

Lifestyle
Pse nuk mund t’i mbajmë mend kujtimet e hershme të fëmijërisë?
Ne priremi të kujtojmë shumë pak nga jeta jonë para moshës 7-vjeçare.
Published
2 years agoon
By
Betim GashiShumë prej nesh nuk kanë kujtime nga vitet e para të jetës. Në fakt, ne priremi të kujtojmë shumë pak nga jeta jonë para moshës 7-vjeçare.
Dhe shpesh është e paqartë nëse ato janë të vërteta apo thjesht kujtime të bazuara në foto ose histori që na janë treguar nga të tjerët.
Ky fenomen, njihet nga psikologët si “amnezia e fëmijërisë”, por ata ende nuk e kuptojnë se si ajo funksionon.
AgroWeb.org duke u mbështetur në të dhëna të ndryshme, ju njeh më poshtë me disa studime interesante, të cilat përpiqen t’i japin një shpjegim kësaj pyetjeje.
Çfarë tregojnë studimet rreth kujtesës tek foshnjat dhe fëmijët?
Në pamje të parë, duket se arsyeja pse nuk kemi kujtime nga periudha kur jemi foshnje, është sepse kujtesa nuk është zhvilluar plotësisht.
Por foshnjat që në moshën gjashtë muajshe mund të formojnë kujtime afatshkurtra që zgjasin për disa minuta dhe kujtime afatgjata që zgjasin javë ose muaj.
Në një studim, fëmijët gjashtë muajsh që mësuan se si të shtypnin një levë për të drejtuar një tren lodrash, mbajtën mend se si ta kryenin këtë veprim edhe pas tre javësh nga hera e fundit që luajtën me të.
Nga ana tjetër, fëmijët në parashkollorë, janë të aftë të kujtojnë edhe ngjarjet që kanë ndodhur disa vite më parë.
Sigurisht, aftësita e të mbajturit mend në këto mosha nuk është e ngjashme me të rriturit, sepse ato vazhdojnë të piqen deri në adoleshencë.
Në fakt, proçesi i zhvillimit është paraqitur një shpjegim për amnezinë e fëmijërisë, dhe është një nga teoritë më të besueshme që ekziston deri më sot.
Këto procese themelore përfshijnë disa rajone të trurit dhe përfshijnë formimin, ruajtjen dhe më pas procesin e të mbajturit mend.
Hipokampusi, i cili mendohet se është përgjegjës për formimin e kujtimeve, vazhdon të zhvillohet deri në moshën shtatë vjeç.
Fëmijët dhe adoleshentët kanë kujtime më të hershme se sa të rriturit. Kjo sugjeron që problemi mund të lidhet me formimin e kujtimeve sesa me ruajtjen e tyre.
Një tjetër faktor i rëndësishëm është gjuha. Nga mosha një deri në gjashtë vjeç, fëmijët mësojnë të flasin.
Është e vërtetë se deri në një farë mase, aftësia e një fëmije për të treguar një ngjarje në kohën e shkuar, parashikon se sa mirë ata do e kujtojnë atë muaj apo vite më vonë.
Një grup studiuesish, kreu këtë studim duke intervistuar fëmijët e vegjël, që u sollën në spital për dëmtimet e zakonshme që ndodhin në fëmijëri.
Fëmijët mbi 26 muaj, të cilët mund të shpreheshin me fjalë rreth ngjarjes që përjetuan, e kujtuan atë edhe për shumë vite të tjera.
Ndërsa ata nën 26 muaj, të cilët nuk mund të flisnin, nuk mundën ta kujtonin plotësisht ose fare.
Kjo sugjeron që kujtimet mund të humbasin nëse nuk përkthehen në gjuhë.
Efektet sociale dhe kulturore
Sidoqoftë, shumica e kërkimeve mbi rolin e gjuhës përqendrohen në një formë të veçantë tek të shprehurit. Që quhet ndryshe forma narrative dhe në funksionin e saj shoqëror.
Kur prindërit në prani të fëmijëve të vegjël kujtojnë ngjarjet e kaluara, ata u mësojnë atyre aftësinë narrative.
Çfarë lloj ngjarjesh janë të rëndësishme për t’u mbajtur mend dhe si të strukturojnë të folurit rreth tyre, në një mënyrë që të tjerët mund ta kuptojnë.
Ndryshe nga rrëfimi i thjeshtë i informacionit për qëllime faktike, kujtimi sillet rreth funksionit shoqëror të ndarjes së përvojave me të tjerët.
Në këtë mënyrë, historitë familjare ruajnë aksesueshmërinë e kujtesës me kalimin e kohës, dhe gjithashtu zhvillojnë mënyrën e tregimit, duke përfshirë kronologjinë e ngjarjeve, temën dhe shkallën e emocioneve. .
Edhe pse ka ende gjëra që nuk i kuptojmë në lidhje me amnezinë e fëmijërisë, studiuesit po bëjnë përparim në këtë fushë.
Ata po kryejnë më shumë studime ku individët ndiqen që nga fëmijëria.
Gjithashtu, ndërsa neuroshkenca përparon, padyshim që do të ketë më shumë studime që lidhin zhvillimin e trurit me zhvillimin e kujtesës.
Megjithatë është e rëndësishme të dini se edhe nëse nuk mund të kujtoni qartësisht ngjarje të veçanta nga rinia juaj, akumulimi i tyre lë gjurmë që ndikojnë në sjelljen tonë.
Pra edhe pse mund të mos i kujtojmë vitet e para të jetës, ato luajnë një rol të fuqishën në formimin tonë si qënie njerëzore./AgroWeb.org
Lifestyle
Lëngu i qepës për rritjen e flokëve – A funksionon vërtetë?
Published
3 days agoon
June 4, 2025
Jo vetëm për gatim, qepët mund t’i përdorni mirë edhe jashtë kuzhinës. Megjithëse kanë erë karakteristike që për disa edhe nuk preferohet duket se me anë të vlerave te tyre kanë gjetur vend edhe në trajtimet e bukurisë.
Shpesh përdoret si një kurë natyrale për të rritur flokët e për t’i bërë ata më të shëndetshëm.
Por, a është vërtetë efektiv përdorimi i lëngut të saj në flokët tuaj?
Çfarë thonë ekspertët?
Studimet e të dhënat për këtë çështje janë të pakta, disa të dhëna domethënëse ekzistojnë, një studim zbuloi se aplikimi i rregullit i lëngut të qepës në rrënjët e flokëve ndihmon në rritjen e tyre. Pjesëmarrësit përdorën lëng qepe për të lyer flokët dy herë në ditë.
Nga 23 pacientë që aplikuan trajtimin, 20 pësuan rigjenerim të flokëve pas 2 muajsh përdorimi, 10 të tjerë panë rigjenerim të plotë të flokëve pas 6 muajsh.
Ka vend për diskutim e studimet nuk janë të plota, por mendohet se ai që ndihmon është squfuri. Qepët kanë sasi squfuri në to gjë që ndihmon edhe në rritjen e flokëve, duke rritur qarkullimin e duke ulur inflamacionin si dhe rrit prodhimin e kolagjenit në kokë.
Këto veti sulfurike ndihmojnë në rigjenerimin e flokëve, parandalojnë rënien, kjo veçanërisht tek njerëzit që kanë mungesë mineralesh në organizëm.
Mund të luftojë thinjat
Ndërsa plakemi, radikalet dëmtojnë flokët duke shkaktuar humbje të dendësisë së tyre si dhe humbje të pigmentit e lindin thinjat. Squfuri duke rritur prodhimin e kolagjenit lufton radikalet e lira duke lënë një efekt parandalues për thinjat.
Lufton problemet me skalpin
Për shkak se lëngu i qepës është antinflamator natyral, mund të përdoret për të trajtuar skalpin e irrituar të kokës, ekstrakti i qepës i aplikuar pati efekte në shërimin e skalpit me probleme. Eekspertët nuk janë të sigurt mbi efikasitetin 100% lëngu në rritjen e flokëve a daljen e flokëve të rinj.
Gjithsesi duke qenë një trajtim me bazë natyrale gjithsecili mund ta provojë duke lënë mënjanë bezdinë e aromës së qepës.
Si ta përdorni?
Mjafton të qëroni katër qepë ta prini në copa të vogla e më pas t’i shtypni për t’i nxjerrë lëngun, ose mund ta shtrydhni dhe të merrni lëngun për ta aplikuar më pas në të gjithë zonën e skalpit të kokës me lëvizje rrethore. Lëreni në kokë derisa të thahet e më pas mund ta shpëlani.
Ky trajtim duhet përdorur për disa muaj rresht ndaj për të mposhtur erën mund të shtoni disa pika vaj esencial rozmarine, livandë apo trëndafili.
Lifestyle
Këto zakone po ju pengojnë të jeni më inteligjent, ja cilat duhen shmangur
Published
1 week agoon
May 30, 2025
Inteligjenca e një individi atet me koeficientin e saj të famshëm, IQ. Por, në realitet, të qenit i zgjuar nuk kufizohet vetëm në numra apo në zgjidhjen e ekuacioneve të ndërlikuara.
Zhvillimi kognitiv dhe shpirtëror ndikohet thellësisht nga zakonet e përditshme, mënyra se si e jetojmë ditën, dhe qëndrimet që mbajmë ndaj dijes dhe sfidave.
Studime të shumta, përfshirë edhe efektin e njohur Dunning-Kruger, e përforcojnë këtë ide: ata që shmangin sfidat intelektuale e tregojnë indiferencë ndaj të mësuarit të ri, kanë më shumë gjasa të mbeten në nivele më të ulëta zhvillimi.
Ky efekt, i dokumentuar në fillim të viteve 2000, tregon se individët me njohuri të kufizuara kanë tendencën të mbivlerësojnë aftësitë, pikërisht sepse nuk e kuptojnë sa pak dinë.
Por cilat janë zakonet që, sipas shkencës, e ‘bllokojnë’ trurin dhe frenojnë përparimin?
Multitasking-u i tepërt, përpjekja për të bërë gjëra njëkohësisht, tingëllon efikase, është kundërproduktive. Përqendrimi dobësohet, kujtesa zbehet dhe efikasiteti bie. Në vend të një truri të mprehtë, përfundojmë me mendje të shpërndarë.
Një tjetër sinjal alarmi është mungesa e kuriozitetit. Njerëzit që nuk shfaqin interes për njohuri, eksperienca të panjohura apo për pyetje, ngadalësojnë zhvillimin e tyre mendor. Truri, ashtu si muskujt, ka nevojë për ushtrime të vazhdueshme.
Zvarritja kronike, ajo tendencë për të shtyrë detyrat nga dita në ditë, tregon mungesë vetëdisipline dhe vështirësi në marrjen e vendimeve. Është një zakoni që, në heshtje, gërryen vetëbesimin dhe ndalon rritjen personale.
Edhe ajo që vendosim në pjatë ndikon në mënyrën si funksionon truri. Një dietë e dobët, e mbushur me sheqerna është lidhur me probleme në kujtesë dhe përqendrim. Truri ushqehet jo vetëm me informacion, por edhe me lëndë ushqyese.
Ka dy mënyra të të menduarit: ai që beson se inteligjenca është e pandryshueshme, për këtë arsye shmang sfidat nga frika e dështimit dhe ai që beson se mëson diçka të re. Ky i fundit, i njohur si ‘mentaliteti i rritjes’, është çelësi i përparimit të vazhdueshëm. Ndërkohë, shpresa nuk humbet kurrë. Truri është i adaptueshëm. Me zakone të reja, si rritja e kuriozitetit, disiplina personale dhe gatishmëria për të përballuar sfida, funksioni njohës mund të përmirësohet ndjeshëm.
Lifestyle
Ka një mënyrë se si të siguroheni të mos humbni kurrë motivimin e stërvitjes
Published
1 week agoon
May 28, 2025
Të gjithë e dimë që të ushtrohemi rregullisht është e rëndësishme për shëndetin, por gjetja e motivimit është sfiduese. Lodhja, angazhimet e përditshme dhe mungesa e energjisë na bëjnë të mendojmë para se të ngrihemi nga divani.
Një studim i ri tregon se një nga mënyrat më efektive për të fituar dhe ruajtur motivimin është më e thjeshtë: ndërgjegjësimi. Studiuesit në Angli analizuan sjelljen e 109 të rriturve që nuk ishin shumë aktivë fizikisht. Për 30 ditë, ata u udhëzuan të synonin 8000 hapa në ditë, por gjysma ndoqi edhe një program të përditshëm përmes një aplikacioni, ku përfshinte praktika të shkurtra për të rritur ndërgjegjësimin ndaj trupit, lëvizjes dhe stërvitjes.
Rezultatet ishin mbresëlënëse: grupi që praktikoi ndërgjegjësimin kishte bërë 373 minuta aktivitet fizik në javë, përkundrejt 297 minutave të grupit tjetër. Për më tepër, ata ndiheshin më të motivuar për të vazhduar rutinën e tyre.
Po pse funksionon ndërgjegjësimi kaq mirë?
Sipas autores kryesore të studimit, Dr. Masha Remskar, ndërgjegjësimi u jep njerëzve aftësi psikologjike që i ndihmojnë të krijojnë zakone të qëndrueshme.
Shumë njerëz e gjejnë veten të motivuar për një periudhë të shkurtër, por ndërgjegjësimi ndihmon në zhvillimin e durimit dhe qëndrueshmërisë për t’ia dalë edhe kur nuk është e lehtë. Ajo rrit lidhjen mes mendjes dhe trupit, duke i bërë njerëzit më të pranishëm gjatë aktivitetit fizik.
Ushtrimet e ndërgjegjësimit nuk janë të ndërlikuara. Nëse jeni duke ecur apo ushtruar, përqendroheni në frymëmarrje, në ndjesitë që ndjeni në trup, apo në atë që ndodh përreth jush. Në vend që të shpërqendroheni me telefon apo muzikë, thjesht kushtojini vëmendje momentit dhe lëvizjes suaj.
Ekspertët sugjerojnë edhe disa mënyra tjera për të qëndruar të motivuar: stërvituni me mik, regjistrohuni në një kurs që ju pëlqen e lëvizni çdo ditë, edhe nëse janë vetëm 15 minuta. Është më mirë të bëni pak, por rregullisht, sesa të mos bëni fare. Mbi të gjitha, mos u tregoni të ashpër me veten.
Lifestyle
Zgjohesh herët? Shëndeti dhe lumturia të buzëqeshin që në mëngjes!
Published
1 week agoon
May 27, 2025
Nëse je ndër ata që i hapin sytë para orës 7 të mëngjesit, studimet kanë lajme të mira për ty: ke më shumë gjasa të jesh më i shëndetshëm dhe më i lumtur.
Të dhënat tregojnë se personat që zgjohen herët përjetojnë më pak stres, kanë humor më të mirë dhe jetojnë me më shumë energji.
Drita e mëngjesit ndihmon trupin të rregullojë ritmin biologjik dhe rrit nivelet e serotoninës, hormonit të lumturisë.
Përveç kësaj, “early birds” kanë tendencën të jenë më aktivë fizikisht dhe të ndjekin rutina të qëndrueshme, që përmirësojnë cilësinë e jetës.

Metabolizëm i ngadaltë, si t’i dalloni simptomat

Profesorët e UBT-së kontribuojnë në ndërtimin e paqës së qëndrueshme

Zyrtare: Ferizaj përforcohet në qendër të mbrojtjes, prezantojnë Ardit Iljazin

Mbyllet me sukses Java e Dizajnit në UBT – prezantohen koleksione me vlera artistike dhe kulturore

Aktori Christian Bale duket thuajse i panjohur rrugëve të Atlantas, teksa po xhiron filmin e ri

Jackie Chan: Mësova anglisht përmes muzikës ‘country’ pasi u zhvendos në SHBA!

Bill Gates do të dhurojë 99% të pasurisë së tij për Afrikën

FSHF: Vijon procesi i shpërndarjes së biletave përmes shortit elektronik për ndeshjen Shqipëri – Serbi

Ardian Ismajli mund t’i bashkohet Rashicës te Besiktasi?
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT2 days ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati