Në kuadër të Konferencës Ndërkombëtare Shkencore të UBT-së, u zhvillua edicioni i dedikuar Agrikulturës, Shkencave të Ushqimit dhe Teknologjisë, i cili mblodhi studiues, profesorë dhe profesionistë të fushës nga Kosova dhe vende të tjera për të diskutuar zhvillimet më të fundit në shkencën e ushqimit, bujqësinë e qëndrueshme dhe ndikimin e ushqyerjes në shëndetin e njeriut.

Prezantimet theksuan rëndësinë e inovacionit në përpunimin e ushqimeve, përdorimin e teknologjive të avancuara për analiza kimike, si dhe rolin e politikave mjedisore në mbrojtjen e ekosistemit bujqësor.

Në këtë konferencë u prezantuan studime që trajtojnë temat nga cilësia e ujit dhe produktet ushqimore tradicionale, deri te përdorimi i inteligjencës artificiale në bujqësi dhe ndikimi i përbërjeve bimore në shëndetin njerëzor. Kjo ngjarje shkencore dëshmoi angazhimin e komunitetit akademik për një qasje më të qëndrueshme ndaj ushqimit dhe mjedisit, duke kontribuar në përmbushjen e objektivave globale për zhvillim të qëndrueshëm (SDG).

Sesioni I

Chair: Violeta Lajqi Makolli
Co–Chair: Ismet Babaj
Keynote Speaker: Prof. Ali Paşazade (Turkey)

• An Overview on Chemical Profile for Oil and Alcoholic Tinctures of Rosmarinus officinalis Plants – Blerina Xhaferaj, Anila Kripa, Sokol Kocia, Lindita Vrushi, Kozeta Vaso, Aurel Nuro
• Unique Phytochemical Fingerprint: Comparative Phytochemical Extraction of Leaf and Flower Parts of a Kosovo Endemic Plant Using Soxhlet Apparatus with Different Solvents – Gizem Şari, Cengiz Cesko, Banu Mansuroğlu
• The Influence of Concentration and Types of Nitrogen Fertilizers on Growth Parameters and Yield of Greenhouse Spinach (Spinacia oleracea L.) Cultivation – Ismet Babaj, Veton Haziri, Ilmie Vllasaku
• BIOAQUA COST Action: Biomolecular Pathways to Sustainable Aquaculture – Transforming European Fish Farming Through Innovation and Collaboration – Besa Shahini
• Processes for Oxidation and Removal of Iron and Manganese in Drinking Water Treatment Plants (WTPs) – Abedin Azizi, Sami Makolli

Sesioni II

Chair: Xhavit Bytyqi
Co–Chair: Flutura Ajazi, Cengiz Cesko

• Phenolic Profiles of Rosa canina and Rosa pimpinellifolia Seeds – Hojjat Pashazadeh, İlkay Koca
• Evaluation of the Chemical Composition and Nutritional Quality of Traditional Qebap Samples from Prizren, Kosovo – Xhavit Bytyçi, Ylli Krasniqi, Alinda Krasniqi, Medin Zeqiri
• Acrylamide in Cereal-Based Foods: Formation, Health Concerns, and Mitigation Strategies – Shpresa Musa
• Comprehensive Evaluation of Pesticide Residues in Albanian Tomatoes by Advanced Chromatographic and Mass Spectrometric Techniques (online) – Matilda Likaj
• Identification and Assessment of the Acidifying Activity of Lactic Acid Bacteria Isolated from Probiotic Products – Arianeta Nura et al.

Sesioni III

Chair: Vlora Rama
Co–Chair: Lumta Dida

• The Impact of Sugar and Artificial Sweeteners on Consumer Health through Beverage Consumption – Besa Salihu, Vlora Rama Demiri
• Technological Processing of Wheat and Comparative Quality Analysis of Flour Types Produced in 2024 and 2025 – Nora Rrahimi Hasani, Aulona Sfishta, Resul Sahiti
• The Role of the Media in Health Education and Disease Prevention – Laura Binxhija Qeska, Diana Sejdiu Shala, Bislim Krasniqi
• Aesthetic and Ecological Impact of Modern Garden Roses in Urban Environments – Nexhat Balaj, Hyzer Rizani, Vezir Januzi
• Economic Importance and Potential of Food Industry Waste Valorization for Functional Product Development – Djellza Cerkezi, Emine Daci Zejnullahi
• Foods with Modified Textures in the Nutrition of the Elderly – Hojjat Pashazadeh, Bahtınur Şirin, Cengiz Cesko, İlkay Koca

Sesioni IV

Chair: Fidan Fekaj
Co–Chair: Valon Durguti

• The Study of Landscape Composition and Plant Vegetation in Protected Areas in Kosovo – Hyzer Rizani, Vezir Januzi, Nexhat Balaj
• Environmental Consequences of Industrial Legacy in the City of Mitrovica – Besa Veseli, Shqiprim Ahmeti, Vehebi Sofiu, Sami Gashi
• Application of Fluorinated g-C₃N₄ Photocatalysts for the Degradation of Organic Contaminants in Food Processing Wastewaters – A. Gashi et al.
• Safety and Quality of Drinking Water: Assessment of Physico-Chemical and Microbiological Parameters in KRU Prishtina – Jone Popaj, Veton Haziri
• Research on the Concentration of PM₁₀, PM₂.₅ Particulate Matter and Gases in the City of Pejë – Shkumbin Shala, Mentor Shala, Shpresa Thaqi

Sesioni V

Chair: Pajtim Bytyqi
Co–Chair: Demokrat Nuha

• Impacts of Pesticides and Herbicides on Air, Soil, and Water Ecosystems – Ibush Luzha, Smajl Rizani, Jehona Luzha-Beqiraj
• ICT-Driven Sustainable Agriculture in Kosovo: A Pathway Toward SDG 2 and SDG 12 – Lumta Dida Çapari, Yllka Poteri Avdiu
• The Importance of B Vitamins for Human Health and Ways of Obtaining Them – Shkëlzim Ukaj, Edona Krasniqi, Smajl Rizani, Hyzer Rizani

Poster Session

• Sustainable Food Production in Environmental Harmony – Fisnik Shaqiri, Ardonat Blakçori

• Assessing the Effectiveness of Flour Fortification with Iron in Kosovo, Through Blood Iron Measurement – Rinor Sejdiu, Flutura C. Ajazi, Tahire Maloku Gjergji, Valon Sadiku, Drita Kutllovci Zogaj, Zana Baruti Gafurri, Violeta Lajqi Makolli

• Effects of Breed, Diet, and Other Factors on the Quality of Fresh Milk in Physical and Chemical Aspects: Case Study “Vita Dairy” – Ardit Hoti

• The Investigation of the Effect of Post-Harvest Period on Fruits of Certain Apple Cultivars – Albulena Qamili Tahirbegolli, Kimete Lluga-Rizani, Sonata Kazlauskaite, Ismet Babaj, Smajl Rizani

• Evaluation of the Quality of Bottled Drinking Water Based on Physico-Chemical Characteristics in Kosovo – Alma Mehmeti, Arianeta Nura, Pajtim Bytyçi, Flutura C. Ajazi, Fidan Feka, Veton Haziri

• Assessment of Milk Quality from a Physicochemical Perspective in Selected Case Farms in the Municipality of Rahovec – Medin Zeqiri, Valon Derguti, Fidan Feka, Xhavit Bytyçi, Mergim Mestani, Gani Kastrati, Vezir Jonuzi, Egzona Cenbaza, Ylli Bicoku

• Comparison of Physico-Chemical Parameters of Packaged Milk in the Kosovo Market – Violeta Lajqi Makolli, Xhavit Bytyqi, Adekina Kadriji, Medin Zeqiri

• Impact of Chemical Parameters on Surface Water Quality in Prizren and Sources of Pollution – Sami Gashi, Vehebi Sofiu, Nexhat Balaj, Besa Veseli

• The Impact of Apitherapy on Human Health – Vezir Januzi, Albina Jaha, Hyzer Rizani, Nexhat Balaj

Një studim i ri ndërkombëtar ka treguar se një kombinim ilaçesh mund të ngadalësojë ndjeshëm përparimin e kancerit të avancuar të prostatës te burrat me mutacione të caktuara gjenetike.

Kërkimi, i udhëhequr nga University College London dhe i botuar në Nature Medicine, analizoi efektin e shtimit të ilaçit niraparib, një inhibitor i PARP – në trajtimin standard me abiraterone acetate dhe prednisone.

Në studimin “Phase III AMPLITUDE”, morën pjesë 696 burra nga 32 vende, me moshë mesatare 68 vjeç, të gjithë me kancer të përhapur dhe me mutacione në gjenet përgjegjëse për riparimin e ADN-së (HRR). Më shumë se gjysma kishin mutacione në BRCA1 ose BRCA2.

Sipas prof. Gerhardt Attard nga UCL Cancer Institute, shtimi i niraparibit vonon rikthimin e kancerit e zgjatë jetëgjatësinë e pacientëve me këto mutacione.

Ai theksoi se rezultatet mbështesin testimin gjenetik që në momentin e diagnostikimit, për të identifikuar pacientët që përfitojnë më shumë nga trajtimet e synuara. Trajtimi u tolerua mirë, por u vërejtën më shumë raste të anemisë dhe tensionit të lartë të gjakut te pacientët që morën niraparib.

Autorët theksojnë se rezultatet janë premtuese, por kërkohet më shumë studim për të vlerësuar përfitimet afatgjata dhe ndikimin e metodave të reja të diagnostikimit. Çdo vit, në mbarë botën, rreth 1.5 milionë burra diagnostikohen me kancer të prostatës. /A.Z/UBT News/

Jo çdo harresë është shenjë plakjeje, mjekët shpjegojnë si ndikon stili i jetesës, ushqimi, gjumi dhe barnat në kujtesë.

Me kalimin e viteve, truri pëson ndryshime të natyrshme humbet gradualisht masë, sidomos në korteksin prefrontal, zonën përgjegjëse për vendimmarrje, dhe në hipokampus, që luan rol kyç në ruajtjen e kujtimeve.

Shpesh ndodh të mos kujtohemi menjëherë për ndonjë emër “që e kemi në majë të gjuhës”, apo të dyshojmë nëse kemi fikur shporetin ose kyçur derën.

Ritmi i shpejtë i jetës, stresi dhe mbingarkesa me detyra ditore ndikojnë në trup dhe në funksionet njohëse të trurit. Harresa është diçka normale e nuk përbën arsye për shqetësim. Por, kur vërejmë se dobësimi i kujtesës po ndikon në jetën e përditshme, është e rëndësishme të kërkojmë arsyet.

Mjekët theksojnë se mosha nuk është gjithmonë faktori kryesor.

A është vërtet mosha arsyeja pse harrojmë?

Sipas neuropsikologes dr. Eliz Kakapolo nga Qendra Mjekësore e Universitetit “Columbia”, numri i neuroneve zvogëlohet që nga lindja, është e kuptueshme që me kalimin e moshës mund të na duhet më shumë kohë për të kujtuar emra apo fjalë të caktuara.

Prof. dr. P. Murali Doraiswamy, psikiatër në Fakultetin e Mjekësisë “Duke”, shton se plakja shpesh shoqërohet me dobësim të kujtesës afatshkurtër, pra, vështirësi në mbajtjen mend të sasive të vogla të informacionit për periudha të shkurtra kohe.

Truri plakur humbet masë në korteksin prefrontal dhe hipokampus, përçimi i informacionit midis neuroneve ngadalësohet, dhe rritet rreziku për sëmundje neurodegjenerative. Plakja nuk sjell vetëm humbje.

Inteligjenca emocionale forcohet e përvoja jetësore ndihmon në marrjen e vendimeve më të mençura dhe në përdorimin e strategjive më efikase për kujtesë.

Mjekët theksojnë se faktorë si lodhja e tepërt, infeksionet, stresi kronik, si dhe mungesa e gjumit apo ushqyerja e pabalancuar, mund të ndikojnë dukshëm në funksionet njohëse edhe tek personat e rinj në moshë. /A.Z/UBT News/