoqëri që ka synim, vlerat evropiane sulmohen aq keq, aq rëndë dhe aq pa shije e pa fakte mediet, në vend se të jetë e kundërta, diçka tregon se nuk është në rregull me gjendjen mendore, etike dhe intelektuale të tyre.

 E kam ndarë në tri këndvështrime këtë opinion timin sepse aktualisht në Kosovë ka shumë efekt mënyra e interpretimit dhe jo e filozofisë. Pse po na sulmoni? Vërtet është një pyetje shumë e pa vend, po që zanafilla lind me qeverisjen Kurti e cila asnjëherë nuk gjeti rehati me “rivalin” e gazetarëve problematik. Mediet kjo vlen për kujtesë të atyre që janë me mijëra kilometra nga Kosova, por që shkruajnë, komentojnë e flasin sikur të ishin 100% në Kosovë, jemi po këta gazetar e media që e kanë kritikuar së pari UNMIK-un, OSBE, EULEX-in dhe pastaj qeveritë e pas luftës, duke filluar nga Hashim Thaçi, Ramush Haradinaj, Fatmir Limaj, Isa Mustafa e të tjerë ministra, qeveritar, zyrtar e drejtor komunal. Pra nuk jemi zmbrapsur dhe nuk e kemi ndërmend të tërhiqemi për asnjë çmim. Megjithatë dallimi i të bërit gazetari kritike, me atë kohë dhe pjesën e Qeverisë së tanishme është shumë i madh. Edhe Thaçi e Ramushi janë munduar të shtyhen me media, por e kanë humbur betejën, por të paktën nuk janë hakmarrë ndaj gazetarëve në veçanti. Tani situata është krejt ndryshe. Nëse e sulmon ose e kritikon Albin Kurtin, ti si gazetar ske telashe me Kurtin, por me ata robot që i ka instaluar kudo në Kosovë, në familje e shoqëri, që me 10 euro internet në telefon e shtëpi sulmojnë nga të gjitha këndet. E mjerueshme vërtet, e dhimbshme dhe e pafalshme se në çfarë rrethanash po punojmë. Pra, po na sulmoni sepse keni detyra partiake që ta devalvoni çdo sferë të gazetarisë. Asnjëherë nuk them dhe s`kam thënë që e gjithë gazetaria kosovare është në rregull sepse kam mjaft opinione e vlerësime profesionale, ku i kam kritikuar portalet, televizionet në veçanti.

Madje te televizionet edhe sot kam vërejtje sepse na kanë bombarduar me intervista shterpe e protokollare, duke promovuar lider, politikan e analist pa asnjë vlerë e kredebilitet moral e kombëtar. Për me i tregue sërish kësaj “masës sociale” se janë këta gazetar që kanë punuar me djersë dhe me shumë sakrificë në këtë Kosovë, që këta që janë 2000 kilometra larg e quajnë “Kosova e krimit”, po ju jap mjaft argumente. Unë dhe kolegët e mi psh. kemi punuar pas luftës në kushte të mjerueshme dhe s`jemi dorëzuar. Kam punuar në kohën kur UNMIK-u i kërkonte kokat tona pse shkruanim për krimet serbe. Ju kujtoj rastin “Dita” ku unë isha protagonist i shkrimit:”Krimi dhe kriminelet kanë emër dhe mbiemër” dhe isha hetuar gati katër muaj nga polic francez e gjerman.

Nuk e kisha aspak frikën sepse kisha dëshmi dhe foto argumentuese, ama rreziku ishte i madh sepse Kosova ende nuk ishte shtet dhe burgoseshe sa qel e mbyll sytë. Kemi punuar dhe kam punuar në kohën kur në Kosovë nuk kishte rrymë deri në 8 orë në ditë dhe duhej pritur rastin për ta bërë shkrimin, torturë më të rëndë se besoj se mund të ketë për një intelektual, ama kjo pjesa që janë 2000 kilometra larg Kosovës kanë pasur kushte luksoze për dallim nga ne.

Mbi 35 kërcënime me vrasje i kam pasur që nga pas lufta dhe të gjitha nga pjesa e krimit, që u pengonte e vërteta ime që bëja në gazetari. Kisha raste kur ma caktonte edhe orën e vrasjes.”Gazetar sot s`kam kohë mu marrë me ty, po nesër ora 11.00 kam me të vra”..e nxehët kjo a…, po e kam përjetuar në shpirt e lëkurë dhe sërish se kam quajtur Kosovën kriminale sepse doja ta bëja një Kosovë të dashur, të ëmbël edhe për diasporën dhe një Kosovë që sundon rendi e ligji sepse edhe gazetarët janë kontribuues të kësaj fryme pozitive, që erdhi më vonë edhe shpallja e Pavarësisë. Edhe tani fatkeqësisht dikujt i pengon e vërteta dhe me çdo kusht mundohen ta ngulfatin këtë fakt. E vërteta dhemb përherë sikur po ju dhemb e vërteta e Berat Buzhalës i cili realisht është i vetmi që ka nisur një betejë shumë të guximshme për ta shpartalluar mitin e “njerëzve të paprekur të hierarkisë së LVV” dhe normalisht që e kam përkrahur dhe e përkrahi në veçanti pjesën e interpretimit ku Berati po ju tregon shqip se nuk dalloni aspak nga të tjerët, bile ua keni kaluar ish qeverive tjera, me afera e skandale. Pse po na sulmojnë?

Është një term i përgjithësuar dhe vije nga kategoria e politikanëve servil, të zyrtarëve që e kanë detyrë partiake me linque çdo orë e minutë shkrime kundër gazetarëve e medieve. Po na sulmojnë sepse dëshirojnë t`i bëjnë mediet të pavlera, hetimet e mundshme dhe hulumtimet e radhës për afera të duken si jo serioze dhe të përgatitura nga gazetar të shitur e përralla tjera. Po na sulmojnë për të bërë dhe për të na futur në një thes me secilin gazetar që vetën e konsideron gazetar. Ka gazetar që punojnë për interesa të partisë – partive dhe se kam mohuar këtë asnjëherë, ka media që ka punuar për të gjitha qeveritë dhe as kjo s`është mohuar, a ka gazetar që janë bërë të pasur, sigurisht që ka dhe s’është mohuar asnjëherë. Po ama ka gazetar që janë me kredibilitet, me ego dhe me autoritet në këtë fushë që nuk njeh as presion, as shantazh e as kërcënime. Shumë më pengojnë një pjesë e gazetarëve kur natë e ditë shkruan për LVV e qon në qiell Albin Kurtin, sulmon pa ndërprerë gazetarët kosovar dhe në fund thotë unë jam i pavarur. Jo me ose pa vetëdije je argat i dreqit dhe i fushatës linçuese kundër gazetarëve. Edhe nëse ta zam do të ishte e saktë kjo e Rozeta Hajdarit rreth Klan Kosovës, sërish është e pafalshme me u mbyll një medium dhe me mbet në rrugë 200 gazetarë.

Ambasadori i ShBA-së në Kosovë, Jeffrey Hovenier, dje ka thënë se nuk është fshehtësi që Amerika dhe partnerët ndërkombëtarë janë të brengosur thellë me vendimin për tërheqjen e certifikatës së biznesit të Klan Kosovës.

“Kemi lëshuar qëndrim bashkë me ambasadat e vendeve të QUINT-it, disa orë pas vendimit për tërheqje të licencës së biznesit. Ne nuk e shohim këtë çështje vetëm si regjistrim të biznesit, por si çështje të lirisë së medias dhe si të tillë e adresojmë”, është shprehur Hovenier.

Pra rasti i Klan Kosovës i tejkalon problemet dhe procedurat teknike edhe sikur të ishin krejt ashtu siç thotë Qeveria. Pse? Sepse ka pasur mjaft kohë e hapësirë për të kryer këto procedura dhe jo me fillue me hakmarrje dhe linçime. Pse po heshtim? Bojkoti i konferencës nga ana e gazetarëve ishte një shembull pozitiv dhe një fije shprese se diçka e mirë do të ndodhë. Ne kemi heshtur shumë, kemi duruar shumë, jemi treguar shumë të pa organizuar si komunitet i gazetarëve. Me raste kam heshtur edhe unë sepse jo të gjithë në Kosovë janë gazetar e media. Unë jam kureshtar dhe i shoh të gjitha portalet dhe i lexoj dhe i përcjell. E di saktë se kush bën gazetari institucionale, kush bën gazetari servile e kush gazetari kujdestarie. Kjo dihet tashmë, por u takon medieve vendore të distancohen nga këto kategori gazetarësh.

Heshtjen tonë dhe durimin tonë më së miri e kanë shfrytëzuar të gjitha pushtetet e sidomos kjo e fundit i ka vënë kapakun. Albin Kurti nëse ka ndonjë këshilltar me tru të kthjellët duhet urgjentisht ta edukoj dhe vetëdijesoj stafin qeveritar, njerëzit që e rrethojnë atë se lufta me media është luftë e humbur për të dhe të gjithë ata që e kanë në zemër e në shpirt veprimi linçimin. Kurse kolegët dhe gazetarët e të gjitha zhanreve duhet të bëhen bashkë, duhet të jenë unik dhe të ndërgjegjshëm për çdo veprim të tyre. Jemi në një situatë që duhet ta mbrojmë me çdo kusht lirinë tonë së pari individuale e pastaj profesionale.

Nga “turmat sociale” jam i bindur që i fundit do të pësojë edhe vet Kurti dhe të tjerët. E dua një gazetari aktive që është e ndërtuar mbi faktet, argumentet, objektivitetin e ndershmërinë. Një gazetar që ka ndershmëri profesionale ai asnjëherë nuk mund të dështojë. A kemi “vrima të zeza” edhe në mesin e gazetarëve, sigurisht që ka, por për dallim nga pjesa e madhe që mundohen të bëjnë gazetari korrekte është shifër e izoluar.

Autori është gazetar e publicist dhe ligjërues në UBT

Lajmet

NATO përballë Rusisë

Rëndësia taktike e kësaj manovre ushtarake shumëkombëshe: Çfarë është stërvitja shumëkombëshe Steadfast Defender 2024?

Publikuar

nga

Manovra ushtarake e NATO-së “Steadfast Defender 2024”

Shkruan: Prof. Dr. Bahri Gashi

NATO ka përmbyllur përgatitjet e fundit me blerjen e mbi 1.1 miliard të municioneve që do t’i përdorë gjatë stërvitjes më të madhe në histori. NATO, sipas informacioneve që posedon, diku nga muaji (maj deri në muajin qershor) NATO posedon informacion serioz se në Ukrainë do të zgjerohet një front i ri lufte.

NATO si kundërpërgjigje po ndërmerr veprime taktike luftimi të trupave të ndryshme ushtarake në kohë paqeje, që bëhen për të rritur përgatitjen luftarake dhe gatishmërinë e tyre për përballje kundër çdo rreziku luftarak.

Rëndësia taktike e kësaj manovre ushtarake shumëkombëshe: Çfarë është stërvitja shumëkombëshe Steadfast Defender 2024?

Steadfast Defender 24 është një stërvitje e madhe e NATO-s që do të zhvillohet nga muaji shkurt deri në maj 2024 në të gjithë rajonin e Eurozonës, hartës transatlantike.

Kjo stërvitje ushtarake do të përdoret si përgjigje ndaj një agresioni të mundshëm të një fuqie ose kundërshtare kundër një vendi anëtar të NATO-së apo vendeve të Ballkanit, përfshirë paqëruajtësit e KFOR-it në Kosovë, duke aktivizuar nenin 5 (kartën e aleancës) të Traktatit të Atlantikut të Veriut. Stërvitja është pjesë e serisë së manovrave Steadfast Defender. Kjo stërvitje konsiderohet manovra ushtarake me të gjitha kapacitetet luftarake më e madhe e NATO-s që nga fundi i Luftës së Ftohtë.

NATO do të aktivizojë nē operacione taktike një numër të trupave mbi 90 mijë ushtarë dhe pasije luftarake nga toka, deti dhe ajri, përfshi edhe gjeohapësirën.

Vendet anëtare të NATO-së, si Mbretëria e Bashkuar janë përgatitur të sigurojnë mbi 20 mijë trupa për manovra. Më shumë se 16 mijë ushtarë janë shpallur nga Ushtria Britanike për operacione, në mesin e tyre do të ekspozohet edhe ekipi luftarak i Brigadës së 7-të të Mekanizuar të Lehtë. Marina Mbretërore do të sigurojë 2 mijë marinarë, 15 mijë ushtarë polakë, 10 mijë gjermanë dhe 5 mijë holandezë, e kështu me radhë nga scili vend anëtar pjesmarrës me trupa efektiv ushtarak.

Në kuadër të këtyre manovrave ushtarake Steadfast Defender 2024, Bundeswehr-i gjerman poashtu ka parlajmëruar se do të kryejë edhe manovrën e saj të quajtur “Quadriga 2024”. Ky operacion ushtarak “Quadriga 2024” ndahet në katër nivele manovrash të cilat duhet të praktikojnë ushtrimin e trupave gjermane mē misione tê veçanta luftrake të reagimit të shpejtë. Këto manovra ndahen sipas emërtimeve luftarake: Grand Center (mesi deri në fund të shkurtit), Grand North (nga mesi i shkurtit deri në mesin  marsit), Grand South (fundi i prillit deri në fund të majit) dhe Grand Quadriga (maj).

Në kuadër të stëvitjeve ushtarake Steadfast Defender 2024, Polonia do të intensifikojë manovrat kombëtare “Dragon-24” nga data 25 shkurt deri më 14 mars 2024.

Këto stërvitje taktike – operacionale do të përbëhen kryesisht nga ushtarë të Divizionit të 11-të të Kalorësisë së Blinduar dhe Divizionit të 16-të të Mekanizuar Pomeranez, gjithashtu do të operojnë edhe komponetët tjerë ushtarak si trupa nga Forca e Mbrojtjes Territoriale, Komanda e Trupave Speciale, Forca Ajrore, Marina si dhe Forca e Reagimit të NATO-s dhe do të zhvillohen kryesisht në Qendrën e Trajnimit të Forcave Tokësore Drawsko.

Pjesë përbërëse me një total mbi 3 mijë e 500 automjete janë planifikuar të përdoren duke përfshirë 100 automjete të rënda luftarake duke përfshirë tanke nga SHBA, Spanja dhe Franca. Trupat gjatë stërvitjes po planifikojnë të kryejnë detyra të shumta duke përfshirë kalimet e lumenjve me pajisje të rënda, si dhe lëvizjen e automjeteve gjurmuese në mbi 300 milje rrugë publike dhe terrene jo urbane.

Rëndësia gjeosgrategjike e pozicionit të NATO-së lejon edhe këto stërvitje jashtë saj siq është edhe manovra Nordic Response 24 që do të përdorë Steadfast Defender në 2024 si një manovër në çati, por nuk do të jetë pjesë e saj. Manovrat “Saber Strike 24”, “Immediate Response 24” dhe “Swift Response 24″do të kryhen gjithashtu në kuadë të kursit Steadfast Defender.

Përgatitja e NATO-së dhe alancave për një përballje evenduale NATO-Rusi, është përgjigja e reagimit përmes këtyre lëvizjeve të trupave ushtarake drejt kësaj stërvitje shumë anëtarëshe të NATO-së, me qëllimin e vetëm të parandalohet një skenar i ballafaqimit NATO-Rusi. Në të kundërtën involvimi i menjëhrtshëm i Kinës, pashmangshëmëria e superfuqisë së SHBA-ve edhe si e vetme dhe zgjerimi drejt një lufte me pëmasa globale, në mënyrë të padiskutueshme do të shënonte edhe fundin e një filimi të një lufte të tretë botërore me përmasa katastrofale për njerëzimin.

Shënim:

(Autori është doktor shkence, profesor në programin për Studime të Sigurisë në UBT, i profilizuar dhe njohës i politikave të Sigurisë Kombëtare dhe Inteligjencës)

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Në cilat raste sakrifikohet etika dhe pse ishte interes publik dhe interes për publikun video e Lulzim Fejzullahut?

Interes për publikun ishte publikimi i videos e cili tregoi dhe shpartalloi të gjitha pistat e hetimeve dhe dyshimeve.

Publikuar

nga

Nga Musa Sabedini

Vrasja e 18-vjeçarit në Podujevë gjithsesi që ishte interes publik sepse në radhë të parë ishte fëmijë jetim dhe përballë kishte një grup të lidhur me pushtet e sistem të drejtësisë. Ndërsa interes për publikun ishte publikimi i videos e cili tregoi dhe shpartalloi të gjitha pistat e hetimeve dhe dyshimeve.

Asgjë të keqe nuk kishte në publikimin e videos, edhe pse ajo video do të duhej të bëhej publike nga media serioze dhe që do të përcillej edhe me komente nga ekspertë të ndryshëm. Në këto raste realisht sakrifikohet etika, por kjo bëhet vetëm për interes të një çështjeje tejet delikate dhe të ndjeshme. Po më bëjnë përshtypje komente, opinione e vlerësime të ndryshme nga komuniteti i gazetarëve, ekspertëve dhe atyre të fushës së sigurisë, mbi publikimin e videos, ku shihet rrahja brutale dhe vdekjeprurëse e 18 vjeqarit nga Podujeva, Lulzim Fejzullahut.

Në librin tim të fundit: “Mediet, etika, raportimet për situatat e ndjeshme, hetimet dhe nocionet juridike në gazetari” e kam sqaruar më gjerësisht interesin publik dhe interesin për publikun në aspektin gazetaresk. Në rastin e vdekjes së 18-vjeçarit interes publik është vet një fëmijë jetim dhe i pa krah, përballë një grupi problematik dhe të njohur nga policia e gjykata, thënë më saktë të amnistuar nga këto dy institucione. Ndërsa interes për publikun, pastaj është videoja e cila demaskoi të gjitha pistat e hetimeve, që si duket janë dhënë qëllimisht me kahje të caktuar gabimisht dhe në drejtime të kundërta, dhe në dëm të tashmë të 18-vjeçarit të vdekur.

Në raste të tilla e sakrifikojmë etikën për një interes të caktuar dhe këtë e bëjmë me qëllim pozitiv sepse dëshirojmë të tregojmë se jemi me të dobëtin dhe të vërtetën, që në këtë rast ishte një djalë jetim që vdiq si pasojë e rrahjeve brutale dhe të dhunshme. Ndoshta publikimi i videos do të duhej të bëhej nga media serioze dhe që kanë ekip dhe ekspertë që do jepnin edhe komente për rastin dhe pamjet brutale të rrahjes së 18-vjeçarit.

Pamjet e vrazhda dhe të rënda mund të jenë shqetësuese dhe stresuese për publikun, por media ka presion nga publiku që të botojnë edhe raste të tilla, që sqarojnë gjithçka, sidomos aty ku tentohet të shitet mjegull në publikun e gjerë. Pra media dhe ata që e botuan videon, kanë bërë mirë sepse tashmë pamjet tregojnë shumëçka, kjo nuk vlen edhe për rrjetet sociale, ku dominon fjalori emocional dhe ka paragjykime ekstreme.

Tani pritet të ndryshojnë veprimet, sidomos Prokuroria, e cila e ka mundësinë, që të përmirësojë gabimin e policisë, gjatë fazës së ngritjes së aktakuzës. Publiku sigurisht që do të njoftohet edhe ditëve në vazhdim sepse ka organizata që merren ekskluzivisht me monitorimin e seancave gjyqësore.

Për rastet e tilla të ndjeshme më herët ka reaguar edhe KMSHK duke kërkuar nga mediet që në situata të tilla gazetarët dhe mediat të kenë kujdes, në mënyrën se si raportojnë dhe çfarë i ofrojnë publikut. Sipas Kapitullit VI të Kodit të Mediave të Shkruara të Kosovës, trajtimi i rrëfimeve për tragjeditë duhet të zhvillohet me kujdes dhe vetëm kur ka interes të lartë publik mbi çështjen. Nëse interesi publik është i lartë, atëherë ndaj të gjithë të prekurve nga tragjedia duhet pasur qasje mirëkuptimi, mbrojtje të privatësisë, mbulim të fytyrës dhe diskrecion.

Ndryshe ka disa raste ku sakrifikohet etika për interes të publikut dhe rastin më të freskët e kemi mbytjen e djaloshit trevjeçar nga Siria, Ajlan El Kurdi, që u mbyt në brigjet e Turqisë në vitin 2015. Ajo foto ishte rëndë në aspektin etik, por bëri bujë dhe pushtoi zemrat e miliona njerëzve, duke kritikuar qëndrimet e liderëve evropianë rreth çështjes së emigrantëve.

Ajlan El- Kurdi, ishte trevjeçar ndërsa bashkë me të u mbyt edhe vëllau i tij më i madh, Galib El-Kurdi. Ata vdiqën në tentativë për të kaluar Mesdheun, derisa bota u shtnag nga fotoja e realizuar nga fotografja Nilüfer Demir.

Autori është ligjërues në degën Media dhe Komunikim në UBT

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Kukullat mizore të Iranit

Rreziku i një zgjerimi të konfliktit përballë një reagimi të fortë anglo-amerikan është real, edhe pse kukullat iraniane të “boshtit të rezistencës” duken shumë të kujdesshme dhe selektive në lëvizjen e fijeve…

Publikuar

nga

Për herë të dytë në më pak se tre vjet, Kanali i Suezit bëhet i pakalueshëm, duke vënë në krizë trafikun ndërkombëtar dhe tregtinë botërore. Në gjysmën e dytë të marsit 2021, kur bota po rikthehej me mundim nga kriza e pandemisë Covid 19, një stuhi me erë dhe rërë shkaktoi kalimin e një anijeje gjigante mallrash, Ever Given, duke bllokuar lundrimin për disa ditë dhe duke shkaktuar rritjen në qiell të çmimeve, nga nafta e papërpunuar te perimet.

Sot papërdorshmëria e një kalimi strategjik, që përshkohet çdo vit nga 22,000 anije, 30 për qind e trafikut detar ndërkombëtar dhe 15 për qind e tregtisë botërore, nuk shkaktohet nga forcat e natyrës dhe ngarkesa e tepërt e një anijeje tregtare, por nga rreziku i sulmeve tëHouti-ve, të quajtur ndryshe Partizanët e Allahut, rebelët jemenitë të armatosur dhe financuar nga Irani, të cilët që nga 9 nëntori i vitit që kaloi, kur shtinë në dorë anijen e mallrave Galaxy Leader, me një zbarkim spektakolar duke zbritur prej helikopterëve, kanë kryer plot 27 aksione kundër anijeve që kalojnë tranzit nga Gjiri i Bab al Mandab.

Efektet e menjëhershme janë të njëjtët. Reduktim i trafikut detar: 91 përqind për kontenierë, nga dje edhe shoqata ndërkombëtare e pronarëve të anijeve të naftës këshillon anëtarët e vet që të qëndrojnë larg nga Bab al Mandab, kompanitë e mëdha të kontenierëve si Maersk dhe Msc, që të marrin në konsideratë rrugën e Kepit të Shpresës së Mirë, 10 ditë më e gjatë se sa ajo e Suezit. Çmimet janë rritur menjëherë, duke nisur nga ata të naftës brut (4% në vetëm një ditë), e deri tek çmimet e furnizimeve ushqimore.

Por kësaj radhe, steka është shumë më lart dhe me rrezik se sa ajo e ngjarjeve të paparashikueshme natyrore. Dhe rreziku mund të jetë më afatgjatë se sa një stuhi rëre. Bëhet fjalë për të drejtën universale të lirisë së lundrimit dhe kundërvënies ndaj piraterisë, që është maskuar prapa mbështetjes për “kauzën palestineze”, për ofensivën izraelite në Gaza.

Në të vërtetë, Houti-tëve as nuk u bëhet vonë për palestinezët. Atyre u duhet vetëm si një argument më shumë për negociata, që ta hedhin në tryezën e bisedimeve të paqes me Arabinë Saudite, të cilat nisën pas armëpushimit të brishtë të vitit 2022. Siç ka thënë një ekspert i Chatham House, instituti autoritar londinez, Houti-t janë “biznesmenë ushtarakë shumë të zotë”, që janë duke kapitalizuar shansin që u ka dhënë ofensiva izraelite, e cila pasoi masakrën e tmerrshme të Hamasit në 7 tetor: “Mbrojnë Palestinën, sulmojnë Izraelin, denoncojnë hipokrizinë e vendeve të tjera arabe. Prandaj, sa kohë që lufta në Gaza do të vazhdojë, Houti-t do të vazhdojnë përshkallëzimin në Detin e Kuq”.

Pikërisht për të shmangur këtë “përshkallëzim”, përveçse për të rikthyer të drejtën e lirisë së lundrimit, SHBA dhe Britania e Madhe kanë vendosur një sulm masiv ndaj bazave të Houti-tëve në Jemen, të mbështetur nga një koalicion heterogjen, i përbërë nga Kanadaja, Australia, Bahreini dhe Holanda, e vetmja anëtare nga vendet evropiane.

Ndoshta sepse parimi i lirisë së deteve është i rrënjosur në kujtesën e një populli lundruesish dhe të një vendi, i cili ka qenë një fuqi e madhe detare: në vitet e tyre të artë, rreth viteve 1670, Kompania e Indive kishte 150 anije detare dhe 40 anije lufte.

Houti-t kishin qenë nënvlerësuar, sikur të ishin një formacion i vogël dhe më pak i rrezikshëm, të paktën në optikën perëndimore, në “boshtin e rezistencës” shiite, të drejtuar nga iranianët, përbërë nga Hamasi, Hezbollahu dhe Xhihadi Islamik.

Në të vërtetë kanë zhvilluar një aftësi ushtarake të madhe, e cila ka ardhur duke u rritur bashkë me ekspansionin e tyre territorial në Jemen dhe me shpenzimet e forcave qeveritare, duke zëvendësuar armatimet e vjetra sovjetike me instrumenta lufte moderne: nga raketat tek dronët, të cilat i ekspozuan vitin e kaluar në një paradë të madhe ushtarake në kryeqytetin Sana’a, bashkë me sloganin “Vdekje Amerikës, vdekje Izraelit”. Dhe besueshmëria e tyre politike është rritur falë mistifikimit me zotësi që i kanë bërë mbështetjes së “kauzës palestineze”.

Rreziku i një zgjerimi të konfliktit përballë një reagimi të fortë anglo-amerikan është real, edhe pse kukullat iraniane të “boshtit të rezistencës” duken shumë të kujdesshme dhe selektive në lëvizjen e fijeve, në morsën që duan të shtrëngojnë përreth izraelit. Por pasojat e një ndërprerjeje të tregtisë botërore do të ishin shumë më të rënda nëse do u lejohej Houti-tëve që të vazhdojnë piraterinë, me justifikimin e një “kauze të drejtë”. / (Paolo Garimberti, La Repubblica) (bota.al)

Vazhdo të lexosh

Op-Ed

Liridona Ademaj në botën tjetër, Naim Murseli me shok në burg, po mediat i dhanë fund spekulimeve?

Mediet online me storiet e tyre abuzuan me rastin për të përfituar nga kjo tragjedi klikime.

Publikuar

nga

Nga Musa Sabedini

Vrasja mizore dhe e porositur e Liridona Ademajt, shkaktoi traumë mediatike në shoqërinë kosovare, duke shpërfaqur dilema të shumta profesionale dhe mungesë etike. Mediet online me storiet e tyre abuzuan me rastin për të përfituar nga kjo tragjedi klikime, duke shkelur privatësinë dhe duke u marrë me gjëra banale dhe periferike. Media online duhet edhe më shumë të profesionalizohet sepse jemi treguar shumë të mangët në respektimin e kodeve të etikës, duke shkelur mbi parimet bazë të gazetarisë së mirëfilltë dhe të shëndoshë profesionale. Gazetar të rinjë, të papërvojë ishin ata që ofruan video e prononcime të palëve të përfshira në konflikte, sikurse ky rreth tragjik të ishte njëfarë “Big Brother”. Vërtet e frikshme dhe shumë shqetësuese kjo dukuri mediatike.

Publiku kosovar dhe ai mbarë shqiptarë në ditët e fundit ishte i terrorizuar nga lajmet senzacionale për vrasjen e Liridona Ademajt, vrasje kjo e porositur nga burri i saj dhe dy të dyshuarit, që tashmë ndodhen në qeli.

Kemi lexuar e parë gjithçka rreth kësaj tragjedie. Storie, kronika, mbulime të ndryshme, prononcime të avokatëve, të ekspertëve, figurave publike, njerëz pa ndikim e me ndikim mediatik. Një mish – mash paragjykimesh, që tek e fundit vetëm e dëmtojë procesin e ardhshëm gjyqësor.

Pse i tërë ky turr mediatik dhe pse e terë kjo joshje e medias online për të tërhequr vëmendjen?

Në ditën e parë kur ka ndodhur rasti media onile në përgjithësi u tregua korrekte sepse kureshtja e publikut ishte e madhe, për të ditur “vrasësin” dhe për të pasur njohuri e detaje, mbi motivet e rastit. Dhe kjo e kishte efektin e vet pozitiv.

Por që nga momenti kur Naim Murseli rrëfeu para policisë dhe mori përsipër se është i përfshirë në vrasje, të gjitha spekulimet tjera, teorit konspirative nga më të ndryshmet bijnë poshtë.

Aq më parë kur Naim Murseli nuk u dha në lajmet ditore si “vrasës i dyshuar”, por tërë kohën merrte kahje e paragjykime tjera në stilin ”Këshilltar” në këtë ministri, person i afërt me këtë politikan, njeri i biznesit e i krimit, homoseksual, trans gjinor, njeri që deshti të përfitoj nga sigurimi, e shumë e shumë etiketime e banalitete tjera.

Kurrë mos harroni: Një akuzë, një padi ose çdo akuzë duhet të provohet në gjyq dhe tani jemi në fazën intensive të hetimeve, që i kryen prokuroria dhe media nuk ka asnjë arsye të fus hundët ku nuk duhet.

“Kur bie telefoni në mesnatë, zjarrfikësit i duhet vetëm të veshë pantallonat dhe të shuaj flakët. Kurse gazetari duhet t`u tregojë një milion vetave se kush e ndezi shkrepësen dhe pse”.(David Randall, “Gazetari Universal”, (Mort Rosenblum, Associated Press).

Kjo thënie ka një peshë të madhe edhe në këtë rast, por ka pak dallime. Në rastin e Naim Murselit po dihet se kush është personi që kërkoi vrasjen dhe kush është ekzekutuesi.
Janë të pafalshme ato kronika që për pak minuta e terrorizojnë edhe lexuesin më pak të vëmendshëm.

Intervistat e dy prindërve të palës akuzuese në këtë fazë janë të padobishme dhe shkaktojnë kundër efekt. Llogariteni dëgjova pyetje edhe si kjo: ”Kur ke me shkue në Suedi”, një intervistë e stilit të rrugës: “A po më kallxon qysh e përjetove rastin” sikur ta kishte gazetari dajë a tezak prindin e Naimit, thjeshtë pa asnjë peshë mediatike, me përjashtim të joshjes së rrjeteve sociale.

Mendoj se në rastet e tragjedive të rënda redaksitë qendrore duhet të dërgojnë gazetar të përgatitur profesionalisht të cilët gjatë intervistimit ose gjatë përcjelljes së rastit duhet të tregojnë se janë të aftë, vigjilent, të përgatitur, këmbëngulës dhe të kujdesshëm.

Do të provohej e kundërta nëse Naim Murseli do të ndodhej në arrati ose nëse Naim Murseli do të ishte njëfarë “Supermeni” dhe “Jashtë tokësor”. Atëherë do të lejohej që media të luante një rol hetuesie për të qitur në dritë sa më shumë detaje. Ose nëse policia e prokuroria do të neglizhonte me rastin. Po tani e kemi rastin ndryshe. Naimi është në burg, Liridona është në botën tjetër, mediat ku po mbeten me tërë këtë shkarje e mungese profesionalizmi.

“Në gazetari ka një pyetje të lashtë, një pyetje që kurrë nuk do të marrë një përgjigje të prerë. A është më e rëndësishme e drejta e publikut për tu informuar sesa e drejta personale për privatësi. Kjo është një temë për të cilën debati gjithnjë ia ka vlejtur, qoftë edhe për t`i detyruar gazetarët të mendojnë pak më gjatë pasojat e asaj që bëjnë”, (marrë nga libri “Diskutim për etikën”).

Ta bëjmë më të qartë. Interes publik ishte Naim Murseli padyshim, interes për publikun ishte vrasja e porositur e saj dhe tani interes për publikun e gjerë është pritja nga drejtësia për ta vendosur dhe zbardhur rastin si duhet.

Media duhet të tregohet e përmbajtur sepse rivarrimi dëshmoi mungesë etike, pavarësisht se vëllau i Liridonës bëri apel për privatësi.

Ose ditën kur Naim Murseli doli para Gjykatës vetëm brenda dy orëve një portal plasoi mbi 13 lajme të natyrave të ndryshme. ”Erdhi Naim Murseli”, “Shkoi në Gjykatë Naim Murseli”, “Doli nga Gjykata Naim Murseli”, “Avokatët u deklaruan për Naim Murselin”, “Ky është vendimi që mori Gjykata për Naim Musrelin”, “Kështu u protestua para Gjykatës për Naim Murselin” e tituj e tituj të tjerë, që fare lehtë kanë mundur të përmblidhen në një kronikë të vetme, ku do të kishte dominuar korrektësia, saktësia dhe objektiviteti në raportim.

Vrapimi i medieve pas fëmijëve të Naim Murselit është shkelje e rëndë e etikës.

Edhe në rastin konkret shumë lajme janë postuar dhe janë përcjellur edhe me foto, pak minuta pas tragjedisë. Fotoja e publikuar pak minuta ose orë është shkelje e privatësisë, ani pse presioni i medieve vije pikërisht nga rrjetet sociale të cilat fatkeqësisht nuk respektojnë as minimumin e mundshëm në raste të tilla.

Kur vendosim ta botojmë një lajm me foto të viktimës duhet të kemi parasysh nëse po shkaktojmë dhembshuri në familje, nëse rasti është në proces e sipër ose tjetra se ne po e kryejmë punën në mënyrë profesionale.

Ka shumë për të thënë rreth këtij rasti që vërtet u banalizua dhe u bë temë mediatike pothuajse e panjohur deri më tani, dhe këshilla kryesore është që portalet kryesore të njihen mirë me kriteret dhe udhëzimet mbi mënyrat e raportimit në rastet e ndjeshme.

Ekziston Këshilli i Medieve të Shkruara të Kosovës (KMSHK) që kujdeset për etikën dhe respektimin e kodeve të saj, thjeshtë lexoni dhe kuptoni të drejtat e juaja, por edhe të drejtat e të tjerëve, në raste të përfshira sepse tek e fundit Naim Murseli ende është vetëm një person i dyshuar.

Tani i takon prokurorisë që me mekanizmat e saj ta “djersitë” Naim Murselin për ta kuptuar esencën e vrasjes së porositur. Mediet e guximshme dhe hulumtuese e kanë fare lehtë të shfrytëzojnë lidhjet e tyre brenda prokurorisë për të kuptuar të vërtetën, por koha e spekulimeve tashmë ka mbaruar.

“Mos shto. Të mos shtosh do të thotë thjesht të mos shtosh fakte që nuk kanë ndodhur. Ose Mos gënje. Të mos gënjesh do të thotë të mos e fusësh kurrë publikun në qorrsokak”.”Bill Kovach/Tom Rosenstiel”

Amerikanët e kanë një shprehje shumë të qëlluar: ”Edhe kur nëna thotë të dua, verifikoje”. Gjithçka që duhet të dimë dhe të veprojmë lidhet me saktësinë dhe vërtetësinë. E vërteta është mbi të gjitha dhe kryesorja sepse gjithçka lidhet e ndërlidhet rreth këtyre dy termeve gazetareske.

(Autori është ligjërues në Fakultetin Media dhe Komunikim në UBT)

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara