Kuriozitete

Pse njerëzit ende besojnë në shtriga?

Një 40% e shquar e popullsisë globale në 95 vende është e bindur se shtrigat ekzistojnë.

Published

on

“Jam shtrigë moderne, qëndroj pas kësaj”, thotë Barbara nga Këlni. Në mesjetë, ajo me siguri do të digjej në gur për një deklaratë të tillë.

Barbara s’është e vetmja që beson në magji sot. Sipas “Besimet e magjisë në mbarë botën: një analizë hulumtuese”, një studim global i publikuar në nëntor nga ekonomisti Boris Gershman i Universitetit amerikan në Uashington, D.C., një 40% e shquar e popullsisë globale në 95 vende është e bindur se shtrigat ekzistojnë.

Kjo shifër luhatet nga vendi në vend: në Tunizi është rreth 90%, në Gjermani vetëm 13%. Sipas autorëve të studimit, ata që besojnë në syrin e keq dhe mallkime, janë “besimtarë të shtrigave”.

Barbara, megjithatë, nuk dëshiron të mallkojë askënd, tha ajo prerazi për DW: “Ky imazh klasik i një shtrige që del fshehurazi gjatë natës, duke fluturuar mbi një fshesë dhe duke sjellë në mendje diçka të keqe për njerëzit, kjo është sigurisht një marrëzi totale”.

Për shekuj me radhë, shumë njerëz, veçanërisht gratë, ranë viktimë e këtij nocioni të shtrigës, dhe veçanërisht midis viteve 1450 dhe 1750 në Evropë. Çfarëdo fatkeqësie – sëmundje, bagëti të ngordhur, korrje të dështuara, një biznes i dështuar – duhej një kok turku. Kjo ishte e zakonshme në të kaluarën, por ekziston ende sot në disa vende.

“Ide të ngjashme të magjisë me ato të periudhës së hershme moderne ekzistojnë sot në pjesë të tjera të botës si një shpjegim për fatkeqësinë”, tha për DW etnologia Iris Gareis.

“Fatkeqësisht, për dekada njerëz që besohet se ishin magjistarë apo shtriga janë vrarë në një mënyrë mizore në shumë pjesë të botës”.

Ndërsa në vende të tilla si Tanzania ose Gana, gratë e akuzuara për magji duhet të kërkojnë strehim në të ashtuquajturat kampe shtrigash për t’i shpëtuar vdekjes, disa njerëz në hemisferën veriore deklarojnë hapur se merren me magji.

Për shembull, Justin (emri i ndryshuar): “Si fëmijë, ju mësoni për shtrigën në tregimin Hansel dhe Gretel, si i ligu që ha të mirën. Dhe në një moment, ju trajtoni atë nocion dhe mësoni ta shihni shtrigën si një grua e mençur”.

Justin është një ndjekës i vetëshpallur i Wicca – një lëvizje fetare neopagane e quajtur sipas fjalës së vjetër angleze për shtrigë.

“Hexe”, emërtimi gjerman për “shtrigë”, rrjedh nga gjermanishtja e vjetër “hagazussa”, që do të thotë gardh-kalorës. Dikush që mund t’i shohë botët tjera, thotë Justin, dhe mund të sjellë magji në jetën e tij ose të njerëzve të tjerë. Shpirtrat dhe ritualet magjike e ndihmojnë atë, thotë ai, duke shtuar se për të Krishterimit i mungonte ai sens magjie dhe ai kurrë nuk u mishërua në atë fe.

Në një univers paralel

Barbara gjithashtu nuk e ndiente si shtëpi të saj Kishën e Krishterë. Si shtrigë, ajo është një ndjekëse e feve natyrore, thotë ajo. Ajo flet me pemët dhe përdor një daulle për të rënë në kontakt me shpirtrat dhe për të shkuar në ekstazë. Ajo thotë se këtë e ka mësuar nga një shaman.

“Universi i magjisë është i pasur dhe plot ngjyra. Ju jetoni pak këtu dhe pak në një botë paralele”, deklaroi ajo.

Ndonëse shumë shtriga moderne lexojnë letra tarot, Barbara preferon të përdorë runat për të parashikuar të ardhmen.

“Pse duhet të pres që fuqitë e fatit të më japin diçka?” ajo pyet. “Nëse bëj një pyetje, përgjigjja është e sigurt që do të vijë”.

Ajo gjithashtu ka gjithmonë temjan dhe ekstrakte bimore në shtëpi – për të luftuar sëmundjet.

“Gjithçka tingëllon si barishte. Por supozohet të tingëllojë gjithashtu, sepse kjo është ajo që më parë ishte magjia, njohja e bimëve dhe shërimi i njerëzve”.

Por nga një këndvështrim historik, imazhi i shtrigës si një grua e mençur me njohuri të veçanta si shëruese dhe mami nuk është gjë tjetër veçse një klishe, thotë etnologia Iris Gareis.

Shtrigat si figura për feministët

Fenomeni i shtrigave moderne është i lidhur ngushtë me lëvizjen e grave të viteve 1970, e cila u rebelua kundër dominimit të botës mashkullore.

“Në shtrigë, ata kishin një figurë, si të thuash”, thotë Gareis. “Sigurisht, këto feministe nuk ishin studiuese shtrigash. Ato ishin thjesht gra normale, madje edhe intelektuale që thjesht përvetësuan këtë imazh të gruas së shtypur”.

Në vitet 1980, këtij imazhi iu shtua edhe aspekti shpirtëror. Ishin veçanërisht gratë urbane ato që tërhiqeshin nga fetë e bazuara në natyrë, thotë etnologia.

“Ajo që mund të imagjinoj është se në kohë pasigurie, njerëzit e kërkojnë shpëtimin e tyre në natyrë”.

Megjithëse shumë shtriga moderne në metropolet urbane nuk i përkasin asnjë grupi, por Wiccans organizohen në qarqe.

Kulti Wiccan e ka origjinën në Britani në gjysmën e parë të shekullit të 20-të dhe njihet si fe atje, siç është në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Lloje të ndryshme magjie

“Disa thonë se duhet t’i vendosni një kapelë të zezë me majë një shtrige në mënyrë që ajo të njihet si e tillë”, tha Justin, megjithëse shton se kjo s’i pëlqen atij.

“Ky është komuniteti im i vogël i lig i shtrigave”, shton ai me një vezullim në sy.

Megjithatë, në asnjë mënyrë nuk dëshiron të dëmtojë askënd, thotë ai. Por ai është i bindur, ashtu si Barbara, se ka shtriga me qëllime të errëta: “Ka magjistarë që bëjnë mallkime dhe magji me të cilat mund të arrijnë patjetër diçka”.

Paralele mes besimit te shtrigat dhe teorive konspirative?

Sipas studimit të Gershman, besimi në magji është më pak i përhapur në mesin e njerëzve të mirëarsimuar dhe ekonomikisht të shëndoshë, por iris Gareis nuk është aq e sigurt: “Në funksion të teorive moderne të konspiracionit, të cilat u bënë veçanërisht të dukshme gjatë pandemisë COVID në ShBA, dhe edhe këtu në Gjermani, kjo është e dyshimtë”.

Në fund të fundit, ajo thekson se ka edhe njerëz të arsimuar që besojnë se reptiloidët, ose njerëzit hardhuca, jetojnë mes nesh dhe kontrollojnë ngjarjet në politikë dhe ekonomi – diçka që është e pakuptueshme për të.

Magjia nuk është një lojë

Justin thotë se nuk duhet të përfshiheni në magji nëse nuk i keni këmbët në tokë: “Njerëzit që janë të paqëndrueshëm mendërisht duhet të qëndrojnë larg magjisë. Nëse ata nuk mund të marrin jetën e tyre nën kontroll, ata nuk do të gjejnë një mënyrë për të balancuar veten përmes magjisë ose Wicca. Nëse nuk jam i bazuar, atëherë nuk mund të shtrihem dhe të eksplorojë qiejt”.

Ose për të cituar Hamletin e Shekspirit, “Ka më shumë gjëra në Qiell dhe Tokë, Horatio, sesa ëndërrohen në filozofinë tënde”./UBTNews/


Continue Reading

Kuriozitete

Ia ndaloi rregullatori i reklamave, Zara largon imazhet e modeleve “shumë të dobëta”

Published

on

Rregullatori i reklamave në Mbretërinë e Bashkuar, Autoriteti i Standardeve të Reklamimit (ASA), ka ndaluar dy reklama të Zara-s, pasi sipas tyre përshkruajnë modele të konsideruara “jashtëzakonisht të dobëta”.

Reklamat e Zara-s të publikuara në maj, paraqisnin një modele të veshur me një këmishë të bardhë të madhe me “klavikulën e saj të spikatur” të theksuar nga dizajni i këmishës dhe një modele tjetër me një fustan të shkurtër të bardhë, pamja “e dobët” e të cilit theksohej nga dizajni.

ASA vendosi që këto imazhe janë të papërshtatshme dhe urdhëroi Zara-n të mos i përdorte më ato.

Sipas mbikëqyrësit, një efekt hijeje u përdor për ta bërë njërën nga këmbët e modeles të dukej “dukshëm e hollë”.

Ata shtuan se pozicioni i krahëve të sipërm dhe i nyjeve të bërrylave të modeles e bënte trupin e saj të dukej “jashtë proporcionit”.

Zara konfirmoi se kishte ndryshuar listat e produkteve pas marrjes së ankesës dhe kishte hequr imazhet.

 

Continue Reading

Kuriozitete

Nga strategjia te kreativiteti – përfitimet surprizuese të shahut në jetën tuaj

Published

on

Shahu nuk është vetëm një garë mendore mes dy lojtarësh, por ushtrim i thellë intelektual që ndihmon në formësimin e trurit dhe karakterit. Kjo lojë ka kaluar kohën e kufijtë gjeografikë, duke u bërë pjesë e përditshme e jetës në dhoma pritjeje, biblioteka publike, shkolla e sheshe në të gjithë botën.

Shahu është më shumë se sport intelektual, është mënyrë për të ndërtuar mendje të mprehtë, të qëndrueshme e më të aftë për të përballuar sfidat e jetës.

Pavarësisht moshës apo përvojës, një tabelë shahu është gjithmonë një ftesë për të ushtruar trurin.

Por përse shahu konsiderohet kaq i dobishëm për zhvillimin e trurit?

1. Zhvillon aftësinë për të menduar me empati

Për të qenë një lojtar i suksesshëm, nuk mjafton të mendosh vetëm për lëvizjen tënde – duhet të hysh në mendjen e kundërshtarit. Kjo aftësi për të kuptuar mendimet dhe qëllimet lidhet ngushtë me konceptin psikologjik të “teorisë së mendjes”, që është thelbësor për marrëdhënie sociale të suksesshme.

2. Forcon kujtesën afatshkurtër dhe atë vizuale

Lojtarët e shahut janë të ekspozuar ndaj kombinimeve të mundshme gjatë lojes, i detyron të mbajnë mend pozicione, skema, strategji, sfidë që stërvit kujtesën vizuale dhe atë logjike në të njëjtën kohë. Ata që luajnë hah kanë performancë më të mirë në teste që kërkojnë rikujtim e njohje të shpejtë të modeleve.

3. Nxit mendimin strategjik dhe planifikimin në afatgjatë

Çdo lëvizje në shah është një hap drejt një qëllimi të madh. Loja nxit lojtarin të planifikojë disa hapa para, duke marrë parasysh të gjitha mundësitë dhe kundërveprimet. Kjo formë mendimi është e dobishme jo vetëm në lojë, por edhe në jetë, nga menaxhimi i kohës deri tek marrja e vendimeve të rëndësishme.

4. Rrit fleksibilitetin mendor dhe zgjidhjen e problemeve të reja

Lojtarët përballen me situata të reja që kërkojnë zgjidhje. Kjo përfshin zhvillimin e asaj që quhet inteligjencë fluide, aftësia për të analizuar probleme të panjohura dhe reaguar në mënyrë efikase. Loja përmirëson shpejtësinë e përpunimit të informacionit, duke i bërë lojtarët më të shpejtë në vendimmarrje.

5. Zhvillon kreativitetin dhe mendimin divergent

Në kontrast me idenë se shahu është ogjikë e ftohtë, loja kërkon mendim krijues. Kur situatat në lojë nuk janë të zakonshme, lojtarët gjejnë zgjidhje kreative e dalin jashtë rregullave standarde. Një eksperiment në Indi tregoi se fëmijët që luanin shah kishin rezultate më të mira në teste të kreativitetit krahasuar me ata që nuk luanin.

6. Përmirëson përqendrimin dhe vetëkontrollin

Një ndeshje shahu mund të zgjasë orë të tëra, çdo gabim kushton humbjen e lojës. Kjo kërkon nivel të lartë përqendrimi dhe vetëdisiplinimi. Aftësia për të qëndruar i fokusuar për një kohë të gjatë është e rëndësishme jo vetëm në shah, por edhe në arsim, punë dhe situata të jetës së përditshme.

7. Ndihmon në rregullimin e emocioneve dhe menaxhimin e stresit

Shahu i mëson lojtarët të menaxhojnë presionin emocional e të përballen me humbjen në mënyrë konstruktive. Përmes lojës, individi mëson të ruajë qetësinë, të mendojë para se të veprojë dhe të mësojë nga gabimet pa u zhgënjyer. Këto aftësi janë të rëndësishme për mirëqenien psikologjike.

8. Mbron trurin nga plakja e hershme

Ka shumë dëshmi se aktivitetet mendore komplekse, si shahu, ndihmojnë në ruajtjen e funksioneve njohëse te të moshuarit. Studime kanë sugjeruar se njerëzit që merren rregullisht me lojëra si shahu, kanë rrezik më të ulët për zhvillimin e sëmundjeve neurodegjenerative si Alzheimeri.

Continue Reading

Kuriozitete

Regjistrohet rrufeja 829 kilometra e gjatë

Published

on

Organizata Botërore Meteorologjike ka vendosur rekord të ri botëror për rrufenë më të gjatë një rrufe e jashtëzakonshme prej 829 kilometrash në një zonë të njohur për stuhi në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.

Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit njofton se rrufeja më e gjatë në botë ndodhi në tetor 2017 gjatë një stuhie të madhe në SHBA, duke përshkuar 829 km nga lindja e Teksasit deri afër Kansas City. Do të duheshin rreth 8-9 orë me veturë ose të paktën 90 minuta me avion për ta përshkuar.

“Vetëtimat janë të mrekullueshme, por dhe të rrezikshme, duke marrë shumë jetë çdo vit. Kjo ngjarje tregon sa larg mund të përhapen rrufetë, duke rrezikuar aviacionin dhe shkaktuar zjarre”, tha Celeste Saulo, sekretare e përgjithshme e WMO.

Komiteti i WMO për Ekstremet e Motit e konfirmoi rekordin me ndihmën e teknologjive të reja satelitore. Ky rekord është 61 kilometra më i gjatë se ai i mëparshmi në SHBA më 29 prill 2020 (768 km). Gabimi i matjes është ±8 km.

Rrufja ndodhi në Rrafshinat e Mëdha të Amerikës së Veriut, një zonë e njohur për stuhitë Mesoskalare Konvektive që mundësojnë “mega-rrufe”.

Ajo u zbulua përmes analizës së përsëritur me ndihmën e satelitit GOES-16.

“Ky rekord tregon fuqinë e natyrës e përparimin shkencor në dokumentimin e ekstremeve. Ka të ngjarë që në të ardhmen të zbulohen më të mëdha”, tha Randall Cerveny nga WMO. Arkivi i WMO ruan të dhënat për ekstreme, përfshirë temperaturat, erën, reshjet, breshrin, rrufetë, tornado e ciklonet tropikale.

Continue Reading

Kuriozitete

Vala e të nxehtit kaplon edhe “tokat e akullta” të Finlandës

Published

on

Laplanda finlandeze është përfshirë nga një valë të nxehti rekord, me temperatura që kanë kaluar 30°C për 14 ditë rresht, një fenomen i paprecedentë që shkencëtarët e lidhin me ndryshimet klimatike.

Në qytetin arktik të Rovaniemit, termometri ka shënuar deri në 33°C në diell, duke e bërë të pamundur që ai të dalë jashtë për pjesën më të madhe të ditës.

Sipas Institutit Meteorologjik Finlandez, kjo është vala më e gjatë e të nxehtit që është regjistruar ndonjëherë në Lapland që nga viti 1961. Temperaturat janë rreth 10 gradë Celsius mbi mesataren sezonale, me stacione në Ylitornio dhe Sodankylä që regjistruan deri në 31.7°C.

“Herën e fundit që patëm një valë të tillë ishte në vitin 1972, por zgjati më pak”, tha meteorologu Jaakko Savela, duke shtuar se kjo valë tashmë ka thyer çdo rekord në rajon.

Shkencëtarët theksojnë se, ndonëse kjo valë nuk është shkaktuar nga ndryshimet klimatike, ngrohja globale ka ndikuar fuqishëm në intensitetin dhe gjatësinë e saj. Arktiku po ngrohet 4 deri në 5 herë më shpejt se pjesa tjetër e Tokës.

Nxehtësia ka ndikuar edhe te drerët e Laplandës, të cilët tani shihen duke braktisur pyjet në kërkim të freskisë. Mushkonjat që shumohen në vapë i ndjekin, duke i shtyrë të kërkojnë strehim në fshatra dhe përgjatë rrugëve.

Ekspertët paralajmërojnë se, me përkeqësimin e kushteve klimatike, barinjtë mund të detyrohen të ndërtojnë struktura të reja për t’u ofruar hije kafshëve.

Turistët në fshatin e Babagjyshit janë gjithashtu të tronditur nga temperaturat e larta. Ndërkohë, ditët e gjata me diell deri në orën 23:00 po i mbajnë temperaturat lart për më shumë orë, duke e përkeqësuar situatën.

 

Continue Reading

Të kërkuara