

Lifestyle
Pse nuk mund t’i mbajmë mend kujtimet e hershme të fëmijërisë?
Ne priremi të kujtojmë shumë pak nga jeta jonë para moshës 7-vjeçare.
Published
2 years agoon
By
Betim GashiShumë prej nesh nuk kanë kujtime nga vitet e para të jetës. Në fakt, ne priremi të kujtojmë shumë pak nga jeta jonë para moshës 7-vjeçare.
Dhe shpesh është e paqartë nëse ato janë të vërteta apo thjesht kujtime të bazuara në foto ose histori që na janë treguar nga të tjerët.
Ky fenomen, njihet nga psikologët si “amnezia e fëmijërisë”, por ata ende nuk e kuptojnë se si ajo funksionon.
AgroWeb.org duke u mbështetur në të dhëna të ndryshme, ju njeh më poshtë me disa studime interesante, të cilat përpiqen t’i japin një shpjegim kësaj pyetjeje.
Çfarë tregojnë studimet rreth kujtesës tek foshnjat dhe fëmijët?
Në pamje të parë, duket se arsyeja pse nuk kemi kujtime nga periudha kur jemi foshnje, është sepse kujtesa nuk është zhvilluar plotësisht.
Por foshnjat që në moshën gjashtë muajshe mund të formojnë kujtime afatshkurtra që zgjasin për disa minuta dhe kujtime afatgjata që zgjasin javë ose muaj.
Në një studim, fëmijët gjashtë muajsh që mësuan se si të shtypnin një levë për të drejtuar një tren lodrash, mbajtën mend se si ta kryenin këtë veprim edhe pas tre javësh nga hera e fundit që luajtën me të.
Nga ana tjetër, fëmijët në parashkollorë, janë të aftë të kujtojnë edhe ngjarjet që kanë ndodhur disa vite më parë.
Sigurisht, aftësita e të mbajturit mend në këto mosha nuk është e ngjashme me të rriturit, sepse ato vazhdojnë të piqen deri në adoleshencë.
Në fakt, proçesi i zhvillimit është paraqitur një shpjegim për amnezinë e fëmijërisë, dhe është një nga teoritë më të besueshme që ekziston deri më sot.
Këto procese themelore përfshijnë disa rajone të trurit dhe përfshijnë formimin, ruajtjen dhe më pas procesin e të mbajturit mend.
Hipokampusi, i cili mendohet se është përgjegjës për formimin e kujtimeve, vazhdon të zhvillohet deri në moshën shtatë vjeç.
Fëmijët dhe adoleshentët kanë kujtime më të hershme se sa të rriturit. Kjo sugjeron që problemi mund të lidhet me formimin e kujtimeve sesa me ruajtjen e tyre.
Një tjetër faktor i rëndësishëm është gjuha. Nga mosha një deri në gjashtë vjeç, fëmijët mësojnë të flasin.
Është e vërtetë se deri në një farë mase, aftësia e një fëmije për të treguar një ngjarje në kohën e shkuar, parashikon se sa mirë ata do e kujtojnë atë muaj apo vite më vonë.
Një grup studiuesish, kreu këtë studim duke intervistuar fëmijët e vegjël, që u sollën në spital për dëmtimet e zakonshme që ndodhin në fëmijëri.
Fëmijët mbi 26 muaj, të cilët mund të shpreheshin me fjalë rreth ngjarjes që përjetuan, e kujtuan atë edhe për shumë vite të tjera.
Ndërsa ata nën 26 muaj, të cilët nuk mund të flisnin, nuk mundën ta kujtonin plotësisht ose fare.
Kjo sugjeron që kujtimet mund të humbasin nëse nuk përkthehen në gjuhë.
Efektet sociale dhe kulturore
Sidoqoftë, shumica e kërkimeve mbi rolin e gjuhës përqendrohen në një formë të veçantë tek të shprehurit. Që quhet ndryshe forma narrative dhe në funksionin e saj shoqëror.
Kur prindërit në prani të fëmijëve të vegjël kujtojnë ngjarjet e kaluara, ata u mësojnë atyre aftësinë narrative.
Çfarë lloj ngjarjesh janë të rëndësishme për t’u mbajtur mend dhe si të strukturojnë të folurit rreth tyre, në një mënyrë që të tjerët mund ta kuptojnë.
Ndryshe nga rrëfimi i thjeshtë i informacionit për qëllime faktike, kujtimi sillet rreth funksionit shoqëror të ndarjes së përvojave me të tjerët.
Në këtë mënyrë, historitë familjare ruajnë aksesueshmërinë e kujtesës me kalimin e kohës, dhe gjithashtu zhvillojnë mënyrën e tregimit, duke përfshirë kronologjinë e ngjarjeve, temën dhe shkallën e emocioneve. .
Edhe pse ka ende gjëra që nuk i kuptojmë në lidhje me amnezinë e fëmijërisë, studiuesit po bëjnë përparim në këtë fushë.
Ata po kryejnë më shumë studime ku individët ndiqen që nga fëmijëria.
Gjithashtu, ndërsa neuroshkenca përparon, padyshim që do të ketë më shumë studime që lidhin zhvillimin e trurit me zhvillimin e kujtesës.
Megjithatë është e rëndësishme të dini se edhe nëse nuk mund të kujtoni qartësisht ngjarje të veçanta nga rinia juaj, akumulimi i tyre lë gjurmë që ndikojnë në sjelljen tonë.
Pra edhe pse mund të mos i kujtojmë vitet e para të jetës, ato luajnë një rol të fuqishën në formimin tonë si qënie njerëzore./AgroWeb.org
Lifestyle
Dielli plak lëkurën/ Dermatologët: Kremi mbrojtës ul rrisqet për disa sëmundje
Published
2 days agoon
June 26, 2025By
UBT News
Në një kohë që temperaturat e larta kanë pushtuar vendin, dhe sytë janë nga plazhi, specialistët rrëzojnë mitet e krijuara se aplikimi i kremit kundra diellit mund të ketë efekte anësore të parikuperueshme.
Sipas tyre është e rëndësishme që kremi kundra diellit të sigurohet nëpërmjet farmacive.
“E kam dëgjuar këtë mit, por nuk jam dakord, që dielli shkakton kancer të lëkurës. Është e mira që të merret në farmaci, sepse është i kontrolluar me kërkime shkencore, dhe ka firmë nga FDA-ja. “
Kremi duhet të aplikohet çdo stinë, por verës specialistët kërkojnë vëmendje të shtuar, kjo për shkak të rrezatimit të fortë.
Dermatologia Rozana Çela tregon për abc neës se çfarë ndodh me lëkurën tonë, nëqoftëse nuk aplikojm kremin mbrojtës.
“Dëmtimet nga dielli janë afatshkurtër, por edhe efekte afatgjatë. Duke marr parasysh që krijon probleme që nga fotoplakja, krijimi i njollave kafe….lezionet. Sidomos kancerin e lëkurës, si faktor kryesor rrezatimi nga dielli. Në këtë kontekst roli i kremit kundra diellit është i domosdoshëm, duhet vendos me patjetër sidomos gjatë verës.”
Kremi kundra diellit këshillohet për çdo moshë, dhe duhet të përshtatet me tipologjinë e lëkurës.
“Kremërat janë në bazë të tipologjisë së lëkurës. Mund të jetë me akne, a mature. Ndryshon në varësi të lëkurë, por edhe të moshës. Duhet të përshtatet me problemet e lëkurës, me akne apo jo. Kremi sa më pak shkëlqim nëse është me akne, nëse merr një krem tjetër mund të shkaktoj hiperhidrim. Ekziston edhe mundësia e alergjisë.”
Sa i takon mënyrës së përdorimit, në ditë normale, dermatologët këshillojnë aplikimin e kremit 20 minuta para ekspozimit, ndërsa gjatë kohës që jemi në plazh, shpeshtësia e aplikimit të tij duhet të jetë më i lartë, kjo për shkak të kohës së gjatë të ekspozimit në diell.

Organizata Ndërkombëtare Detare (IMO), 25 qershorin e ka shpallur si “Dita e Detarit” duke njohur kështu kontributin që japin detarët në tregtinë ndërkombëtare dhe ekonominë botërore, shpesh me sakrifica të mëdha në jetën e tyre personale dhe të familjeve të tyre.
Dita e Detarit u festua për herë të parë më 2011, duke pasuar kështu themelimin e kësaj dite në qershor të vitit 2010, në Manila të Filipineve, me rezolutën e pranuar nga Konferenca e Palëve në Konventën Ndërkombëtare mbi Standardet e Stërvitjes, Certifikimit dhe Ruajtjes për Detarët të vitit 1978.
Dita e Detarit tashmë është përfshirë në listën vjetore të kremtimeve të Kombeve të Bashkuara.
Dita e Detarit është një mundësi për të edukuar publikun rreth çështjeve me të cilat përballen detarët në ditët e sotme, si pirateria, por gjëja më e rëndësishme është mundësia që bota të thotë “Faleminderit detarë”.
Detarët janë shtylla e tregtisë botërore, duke transportuar mbi 80% të mallrave që konsumohen në botë. Pa punën e tyre, ekonomia globale do të ndalonte – nga ushqimet dhe energjia deri te teknologjia dhe materialet e ndërtimit.
Për më tepër, ata sigurojnë që zinxhiri i furnizimit të funksionojë pa ndërprerje, duke qenë shpesh të papërfillur në jetën e përditshme të njerëzve.
Megjithatë, puna në det është e rrezikshme dhe kërkon një nivel të lartë profesionalizmi dhe përkushtimi. Sfida si pirateria, aksidentet detare, dhe stresin psikologjik të izolimit larg familjes janë vetëm disa nga vështirësitë që ata përballojnë çdo ditë.
Dita e Detarit ofron një mundësi për të edukuar publikun për këto sfida, dhe për të kërkuar kushte më të mira dhe mbështetje për komunitetin e detarëve.
Lifestyle
Moti sot me diell, temperaturat arrijnë deri 31 gradë
Published
5 days agoon
June 24, 2025By
UBT News
Sot parashihet të mbajë mot kryesisht me diell.
Vranësirat mund të paraqiten për rreth relievit malor, ku atje mund të ketë edhe riga të izoluara shiu.
Sipas IHMK-së, temperaturat minimale do të lëvizin ndërmjet 13 deri 19 gradë Celsius, ndërsa maksimalet e ditës parashihen të lëvizin ndërmjet 27 deri 31 gradë Celsius.
Edhe nesër parashihet të mbaj mot i ngjashëm me temperatura nga 24 deri 32 gradë Celsius. /UBT News/
Lifestyle
Ja gjërat që prindërit e fëmijëve të suksesshëm i bëjnë ndryshe
Published
2 weeks agoon
June 17, 2025By
UBT News
Prindërit e fëmijëve me arritje të larta ndajnë disa zakone të përbashkëta që i ndihmojnë të rrisin fëmijët e tyre, por rrallë flasin për to me zë të lartë.
Në vend që të ushtrojnë presion, ata udhëheqin me dashuri, ushqejnë kuriozitetin dhe i lejojnë fëmijët të eksplorojnë botën vetë. Ja çfarë i dallon ata nga të tjerët.
Në shtëpinë e tyre, optimizmi është themeli i gjithçkaje.
Suksesi fillon me besimin se suksesi është i mundur. Prindërit e tyre ngjallin optimizëm që në moshë të vogël. Pavarësisht rrethanave përçojnë mesazhin se çdo gjë është e mundur. Në shtëpinë e tyre, motoja është e qartë: Çfarëdo që ëndërroni dhe për të cilën përpiqeni, mund ta arrini, raporton The Times of India.
Ata e përshtatin motivimin me interesat e fëmijës
Prindër bëjnë gabimin duke u përpjekur t’i motivojnë fëmijët në të njëjtën mënyrë. Ata që rrisin fëmijë të suksesshëm e dinë se motivimi duhet të jetë personal. Në vend që të shtyjnë para qëllime të përgjithshme, i lidhin me atë që fëmija i pëlqen. Nëse një fëmijë i do filmat, tregojini se si matematika mund ta ndihmojë në menaxhimin e financave të një karriere të ardhshme si aktor. Personalizimi i motivimit është çelësi i motivimit të brendshëm.
Ato i lejojnë fëmijët të mësojnë përmes përvojës së tyre
Mësimi nuk ndodh vetëm në klasë, por çdo ditë, përmes lojës, eksplorimit dhe gabimeve të vogla. Prindërit e suksesshëm nuk i zgjidhin çdo problem fëmijës, por i japin hapësirën për të provuar vetë. Prindërit i rezistojnë dëshirës për t’i bërë gjërat të lehta sepse e dinë se sfidat janë ato që ndërtojnë vetëbesim dhe zgjuarsi.
Ata kultivojnë kuriozitet, jo vetëm zakone pune
Kurioziteti është një nga themelet më të rëndësishme të suksesit. Prindërit përqendrohen jo vetëm në punë të palodhur, dhe në zbulimin e botës me gëzim. Udhëtimet, librat, bisedat rreth pyetjeve të mëdha, të gjitha këto janë mënyra për të inkurajuar dashurinë për të mësuar. Në vend që dija të jetë një detyrim, ajo bëhet një aventurë.
Ata udhëheqin me dashuri, jo me presion
Në shtëpi nuk ka disiplinë ushtarake. Prindërit nuk veprojnë si trajnerë ose komandantë. Përkundrazi, janë të pranishëm, mbështetës dhe e lejojnë fëmijën të udhëheqë lojën. Ata nuk e detyrojnë, nuk urdhërojnë, nuk kontrollojnë, por janë aty kur nevojitet ndihmë. Është ky ekuilibër që i jep fëmijës sigurinë për të eksploruar, për të bërë gabime dhe për t’u rritur.

KQZ hap periudhën për ndërrimin e Qendrës së Votimit për zgjedhjet lokale

Serbët festojnë Vidovdanin mes masave të shtuara të Policisë së Kosovës

Kievi: Rusia ka grumbulluar 110,000 trupa pranë qytetit strategjik ukrainas

40 zjarre shpërthejnë në Greqi

PDK me kërkesë të qartë, zhbllokimi i Kuvendit sipas Kushtetueses
Trump flet sërish për Kosovën e Serbinë: Ishin gati për luftë të madhe, unë e ndala
Kriza politike, sot takimi i liderëve

Irani konfirmon vrasjen e një shkencëtari tjetër bërthamor në sulmet ajrore izraelite

Gjykata refuzon të shtyjë gjykimin kundër Netanyahut
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet3 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT3 weeks ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane