

Lajmet
Protestat në Iran: Cila është origjina e frazës ‘grua, jetë, liri’?
Gjatë muajve të fundit në Iran, tri fjalë të thjeshta janë bërë jashtëzakonisht të rëndësishme: ‘Grua, jetë, liri’.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiFjalët kanë fuqi. Ato formojnë besimet tona, drejtojnë sjelljen tonë dhe në fund krijojnë botën tonë.
Gjatë muajve të fundit në Iran, tri fjalë të thjeshta janë bërë jashtëzakonisht të rëndësishme: ‘Grua, jetë, liri’.
Duke u përhapur në të gjithë vendin dhe në komunitetet iraniane në mbarë botën, ato janë thirrja e protestave antiqeveritare që shpërthyen në shtator, pas vdekjes së Mahsa (Jina) Aminit, një gruaje të re kurde.
Por cila është origjina e frazës ‘grua, jetë, liri’? Si u përhap në Iran? Dhe pse është kaq e rëndësishme për protestuesit?
“Nga Turqia, në Siri, në Iran”
Fraza ka një histori të gjatë në mesin e kurdëve në Lindjen e Mesme. Kjo frazë mund të gjurmohet te gratë në Lëvizjen Nacionalçlirimtare Kurde në Turqi dhe në shkrimet e Abdullah Öcalan, themeluesit të PKK-së (Partia e Punëtorëve të Kurdistanit).
Kurdët janë një grup etnik prej 30 milionë banorësh, të shpërndarë në Turqi, Irak, Siri dhe Iran, të cilët ndajnë një kulturë dhe gjuhë të ngjashme. Ata janë një nga popujt më të mëdhenj pa shtetësi në botë dhe kanë bërë një luftë shekullore për njohje dhe pavarësi më të madhe, veçanërisht në Turqi.
“[Gratë, jeta, liria] reflektohen shumë në filozofinë politike të Öcalanit”, thotë për Euronews, Meghan Bodette, Drejtore e Kërkimeve në Organizatën Kurde të Paqes.
“Ai shkroi se për ta çliruar shoqërinë nga shfrytëzimi ekonomik [ose] popullin kurd nga shtypja kombëtare… forma e parë e shtypjes që duhet të trajtohet është ajo e grave pasi ajo çon në të gjitha hierarkitë e tjera”.
“Ideja se liria e gruas është thelbësore për lirinë e të gjithë shoqërisë – kjo është ajo që përfshihet në këtë slogan”, shtoi ajo.
Mjaft domethënëse ishte kjo frazë edhe për lëvizjen kurde në Turqi, meqë u përdor në protestat dhe takimet e grave kurde që në vitin 2003. Megjithatë, ajo nuk u përhap gjerësisht derisa shpërtheu Lufta Civile siriane në vitin 2011.
Ndërkohë që Siria shpërbëhej në enklavat e saj të ndryshme rajonale dhe etnike, gratë kurde në YPJ, një milici e përbërë vetëm me femra, e zbatuan këtë frazë duke e luftuar Shtetin Islamik dhe duke ndihmuar në krijimin e një shteti autonom në Sirinë veriore, i cili miratoi ligje progresive për të drejtat dhe statusin e grave.
“Kjo përpjekje e pushtoi imagjinatën e kurdëve në të gjithë Lindjen e Mesme, veçanërisht të grave në Kurdistanin iranian”, tha Dr. Marouf Cabi, anëtar në London School of Economics’s Middle East Centre.
“Njerëzit i përcollën lajmet, i kushtuan vëmendje, u identifikuan me luftën kundër ISIS-it dhe atë që po ndodhte në Rojava”, tha ai për Euronews. “Kjo është koha kur fraza e lartëcekur hyri për herë të parë në ndërgjegjen e njerëzve”.
Si u përhap në Iran fraza ‘grua, jetë, liri’?
Të rikthehemi prapa në datën 17 shtator të vitit 2022. Gjatë ceremonisë së varrimit të Mahsa Aminit, e cila vdiq në paraburgim pasi u arrestua nga policia iraniane e moralit, gratë kurde hoqën shamitë edhe pse me ligj është e paraparë t’i mbajnë dhe filluan të brohorisnin ‘grua, jetë, liri’.
“Gratë kurde që protestojnë për këtë vrasje mund ta kenë parë atë që ndodhi [me Aminin] si një shembull të dhunës patriarkale dhe shtetërore me të cilën si kurdë – dhe si gra – përballen çdo ditë”, tha Bodette.
Familja e Aminit dhe aktivistët thonë se ajo u vra nga policët, të cilët e goditën dhunshëm disa herë në kokë, megjithëse autoritetet iraniane pretendojnë se 22-vjeçarja vdiq si pasojë e një sulmi në zemër.
Ajo u arrestua pasi dyshohet se nuk e mbante shaminë e saj siç duhet dhe kishte veshur xhinse të ngushta.
Fraza ‘Grua, jetë, liri’ u përhap shpejt në të gjithë Iranin ndërkohë që protestat për vdekjen e Aminit përfshinë të gjithë vendin.
Sipas Bodette-s, kjo frazë u bë kaq e popullarizuar sepse rezonon pikërisht me atë që njerëzit në Iran po luftojnë.
“Fraza përfaqëson gjithçka kundër së cilave është shteti iranian”, tha ajo.
Lufta për barazi gjinore dhe të drejtat e grave dhe pakicave etnike në Iran filluan pothuajse menjëherë pas Revolucionit Islamik të vitit 1979.
Pavarësisht se premtoi se nuk do të ndodhte, qeveria e re iraniane menjëherë filloi zbatimin e ligjeve të rrepta islame dhe kodeve të veshjes mbi popullatën, duke e bërë të detyrueshme për gratë që të mbajnë shami në vitin 1983.
Ndërkohë, përpjekjet e popullsisë kurde të vendit për pavarësinë e tyre u shtypën brutalisht në vitet pas revolucionit, duke çuar në të paktën 10 mijë të vdekur dhe 200 mijë njerëz të zhvendosur.
“Fraza [‘grua, jetë, liri’] përmbledh një luftë kundër të gjitha llojeve të ekstremistëve fetarë dhe shteteve autoritare si në Iran ashtu edhe në rajon”, deklaroi Bodette.
“U shndërrua në frazë tërheqëse”
Ka shqetësime rreth mënyrës se si po përdoret fraza, të cilat nxjerrin në pah çështjet historike që ndikojnë në popullsinë kurde në Iran dhe Lindjen e Mesme.
“Ka pasur kritika nga shumë kurdë, veçanërisht nga shumë gra kurde, se slogani ndonjëherë është ndarë nga rrënjët e tij kurde”, thotë Bodette, veçanërisht kur përdoret nga media ndërkombëtare, të famshëm, marka dhe politikanë.
Për shembull, fjalët shkruhen herë pas here vetëm në persisht ose anglisht, jo në gjuhën kurde.
Ndonëse Bodette vlerëson se shumë kurdë janë të lumtur që kjo frazë po u miratohet nga protestuesit, duke e marrë si aspekt pozitiv se të tjerët po përqafojnë idetë e tyre, ajo thotë se kjo ndarje mund të “fshijë” “historinë radikale të rezistencës ndaj shtypjes” nga kurdët kudo që qëndron prapa saj.
“Kjo histori është vërtet e rëndësishme për të treguar fuqinë e vërtetë të këtyre fjalëve, se lëvizjet e udhëhequra nga gratë mund të bashkojnë shoqërinë kundër qeverive shtypëse, fondamentalizmit fetar dhe ultra-nacionalizmit”, tha ajo për Euronews.
“Gratë kurde besojnë se lëvizja e tyre është një lëvizje universale për lirinë e grave kudo”.
“Edhe nëse qeveria iraniane nuk rrëzohet nesër, protestat kanë dëshmuar tashmë se fraza “grua jetë, liri” është një frazë shumë e fuqishme”, deklaroi ajo.
“Nuk do të zbehet së shpejti”, përfundoi Bodette./UBTNews/
Bota
Zelensky: Po punojmë për një takim të ri me Rusinë në Stamboll
Published
24 minutes agoon
August 4, 2025By
UBT News
Kievi po punon për një takim të ri negociues me palën ruse në Stamboll bëri të ditur presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky përmes një postimi në Telegram.
“Ne diskutuam procesin e negociatave me Sekretarin e Këshillit të Sigurisë dhe Mbrojtjes Kombëtare të Ukrainës, Rustem Umerov, dhe Shefin e Zyrës, Andriy Yermak, në veçanti zbatimin e marrëveshjeve të arritura në takimet me palën ruse në Stamboll dhe përgatitjen e një takimi të ri”, shkroi Zelensky.
Ai theksoi se ndër çështjet kryesore është vazhdimi i shkëmbimit të të burgosurve të luftës.
Bota
Balena mbytet pasi godet varkën në New Jersey
Published
25 minutes agoon
August 4, 2025By
UBT News
Një grua u rrëzua nga varka e saj në New Jersey Shore kur një balenë e shqetësuar goditi anijen duke e bërë atë të fluturonte në valët e shkumëzuara. Incidenti ndodhi në Barnegat Bay kur varka e vogël me motor hasi në balenën e llojit Minke që u pa duke u përplasur në ujëra të cekëta.
Kur anija u afrua, balena u bë edhe më e tërbuar dhe përfundoi nën trupin e saj duke e përmbysur përfundimisht anijen gjatë përplasjes dhe duke hedhur një grua në ujë.
Fatmirësisht ajo u tërhoq shpejt në siguri dhe nuk u lëndua, dhe incidenti u kap në kamera nga Kim Mancini, e cila tha se balena dukej se ishte në telashe para se të mbërrinin anijet.
Balena përfundimisht ngordhi. Ajo dukej se po luftonte për të arritur në ujëra më të cekëta, tha Mancini.
Aktualitet
Zjarr në një lokal në magjistralen Kaçanik – Ferizaj, shkaktohen mijëra euro dëme
Published
28 minutes agoon
August 4, 2025By
UBT News
Mbrëmë rreth orës 18:53 ka shpërthyer një zjarr në një lokal, përgjatë magjistrales Kaçanik–Ferizaj, ku fatmirësisht nuk ka të lënduar, derisa dëmet materiale konsiderohen deri në njëzet mijë euro.
Kanun Veseli, zëdhënës i policisë rajonale për Ferizaj, ka konfirmuar, se njësia e zjarrfikësve, patrullat dhe njësia e hetimeve nga stacioni policor Kaçanik, kanë dalë menjëherë në vendin e ngjarjes për të ndërmarrë veprimet e nevojshme.
“Sipas të dhënave fillestare, dyshohet se zjarri ka filluar nga djegia e disa gomave të vendosura jashtë lokalit, e më pas zjarri është përhapur duke përfshirë një lokal të gomisterisë, një pjesë të një lokali tjetër, me dëme të vogla, si dhe një pjesë të një shtëpie përreth. Vlera e dëmit dyshohet të jetë rreth njëzet mijë euro”, ka thënë Veseli.
Po ashtu, është njoftuar edhe njësia e KEDS-it, për të ndërprerë furnizimin me energji elektrike, me qëllim të parandalimit të rrezikut të mëtejshëm.
Hetimet lidhur me rastin janë në proces, ka bërë të ditur zëdhënësi i policisë rajonale.
Bota
Shpërthim në kryeqytetin somalez, 1 i vdekur dhe 11 të plagosur
Published
31 minutes agoon
August 4, 2025By
UBT News
Një person u vra dhe të paktën 11 të tjerë u plagosën në një shpërthim bombe në kryeqytetin somalez Mogadisho të dielën. Sulmi ndodhi në lagjen Dharkinley të Mogadisho menjëherë pas namazit të pasdites, duke synuar një çajtore të mbushur me njerëz, tha një oficer policie për Anadolu.
Ai tha se shpërthimi u shkaktua nga një pajisje shpërthyese e improvizuar (IED) “që synonte klientët civilë”, duke shtuar se të plagosurit u dërguan me urgjencë në spitale.
Mohamed Ahmed, një dyqanxhi aty pranë, tha për Anadolu se situata ishte kaotike dhe ai ka parë tetë persona të shtrirë në tokë të plagosur.
Asnjë grup nuk ka marrë përgjegjësinë për sulmin. Megjithatë, grupi terrorist i lidhur me Al-Kaidën, Al-Shabaab, mori përsipër sulmet e fundit me bomba në Mogadisho.
Al-Shabaab, i cili ka zhvilluar një kryengritje kundër qeverisë somaleze për më shumë se 16 vjet, shënjestron rregullisht forcat e sigurisë, zyrtarët qeveritarë dhe civilët,

Tragjedi në koncertin e Oasis: Një fans humb jetën pas një rënie nga stadiumi në Wembley

Zelensky: Po punojmë për një takim të ri me Rusinë në Stamboll

Balena mbytet pasi godet varkën në New Jersey

Zjarr në një lokal në magjistralen Kaçanik – Ferizaj, shkaktohen mijëra euro dëme

Këto këshilla ju ndihmojnë që të menaxhoni paratë gjatë pushimeve

Shpërthim në kryeqytetin somalez, 1 i vdekur dhe 11 të plagosur

Një atraksion argëtimi thyhet përgjysmë në Arabinë Saudite, mbi 20 të lënduar

Vazhdojnë kërkimet për avionin e zhdukur në Australi

25 migrantë ilegalë vdesin pasi një varkë përmbyset pranë Jemenit
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT organizoi Akademi Përkujtimore në nder të Prof. Dr. Naser Kamberit