

Lajmet
Protestat në Iran: Cila është origjina e frazës ‘grua, jetë, liri’?
Gjatë muajve të fundit në Iran, tri fjalë të thjeshta janë bërë jashtëzakonisht të rëndësishme: ‘Grua, jetë, liri’.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiFjalët kanë fuqi. Ato formojnë besimet tona, drejtojnë sjelljen tonë dhe në fund krijojnë botën tonë.
Gjatë muajve të fundit në Iran, tri fjalë të thjeshta janë bërë jashtëzakonisht të rëndësishme: ‘Grua, jetë, liri’.
Duke u përhapur në të gjithë vendin dhe në komunitetet iraniane në mbarë botën, ato janë thirrja e protestave antiqeveritare që shpërthyen në shtator, pas vdekjes së Mahsa (Jina) Aminit, një gruaje të re kurde.
Por cila është origjina e frazës ‘grua, jetë, liri’? Si u përhap në Iran? Dhe pse është kaq e rëndësishme për protestuesit?
“Nga Turqia, në Siri, në Iran”
Fraza ka një histori të gjatë në mesin e kurdëve në Lindjen e Mesme. Kjo frazë mund të gjurmohet te gratë në Lëvizjen Nacionalçlirimtare Kurde në Turqi dhe në shkrimet e Abdullah Öcalan, themeluesit të PKK-së (Partia e Punëtorëve të Kurdistanit).
Kurdët janë një grup etnik prej 30 milionë banorësh, të shpërndarë në Turqi, Irak, Siri dhe Iran, të cilët ndajnë një kulturë dhe gjuhë të ngjashme. Ata janë një nga popujt më të mëdhenj pa shtetësi në botë dhe kanë bërë një luftë shekullore për njohje dhe pavarësi më të madhe, veçanërisht në Turqi.
“[Gratë, jeta, liria] reflektohen shumë në filozofinë politike të Öcalanit”, thotë për Euronews, Meghan Bodette, Drejtore e Kërkimeve në Organizatën Kurde të Paqes.
“Ai shkroi se për ta çliruar shoqërinë nga shfrytëzimi ekonomik [ose] popullin kurd nga shtypja kombëtare… forma e parë e shtypjes që duhet të trajtohet është ajo e grave pasi ajo çon në të gjitha hierarkitë e tjera”.
“Ideja se liria e gruas është thelbësore për lirinë e të gjithë shoqërisë – kjo është ajo që përfshihet në këtë slogan”, shtoi ajo.
Mjaft domethënëse ishte kjo frazë edhe për lëvizjen kurde në Turqi, meqë u përdor në protestat dhe takimet e grave kurde që në vitin 2003. Megjithatë, ajo nuk u përhap gjerësisht derisa shpërtheu Lufta Civile siriane në vitin 2011.
Ndërkohë që Siria shpërbëhej në enklavat e saj të ndryshme rajonale dhe etnike, gratë kurde në YPJ, një milici e përbërë vetëm me femra, e zbatuan këtë frazë duke e luftuar Shtetin Islamik dhe duke ndihmuar në krijimin e një shteti autonom në Sirinë veriore, i cili miratoi ligje progresive për të drejtat dhe statusin e grave.
“Kjo përpjekje e pushtoi imagjinatën e kurdëve në të gjithë Lindjen e Mesme, veçanërisht të grave në Kurdistanin iranian”, tha Dr. Marouf Cabi, anëtar në London School of Economics’s Middle East Centre.
“Njerëzit i përcollën lajmet, i kushtuan vëmendje, u identifikuan me luftën kundër ISIS-it dhe atë që po ndodhte në Rojava”, tha ai për Euronews. “Kjo është koha kur fraza e lartëcekur hyri për herë të parë në ndërgjegjen e njerëzve”.
Si u përhap në Iran fraza ‘grua, jetë, liri’?
Të rikthehemi prapa në datën 17 shtator të vitit 2022. Gjatë ceremonisë së varrimit të Mahsa Aminit, e cila vdiq në paraburgim pasi u arrestua nga policia iraniane e moralit, gratë kurde hoqën shamitë edhe pse me ligj është e paraparë t’i mbajnë dhe filluan të brohorisnin ‘grua, jetë, liri’.
“Gratë kurde që protestojnë për këtë vrasje mund ta kenë parë atë që ndodhi [me Aminin] si një shembull të dhunës patriarkale dhe shtetërore me të cilën si kurdë – dhe si gra – përballen çdo ditë”, tha Bodette.
Familja e Aminit dhe aktivistët thonë se ajo u vra nga policët, të cilët e goditën dhunshëm disa herë në kokë, megjithëse autoritetet iraniane pretendojnë se 22-vjeçarja vdiq si pasojë e një sulmi në zemër.
Ajo u arrestua pasi dyshohet se nuk e mbante shaminë e saj siç duhet dhe kishte veshur xhinse të ngushta.
Fraza ‘Grua, jetë, liri’ u përhap shpejt në të gjithë Iranin ndërkohë që protestat për vdekjen e Aminit përfshinë të gjithë vendin.
Sipas Bodette-s, kjo frazë u bë kaq e popullarizuar sepse rezonon pikërisht me atë që njerëzit në Iran po luftojnë.
“Fraza përfaqëson gjithçka kundër së cilave është shteti iranian”, tha ajo.
Lufta për barazi gjinore dhe të drejtat e grave dhe pakicave etnike në Iran filluan pothuajse menjëherë pas Revolucionit Islamik të vitit 1979.
Pavarësisht se premtoi se nuk do të ndodhte, qeveria e re iraniane menjëherë filloi zbatimin e ligjeve të rrepta islame dhe kodeve të veshjes mbi popullatën, duke e bërë të detyrueshme për gratë që të mbajnë shami në vitin 1983.
Ndërkohë, përpjekjet e popullsisë kurde të vendit për pavarësinë e tyre u shtypën brutalisht në vitet pas revolucionit, duke çuar në të paktën 10 mijë të vdekur dhe 200 mijë njerëz të zhvendosur.
“Fraza [‘grua, jetë, liri’] përmbledh një luftë kundër të gjitha llojeve të ekstremistëve fetarë dhe shteteve autoritare si në Iran ashtu edhe në rajon”, deklaroi Bodette.
“U shndërrua në frazë tërheqëse”
Ka shqetësime rreth mënyrës se si po përdoret fraza, të cilat nxjerrin në pah çështjet historike që ndikojnë në popullsinë kurde në Iran dhe Lindjen e Mesme.
“Ka pasur kritika nga shumë kurdë, veçanërisht nga shumë gra kurde, se slogani ndonjëherë është ndarë nga rrënjët e tij kurde”, thotë Bodette, veçanërisht kur përdoret nga media ndërkombëtare, të famshëm, marka dhe politikanë.
Për shembull, fjalët shkruhen herë pas here vetëm në persisht ose anglisht, jo në gjuhën kurde.
Ndonëse Bodette vlerëson se shumë kurdë janë të lumtur që kjo frazë po u miratohet nga protestuesit, duke e marrë si aspekt pozitiv se të tjerët po përqafojnë idetë e tyre, ajo thotë se kjo ndarje mund të “fshijë” “historinë radikale të rezistencës ndaj shtypjes” nga kurdët kudo që qëndron prapa saj.
“Kjo histori është vërtet e rëndësishme për të treguar fuqinë e vërtetë të këtyre fjalëve, se lëvizjet e udhëhequra nga gratë mund të bashkojnë shoqërinë kundër qeverive shtypëse, fondamentalizmit fetar dhe ultra-nacionalizmit”, tha ajo për Euronews.
“Gratë kurde besojnë se lëvizja e tyre është një lëvizje universale për lirinë e grave kudo”.
“Edhe nëse qeveria iraniane nuk rrëzohet nesër, protestat kanë dëshmuar tashmë se fraza “grua jetë, liri” është një frazë shumë e fuqishme”, deklaroi ajo.
“Nuk do të zbehet së shpejti”, përfundoi Bodette./UBTNews/
Aktualitet
Lidership, strategji dhe politika publike në një program të vetëm në Master në UBT
Published
7 hours agoon
August 23, 2025By
Driton Iseni
Aftësimin analitik në bërjen e politikave publike dhe përgatitjen tuaj në rolet e lidershipit në rrafshin kombëtar dhe ndërkombëtar për një karrierë të bujshme, ua bën të mundur UBT përmes programit të nivelit master, Politika Publike dhe Menaxhim.
Ky program studimi iu ofron të gjitha mundësitë për të përmbushur synimet tuaja në vlerësimin e opsioneve dhe politikave për shërbimet publike, duke ndërthurur analizën e politikave publike, menaxhimin e financave publike, teknologjinë e informacionit, zhvillimin e lidershipit, menaxhimin e burimeve njerëzore dhe analizimin e të dhënave.
Studentët e nivelit master të programit Politika Publike dhe Menaxhim në UBT, do të kenë mundësi të përfitojnë praktikat më të njohura ndërkombëtare nga ekspertët dhe profesionistët më të mirë që ka vendi nga kjo fushë, e që gjenden në UBT.

Sekretari i përgjithshëm i NATO-s Mark Rutte ka siguruar presidentin Volodomyr Zelensky se Aleanca Veri-Atlantike do të vazhdojë të mbështesë Kievin zyrtar në përballje me agresionin ushtarak rus.
Ai në një konferencë për media në Kiev me presidentin e Ukrainës theksoi se ndihma e NATO-së do të vazhdojë të rritet.
“Tri vjet e gjysmë pas pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë, Ukraina vazhdon të qëndrojë e fortë. Dhe miqtë dhe partnerët tuaj në NATO vazhdojnë të qëndrojnë me ju. Mbështetja jonë është e palëkundur dhe vazhdon të rritet. Përfshirë, siç thatë edhe ju, përmes Listës së re të Kërkesave me Prioritet për Ukrainën- PURL- që mbështet një rrjedhë të rëndësishme të armëve vdekjeprurëse amerikane në Ukrainë përmes financimit të ofruar nga Aleatët e NATO-s. Në më pak se një muaj, kjo tashmë ka nënkuptuar 1.5 miliardë dollarë shtesë në pajisje thelbësore, mbrojtje ajrore. Municione. Dhe më shumë. Paketa të mëtejshme do të pasojnë”, tha Rutte.
Ai shtoi se po punojnë së bashku në NSATU, komandën e NATO-s në Gjermani – për të siguruar që forcat ukrainase të kenë atë që u nevojitet.
Rutte ka folur edhe mbi takimin e së hënës në Uashington, së bashku me presidentin e SHBA-së dhe shumë udhëheqës evropianë, për të shfrytëzuar mundësinë për t’i dhënë fund kësaj lufte të tmerrshme dhe për të sjellë paqe dhe siguri pas kaq shumë vuajtjesh.
“Presidenti Trump e ka bërë këtë një përparësi – jo vetëm duke thyer bllokimin me Putin, por duke e bërë të qartë se Shtetet e Bashkuara do të përfshihen në ofrimin e garancive të sigurisë për Ukrainën. Garancitë e forta të sigurisë do të jenë thelbësore – dhe kjo është ajo që po punojmë tani për ta përcaktuar. Në mënyrë që kur të vijë koha që ju të hyni në atë takim dypalësh – të keni forcën e padyshimtë të miqve të Ukrainës pas jush. Duke siguruar që Rusia do të mbështesë çdo marrëveshje. Dhe kurrë, kurrë më nuk do të përpiqet të marrë një kilometër katror të Ukrainës”, tha Rutte.
Bota
Pekini kundërshton tarifat e SHBA-së për tarifat 50% ndaj Indisë
Published
1 day agoon
August 22, 2025By
UBT News
Ambasadori kinez në Indi, Xu Feihong, tha se Pekini kundërshton fuqimisht tarifat e larta të Uashingtonit ndaj Delhit dhe bëri thirrje për bashkëpunim më të madh midis Indisë dhe Kinës.
Xu e krahasoi SHBA-në me një ngacmues, duke thënë se ajo kishte përfituar prej kohësh nga tregtia e lirë, por tani po përdor tarifat si një “kartolinë negociuese” për të kërkuar çmime të tepruara nga vendet e tjera.
“SHBA-të kanë vendosur tarifa deri në 50% ndaj Indisë dhe madje kanë kërcënuar për më shumë. Kina e kundërshton fuqimisht këtë. Heshtja vetëm sa e trimëron ngacmuesin”, tha Xu të enjten, shkruan BBC.
Më parë këtë muaj, Trump vendosi një gjobë prej 25% ndaj Indisë, përveç tarifave prej 25% për blerjen e naftës dhe armëve nga Rusia. Shkalla e re do të hyjë në fuqi më 27 gusht.
Importet e shtuara të naftës së papërpunuar ruse të lirë nga Delhi që nga lufta në Ukrainë kanë shkaktuar një tendosje në lidhjet e saj me SHBA-në dhe kanë ndikuar në negociatat për një marrëveshje tregtare.
India ka mbrojtur blerjet e saj të naftës ruse, duke argumentuar se si një importuese e madhe e energjisë, duhet të blejë naftën më të lirë të disponueshme për të mbrojtur miliona indianë të varfër nga rritja e kostove. Ajo gjithashtu ka theksuar se administrata Biden i kishte thënë Indisë të blinte naftë ruse për të krijuar tregje botërore të energjisë.
Aktualitet
73 raste të dhunës në familje për një javë
Published
1 day agoon
August 22, 2025By
UBT News
Zyra për Mbrojtje dhe Ndihmë të Viktimave, që funksionon në kuadër të Zyrës së Kryeprokurorit të Shtetit, ka trajtuar gjithsej 78 raste të reja gjatë periudhës 15 – 22 gusht 2025, në të gjitha regjionet e Republikës së Kosovës.
Sipas të dhënave zyrtare, pjesa më e madhe e rasteve, konkretisht 73 kanë të bëjnë me dhunën në familje, duke reflektuar edhe njëherë përmasat shqetësuese të këtij fenomeni në shoqëri.
“Përveç rasteve të dhunës në familje, janë trajtuar edhe dy raste të dhunimit, një rast i ngacmimit seksual, një rast i sulmit seksual, një rast i lëndimit të lehtë trupor”, thuhet në njoftim.

Nuk dini çfarë të bëni në fundjavë? Ja disa sugjerime për ju!

Insta360 ka një kamerë të re aksioni Go Ultra

Një vit pas divorcit, ç’po ndodh me Jennifer Lopez?

Ekspertët tregojnë pse natyra e forcon përqendrimin

Zakoni i mëngjesit që ju ndihmon të reduktoni dhjamin rreth barkut

Zhvillohet pajisja e re me bazë diamanti që detekton më lehtë kancerin

Lidership, strategji dhe politika publike në një program të vetëm në Master në UBT

Taylor Swift nuk shkëlqen vetëm në skenë, Zoë Kravitz zbulon “dhuntinë e fshehtë” të saj

Nga Serie A te Liga e Kampionëve, Allegri zbulon objektivat e Milanit këtë sezon
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT organizoi Akademi Përkujtimore në nder të Prof. Dr. Naser Kamberit