Lajmet

Protestat në Iran: Cila është origjina e frazës ‘grua, jetë, liri’?

Gjatë muajve të fundit në Iran, tri fjalë të thjeshta janë bërë jashtëzakonisht të rëndësishme: ‘Grua, jetë, liri’.

Published

on

Fjalët kanë fuqi. Ato formojnë besimet tona, drejtojnë sjelljen tonë dhe në fund krijojnë botën tonë.

Gjatë muajve të fundit në Iran, tri fjalë të thjeshta janë bërë jashtëzakonisht të rëndësishme: ‘Grua, jetë, liri’.

Duke u përhapur në të gjithë vendin dhe në komunitetet iraniane në mbarë botën, ato janë thirrja e protestave antiqeveritare që shpërthyen në shtator, pas vdekjes së Mahsa (Jina) Aminit, një gruaje të re kurde.

Por cila është origjina e frazës ‘grua, jetë, liri’? Si u përhap në Iran? Dhe pse është kaq e rëndësishme për protestuesit?

 “Nga Turqia, në Siri, në Iran”

Fraza ka një histori të gjatë në mesin e kurdëve në Lindjen e Mesme. Kjo frazë mund të gjurmohet te gratë në Lëvizjen Nacionalçlirimtare Kurde në Turqi dhe në shkrimet e Abdullah Öcalan, themeluesit të PKK-së (Partia e Punëtorëve të Kurdistanit).

Kurdët janë një grup etnik prej 30 milionë banorësh, të shpërndarë në Turqi, Irak, Siri dhe Iran, të cilët ndajnë një kulturë dhe gjuhë të ngjashme. Ata janë një nga popujt më të mëdhenj pa shtetësi në botë dhe kanë bërë një luftë shekullore për njohje dhe pavarësi më të madhe, veçanërisht në Turqi.

“[Gratë, jeta, liria] reflektohen shumë në filozofinë politike të Öcalanit”, thotë për Euronews, Meghan Bodette, Drejtore e Kërkimeve në Organizatën Kurde të Paqes.

“Ai shkroi se për ta çliruar shoqërinë nga shfrytëzimi ekonomik [ose] popullin kurd nga shtypja kombëtare… forma e parë e shtypjes që duhet të trajtohet është ajo e grave pasi ajo çon në të gjitha hierarkitë e tjera”.

“Ideja se liria e gruas është thelbësore për lirinë e të gjithë shoqërisë – kjo është ajo që përfshihet në këtë slogan”, shtoi ajo.

Mjaft domethënëse ishte kjo frazë edhe për lëvizjen kurde në Turqi, meqë u përdor në protestat dhe takimet e grave kurde që në vitin 2003. Megjithatë, ajo nuk u përhap gjerësisht derisa shpërtheu Lufta Civile siriane në vitin 2011.

Ndërkohë që Siria shpërbëhej në enklavat e saj të ndryshme rajonale dhe etnike, gratë kurde në YPJ, një milici e përbërë vetëm me femra, e zbatuan këtë frazë duke e luftuar Shtetin Islamik dhe duke ndihmuar në krijimin e një shteti autonom në Sirinë veriore, i cili miratoi ligje progresive për të drejtat dhe statusin e grave.

“Kjo përpjekje e pushtoi imagjinatën e kurdëve në të gjithë Lindjen e Mesme, veçanërisht të grave në Kurdistanin iranian”, tha Dr. Marouf Cabi, anëtar në London School of Economics’s Middle East Centre.

“Njerëzit i përcollën lajmet, i kushtuan vëmendje, u identifikuan me luftën kundër ISIS-it dhe atë që po ndodhte në Rojava”, tha ai për Euronews. “Kjo është koha kur fraza e lartëcekur hyri për herë të parë në ndërgjegjen e njerëzve”.

Si u përhap në Iran fraza ‘grua, jetë, liri’?

Të rikthehemi prapa në datën 17 shtator të vitit 2022. Gjatë ceremonisë së varrimit të Mahsa Aminit, e cila vdiq në paraburgim pasi u arrestua nga policia iraniane e moralit, gratë kurde hoqën shamitë edhe pse me ligj është e paraparë t’i mbajnë dhe filluan të brohorisnin ‘grua, jetë, liri’.

“Gratë kurde që protestojnë për këtë vrasje mund ta kenë parë atë që ndodhi [me Aminin] si një shembull të dhunës patriarkale dhe shtetërore me të cilën si kurdë – dhe si gra – përballen çdo ditë”, tha Bodette.

Familja e Aminit dhe aktivistët thonë se ajo u vra nga policët, të cilët e goditën dhunshëm disa herë në kokë, megjithëse autoritetet iraniane pretendojnë se 22-vjeçarja vdiq si pasojë e një sulmi në zemër.

Ajo u arrestua pasi dyshohet se nuk e mbante shaminë e saj siç duhet dhe kishte veshur xhinse të ngushta.

Fraza ‘Grua, jetë, liri’ u përhap shpejt në të gjithë Iranin ndërkohë që protestat për vdekjen e Aminit përfshinë të gjithë vendin.

Sipas Bodette-s, kjo frazë u bë kaq e popullarizuar sepse rezonon pikërisht me atë që njerëzit në Iran po luftojnë.

“Fraza përfaqëson gjithçka kundër së cilave është shteti iranian”, tha ajo.

Lufta për barazi gjinore dhe të drejtat e grave dhe pakicave etnike në Iran filluan pothuajse menjëherë pas Revolucionit Islamik të vitit 1979.

Pavarësisht se premtoi se nuk do të ndodhte, qeveria e re iraniane menjëherë filloi zbatimin e ligjeve të rrepta islame dhe kodeve të veshjes mbi popullatën, duke e bërë të detyrueshme për gratë që të mbajnë shami në vitin 1983.

Ndërkohë, përpjekjet e popullsisë kurde të vendit për pavarësinë e tyre u shtypën brutalisht në vitet pas revolucionit, duke çuar në të paktën 10 mijë të vdekur dhe 200 mijë njerëz të zhvendosur.

“Fraza [‘grua, jetë, liri’] përmbledh një luftë kundër të gjitha llojeve të ekstremistëve fetarë dhe shteteve autoritare si në Iran ashtu edhe në rajon”, deklaroi Bodette.

“U shndërrua në frazë tërheqëse”

Ka shqetësime rreth mënyrës se si po përdoret fraza, të cilat nxjerrin në pah çështjet historike që ndikojnë në popullsinë kurde në Iran dhe Lindjen e Mesme.

“Ka pasur kritika nga shumë kurdë, veçanërisht nga shumë gra kurde, se slogani ndonjëherë është ndarë nga rrënjët e tij kurde”, thotë Bodette, veçanërisht kur përdoret nga media ndërkombëtare, të famshëm, marka dhe politikanë.

Për shembull, fjalët shkruhen herë pas here vetëm në persisht ose anglisht, jo në gjuhën kurde.

Ndonëse Bodette vlerëson se shumë kurdë janë të lumtur që kjo frazë po u miratohet nga protestuesit, duke e marrë si aspekt pozitiv se të tjerët po përqafojnë idetë e tyre, ajo thotë se kjo ndarje mund të “fshijë” “historinë radikale të rezistencës ndaj shtypjes” nga kurdët kudo që qëndron prapa saj.

“Kjo histori është vërtet e rëndësishme për të treguar fuqinë e vërtetë të këtyre fjalëve, se lëvizjet e udhëhequra nga gratë mund të bashkojnë shoqërinë kundër qeverive shtypëse, fondamentalizmit fetar dhe ultra-nacionalizmit”, tha ajo për Euronews.

“Gratë kurde besojnë se lëvizja e tyre është një lëvizje universale për lirinë e grave kudo”.

“Edhe nëse qeveria iraniane nuk rrëzohet nesër, protestat kanë dëshmuar tashmë se fraza “grua jetë, liri” është një frazë shumë e fuqishme”, deklaroi ajo.

“Nuk do të zbehet së shpejti”, përfundoi Bodette./UBTNews/

Rajoni

Rektori Hajrizi: Studentët e UBT-së, të gatshëm për tregun global të punës

Published

on

UBT ka dëshmuar se është institucioni lider në arsim, shkencë dhe inovacion në Kosovë e rajon, duke nxjerrë kuadro profesionale që sot kontribuojnë në kompani e industri të nivelit botëror. Në një intervistë në FIVE të Dukagjinit, Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, thekson se përmes programeve moderne dhe industrive të krijuara brenda institucionit, studentët përgatiten jo vetëm për tregun e punës vendor, por edhe për atë global.

“Ne prodhojmë 400 arkitektë në vit, dhe nuk është se ka aq kompani vendore për t’i absorbuar. Ata punojnë për kompani globale. Po ashtu, ne përgatisim 1.000 programerë çdo vit, dhe kërkesa nuk është vetëm në Kosovë. Janë të mjaftueshme për tregun vendor, por ka kërkesa edhe në nivel botëror”, tha Rektori Hajrizi.

Ai nënvizoi se UBT ka arritur të harmonizojë kërkesat e tregut të punës me programet akademike, duke krijuar kushte që studentët të kenë qasje në teknologjitë më të reja, sikurse universitetet dhe industritë më të zhvilluara të botës.

“Studenti ynë ka mundësi të mësojë e të punojë me teknologjitë më të fundit, njësoj sikur studentët e universiteteve elitare në botë. Ne kemi krijuar edhe industri të brendshme, kompani ku studentët përjetojnë të gjithë ciklin organizativ të teknologjive dhe të kompanive moderne, në mënyrë që kur të dalin në treg të jenë të gatshëm menjëherë”, u shpreh Rektori.

Ai veçoi si shembull programet e arkitekturës dhe urbanizmit, ku studentët përgatiten me koncepte moderne të projektimit, por edhe fushën e “smart cities”, ku UBT është shembull ndërkombëtar për ndërtimin e qyteteve të mençura.

“Smart cities janë e ardhmja e qyteteve dhe e organizimit modern. Ne kemi treguar se edhe nga Kosova mund të ndërtohen modele të tilla të suksesshme. Nuk ka teknologji që e gjen në Amerikë, Gjermani apo Japoni, e që nuk mund ta hasësh edhe në UBT”, theksoi Hajrizi.

Duke folur për rolin e UBT-së në rajon, Rektori nënvizoi se institucioni ka qenë gjithmonë pararojë me programe unike dhe inovative, duke filluar që nga viti 2001 me menaxhimin inxhinierik, mekatronikën dhe më pas me teknologjitë e reja.

“Besoj se për Ballkanin gjithmonë kemi qenë një lloj lidershipi. Ne kemi qenë të parët që kemi hapur programe moderne, kemi krijuar qendra kërkimore dhe jemi pozicionuar ndërkombëtarisht, nga Londra, Vjena, deri në Finlandë. Ky është tregues se UBT është institucion proaktiv dhe inovativ në nivel global”, theksoi ai.

Në fund, Rektori Hajrizi potencoi se studentët e UBT-së nuk duhet të kenë kompleks inferioriteti, sepse tashmë kanë dëshmuar se janë të barabartë, madje shpesh më të mirë se bashkëmoshatarët e tyre në universitete ndërkombëtare.

“Shumë prej tyre sot punojnë në Zvicër, Gjermani, Amerikë, e më gjerë, duke kontribuar në zhvillime globale. Ky është konfirmim se UBT po udhëheq në Ballkan, duke prodhuar dije e kuadro të nivelit botëror”, përfundoi Rektori Hajrizi.

Continue Reading

Vendi

Në UBT Ferizaj u organizua sesioni informues për bursën prestigjioze Chevening Scholarship

Published

on

UBT Ferizaj ishte mikpritës i një sesioni të veçantë informues për bursën prestigjioze Chevening Scholarship, me pjesëmarrjen e përfaqësuesve të Ambasadës Britanike në Kosovë, në bashkëpunim me Chevening Alumni Foundation in Kosovo.

Gjatë këtij aktiviteti, studentët e UBT-së në Ferizaj u njohën me procesin e aplikimit, kriteret e përzgjedhjes dhe afatet e rëndësishme, si dhe morën këshilla praktike për një aplikim të suksesshëm.

Ky aktivitet synoi të nxisë interesimin e studentëve për të aplikuar në bursën Chevening dhe të ofronte njohuri të thelluara mbi mundësitë që kjo bursë ofron pas përfundimit të studimeve, si zhvillimi i aftësive profesionale dhe krijimi i perspektivave të reja karrierike.

Continue Reading

Lajmet

Kosova e Turqia vazhdojnë bashkëpunimin në fushën e mbrojtjes

Published

on

By

Komandanti i Forcës së Sigurisë së Kosovës, gjenerallejtënant Bashkim Jashari, ka pritur sot në takim shefin e Mbrojtjes së Turqisë, gjeneral Selçuk Bayraktaroğlu, me të cilin ka biseduar për zgjerimin e bashkëpunimit në fushat e trajnimeve, edukimit dhe mbështetjes në ngritjen e kapaciteteve ushtarake të FSK-së.

Jashari me këtë rast falënderoi Bayraktaroğlu për mbështetjen e vazhdueshme që Turqia i ka dhënë FSK-së në ngritjen e kapaciteteve profesionale, raporton KosovaPress.

Ndërsa, shefi i Mbrojtjes së Turqisë ri-konfirmoi përkushtimin e vendit të tij për të vazhduar dhe thelluar bashkëpunimin me FSK-në, duke vlerësuar lart zhvillimin dhe profesionalizmin e ushtrisë së Kosovës.

Të dy gjeneralët u pajtuan për vazhdimin e zgjerimit të mëtutjeshëm të bashkëpunimit bilateral në fushën e mbrojtjes, thuhet në njoftimin e FSK-së./D.B/KP

Continue Reading

Lajmet

UBT dhe AMIK nisin projektin “Inkuadrimi i Vajzave në Ndërmarrësi” me trajnimin e parë

Published

on

Në ambientet e Parkut Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së u zhvillua hapja e projektit “Inkuadrimi i Vajzave në Ndërmarrësi”, një iniciativë e organizuar nga UBT në bashkëpunim me AMIK – Asociacioni i Institucioneve Mikrofinanciare të Kosovës.

Ky aktivitet ka për qëllim fuqizimin e vajzave dhe grave të reja përmes ofrimit të njohurive praktike, mentorimit dhe krijimit të mundësive të reja për angazhim në botën e ndërmarrësisë. Pjesëmarrëset do të pajisen me shkathtësi të rëndësishme për të ndërmarrë iniciativa profesionale dhe për të kontribuar në zhvillimin ekonomik dhe social të vendit, duke rritur mundësitë e tyre për punësim, krijim të bizneseve të vogla dhe inovacion.

Në hapje të aktivitetit, u theksua rëndësia e partneritetit mes institucioneve akademike dhe sektorit financiar për mbështetjen e gjeneratës së re të sipërmarrësve.

Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, vuri në pah se projektet e tilla janë të nevojshme për të krijuar një platformë të qëndrueshme për ndërmarrësi dhe zhvillim ekonomik në nivel vendi, dhe se bashkëpunimi me sektorin financiar dhe organizatat që mbështesin inovacionin është kyç për suksesin e vajzave të reja.

Zëvendësguvernatorja e Bankës Qendrore të Kosovës, Nesrin Shileku-Shala, i inkurajoi pjesëmarrëset duke theksuar rëndësinë e edukimit financiar, planifikimit dhe guximit për të ndërmarrë iniciativa të reja, duke u bërë modele suksesi për komunitetet e tyre.

Drejtori i Bordit të AMIK, Adrian Alo, theksoi se fuqizimi i vajzave përmes projekteve të ndërmarrësisë kontribuon në stabilitetin ekonomik dhe përfshirjen sociale, duke nxitur edhe zhvillimin e sektorit mikrofinanciar dhe inovacionin në vend.

Përfaqësuesi i AMIK, Prof. Shpresim Vranovci, nënvizoi rëndësinë e mentorimit dhe krijimit të rrjetit të kontakteve për pjesëmarrëset, si një element kyç për arritjen e suksesit profesional dhe zhvillimin e projekteve të reja sipërmarrëse.

Ndërsa, Drejtori i Departamentit për Edukim dhe Zhvillim Profesional në UBT, Prof. Dr. Besnik Skenderi, theksoi se institucioni mbetet i përkushtuar të ofrojë platforma praktike për zhvillimin e studentëve dhe të rinjve, duke i lidhur ata me sektorët strategjikë të ekonomisë dhe aktorë që kontribuojnë drejtpërdrejt në krijimin e mundësive të reja për punësim, ndërmarrësi dhe inovacion.

Ky projekt shënon një hap të rëndësishëm drejt përfshirjes së vajzave dhe grave në ekonominë inovative dhe ndërmarrëse të vendit, duke nxitur një kulturë të barazisë, sipërmarrësisë dhe zhvillimit të qëndrueshëm ekonomik dhe social.

Continue Reading

Të kërkuara